summaryrefslogtreecommitdiff
path: root/Master/texmf-dist/tex/latex/lipsum/cicero.ltd.tex
diff options
context:
space:
mode:
authorKarl Berry <karl@freefriends.org>2021-07-21 20:47:00 +0000
committerKarl Berry <karl@freefriends.org>2021-07-21 20:47:00 +0000
commit14c8a7bfa1be7a8182f139106fe0c7d48f639291 (patch)
tree5cd04d52477e4dcac185c6a252a4b4c37c3666cf /Master/texmf-dist/tex/latex/lipsum/cicero.ltd.tex
parente9d8bd421b2cc4e3ab0e66491c72cbd30be500d1 (diff)
lipsum (21jul21)
git-svn-id: svn://tug.org/texlive/trunk@60008 c570f23f-e606-0410-a88d-b1316a301751
Diffstat (limited to 'Master/texmf-dist/tex/latex/lipsum/cicero.ltd.tex')
-rw-r--r--Master/texmf-dist/tex/latex/lipsum/cicero.ltd.tex4583
1 files changed, 2418 insertions, 2165 deletions
diff --git a/Master/texmf-dist/tex/latex/lipsum/cicero.ltd.tex b/Master/texmf-dist/tex/latex/lipsum/cicero.ltd.tex
index 66b84870191..66a6a85c528 100644
--- a/Master/texmf-dist/tex/latex/lipsum/cicero.ltd.tex
+++ b/Master/texmf-dist/tex/latex/lipsum/cicero.ltd.tex
@@ -4,11 +4,11 @@
%%
%% The original source files were:
%%
-%% lipsum.dtx (with options: `cicero')
+%% lipsum-cicero.txt
%%
%% This file is part of the package lipsum for use with LaTeX2e.
%%
-%% Function: Access to 150 paragraphs of the well known Lorem Ipsum dummy text.
+%% Function: Access to 150 paragraphs of dummy text.
%%
%% This program may be distributed and/or modified under the
%% conditions of the LaTeX Project Public License, either version 1.3
@@ -21,2166 +21,2419 @@
%% Please send error reports and suggestions for improvements to
%% https://github.com/PhelypeOleinik/lipsum
%%
-\def\lipsumversion{2.3}
-\def\lipsumdate{2021-03-03}
-\ProvidesFile{cicero.ltd.tex}%
- [\lipsumdate\space v\lipsumversion\space
- Text of Cicero's speech]
-
-
-%%
-%% This text was provided by github-user
-%% svenper. See https://github.com/patta42/lipsum/issues/13
-%%
-
-\NewLipsumPar{Non eram nescius, Brute, cum, quae summis ingeniis exquisitaque
- doctrina philosophi Graeco sermone tractavissent, ea Latinis litteris
- mandaremus, fore ut hic noster labor in varias reprehensiones incurreret. Nam
- quibusdam, et iis quidem non admodum indoctis, totum hoc displicet
- philosophari. Quidam autem non tam id reprehendunt, si remissius agatur, sed
- tantum studium tamque multam operam ponendam in eo non arbitrantur. Erunt
- etiam, et ii quidem eruditi Graecis litteris, contemnentes Latinas, qui se
- dicant in Graecis legendis operam malle consumere. Postremo aliquos futuros
- suspicor, qui me ad alias litteras vocent, genus hoc scribendi, etsi sit
- elegans, personae tamen et dignitatis esse negent.}
- %{2}
-\NewLipsumPar{Contra quos omnis dicendum breviter existimo. Quamquam
- philosophiae quidem vituperatoribus satis responsum est eo libro, quo a nobis
- philosophia defensa et collaudata est, cum esset accusata et vituperata ab
- Hortensio. Qui liber cum et tibi probatus videretur et iis, quos ego posse
- iudicare arbitrarer, plura suscepi veritus ne movere hominum studia viderer,
- retinere non posse. Qui autem, si maxime hoc placeat, moderatius tamen id
- volunt fieri, difficilem quandam temperantiam postulant in eo, quod semel
- admissum coerceri reprimique non potest, ut propemodum iustioribus utamur
- illis, qui omnino avocent a philosophia, quam his, qui rebus infinitis modum
- constituant in reque eo meliore, quo maior sit, mediocritatem desiderent.}
- %{3}
-\NewLipsumPar{Sive enim ad sapientiam perveniri potest, non paranda nobis
- solum ea, sed fruenda etiam [sapientia] est; sive hoc difficile est, tamen nec
- modus est ullus investigandi veri, nisi inveneris, et quaerendi defatigatio
- turpis est, cum id, quod quaeritur, sit pulcherrimum. Etenim si delectamur,
- cum scribimus, quis est tam invidus, qui ab eo nos abducat? Sin laboramus,
- quis est, qui alienae modum statuat industriae? Nam ut Terentianus Chremes non
- inhumanus, qui novum vicinum non vult \textquoteleft fodere aut arare aut
- aliquid ferre denique\textquoteright\space\textendash\space non enim illum ab
- industria, sed ab inliberali labore deterret \textendash, sic isti curiosi,
- quos offendit noster minime nobis iniucundus labor.}
- %{4}
-\NewLipsumPar{Iis igitur est difficilius satis facere, qui se Latina scripta
- dicunt contemnere. In quibus hoc primum est in quo admirer, cur in gravissimis
- rebus non delectet eos sermo patrius, cum idem fabellas Latinas ad verbum e
- Graecis expressas non inviti legant. Quis enim tam inimicus paene nomini
- Romano est, qui Ennii Medeam aut Antiopam Pacuvii spernat aut reiciat, quod se
- isdem Euripidis fabulis delectari dicat, Latinas litteras oderit?}
- %{5}
-\NewLipsumPar{Synephebos ego, inquit, potius Caecilii aut Andriam Terentii
- quam utramque Menandri legam?}
- %{6}
-\NewLipsumPar{A quibus tantum dissentio, ut, cum Sophocles vel optime
- scripserit Electram, tamen male conversam Atilii mihi legendam putem, de quo
- Lucilius: \textquoteleft ferreum scriptorem\textquoteright, verum, opinor,
- scriptorem tamen, ut legendus sit. Rudem enim esse omnino in nostris poetis
- aut inertissimae segnitiae est aut fastidii delicatissimi. Mihi quidem nulli
- satis eruditi videntur, quibus nostra ignota sunt. An \textquoteleft Utinam ne
- in nemore\ldots\textquoteright\space nihilo minus legimus quam hoc idem
- Graecum, quae autem de bene beateque vivendo a Platone disputata sunt, haec
- explicari non placebit Latine?}
- %{7}
-\NewLipsumPar{Quid? Si nos non interpretum fungimur munere, sed tuemur ea,
- quae dicta sunt ab iis quos probamus, eisque nostrum iudicium et nostrum
- scribendi ordinem adiungimus, quid habent, cur Graeca anteponant iis, quae et
- splendide dicta sint neque sint conversa de Graecis? Nam si dicent ab illis
- has res esse tractatas, ne ipsos quidem Graecos est cur tam multos legant,
- quam legendi sunt. Quid enim est a Chrysippo praetermissum in Stoicis? Legimus
- tamen Diogenem, Antipatrum, Mnesarchum, Panaetium, multos alios in primisque
- familiarem nostrum Posidonium. Quid? Theophrastus mediocriterne delectat, cum
- tractat locos ab Aristotele ante tractatos? Quid? Epicurei num desistunt de
- isdem, de quibus et ab Epicuro scriptum est et ab antiquis, ad arbitrium suum
- scribere? Quodsi Graeci leguntur a Graecis isdem de rebus alia ratione
- compositis, quid est, cur nostri a nostris non legantur?}
- %{8}
-\NewLipsumPar{Quamquam, si plane sic verterem Platonem aut Aristotelem, ut
- verterunt nostri poetae fabulas, male, credo, mererer de meis civibus, si ad
- eorum cognitionem divina illa ingenia transferrem. Sed id neque feci adhuc nec
- mihi tamen, ne faciam, interdictum puto. Locos quidem quosdam, si videbitur,
- transferam, et maxime ab iis, quos modo nominavi, cum inciderit, ut id apte
- fieri possit, ut ab Homero Ennius, Afranius a Menandro solet. Nec vero, ut
- noster Lucilius, recusabo, quo minus omnes mea legant. Utinam esset ille
- Persius, Scipio vero et Rutilius multo etiam magis, quorum ille iudicium
- reformidans Tarentinis ait se et Consentinis et Siculis scribere. Facete is
- quidem, sicut alia; sed neque tam docti tum erant, ad quorum iudicium
- elaboraret, et sunt illius scripta leviora, ut urbanitas summa appareat,
- doctrina mediocris.}
- %{9}
-\NewLipsumPar{Ego autem quem timeam lectorem, cum ad te ne Graecis quidem
- cedentem in philosophia audeam scribere? Quamquam a te ipso id quidem facio
- provocatus gratissimo mihi libro, quem ad me de virtute misisti. Sed ex eo
- credo quibusdam usu venire; ut abhorreant a Latinis, quod inciderint in
- inculta quaedam et horrida, de malis Graecis Latine scripta deterius. Quibus
- ego assentior, dum modo de isdem rebus ne Graecos quidem legendos putent. Res
- vero bonas verbis electis graviter ornateque dictas quis non legat? Nisi qui
- se plane Graecum dici velit, ut a Scaevola est praetore salutatus Athenis
- Albucius.}
- %{10}
-\NewLipsumPar{Quem quidem locum comit multa venustate et omni sale idem
- Lucilius, apud quem praeclare Scaevola:}
- %{11}
-\NewLipsumPar{Graecum te, Albuci, quam Romanum atque Sabinum, municipem Ponti,
- Tritani, centurionum, praeclarorum hominum ac primorum signiferumque, maluisti
- dici. Graece ergo praetor Athenis, id quod maluisti, te, cum ad me accedis,
- saluto: \textquoteleft[\ldots],\textquoteright\space inquam, \textquoteleft
- Tite!\textquoteright\space lictores, turma omnis chorusque:
- \textquoteleft[\ldots], Tite!\textquoteright\space hinc hostis mi Albucius,
- hinc inimicus.}
- %{12}
-\NewLipsumPar{Sed iure Mucius. Ego autem mirari [satis] non queo unde hoc sit
- tam insolens domesticarum rerum fastidium. Non est omnino hic docendi locus;
- sed ita sentio et saepe disserui, Latinam linguam non modo non inopem, ut
- vulgo putarent, sed locupletiorem etiam esse quam Graecam. Quando enim nobis,
- vel dicam aut oratoribus bonis aut poetis, postea quidem quam fuit quem
- imitarentur, ullus orationis vel copiosae vel elegantis ornatus defuit? Ego
- vero, quoniam forensibus operis, laboribus, periculis non deseruisse mihi
- videor praesidium, in quo a populo Romano locatus sum, debeo profecto,
- quantumcumque possum, in eo quoque elaborare, ut sint opera, studio, labore
- meo doctiores cives mei, nec cum istis tantopere pugnare, qui Graeca legere
- malint, modo legant illa ipsa, ne simulent, et iis servire, qui vel utrisque
- litteris uti velint vel, si suas habent, illas non magnopere desiderent.}
- %{13}
-\NewLipsumPar{Qui autem alia malunt scribi a nobis, aequi esse debent, quod et
- scripta multa sunt, sic ut plura nemini e nostris, et scribentur fortasse
- plura, si vita suppetet; et tamen, qui diligenter haec, quae de philosophia
- litteris mandamus, legere assueverit, iudicabit nulla ad legendum his esse
- potiora. Quid est enim in vita tantopere quaerendum quam cum omnia in
- philosophia, tum id, quod his libris quaeritur, qui sit finis, quid extremum,
- quid ultimum, quo sint omnia bene vivendi recteque faciendi consilia
- referenda, quid sequatur natura ut summum ex rebus expetendis, quid fugiat ut
- extremum malorum? Qua de re cum sit inter doctissimos summa dissensio, quis
- alienum putet eius esse dignitatis, quam mihi quisque tribuat, quid in omni
- munere vitae optimum et verissimum sit, exquirere?}
- %{14}
-\NewLipsumPar{An, partus ancillae sitne in fructu habendus, disseretur inter
- principes civitatis, P. Scaevolam M\textquoteright.que Manilium, ab iisque M.
- Brutus dissentiet \textendash\space quod et acutum genus est et ad usus civium
- non inutile, nosque ea scripta reliquaque eiusdem generis et legimus libenter
- et legemus \textendash, haec, quae vitam omnem continent, neglegentur? Nam, ut
- sint illa vendibiliora, haec uberiora certe sunt. Quamquam id quidem licebit
- iis existimare, qui legerint. Nos autem hanc omnem quaestionem de finibus
- bonorum et malorum fere a nobis explicatam esse his litteris arbitramur, in
- quibus, quantum potuimus, non modo quid nobis probaretur, sed etiam quid a
- singulis philosophiae disciplinis diceretur, persecuti sumus.}
- %{15}
-\NewLipsumPar{Ut autem a facillimis ordiamur, prima veniat in medium Epicuri
- ratio, quae plerisque notissima est. Quam a nobis sic intelleges eitam, ut ab
- ipsis, qui eam disciplinam probant, non soleat accuratius explicari; verum
- enim invenire volumus, non tamquam adversarium aliquem convincere. Accurate
- autem quondam a L. Torquato, homine omni doctrina erudito, defensa est Epicuri
- sententia de voluptate, a meque ei responsum, cum C. Triarius, in primis
- gravis et doctus adolescens, ei disputationi interesset.}
- %{16}
-\NewLipsumPar{Nam cum ad me in Cumanum salutandi causa uterque venisset, pauca
- primo inter nos de litteris, quarum summum erat in utroque studium, deinde
- Torquatus: Quoniam nacti te, inquit, sumus aliquando otiosum, certe audiam,
- quid sit, quod Epicurum nostrum non tu quidem oderis, ut fere faciunt, qui ab
- eo dissentiunt, sed certe non probes, eum quem ego arbitror unum vidisse verum
- maximisque erroribus animos hominum liberavisse et omnia tradidisse, quae
- pertinerent ad bene beateque vivendum. Sed existimo te, sicut nostrum
- Triarium, minus ab eo delectari, quod ista Platonis, Aristoteli, Theophrasti
- orationis ornamenta neglexerit. Nam illud quidem adduci vix possum, ut ea,
- quae senserit ille, tibi non vera videantur.}
- %{17}
-\NewLipsumPar{Vide, quantum, inquam, fallare, Torquate. Oratio me istius
- philosophi non offendit; nam et complectitur verbis, quod vult, et dicit
- plane, quod intellegam; et tamen ego a philosopho, si afferat eloquentiam, non
- asperner, si non habeat, non admodum flagitem. Re mihi non aeque satisfacit,
- et quidem locis pluribus. Sed quot homines, tot sententiae; falli igitur
- possumus.}
- %{18}
-\NewLipsumPar{Quam ob rem tandem, inquit, non satisfacit? Te enim iudicem
- aequum puto, modo quae dicat ille bene noris.}
- %{19}
-\NewLipsumPar{Nisi mihi Phaedrum, inquam, tu mentitum aut Zenonem putas,
- quorum utrumque audivi, cum mihi nihil sane praeter sedulitatem probarent,
- omnes mihi Epicuri sententiae satis notae sunt. Atque eos, quos nominavi, cum
- Attico nostro frequenter audivi, cum miraretur ille quidem utrumque, Phaedrum
- autem etiam amaret, cotidieque inter nos ea, quae audiebamus, conferebamus,
- neque erat umquam controversia, quid ego intellegerem, sed quid probarem.}
- %{20}
-\NewLipsumPar{Quid igitur est? Inquit; audire enim cupio, quid non probes.
- Principio, inquam, in physicis, quibus maxime gloriatur, primum totus est
- alienus. Democritea dicit perpauca mutans, sed ita, ut ea, quae corrigere
- vult, mihi quidem depravare videatur. Ille atomos quas appellat, id est
- corpora individua propter soliditatem, censet in infinito inani, in quo nihil
- nec summum nec infimum nec medium nec ultimum nec extremum sit, ita ferri, ut
- concursionibus inter se cohaerescant, ex quo efficiantur ea, quae sint quaeque
- cernantur, omnia, eumque motum atomorum nullo a principio, sed ex aeterno
- tempore intellegi convenire.}
- %{21}
-\NewLipsumPar{Epicurus autem, in quibus sequitur Democritum, non fere labitur.
- Quamquam utriusque cum multa non probo, tum illud in primis, quod, cum in
- rerum natura duo quaerenda sint, unum, quae materia sit, ex qua quaeque res
- efficiatur, alterum, quae vis sit, quae quidque efficiat, de materia
- disseruerunt, vim et causam efficiendi reliquerunt. Sed hoc commune vitium,
- illae Epicuri propriae ruinae: censet enim eadem illa individua et solida
- corpora ferri deorsum suo pondere ad lineam, hunc naturalem esse omnium
- corporum motum.}
- %{22}
-\NewLipsumPar{Deinde ibidem homo acutus, cum illud ocurreret, si omnia deorsus
- e regione ferrentur et, ut dixi, ad lineam, numquam fore ut atomus altera
- alteram posset attingere itaque ** attulit rem commenticiam: declinare dixit
- atomum perpaulum, quo nihil posset fieri minus; ita effici complexiones et
- copulationes et adhaesiones atomorum inter se, ex quo efficeretur mundus
- omnesque partes mundi, quaeque in eo essent. Quae cum tota res (est) ficta
- pueriliter, tum ne efficit [quidem], quod vult. Nam et ipsa declinatio ad
- libidinem fingitur \textendash\space ait enim declinare atomum sine causa; quo
- nihil turpius physico, quam fieri quicquam sine causa dicere,
- \textendash\space et illum motum naturalem omnium ponderum, ut ipse
- constituit, e regione inferiorem locum petentium sine causa eripuit atomis nec
- tamen id, cuius causa haec finxerat, assecutus est.}
- %{23}
-\NewLipsumPar{Nam si omnes atomi declinabunt, nullae umquam cohaerescent, sive
- aliae declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur, primum erit hoc quasi,
- provincias atomis dare, quae recte, quae oblique ferantur, deinde eadem illa
- atomorum, in quo etiam Democritus haeret, turbulenta concursio hunc mundi
- ornatum efficere non poterit. Ne illud quidem physici, credere aliquid esse
- minimum, quod profecto numquam putavisset, si a Polyaeno, familiari suo,
- geometrica discere maluisset quam illum etiam ipsum dedocere. Sol Democrito
- magnus videtur, quippe homini erudito in geometriaque perfecto, huic pedalis
- fortasse; tantum enim esse censet, quantus videtur, vel paulo aut maiorem aut
- minorem.}
- %{24}
-\NewLipsumPar{Ita, quae mutat, ea corrumpit, quae sequitur sunt tota
- Democriti, atomi, inane, imagines, quae [\ldots] nominant, quorum incursione
- non solum videamus, sed etiam cogitemus; infinitio ipsa, quam [\ldots] vocant,
- tota ab illo est, tum innumerabiles mundi, qui et oriantur et intereant
- cotidie. Quae etsi mihi nullo modo probantur, tamen Democritum laudatum a
- ceteris ab hoc, qui eum unum secutus esset, nollem vituperatum.}
- %{25}
-\NewLipsumPar{Iam in altera philosophiae parte. Quae est quaerendi ac
- disserendi, quae [\ldots] dicitur, iste vester plane, ut mihi quidem videtur,
- inermis ac nudus est. Tollit definitiones, nihil de dividendo ac partiendo
- docet, non quo modo efficiatur concludaturque ratio tradit, non qua via
- captiosa solvantur ambigua distinguantur ostendit; iudicia rerum in sensibus
- ponit, quibus si semel aliquid falsi pro vero probatum sit, sublatum esse omne
- iudicium veri et falsi putat.}
- %{26}
-\NewLipsumPar{Confirmat autem illud vel maxime, quod ipsa natura, ut ait ille,
- sciscat et probet, id est voluptatem et dolorem. Ad haec et quae sequamur et
- quae fugiamus refert omnia. Quod quamquam Aristippi est a Cyrenaicisque melius
- liberiusque defenditur, tamen eius modi esse iudico, ut nihil homine videatur
- indignius. Ad maiora enim quaedam nos natura genuit et conformavit, ut mihi
- quidem videtur. Ac fieri potest, ut errem, sed ita prorsus existimo, neque eum
- Torquatum, qui hoc primus cognomen invenerit, aut torquem illum hosti
- detraxisse, ut aliquam ex eo perciperet corpore voluptatem, aut cum Latinis
- tertio consulatu conflixisse apud Veserim propter voluptatem; quod vero securi
- percussit filium, privavisse se etiam videtur multis voluptatibus, cum ipsi
- naturae patrioque amori praetulerit ius maiestatis atque imperii.}
- %{27}
-\NewLipsumPar{Quid? T. Torquatus, is qui consul cum Cn.\ Octavio fuit, cum
- illam severitatem in eo filio adhibuit, quem in adoptionem D. Silano
- emancipaverat, ut eum Macedonum legatis accusantibus, quod pecunias praetorem
- in provincia cepisse arguerent, causam apud se dicere iuberet reque ex utraque
- parte audita pronuntiaret eum non talem videri fuisse in imperio, quales eius
- maiores fuissent, et in conspectum suum venire vetuit, numquid tibi videtur de
- voluptatibus suis cogitavisse?}
- %{28}
-\NewLipsumPar{Sed ut omittam pericula, labores, dolorem etiam, quem optimus
- quisque pro patria et pro suis suscipit, ut non modo nullam captet, sed etiam
- praetereat omnes voluptates, dolores denique quosvis suscipere malit quam
- deserere ullam officii partem, ad ea, quae hoc non minus declarant, sed
- videntur leviora, veniamus.}
- %{29}
-\NewLipsumPar{Quid tibi, Torquate, quid huic Triario litterae, quid historiae
- cognitioque rerum, quid poetarum evolutio, quid tanta tot versuum memoria
- voluptatis affert? Nec mihi illud dixeris: \textquoteleft Haec enim ipsa mihi
- sunt voluptati, et erant illa Torquatis.\textquoteright\space Numquam hoc ita
- defendit Epicurus neque Metrodorus aut quisquam eorum, qui aut saperet aliquid
- aut ista didicisset. Et quod quaeritur saepe, cur tam multi sint Epicurei,
- sunt aliae quoque causae, sed multitudinem haec maxime allicit, quod ita
- putant dici ab illo, recta et honesta quae sint, ea facere ipsa per se
- laetitiam, id est voluptatem. Homines optimi non intellegunt totam rationem
- everti, si ita res se habeat. Nam si concederetur, etiamsi ad corpus nihil
- referatur, ista sua sponte et per se esse iucunda, per se esset et virtus et
- cognitio rerum, quod minime ille vult expetenda.}
- %{30}
-\NewLipsumPar{Haec igitur Epicuri non probo, inquam. De cetero vellem equidem
- aut ipse doctrinis fuisset instructior \textendash\space est enim, quod tibi
- ita videri necesse est, non satis politus iis artibus, quas qui tenent,
- eruditi appellantur \textendash\space aut ne deterruisset alios a studiis.
- Quamquam te quidem video minime esse deterritum.}
- %{31}
-\NewLipsumPar{Quae cum dixissem, magis ut illum provocarem quam ut ipse
- loquerer, tum Triarius leniter arridens: Tu quidem, inquit, totum Epicurum
- paene e philosophorum choro sustulisti. Quid ei reliquisti, nisi te, quoquo
- modo loqueretur, intellegere, quid diceret? Aliena dixit in physicis nec ea
- ipsa, quae tibi probarentur; si qua in iis corrigere voluit, deteriora fecit.
- Disserendi artem nullam habuit. Voluptatem cum summum bonum diceret, primum in
- eo ipso parum vidit, deinde hoc quoque alienum; nam ante Aristippus, et ille
- melius. Addidisti ad extremum etiam indoctum fuisse.}
- %{32}
-\NewLipsumPar{Fieri, inquam, Triari, nullo pacto potest, ut non dicas, quid
- non probes eius, a quo dissentias. Quid enim me prohiberet Epicureum esse, si
- probarem, quae ille diceret? Cum praesertim illa perdiscere ludus esset. Quam
- ob rem dissentientium inter se reprehensiones non sunt vituperandae,
- maledicta, contumeliae, tum iracundiae, contentiones concertationesque in
- disputando pertinaces indignae philosophia mihi videri solent.}
- %{33}
-\NewLipsumPar{Tum Torquatus: Prorsus, inquit, assentior; neque enim disputari
- sine reprehensione nec cum iracundia aut pertinacia recte disputari potest.
- Sed ad haec, nisi molestum est, habeo quae velim. An me, inquam, nisi te
- audire vellem, censes haec dicturum fuisse? Utrum igitur percurri omnem
- Epicuri disciplinam placet an de una voluptate quaeri, de qua omne certamen
- est? Tuo vero id quidem, inquam, arbitratu. Sic faciam igitur, inquit: unam
- rem explicabo, eamque maximam, de physicis alias, et quidem tibi et
- declinationem istam atomorum et magnitudinem solis probabo et Democriti errata
- ab Epicuro reprehensa et correcta permulta. Nunc dicam de voluptate, nihil
- scilicet novi, ea tamen, quae te ipsum probaturum esse confidam.}
- %{34}
-\NewLipsumPar{Certe, inquam, pertinax non ero tibique, si mihi probabis ea,
- quae dices, libenter assentiar. Probabo, inquit, modo ista sis aequitate, quam
- ostendis. Sed uti oratione perpetua malo quam interrogare aut interrogari. Ut
- placet, inquam. Tum dicere exorsus est. Primum igitur, inquit, sic agam, ut
- ipsi auctori huius disciplinae placet: constituam, quid et quale sit id, de
- quo quaerimus, non quo ignorare vos arbitrer, sed ut ratione et via procedat
- oratio. Quaerimus igitur, quid sit extremum et ultimum bonorum, quod omnium
- philosophorum sententia tale debet esse, ut ad id omnia referri oporteat,
- ipsum autem nusquam. Hoc Epicurus in voluptate ponit, quod summum bonum esse
- vult, summumque malum dolorem, idque instituit docere sic:}
- %{35}
-\NewLipsumPar{Omne animal, simul atque natum sit, voluptatem appetere eaque
- gaudere ut summo bono, dolorem aspernari ut summum malum et, quantum possit, a
- se repellere, idque facere nondum depravatum ipsa natura incorrupte atque
- integre iudicante. Itaque negat opus esse ratione neque disputatione, quam ob
- rem voluptas expetenda, fugiendus dolor sit. Sentiri haec putat, ut calere
- ignem, nivem esse albam, dulce mel. Quorum nihil oportere exquisitis
- rationibus confirmare, tantum satis esse admonere. Interesse enim inter
- argumentum conclusionemque rationis et inter mediocrem animadversionem atque
- admonitionem. Altera occulta quaedam et quasi involuta aperiri, altera prompta
- et aperta iudicari. Etenim quoniam detractis de homine sensibus reliqui nihil
- est, necesse est, quid aut ad naturam aut contra sit, a natura ipsa iudicari.
- Ea quid percipit aut quid iudicat, quo aut petat aut fugiat aliquid, praeter
- voluptatem et dolorem?}
- %{36}
-\NewLipsumPar{Sunt autem quidam e nostris, qui haec subtilius velint tradere
- et negent satis esse, quid bonum sit aut quid malum, sensu iudicari, sed animo
- etiam ac ratione intellegi posse et voluptatem ipsam per se esse expetendam et
- dolorem ipsum per se esse fugiendum. Itaque aiunt hanc quasi naturalem atque
- insitam in animis nostris inesse notionem, ut alterum esse appetendum, alterum
- aspernandum sentiamus. Alii autem, quibus ego assentior, cum a philosophis
- compluribus permulta dicantur, cur nec voluptas in bonis sit numeranda nec in
- malis dolor, non existimant oportere nimium nos causae confidere, sed et
- argumentandum et accurate disserendum et rationibus conquisitis de voluptate
- et dolore disputandum putant.}
- %{37}
-\NewLipsumPar{Sed ut perspiciatis, unde omnis iste natus error sit voluptatem
- accusantium doloremque laudantium, totam rem aperiam eaque ipsa, quae ab illo
- inventore veritatis et quasi architecto beatae vitae dicta sunt, explicabo.
- Nemo enim ipsam voluptatem, quia voluptas sit, aspernatur aut odit aut fugit,
- sed quia consequuntur magni dolores eos, qui ratione voluptatem sequi
- nesciunt, neque porro quisquam est, qui dolorem ipsum, quia dolor sit, amet,
- consectetur, adipisci velit, sed quia non numquam eius modi tempora incidunt,
- ut labore et dolore magnam aliquam quaerat voluptatem. Ut enim ad minima
- veniam, quis nostrum exercitationem ullam corporis suscipit laboriosam, nisi
- ut aliquid ex ea commodi consequatur? Quis autem vel eum iure reprehenderit,
- qui in ea voluptate velit esse, quam nihil molestiae consequatur, vel illum,
- qui dolorem eum fugiat, quo voluptas nulla pariatur?}
- %{38}
-\NewLipsumPar{At vero eos et accusamus et iusto odio dignissimos ducimus, qui
- blanditiis praesentium voluptatum deleniti atque corrupti, quos dolores et
- quas molestias excepturi sint, obcaecati cupiditate non provident, similique
- sunt in culpa, qui officia deserunt mollitia animi, id est laborum et dolorum
- fuga. Et harum quidem rerum facilis est et expedita distinctio. Nam libero
- tempore, cum soluta nobis est eligendi optio, cumque nihil impedit, quo minus
- id, quod maxime placeat, facere possimus, omnis voluptas assumenda est, omnis
- dolor repellendus. Temporibus autem quibusdam et aut officiis debitis aut
- rerum necessitatibus saepe eveniet, ut et voluptates repudiandae sint et
- molestiae non recusandae. Itaque earum rerum hic tenetur a sapiente delectus,
- ut aut reiciendis voluptatibus maiores alias consequatur aut perferendis
- doloribus asperiores repellat.}
- %{39}
-\NewLipsumPar{Hanc ego cum teneam sententiam, quid est cur verear, ne ad eam
- non possim accommodare Torquatos nostros? Quos tu paulo ante cum memoriter,
- tum etiam erga nos amice et benivole collegisti, nec me tamen laudandis
- maioribus meis corrupisti nec segniorem ad respondendum reddidisti. Quorum
- facta quem ad modum, quaeso, interpretaris? Sicine eos censes aut in armatum
- hostem impetum fecisse aut in liberos atque in sanguinem suum tam crudelis
- fuisse, nihil ut de utilitatibus, nihil ut de commodis suis cogitarent? At id
- ne ferae quidem faciunt, ut ita ruant itaque turbent, ut earum motus et
- impetus quo pertineant non intellegamus, tu tam egregios viros censes tantas
- res gessisse sine causa?}
- %{40}
-\NewLipsumPar{Quae fuerit causa, mox videro; interea hoc tenebo, si ob aliquam
- causam ista, quae sine dubio praeclara sunt, fecerint, virtutem iis per se
- ipsam causam non fuisse. \textendash\space Torquem detraxit hosti.
- \textendash\space Et quidem se texit, ne interiret. \textendash\space At
- magnum periculum adiit. \textendash\space In oculis quidem exercitus.
- \textendash\space Quid ex eo est consecutus? \textendash\space Laudem et
- caritatem, quae sunt vitae sine metu degendae praesidia firmissima.
- \textendash\space Filium morte multavit. \textendash\space Si sine causa,
- nollem me ab eo ortum, tam inportuno tamque crudeli; sin, ut dolore suo
- sanciret militaris imperii disciplinam exercitumque in gravissimo bello
- animadversionis metu contineret, saluti prospexit civium, qua intellegebat
- contineri suam. Atque haec ratio late patet.}
- %{41}
-\NewLipsumPar{In quo enim maxime consuevit iactare vestra se oratio, tua
- praesertim, qui studiose antiqua persequeris, claris et fortibus viris
- commemorandis eorumque factis non emolumento aliquo, sed ipsius honestatis
- decore laudandis, id totum evertitur eo delectu rerum, quem modo dixi,
- constituto, ut aut voluptates omittantur maiorum voluptatum adipiscendarum
- causa aut dolores suscipiantur maiorum dolorum effugiendorum gratia.}
- %{42}
-\NewLipsumPar{Sed de clarorum hominum factis illustribus et gloriosis satis
- hoc loco dictum sit. Erit enim iam de omnium virtutum cursu ad voluptatem
- proprius disserendi locus. Nunc autem explicabo, voluptas ipsa quae qualisque
- sit, ut tollatur error omnis imperitorum intellegaturque ea, quae voluptaria,
- delicata, mollis habeatur disciplina, quam gravis, quam continens, quam severa
- sit. Non enim hanc solam sequimur, quae suavitate aliqua naturam ipsam movet
- et cum iucunditate quadam percipitur sensibus, sed maximam voluptatem illam
- habemus, quae percipitur omni dolore detracto, nam quoniam, cum privamur
- dolore, ipsa liberatione et vacuitate omnis molestiae gaudemus, omne autem id,
- quo gaudemus, voluptas est, ut omne, quo offendimur, dolor, doloris omnis
- privatio recte nominata est voluptas. Ut enim, cum cibo et potione fames
- sitisque depulsa est, ipsa detractio molestiae consecutionem affert
- voluptatis, sic in omni re doloris amotio successionem efficit voluptatis.}
- %{43}
-\NewLipsumPar{Itaque non placuit Epicuro medium esse quiddam inter dolorem et
- voluptatem; illud enim ipsum, quod quibusdam medium videretur, cum omni dolore
- careret, non modo voluptatem esse, verum etiam summam voluptatem. Quisquis
- enim sentit, quem ad modum sit affectus, eum necesse est aut in voluptate esse
- aut in dolore. Omnis autem privatione doloris putat Epicurus terminari summam
- voluptatem, ut postea variari voluptas distinguique possit, augeri
- amplificarique non possit.}
- %{44}
-\NewLipsumPar{At etiam Athenis, ut e patre audiebam facete et urbane Stoicos
- irridente, statua est in Ceramico Chrysippi sedentis porrecta manu, quae manus
- significet illum in hae esse rogatiuncula delectatum: \textquoteleft
- Numquidnam manus tua sic affecta, quem ad modum affecta nunc est,
- desiderat?\textquoteright\space \textendash\space Nihil sane.
- \textendash\space\textquoteleft At, si voluptas esset bonum,
- desideraret.\textquoteright\space\textendash\space Ita credo.
- \textendash\space\textquoteleft Non est igitur voluptas
- bonum.\textquoteright\space Hoc ne statuam quidem dicturam pater aiebat, si
- loqui posset. Conclusum est enim contra Cyrenaicos satis acute, nihil ad
- Epicurum. Nam si ea sola voluptas esset, quae quasi titillaret sensus, ut ita
- dicam, et ad eos cum suavitate afflueret et illaberetur, nec manus esse
- contenta posset nec ulla pars vacuitate doloris sine iucundo motu voluptatis.
- Sin autem summa voluptas est, ut Epicuro placet, nihil dolere, primum tibi
- recte, Chrysippe, concessum est nihil desiderare manum, cum ita esset affecta,
- secundum non recte, si voluptas esset bonum, fuisse desideraturam. Idcirco
- enim non desideraret, quia, quod dolore caret, id in voluptate est.}
- %{45}
-\NewLipsumPar{Extremum autem esse bonorum voluptatem ex hoc facillime perspici
- potest: Constituamus aliquem magnis, multis, perpetuis fruentem et animo et
- corpore voluptatibus nullo dolore nec impediente nec inpendente, quem tandem
- hoc statu praestabiliorem aut magis expetendum possimus dicere? Inesse enim
- necesse est in eo, qui ita sit affectus, et firmitatem animi nec mortem nec
- dolorem timentis, quod mors sensu careat, dolor in longinquitate levis, in
- gravitate brevis soleat esse, ut eius magnitudinem celeritas, diuturnitatem
- allevatio consoletur.}
- %{46}
-\NewLipsumPar{Ad ea cum accedit, ut neque divinum numen horreat nec
- praeteritas voluptates effluere patiatur earumque assidua recordatione
- laetetur, quid est, quod huc possit, quod melius sit, accedere? Statue contra
- aliquem confectum tantis animi corporisque doloribus, quanti in hominem maximi
- cadere possunt, nulla spe proposita fore levius aliquando, nulla praeterea
- neque praesenti nec expectata voluptate, quid eo miserius dici aut fingi
- potest? Quodsi vita doloribus referta maxime fugienda est, summum profecto
- malum est vivere cum dolore, cui sententiae consentaneum est ultimum esse
- bonorum eum voluptate vivere. Nec enim habet nostra mens quicquam, ubi
- consistat tamquam in extremo, omnesque et metus et aegritudines ad dolorem
- referuntur, nec praeterea est res ulla, quae sua natura aut sollicitare possit
- aut angere.}
- %{47}
-\NewLipsumPar{Praeterea et appetendi et refugiendi et omnino rerum gerendarum
- initia proficiscuntur aut a voluptate aut a dolore. Quod cum ita sit,
- perspicuum est omnis rectas res atque laudabilis eo referri, ut cum voluptate
- vivatur. Quoniam autem id est vel summum bonorum vel ultimum vel extremum
- \textendash\space quod Graeci [\ldots] nominant \textendash, quod ipsum nullam
- ad aliam rem, ad id autem res referuntur omnes, fatendum est summum esse bonum
- iucunde vivere.}
- %{48}
-\NewLipsumPar{Id qui in una virtute ponunt et splendore nominis capti quid
- natura postulet non intellegunt, errore maximo, si Epicurum audire voluerint,
- liberabuntur: istae enim vestrae eximiae pulchraeque virtutes nisi voluptatem
- efficerent, quis eas aut laudabilis aut expetendas arbitraretur? Ut enim
- medicorum scientiam non ipsius artis, sed bonae valetudinis causa probamus, et
- gubernatoris ars, quia bene navigandi rationem habet, utilitate, non arte
- laudatur, sic sapientia, quae ars vivendi putanda est, non expeteretur, si
- nihil efficeret; nunc expetitur, quod est tamquam artifex conquirendae et
- comparandae voluptatis \textendash}
- %{49}
-\NewLipsumPar{Quam autem ego dicam voluptatem, iam videtis, ne invidia verbi
- labefactetur oratio mea \textendash. Nam cum ignoratione rerum bonarum et
- malarum maxime hominum vita vexetur, ob eumque errorem et voluptatibus maximis
- saepe priventur et durissimis animi doloribus torqueantur, sapientia est
- adhibenda, quae et terroribus cupiditatibusque detractis et omnium falsarum
- opinionum temeritate derepta certissimam se nobis ducem praebeat ad
- voluptatem. Sapientia enim est una, quae maestitiam pellat ex animis, quae nos
- exhorrescere metu non sinat. Qua praeceptrice in tranquillitate vivi potest
- omnium cupiditatum ardore restincto. Cupiditates enim sunt insatiabiles, quae
- non modo singulos homines, sed universas familias evertunt, totam etiam
- labefactant saepe rem publicam.}
- %{50}
-\NewLipsumPar{Ex cupiditatibus odia, discidia, discordiae, seditiones, bella
- nascuntur, nec eae se foris solum iactant nec tantum in alios caeco impetu
- incurrunt, sed intus etiam in animis inclusae inter se dissident atque
- discordant, ex quo vitam amarissimam necesse est effici, ut sapiens solum
- amputata circumcisaque inanitate omni et errore naturae finibus contentus sine
- aegritudine possit et sine metu vivere.}
- %{51}
-\NewLipsumPar{Quae est enim aut utilior aut ad bene vivendum aptior partitio
- quam illa, qua est usus Epicurus? Qui unum genus posuit earum cupiditatum,
- quae essent et naturales et necessariae, alterum, quae naturales essent nec
- tamen necessariae, tertium, quae nec naturales nec necessariae. Quarum ea
- ratio est, ut necessariae nec opera multa nec impensa expleantur; ne naturales
- quidem multa desiderant, propterea quod ipsa natura divitias, quibus contenta
- sit, et parabilis et terminatas habet; inanium autem cupiditatum nec modus
- ullus nec finis inveniri potest.}
- %{52}
-\NewLipsumPar{Quodsi vitam omnem perturbari videmus errore et inscientia,
- sapientiamque esse solam, quae nos a libidinum impetu et a formidinum terrore
- vindicet et ipsius fortunae modice ferre doceat iniurias et omnis monstret
- vias, quae ad quietem et ad tranquillitatem ferant, quid est cur dubitemus
- dicere et sapientiam propter voluptates expetendam et insipientiam propter
- molestias esse fugiendam?}
- %{53}
-\NewLipsumPar{Eademque ratione ne temperantiam quidem propter se expetendam
- esse dicemus, sed quia pacem animis afferat et eos quasi concordia quadam
- placet ac leniat. Temperantia est enim, quae in rebus aut expetendis aut
- fugiendis ut rationem sequamur monet. Nec enim satis est iudicare quid
- faciendum non faciendumve sit, sed stare etiam oportet in eo, quod sit
- iudicatum. Plerique autem, quod tenere atque servare id, quod ipsi statuerunt,
- non possunt, victi et debilitati obiecta specie voluptatis tradunt se
- libidinibus constringendos nec quid eventurum sit provident ob eamque causam
- propter voluptatem et parvam et non necessariam et quae vel aliter pararetur
- et qua etiam carere possent sine dolore tum in morbos gravis, tum in damna,
- tum in dedecora incurrunt, saepe etiam legum iudiciorumque poenis obligantur.}
- %{54}
-\NewLipsumPar{Qui autem ita frui volunt voluptatibus, ut nulli propter eas
- consequantur dolores, et qui suum iudicium retinent, ne voluptate victi
- faciant id, quod sentiant non esse faciendum, ii voluptatem maximam
- adipiscuntur praetermittenda voluptate. Idem etiam dolorem saepe perpetiuntur,
- ne, si id non faciant, incidant in maiorem. Ex quo intellegitur nec
- intemperantiam propter se esse fugiendam temperantiamque expetendam, non quia
- voluptates fugiat, sed quia maiores consequatur.}
- %{55}
-\NewLipsumPar{Eadem fortitudinis ratio reperietur. Nam neque laborum
- perfunctio neque perpessio dolorum per se ipsa allicit nec patientia nec
- assiduitas nec vigiliae nec ea ipsa, quae laudatur, industria, ne fortitudo
- quidem, sed ista sequimur, ut sine cura metuque vivamus animumque et corpus,
- quantum efficere possimus, molestia liberemus. Ut enim mortis metu omnis
- quietae vitae status perturbatur, et ut succumbere doloribus eosque humili
- animo inbecilloque ferre miserum est, ob eamque debilitatem animi multi
- parentes, multi amicos, non nulli patriam, plerique autem se ipsos penitus
- perdiderunt, sic robustus animus et excelsus omni est liber cura et angore,
- cum et mortem contemnit, qua qui affecti sunt in eadem causa sunt, qua ante
- quam nati, et ad dolores ita paratus est, ut meminerit maximos morte finiri,
- parvos multa habere intervalla requietis, mediocrium nos esse dominos, ut, si
- tolerabiles sint, feramus, si minus, animo aequo e vita, cum ea non placeat,
- tamquam e theatro exeamus. Quibus rebus intellegitur nec timiditatem
- ignaviamque vituperari nec fortitudinem patientiamque laudari suo nomine, sed
- illas reici, quia dolorem pariant, has optari, quia voluptatem.}
- %{56}
-\NewLipsumPar{Iustitia restat, ut de omni virtute sit dictum. Sed similia fere
- dici possunt. Ut enim sapientiam, temperantiam, fortitudinem copulatas esse
- docui cum voluptate, ut ab ea nullo modo nec divelli nec distrahi possint, sic
- de iustitia iudicandum est, quae non modo numquam nocet cuiquam, sed contra
- semper afficit cum vi sua atque natura, quod tranquillat animos, tum spe nihil
- earum rerum defuturum, quas natura non depravata desiderat. [et] quem ad modum
- temeritas et libido et ignavia semper animum excruciant et semper sollicitant
- turbulentaeque sunt, sic [inprobitas si] cuius in mente consedit, hoc ipso,
- quod adest, turbulenta est; si vero molita quippiam est, quamvis occulte
- fecerit, numquam tamen id confidet fore semper occultum. Plerumque improborum
- facta primo suspicio insequitur, dein sermo atque fama, tum accusator, tum
- iudex;}
- %{57}
-\NewLipsumPar{Multi etiam, ut te consule, ipsi se indicaverunt. Quodsi qui
- satis sibi contra hominum conscientiam saepti esse et muniti videntur, deorum
- tamen horrent easque ipsas sollicitudines, quibus eorum animi noctesque
- diesque exeduntur, a diis inmortalibus supplicii causa importari putant. Quae
- autem tanta ex improbis factis ad minuendas vitae molestias accessio potest
- fieri, quanta ad augendas, cum conscientia factorum, tum poena legum odioque
- civium? Et tamen in quibusdam neque pecuniae modus est neque honoris neque
- imperii nec libidinum nec epularum nec reliquarum cupiditatum, quas nulla
- praeda umquam improbe parta minuit, [sed] potius inflammat, ut coercendi magis
- quam dedocendi esse videantur.}
- %{58}
-\NewLipsumPar{Invitat igitur vera ratio bene sanos ad iustitiam, aequitatem,
- fidem, neque homini infanti aut inpotenti iniuste facta conducunt, qui nec
- facile efficere possit, quod conetur, nec optinere, si effecerit, et opes vel
- fortunae vel ingenii liberalitati magis conveniunt, qua qui utuntur,
- benivolentiam sibi conciliant et, quod aptissimum est ad quiete vivendum,
- caritatem, praesertim cum omnino nulla sit causa peccandi.}
- %{59}
-\NewLipsumPar{Quae enim cupiditates a natura proficiscuntur, facile explentur
- sine ulla iniuria, quae autem inanes sunt, iis parendum non est. Nihil enim
- desiderabile concupiscunt, plusque in ipsa iniuria detrimenti est quam in iis
- rebus emolumenti, quae pariuntur iniuria. Itaque ne iustitiam quidem recte
- quis dixerit per se ipsam optabilem, sed quia iucunditatis vel plurimum
- afferat. Nam diligi et carum esse iucundum est propterea, quia tutiorem vitam
- et voluptatem pleniorem efficit. Itaque non ob ea solum incommoda, quae
- eveniunt inprobis, fugiendam inprobitatem putamus, sed multo etiam magis,
- quod, cuius in animo versatur, numquam sinit eum respirare, numquam
- adquiescere.}
- %{60}
-\NewLipsumPar{Quodsi ne ipsarum quidem virtutum laus, in qua maxime ceterorum
- philosophorum exultat oratio, reperire exitum potest, nisi derigatur ad
- voluptatem, voluptas autem est sola, quae nos vocet ad se et alliciat suapte
- natura, non potest esse dubium, quin id sit summum atque extremum bonorum
- omnium, beateque vivere nihil aliud sit nisi cum voluptate vivere.}
- %{61}
-\NewLipsumPar{Huic certae stabilique sententiae quae sint coniuncta explicabo
- brevi. Nullus in ipsis error est finibus bonorum et malorum, id est in
- voluptate aut in dolore, sed in his rebus peccant, cum e quibus haec
- efficiantur ignorant. Animi autem voluptates et dolores nasci fatemur e
- corporis voluptatibus et doloribus \textendash\space itaque concedo, quod modo
- dicebas, cadere causa, si qui e nostris aliter existimant, quos quidem video
- esse multos, sed imperitos \textendash, quamquam autem et laetitiam nobis
- voluptas animi et molestiam dolor afferat, eorum tamen utrumque et ortum esse
- e corpore et ad corpus referri, nec ob eam causam non multo maiores esse et
- voluptates et dolores animi quam corporis. Nam corpore nihil nisi praesens et
- quod adest sentire possumus, animo autem et praeterita et futura. Ut enim
- aeque doleamus animo, cum corpore dolemus, fieri tamen permagna accessio
- potest, si aliquod aeternum et infinitum impendere malum nobis opinemur. Quod
- idem licet transferre in voluptatem, ut ea maior sit, si nihil tale metuamus.}
- %{62}
-\NewLipsumPar{Iam illud quidem perspicuum est, maximam animi aut voluptatem
- aut molestiam plus aut ad beatam aut ad miseram vitam afferre momenti quam
- eorum utrumvis, si aeque diu sit in corpore. Non placet autem detracta
- voluptate aegritudinem statim consequi, nisi in voluptatis locum dolor forte
- successerit, at contra gaudere nosmet omittendis doloribus, etiamsi voluptas
- ea, quae sensum moveat, nulla successerit, eoque intellegi potest quanta
- voluptas sit non dolere.}
- %{63}
-\NewLipsumPar{Sed ut iis bonis erigimur, quae expectamus, sic laetamur iis,
- quae recordamur. Stulti autem malorum memoria torquentur, sapientes bona
- praeterita grata recordatione renovata delectant. Est autem situm in nobis ut
- et adversa quasi perpetua oblivione obruamus et secunda iucunde ac suaviter
- meminerimus. Sed cum ea, quae praeterierunt, acri animo et attento intuemur,
- tum fit ut aegritudo sequatur, si illa mala sint, laetitia, si bona.}
- %{64}
-\NewLipsumPar{O praeclaram beate vivendi et apertam et simplicem et directam
- viam! Cum enim certe nihil homini possit melius esse quam vacare omni dolore
- et molestia perfruique maximis et animi et corporis voluptatibus, videtisne
- quam nihil praetermittatur quod vitam adiuvet, quo facilius id, quod
- propositum est, summum bonum consequamur? Clamat Epicurus, is quem vos nimis
- voluptatibus esse deditum dicitis; non posse iucunde vivi, nisi sapienter,
- honeste iusteque vivatur, nec sapienter, honeste, iuste, nisi iucunde.}
- %{65}
-\NewLipsumPar{Neque enim civitas in seditione beata esse potest nec in
- discordia dominorum domus; quo minus animus a se ipse dissidens secumque
- discordans gustare partem ullam liquidae voluptatis et liberae potest. Atqui
- pugnantibus et contrariis studiis consiliisque semper utens nihil quieti
- videre, nihil tranquilli potest.}
- %{66}
-\NewLipsumPar{Quodsi corporis gravioribus morbis vitae iucunditas impeditur,
- quanto magis animi morbis impediri necesse est! Animi autem morbi sunt
- cupiditates inmensae et inanes divitiarum, gloriae, dominationis,
- libidinosarum etiam voluptatum. Accedunt aegritudines, molestiae, maerores,
- qui exedunt animos conficiuntque curis hominum non intellegentium nihil
- dolendum esse animo, quod sit a dolore corporis praesenti futurove seiunctum.
- Nec vero quisquam stultus non horum morborum aliquo laborat, nemo igitur est
- non miser.}
- %{67}
-\NewLipsumPar{Accedit etiam mors, quae quasi saxum Tantalo semper impendet,
- tum superstitio, qua qui est imbutus quietus esse numquam potest. Praeterea
- bona praeterita non meminerunt, praesentibus non fruuntur, futura modo
- expectant, quae quia certa esse non possunt, conficiuntur et angore et metu
- maximeque cruciantur, cum sero sentiunt frustra se aut pecuniae studuisse aut
- imperiis aut opibus aut gloriae. Nullas enim consequuntur voluptates, quarum
- potiendi spe inflammati multos labores magnosque susceperant.}
- %{68}
-\NewLipsumPar{Ecce autem alii minuti et angusti aut omnia semper desperantes
- aut malivoli, invidi, difficiles, lucifugi, maledici, monstruosi, alii autem
- etiam amatoriis levitatibus dediti, alii petulantes, alii audaces, protervi,
- idem intemperantes et ignavi, numquam in sententia permanentes, quas ob causas
- in eorum vita nulla est intercapedo molestiae. Igitur neque stultorum quisquam
- beatus neque sapientium non beatus. Multoque hoc melius nos veriusque quam
- Stoici. Illi enim negant esse bonum quicquam nisi nescio quam illam umbram,
- quod appellant honestum non tam solido quam splendido nomine, virtutem autem
- nixam hoc honesto nullam requirere voluptatem atque ad beate vivendum se ipsa
- esse contentam.}
- %{69}
-\NewLipsumPar{Sed possunt haec quadam ratione dici non modo non repugnantibus,
- verum etiam approbantibus nobis. Sic enim ab Epicuro sapiens semper beatus
- inducitur: finitas habet cupiditates, neglegit mortem, de diis inmortalibus
- sine ullo metu vera sentit, non dubitat, si ita melius sit, migrare de vita.
- His rebus instructus semper est in voluptate. Neque enim tempus est ullum, quo
- non plus voluptatum habeat quam dolorum. Nam et praeterita grate meminit et
- praesentibus ita potitur, ut animadvertat quanta sint ea quamque iucunda,
- neque pendet ex futuris, sed expectat illa, fruitur praesentibus ab iisque
- vitiis, quae paulo ante collegi, abest plurimum et, cum stultorum vitam cum
- sua comparat, magna afficitur voluptate. Dolores autem si qui incurrunt,
- numquam vim tantam habent, ut non plus habeat sapiens, quod gaudeat, quam quod
- angatur.}
- %{70}
-\NewLipsumPar{Optime vero Epicurus, quod exiguam dixit fortunam intervenire
- sapienti maximasque ab eo et gravissimas res consilio ipsius et ratione
- administrari neque maiorem voluptatem ex infinito tempore aetatis percipi
- posse, quam ex hoc percipiatur, quod videamus esse finitum. In dialectica
- autem vestra nullam existimavit esse nec ad melius vivendum nec ad commodius
- disserendum viam. In physicis plurimum posuit. Ea scientia et verborum vis et
- natura orationis et consequentium repugnantiumve ratio potest perspici. Omnium
- autem rerum natura cognita levamur superstitione, liberamur mortis metu, non
- conturbamur ignoratione rerum, e qua ipsa horribiles existunt saepe
- formidines. Denique etiam morati melius erimus, cum didicerimus quid natura
- desideret. Tum vero, si stabilem scientiam rerum tenebimus, servata illa, quae
- quasi delapsa de caelo est ad cognitionem omnium, regula, ad quam omnia
- iudicia rerum dirigentur, numquam ullius oratione victi sententia desistemus.}
- %{71}
-\NewLipsumPar{Nisi autem rerum natura perspecta erit, nullo modo poterimus
- sensuum iudicia defendere. Quicquid porro animo cernimus, id omne oritur a
- sensibus; qui si omnes veri erunt, ut Epicuri ratio docet, tum denique poterit
- aliquid cognosci et percipi. Quos qui tollunt et nihil posse percipi dicunt,
- ii remotis sensibus ne id ipsum quidem expedire possunt, quod disserunt.
- Praeterea sublata cognitione et scientia tollitur omnis ratio et vitae
- degendae et rerum gerendarum. Sic e physicis et fortitudo sumitur contra
- mortis timorem et constantia contra metum religionis et sedatio animi omnium
- rerum occultarum ignoratione sublata et moderatio natura cupiditatum
- generibusque earum explicatis, et, ut modo docui, cognitionis regula et
- iudicio ab eadem illa constituto veri a falso distinctio traditur.}
- %{72}
-\NewLipsumPar{Restat locus huic disputationi vel maxime necessarius de
- amicitia, quam, si voluptas summum sit bonum, affirmatis nullam omnino fore.
- De qua Epicurus quidem ita dicit, omnium rerum, quas ad beate vivendum
- sapientia comparaverit, nihil esse maius amicitia, nihil uberius, nihil
- iucundius. Nec vero hoc oratione solum, sed multo magis vita et factis et
- moribus comprobavit. Quod quam magnum sit fictae veterum fabulae declarant, in
- quibus tam multis tamque variis ab ultima antiquitate repetitis tria vix
- amicorum paria reperiuntur, ut ad Orestem pervenias profectus a Theseo. At
- vero Epicurus una in domo, et ea quidem angusta, quam magnos quantaque amoris
- conspiratione consentientis tenuit amicorum greges! Quod fit etiam nunc ab
- Epicureis. Sed ad rem redeamus; de hominibus dici non necesse est.}
- %{73}
-\NewLipsumPar{Tribus igitur modis video esse a nostris de amicitia disputatum.
- Alii cum eas voluptates, quae ad amicos pertinerent, negarent esse per se
- ipsas tam expetendas, quam nostras expeteremus, quo loco videtur quibusdam
- stabilitas amicitiae vacillare, tuentur tamen eum locum seque facile, ut mihi
- videtur, expediunt. Ut enim virtutes, de quibus ante dictum est, sic amicitiam
- negant posse a voluptate discedere. Nam cum solitudo et vita sine amicis
- insidiarum et metus plena sit, ratio ipsa monet amicitias comparare, quibus
- partis confirmatur animus et a spe pariendarum voluptatum seiungi non potest.}
- %{74}
-\NewLipsumPar{Atque ut odia, invidiae, despicationes adversantur voluptatibus,
- sic amicitiae non modo fautrices fidelissimae, sed etiam effectrices sunt
- voluptatum tam amicis quam sibi, quibus non solum praesentibus fruuntur, sed
- etiam spe eriguntur consequentis ac posteri temporis. Quod quia nullo modo
- sine amicitia firmam et perpetuam iucunditatem vitae tenere possumus neque
- vero ipsam amicitiam tueri, nisi aeque amicos et nosmet ipsos diligamus,
- idcirco et hoc ipsum efficitur in amicitia, et amicitia cum voluptate
- conectitur. Nam et laetamur amicorum laetitia aeque atque nostra et pariter
- dolemus angoribus.}
- %{75}
-\NewLipsumPar{Quocirca eodem modo sapiens erit affectus erga amicum, quo in se
- ipsum, quosque labores propter suam voluptatem susciperet, eosdem suscipiet
- propter amici voluptatem. Quaeque de virtutibus dicta sunt, quem ad modum eae
- semper voluptatibus inhaererent, eadem de amicitia dicenda sunt. Praeclare
- enim Epicurus his paene verbis: \textquoteleft Eadem\textquoteright, inquit,
- \textquoteleft scientia confirmavit animum, ne quod aut sempiternum aut
- diuturnum timeret malum, quae perspexit in hoc ipso vitae spatio amicitiae
- praesidium esse firmissimum.\textquoteright}
- %{76}
-\NewLipsumPar{Sunt autem quidam Epicurei timidiores paulo contra vestra
- convicia, sed tamen satis acuti, qui verentur ne, si amicitiam propter nostram
- voluptatem expetendam putemus, tota amicitia quasi claudicare videatur. Itaque
- primos congressus copulationesque et consuetudinum instituendarum voluntates
- fieri propter voluptatem; cum autem usus progrediens familiaritatem effecerit,
- tum amorem efflorescere tantum, ut, etiamsi nulla sit utilitas ex amicitia,
- tamen ipsi amici propter se ipsos amentur. Etenim si loca, si fana, si urbes,
- si gymnasia, si campum, si canes, si equos, si ludicra exercendi aut venandi
- consuetudine adamare solemus, quanto id in hominum consuetudine facilius fieri
- poterit et iustius?}
- %{77}
-\NewLipsumPar{Sunt autem, qui dicant foedus esse quoddam sapientium, ut ne
- minus amicos quam se ipsos diligant. Quod et posse fieri intellegimus et saepe
- etiam videmus, et perspicuum est nihil ad iucunde vivendum reperiri posse,
- quod coniunctione tali sit aptius. Quibus ex omnibus iudicari potest non modo
- non impediri rationem amicitiae, si summum bonum in voluptate ponatur, sed
- sine hoc institutionem omnino amicitiae non posse reperiri.}
- %{78}
-\NewLipsumPar{Quapropter si ea, quae dixi, sole ipso illustriora et clariora
- sunt, si omnia dixi hausta e fonte naturae, si tota oratio nostra omnem sibi
- fidem sensibus confirmat, id est incorruptis atque integris testibus, si
- infantes pueri, mutae etiam bestiae paene loquuntur magistra ac duce natura
- nihil esse prosperum nisi voluptatem, nihil asperum nisi dolorem, de quibus
- neque depravate iudicant neque corrupte, nonne ei maximam gratiam habere
- debemus, qui hac exaudita quasi voce naturae sic eam firme graviterque
- comprehenderit, ut omnes bene sanos in viam placatae, tranquillae, quietae,
- beatae vitae deduceret? Qui quod tibi parum videtur eruditus, ea causa est,
- quod nullam eruditionem esse duxit, nisi quae beatae vitae disciplinam
- iuvaret.}
- %{79}
-\NewLipsumPar{An ille tempus aut in poetis evolvendis, ut ego et Triarius te
- hortatore facimus, consumeret, in quibus nulla solida utilitas omnisque
- puerilis est delectatio, aut se, ut Plato, in musicis, geometria, numeris,
- astris contereret, quae et a falsis initiis profecta vera esse non possunt et,
- si essent vera, nihil afferrent, quo iucundius, id est quo melius viveremus,
- eas ergo artes persequeretur, vivendi artem tantam tamque et operosam et
- perinde fructuosam relinqueret? Non ergo Epicurus ineruditus, sed ii indocti,
- qui, quae pueros non didicisse turpe est, ea putant usque ad senectutem esse
- discenda.}
- %{80}
-\NewLipsumPar{Quae cum dixisset, Explicavi, inquit, sententiam meam, et eo
- quidem consilio, tuum iudicium ut cognoscerem, quoniam mihi ea facultas, ut id
- meo arbitratu facerem, ante hoc tempus numquam est data.}
- %{81}
-\NewLipsumPar{Hic cum uterque me intueretur seseque ad audiendum significarent
- paratos, Primum, inquam, deprecor, ne me tamquam philosophum putetis scholam
- vobis aliquam explicaturum, quod ne in ipsis quidem philosophis magnopere
- umquam probavi. Quando enim Socrates, qui parens philosophiae iure dici
- potest, quicquam tale fecit? Eorum erat iste mos qui tum sophistae
- nominabantur, quorum e numero primus est ausus Leontinus Gorgias in conventu
- poscere quaestionem, id est iubere dicere, qua de re quis vellet audire. Audax
- negotium, dicerem impudens, nisi hoc institutum postea translatum ad
- philosophos nostros esset.}
- %{82}
-\NewLipsumPar{Sed et illum, quem nominavi, et ceteros sophistas, ut e Platone
- intellegi potest, lusos videmus a Socrate. Is enim percontando atque
- interrogando elicere solebat eorum opiniones, quibuscum disserebat, ut ad ea,
- quae ii respondissent, si quid videretur, diceret. Qui mos cum a posterioribus
- non esset retentus, Arcesilas eum revocavit instituitque ut ii, qui se audire
- vellent, non de se quaererent, sed ipsi dicerent, quid sentirent; quod cum
- dixissent, ille contra. Sed eum qui audiebant, quoad poterant, defendebant
- sententiam suam. Apud ceteros autem philosophos, qui quaesivit aliquid, tacet;
- quod quidem iam fit etiam in Academia. Ubi enim is, qui audire vult, ita
- dixit: \textquoteleft Voluptas mihi videtur esse summum bonum\textquoteright,
- perpetua oratione contra disputatur, ut facile intellegi possit eos, qui
- aliquid sibi videri dicant, non ipsos in ea sententia esse, sed audire velle
- contraria.}
- %{83}
-\NewLipsumPar{Nos commodius agimus. Non enim solum Torquatus dixit quid
- sentiret, sed etiam cur. Ego autem arbitror, quamquam admodum delectatus sum
- eius oratione perpetua, tamen commodius, cum in rebus singulis insistas et
- intellegas quid quisque concedat, quid abnuat, ex rebus concessis concludi
- quod velis et ad exitum perveniri. Cum enim fertur quasi torrens oratio,
- quamvis multa cuiusque modi rapiat, nihil tamen teneas, nihil apprehendas,
- nusquam orationem rapidam coerceas. Omnis autem in quaerendo, quae via quadam
- et ratione habetur, oratio praescribere primum debet ut quibusdam in formulis
- ea res agetur, ut, inter quos disseritur, conveniat quid sit id, de quo
- disseratur.}
- %{84}
-\NewLipsumPar{Hoc positum in Phaedro a Platone probavit Epicurus sensitque in
- omni disputatione id fieri oportere. Sed quod proximum fuit non vidit. Negat
- enim definiri rem placere, sine quo fieri interdum non potest, ut inter eos,
- qui ambigunt, conveniat quid sit id, de quo agatur, velut in hoc ipso, de quo
- nunc disputamus. Quaerimus enim finem bonorum. Possumusne hic scire qualis
- sit, nisi contulerimus inter nos, cum finem bonorum dixerimus, quid finis,
- quid etiam sit ipsum bonum?}
- %{85}
-\NewLipsumPar{Atqui haec patefactio quasi rerum opertarum, cum quid quidque
- sit aperitur, definitio est. Qua tu etiam inprudens utebare non numquam. Nam
- hunc ipsum sive finem sive extremum sive ultimum definiebas id esse, quo
- omnia, quae recte fierent, referrentur neque id ipsum usquam referretur.
- Praeclare hoc quidem. Bonum ipsum etiam quid esset, fortasse, si opus fuisset,
- definisses aut quod esset natura adpetendum aut quod prodesset aut quod
- iuvaret aut quod liberet modo. Nunc idem, nisi molestum est, quoniam tibi non
- omnino displicet definire et id facis, cum vis, velim definias quid sit
- voluptas, de quo omnis haec quaestio est.}
- %{86}
-\NewLipsumPar{Quis, quaeso, inquit, est, qui quid sit voluptas nesciat, aut
- qui, quo magis id intellegat, definitionem aliquam desideret? Me ipsum esse
- dicerem, inquam, nisi mihi viderer habere bene cognitam voluptatem et satis
- firme conceptam animo atque comprehensam. Nunc autem dico ipsum Epicurum
- nescire et in eo nutare eumque, qui crebro dicat diligenter oportere exprimi
- quae vis subiecta sit vocibus, non intellegere interdum, quid sonet haec vox
- voluptatis, id est quae res huic voci subiciatur. Tum ille ridens: Hoc vero,
- inquit, optimum, ut is, qui finem rerum expetendarum voluptatem esse dicat, id
- extremum, id ultimum bonorum, id ipsum quid et quale sit, nesciat! Atqui,
- inquam, aut Epicurus quid sit voluptas aut omnes mortales, qui ubique sunt,
- nesciunt. Quonam, inquit, modo? Quia voluptatem hanc esse sentiunt omnes, quam
- sensus accipiens movetur et iucunditate quadam perfunditur.}
- %{87}
-\NewLipsumPar{Quid ergo? Istam voluptatem, inquit, Epicurus ignorat? Non
- semper, inquam; nam interdum nimis etiam novit, quippe qui testificetur ne
- intellegere quidem se posse ubi sit aut quod sit ullum bonum praeter illud,
- quod cibo et potione et aurium delectatione et obscena voluptate capiatur. An
- haec ab eo non dicuntur? Quasi vero me pudeat, inquit, istorum, aut non possim
- quem ad modum ea dicantur ostendere! Ego vero non dubito, inquam, quin facile
- possis, nec est quod te pudeat sapienti adsentiri, qui se unus, quod sciam,
- sapientem profiteri sit ausus. Nam Metrodorum non puto ipsum professum, sed,
- cum appellaretur ab Epicuro, repudiare tantum beneficium noluisse; septem
- autem illi non suo, sed populorum suffragio omnium nominati sunt.}
- %{88}
-\NewLipsumPar{Verum hoc loco sumo verbis his eandem certe vim voluptatis
- Epicurum nosse quam ceteros. Omnes enim iucundum motum, quo sensus hilaretur.
- Graece [\ldots], Latine voluptatem vocant. Quid est igitur, inquit, quod
- requiras? Dicam, inquam, et quidem discendi causa magis, quam quo te aut
- Epicurum reprehensum velim. Ego quoque, inquit, didicerim libentius si quid
- attuleris, quam te reprehenderim. Tenesne igitur, inquam, Hieronymus Rhodius
- quid dicat esse summum bonum, quo putet omnia referri oportere? Teneo, inquit,
- finem illi videri nihil dolere. Quid? Idem iste, inquam, de voluptate quid
- sentit?}
- %{89}
-\NewLipsumPar{Negat esse eam, inquit, propter se expetendam. Aliud igitur esse
- censet gaudere, aliud non dolere. Et quidem, inquit, vehementer errat; nam, ut
- paulo ante docui, augendae voluptatis finis est doloris omnis amotio. Non
- dolere, inquam, istud quam vim habeat postea videro; aliam vero vim voluptatis
- esse, aliam nihil dolendi, nisi valde pertinax fueris, concedas necesse est.
- Atqui reperies, inquit, in hoc quidem pertinacem; dici enim nihil potest
- verius. Estne, quaeso, inquam, sitienti in bibendo voluptas? Quis istud
- possit, inquit, negare? Eademne, quae restincta siti? Immo alio genere;
- restincta enim sitis stabilitatem voluptatis habet, inquit, illa autem
- voluptas ipsius restinctionis in motu est. Cur igitur, inquam, res tam
- dissimiles eodem nomine appellas?}
- %{90}
-\NewLipsumPar{Quid paulo ante, inquit, dixerim nonne meministi, cum omnis
- dolor detractus esset, variari, non augeri voluptatem? Memini vero, inquam;
- sed tu istuc dixti bene Latine, parum plane. Varietas enim Latinum verbum est,
- idque proprie quidem in disparibus coloribus dicitur, sed transfertur in multa
- disparia: varium poema, varia oratio, varii mores, varia fortuna, voluptas
- etiam varia dici solet, cum percipitur e multis dissimilibus rebus dissimilis
- efficientibus voluptates. Eam si varietatem diceres, intellegerem, ut etiam
- non dicente te intellego; ista varietas quae sit non satis perspicio, quod
- ais, cum dolore careamus, tum in summa voluptate nos esse, cum autem vescamur
- iis rebus, quae dulcem motum afferant sensibus, tum esse in motu voluptatem,
- qui faciat varietatem voluptatum, sed non augeri illam non dolendi voluptatem,
- quam cur voluptatem appelles nescio.}
- %{91}
-\NewLipsumPar{An potest, inquit ille, quicquam esse suavius quam nihil dolere?
- Immo sit sane nihil melius, inquam\textendash nondum enim id
- quaero\textendash, num propterea idem voluptas est, quod, ut ita dicam,
- indolentia? Plane idem, inquit, et maxima quidem, qua fieri nulla maior
- potest. Quid dubitas igitur, inquam, summo bono a te ita constituto, ut id
- totum in non dolendo sit, id tenere unum, id tueri, id defendere?}
- %{92}
-\NewLipsumPar{Quid enim necesse est, tamquam meretricem in matronarum coetum,
- sic voluptatem in virtutum concilium adducere? Invidiosum nomen est, infame,
- suspectum. Itaque hoc frequenter dici solet a vobis, non intellegere nos, quam
- dicat Epicurus voluptatem. Quod quidem mihi si quando dictum est\textendash
- est autem dictum non parum saepe\textendash, etsi satis clemens sum in
- disputando, tamen interdum soleo subirasci. Egone non intellego, quid sit
- [\ldots] Graece, Latine voluptas? Utram tandem linguam nescio? Deinde qui fit,
- ut ego nesciam, sciant omnes, quicumque Epicurei esse voluerunt? Quod vestri
- quidem vel optime disputant, nihil opus esse eum, qui philosophus futurus sit,
- scire litteras. Itaque ut maiores nostri ab aratro adduxerunt Cincinnatum
- illum, ut dictator esset, sic vos de pagis omnibus colligitis bonos illos
- quidem viros, sed certe non pereruditos.}
- %{93}
-\NewLipsumPar{Ergo illi intellegunt quid Epicurus dicat, ego non intellego? Ut
- scias me intellegere, primum idem esse dico voluptatem, quod ille [\ldots]. Et
- quidem saepe quaerimus verbum Latinum par Graeco et quod idem valeat; hic
- nihil fuit, quod quaereremus. Nullum inveniri verbum potest quod magis idem
- declaret Latine, quod Graece, quam declarat voluptas. Huic verbo omnes, qui
- ubique sunt, qui Latine sciunt, duas res subiciunt, laetitiam in animo,
- commotionem suavem iucunditatis in corpore. Nam et ille apud Trabeam
- \textquoteleft voluptatem animi nimiam\textquoteright\space laetitiam dicit
- eandem, quam ille Caecilianus, qui \textquoteleft omnibus laetitiis
- laetum\textquoteright\space esse se narrat. Sed hoc interest, quod voluptas
- dicitur etiam in animo\textendash vitiosa res, ut Stoici putant, qui eam sic
- definiunt: sublationem animi sine ratione opinantis se magno bono
- frui\textendash, non dicitur laetitia nec gaudium in corpore.}
- %{94}
-\NewLipsumPar{In eo autem voluptas omnium Latine loquentium more ponitur, cum
- percipitur ea, quae sensum aliquem moveat, iucunditas. Hanc quoque
- iucunditatem, si vis, transfer in animum; iuvare enim in utroque dicitur, ex
- eoque iucundum, modo intellegas inter illum, qui dicat: \textquoteleft Tanta
- laetitia auctus sum, ut nihil constet\textquoteright, et eum, qui:
- \textquoteleft Nunc demum mihi animus ardet\textquoteright, quorum alter
- laetitia gestiat, alter dolore crucietur, esse illum medium: \textquoteleft
- Quamquam haec inter nos nuper notitia admodum est\textquoteright, qui nec
- laetetur nec angatur, itemque inter eum, qui potiatur corporis expetitis
- voluptatibus, et eum, qui crucietur summis doloribus, esse eum, qui utroque
- careat.}
- %{95}
-\NewLipsumPar{Satisne igitur videor vim verborum tenere, an sum etiam nunc vel
- Graece loqui vel Latine docendus? Et tamen vide, ne, si ego non intellegam
- quid Epicurus loquatur, cum Graece, ut videor, luculenter sciam, sit aliqua
- culpa eius, qui ita loquatur, ut non intellegatur. Quod duobus modis sine
- reprehensione fit, si aut de industria facias, ut Heraclitus, \textquoteleft
- cognomento qui [\ldots] perhibetur, quia de natura nimis obscure
- memoravit\textquoteright, aut cum rerum obscuritas, non verborum, facit ut non
- intellegatur oratio, qualis est in Timaeo Platonis. Epicurus autem, ut opinor,
- nec non vult, si possit, plane et aperte loqui, nec de re obscura, ut physici,
- aut artificiosa, ut mathematici, sed de illustri et facili et iam in vulgus
- pervagata loquitur. Quamquam non negatis nos intellegere quid sit voluptas,
- sed quid ille dicat. E quo efficitur, non ut nos non intellegamus quae vis sit
- istius verbi, sed ut ille suo more loquatur, nostrum neglegat.}
- %{96}
-\NewLipsumPar{Si enim idem dicit, quod Hieronymus, qui censet summum bonum
- esse sine ulla molestia vivere, cur mavult dicere voluptatem quam vacuitatem
- doloris, ut ille facit, qui quid dicat intellegit? Sin autem voluptatem putat
- adiungendam eam, quae sit in motu\textendash sic enim appellat hanc dulcem:
- \textquoteleft in motu\textquoteright, illam nihil dolentis \textquoteleft in
- stabilitate\textquoteright\textendash, quid tendit? Cum efficere non possit ut
- cuiquam, qui ipse sibi notus sit, hoc est qui suam naturam sensumque
- perspexerit, vacuitas doloris et voluptas idem esse videatur. Hoc est vim
- afferre, Torquate, sensibus, extorquere ex animis cognitiones verborum, quibus
- inbuti sumus. Quis enim est, qui non videat haec esse in natura rerum tria?
- Unum, cum in voluptate sumus, alterum, cum in dolore, tertium hoc, in quo nunc
- equidem sum, credo item vos, nec in dolore nec in voluptate; ut in voluptate
- sit, qui epuletur, in dolore, qui torqueatur. Tu autem inter haec tantam
- multitudinem hominum interiectam non vides nec laetantium nec dolentium?}
- %{97}
-\NewLipsumPar{Non prorsus, inquit, omnisque, qui sine dolore sint, in
- voluptate, et ea quidem summa, esse dico. Ergo in eadem voluptate eum, qui
- alteri misceat mulsum ipse non sitiens, et eum, qui illud sitiens bibat? Tum
- ille: Finem, inquit, interrogandi, si videtur, quod quidem ego a principio ita
- me malle dixeram hoc ipsum providens, dialecticas captiones. Rhetorice igitur,
- inquam, nos mavis quam dialectice disputare? Quasi vero, inquit, perpetua
- oratio rhetorum solum, non etiam philosophorum sit. Zenonis est, inquam, hoc
- Stoici. Omnem vim loquendi, ut iam ante Aristoteles, in duas tributam esse
- partes, rhetoricam palmae, dialecticam pugni similem esse dicebat, quod latius
- loquerentur rhetores, dialectici autem compressius. Obsequar igitur voluntati
- tuae dicamque, si potero, rhetorice, sed hac rhetorica philosophorum, non
- nostra illa forensi, quam necesse est, cum populariter loquatur, esse interdum
- paulo hebetiorem.}
- %{98}
-\NewLipsumPar{Sed dum dialecticam, Torquate, contemnit Epicurus, quae una
- continet omnem et perspiciendi quid in quaque re sit scientiam et iudicandi
- quale quidque sit et ratione ac via disputandi, ruit in dicendo, ut mihi
- quidem videtur, nec ea, quae docere vult, ulla arte distinguit, ut haec ipsa,
- quae modo loquebamur. Summum a vobis bonum voluptas dicitur. Aperiendum est
- igitur, quid sit voluptas; aliter enim explicari, quod quaeritur, non potest.
- Quam si explicavisset, non tam haesitaret. Aut enim eam voluptatem tueretur,
- quam Aristippus, id est, qua sensus dulciter ac iucunde movetur, quam etiam
- pecudes, si loqui possent, appellarent voluptatem, aut, si magis placeret suo
- more loqui, quam ut Omnes Danai atque Mycenenses. Attica pubes reliquique
- Graeci, qui hoc anapaesto citantur, hoc non dolere solum voluptatis nomine
- appellaret, illud Aristippeum contemneret, aut, si utrumque probaret, ut
- probat, coniungeret doloris vacuitatem cum voluptate et duobus ultimis
- uteretur.}
- %{99}
-\NewLipsumPar{Multi enim et magni philosophi haec ultima bonorum iuncta
- fecerunt, ut Aristoteles virtutis usum cum vitae perfectae prosperitate
- coniunxit, Callipho adiunxit ad honestatem voluptatem, Diodorus ad eandem
- honestatem addidit vacuitatem doloris. Idem fecisset Epicurus, si sententiam
- hanc, quae nunc Hieronymi est, coniunxisset cum Aristippi vetere sententia.
- Illi enim inter se dissentiunt. Propterea singulis finibus utuntur et, cum
- uterque Graece egregie loquatur, nec Aristippus, qui voluptatem summum bonum
- dicit, in voluptate ponit non dolere, neque Hieronymus, qui summum bonum
- statuit non dolere, voluptatis nomine umquam utitur pro illa indolentia,
- quippe qui ne in expetendis quidem rebus numeret voluptatem.}
- %{100}
-\NewLipsumPar{Duae sunt enim res quoque, ne tu verba solum putes. Unum est
- sine dolore esse, alterum cum voluptate. Vos ex his tam dissimilibus rebus non
- modo nomen unum \textendash nam id facilius paterer\textendash, sed etiam rem
- unam ex duabus facere conamini, quod fieri nullo modo potest. Hic, qui
- utrumque probat, ambobus debuit uti, sicut facit re, neque tamen dividit
- verbis. Cum enim eam ipsam voluptatem, quam eodem nomine omnes appellamus,
- laudat locis plurimis, audet dicere ne suspicari quidem se ullum bonum
- seiunctum ab illo Aristippeo genere voluptatis, atque ibi hoc dicit, ubi omnis
- eius est oratio de summo bono. In alio vero libro, in quo breviter
- comprehensis gravissimis sententiis quasi oracula edidisse sapientiae dicitur,
- scribit his verbis, quae nota tibi profecto, Torquate, sunt\textendash quis
- enim vestrum non edidicit Epicuri [\ldots], id est quasi maxime ratas, quia
- gravissimae sint ad beate vivendum breviter enuntiatae sententiae?\textendash
- animadverte igitur rectene hanc sententiam interpreter:}
- %{101}
-\NewLipsumPar{\textquoteleft Si ea, quae sunt luxuriosis efficientia
- voluptatum, liberarent eos deorum et mortis et doloris metu docerentque qui
- essent fines cupiditatum, nihil haberemus (quod reprehenderemus), cum undique
- complerentur voluptatibus nec haberent ulla ex parte aliquid aut dolens aut
- aegrum, id est autem malum.\textquoteright\space Hoc loco tenere se Triarius
- non potuit. Obsecro, inquit, Torquate, haec dicit Epicurus? Quod mihi quidem
- visus est, cum sciret, velle tamen confitentem audire Torquatum. At ille non
- pertimuit saneque fidenter: Istis quidem ipsis verbis, inquit; sed quid
- sentiat, non videtis. Si alia sentit, inquam, alia loquitur, numquam
- intellegam quid sentiat; sed plane dicit quod intellegit. Idque si ita dicit,
- non esse reprehendendos luxuriosos, si sapientes sint, dicit absurde,
- similiter et si dicat non reprehendendos parricidas, si nec cupidi sint nec
- deos metuant nec mortem nec dolorem. Et tamen quid attinet luxuriosis ullam
- exceptionem dari aut fingere aliquos, qui, cum luxuriose viverent, a summo
- philosopho non reprehenderentur eo nomine dumtaxat, cetera caverent?}
- %{102}
-\NewLipsumPar{Sed tamen nonne reprehenderes, Epicure, luxuriosos ob eam ipsam
- causam, quod ita viverent, ut persequerentur cuiusque modi voluptates, cum
- esset praesertim, ut ais tu, summa voluptas nihil dolere? Atqui reperiemus
- asotos primum ita non religiosos, ut edint de patella, deinde ita mortem non
- timentes, ut illud in ore habeant ex Hymnide: \textquoteleft Mihi sex menses
- satis sunt vitae, septimum Orco spondeo\textquoteright. Iam doloris
- medicamenta illa Epicurea tamquam de narthecio proment: \textquoteleft Si
- gravis, brevis; si longus, levis.\textquoteright\space Unum nescio, quo modo
- possit, si luxuriosus sit, finitas cupiditates habere.}
- %{103}
-\NewLipsumPar{Quid ergo attinet dicere: \textquoteleft Nihil haberem, quod
- reprehenderem, si finitas cupiditates haberent\textquoteright? Hoc est dicere:
- \textquoteleft Non reprehenderem asotos, si non essent
- asoti.\textquoteright\space isto modo ne improbos quidem, si essent boni viri.
- Hic homo severus luxuriam ipsam per se reprehendendam non putat, et hercule,
- Torquate, ut verum loquamur, si summum bonum voluptas est, rectissime non
- putat. Noli enim mihi fingere asotos, ut soletis, qui in mensam vomant, et qui
- de conviviis auferantur crudique postridie se rursus ingurgitent, qui solem,
- ut aiunt, nec occidentem umquam viderint nec orientem, qui consumptis
- patrimoniis egeant. Nemo nostrum istius generis asotos iucunde putat vivere.
- Mundos, elegantis, optimis cocis, pistoribus, piscatu, aucupio, venatione, his
- omnibus exquisitis, vitantes cruditatem, quibus vinum defusum e pleno sit
- chrysizon, ut ait Lucilius, cui nihildum situlus et sacculus abstulerit,
- adhibentis ludos et quae sequuntur, illa, quibus detractis clamat Epicurus se
- nescire quid sit bonum; adsint etiam formosi pueri, qui ministrent, respondeat
- his vestis, argentum, Corinthium, locus ipse, aedificium\textendash hos ergo
- asotos bene quidem vivere aut beate numquam dixerim.}
- %{104}
-\NewLipsumPar{Ex quo efficitur, non ut voluptas ne sit voluptas, sed ut
- voluptas non sit summum bonum. Nec ille, qui Diogenem Stoicum adolescens, post
- autem Panaetium audierat, Laelius, eo dictus est sapiens, quod non
- intellegeret quid suavissimum esset\textendash nec enim sequitur, ut, cui cor
- sapiat, ei non sapiat palatus\textendash, sed quia parvi id duceret. O
- lapathe, ut iactare, nec es satis cognitu\textquoteright\space qui sis! In quo
- [cognitu] Laelius clamores [\ldots] ille so lebat Edere compellans gumias ex
- ordine nostros. Praeclare Laelius, et recte [\ldots], illudque vere: O Publi,
- o gurges, Galloni! Es homo miser, inquit. Cenasti in vita numquam bene, cum
- omnia in ista Consumis squilla atque acupensere cum decimano. Is haec
- loquitur, qui in voluptate nihil ponens negat eum bene cenare, qui omnia ponat
- in voluptate, et tamen non negat libenter cenasse umquam
- Gallonium\textendash\space mentiretur enim\textendash, sed bene. Ita graviter
- et severe voluptatem secrevit a bono. Ex quo illud efficitur, qui bene cenent
- omnis libenter cenare, qui libenter, non continuo bene.}
- %{105}
-\NewLipsumPar{Semper Laelius bene. Quid bene? Dicet Lucilius: \textquoteleft
- cocto, condito\textquoteright, sed cedo caput cenae: \textquoteleft sermone
- bono\textquoteright, quid ex eo? \textquoteleft si quaeris,
- libenter\textquoteright; veniebat enim ad cenam, ut animo quieto satiaret
- desideria naturae. Recte ergo is negat umquam bene cenasse Gallonium, recte
- miserum, cum praesertim in eo omne studium consumeret. Quem libenter cenasse
- nemo negat. Cur igitur non bene? Quia, quod bene, id recte, frugaliter,
- honeste; ille porro [male] prave, nequiter, turpiter cenabat; non igitur
- (bene). Nec lapathi suavitatem acupenseri Galloni Laelius anteponebat, sed
- suavitatem ipsam neglegebat; quod non faceret, si in voluptate summum bonum
- poneret.}
- %{106}
-\NewLipsumPar{Semovenda est igitur voluptas, non solum ut recta sequamini, sed
- etiam ut loqui deceat frugaliter. Possumusne ergo in vita summum bonum dicere,
- cum id ne in cena quidem posse videamur? Quo modo autem philosophus loquitur?
- \textquoteleft Tria genera cupiditatum, naturales et necessariae, naturales et
- non necessariae, nec naturales nec necessariae.\textquoteright\space primum
- divisit ineleganter; duo enim genera quae erant, fecit tria. Hoc est non
- dividere, sed frangere. Qui haec didicerunt, quae ille contemnit, sic solent:
- \textquoteleft Duo genera cupiditatum, naturales et inanes, naturalium duo,
- necessariae et non necessariae.\textquoteright\space confecta res esset.
- Vitiosum est enim in dividendo partem in genere numerare.}
- %{107}
-\NewLipsumPar{Sed hoc sane concedamus. Contemnit enim disserendi elegantiam,
- confuse loquitur. Gerendus est mos, modo recte sentiat. Et quidem illud ipsum
- non nimium probo et tantum patior, philosophum loqui de cupiditatibus
- finiendis. An potest cupiditas finiri? Tollenda est atque extrahenda
- radicitus. Quis est enim, in quo sit cupiditas, quin recte cupidus dici
- possit? Ergo et avarus erit, sed finite, et adulter, verum habebit modum, et
- luxuriosus eodem modo. Qualis ista philosophia est, quae non interitum afferat
- pravitatis, sed sit contenta mediocritate vitiorum? Quamquam in hac divisione
- rem ipsam prorsus probo, elegantiam desidero. Appellet haec desideria naturae,
- cupiditatis nomen servet alio, ut eam, cum de avaritia, cum de intemperantia,
- cum de maximis vitiis loquetur, tamquam capitis accuset.}
- %{108}
-\NewLipsumPar{Sed haec quidem liberius ab eo dicuntur et saepius. Quod equidem
- non reprehendo; est enim tanti philosophi tamque nobilis audacter sua decreta
- defendere. Sed tamen ex eo, quod eam voluptatem, quam omnes gentes hoc nomine
- appellant, videtur amplexari saepe vehementius, in magnis interdum versatur
- angustiis, ut hominum conscientia remota nihil tam turpe sit, quod voluptatis
- causa non videatur esse facturus. Deinde, ubi erubuit\textendash vis enim est
- permagna naturae\textendash, confugit illuc, ut neget accedere quicquam posse
- ad voluptatem nihil dolentis. At iste non dolendi status non vocatur voluptas.
- \textquoteleft Non laboro\textquoteright, inquit, \textquoteleft de
- nomine\textquoteright. Quid, quod res alia tota est? \textquoteleft Reperiam
- multos, vel innumerabilis potius, non tam curiosos nec tam molestos, quam vos
- estis, quibus, quid velim, facile persuadeam.\textquoteright\space quid ergo
- dubitamus, quin, si non dolere voluptas sit summa, non esse in voluptate dolor
- sit maximus? Cur id non ita fit? \textquoteleft Quia dolori non voluptas
- contraria est, sed doloris privatio.\textquoteright}
- %{109}
-\NewLipsumPar{Hoc vero non videre, maximo argumento esse voluptatem illam, qua
- sublata neget se intellegere omnino quid sit bonum\textendash eam autem ita
- persequitur: quae palato percipiatur, quae auribus; cetera addit, quae si
- appelles, honos praefandus sit\textendash hoc igitur, quod solum bonum severus
- et gravis philosophus novit, idem non videt ne expetendum quidem esse, quod
- eam voluptatem hoc eodem auctore non desideremus, cum dolore careamus.}
- %{110}
-\NewLipsumPar{Quam haec sunt contraria! Hic si definire, si dividere
- didicisset, si loquendi vim, si denique consuetudinem verborum teneret,
- numquam in tantas salebras incidisset. Nunc vides, quid faciat. Quam nemo
- umquam voluptatem appellavit, appellat; quae duo sunt, unum facit. Hanc in
- motu voluptatem \textendash sic enim has suaves et quasi dulces voluptates
- appellat\textendash interdum ita extenuat, ut M\textquoteright. Curium putes
- loqui, interdum ita laudat, ut quid praeterea sit bonum neget se posse ne
- suspicari quidem. Quae iam oratio non a philosopho aliquo, sed a censore
- opprimenda est. Non est enim vitium in oratione solum, sed etiam in moribus.
- Luxuriam non reprehendit, modo sit vacua infinita cupiditate et timore. Hoc
- loco discipulos quaerere videtur, ut, qui asoti esse velint, philosophi ante
- fiant.}
- %{111}
-\NewLipsumPar{A primo, ut opinor, animantium ortu petitur origo summi boni.
- \textquoteleft Simul atque natum animal est, gaudet voluptate et eam appetit
- ut bonum, aspernatur dolorem ut malum.\textquoteright\space De malis autem et
- bonis ab iis animalibus, quae nondum depravata sint, ait optime iudicari. Haec
- et tu ita posuisti, et verba vestra sunt. Quam multa vitiosa! Summum enim
- bonum et malum vagiens puer utra voluptate diiudicabit, stante an movente?
- Quoniam, si dis placet, ab Epicuro loqui discimus. Si stante, hoc natura
- videlicet vult, salvam esse se, quod concedimus; si movente, quod tamen
- dicitis, nulla turpis voluptas erit, quae praetermittenda sit, et simul non
- proficiscitur animal illud modo natum a summa voluptate, quae est a te posita
- in non dolendo.}
- %{112}
-\NewLipsumPar{Nec tamen argumentum hoc Epicurus a parvis petivit aut etiam a
- bestiis, quae putat esse specula naturae, ut diceret ab iis duce natura hanc
- voluptatem expeti nihil dolendi. Nec enim haec movere potest appetitum animi,
- nec ullum habet ictum, quo pellat animum, status hic non dolendi, itaque in
- hoc eodem peccat Hieronymus. At ille pellit, qui permulcet sensum voluptate.
- Itaque Epicurus semper hoc utitur, ut probet voluptatem natura expeti, quod ea
- voluptas, quae in motu sit, et parvos ad se alliciat et bestias, non illa
- stabilis, in qua tantum inest nihil dolere. Qui igitur convenit ab alia
- voluptate dicere naturam proficisci, in alia summum bonum ponere?}
- %{113}
-\NewLipsumPar{Bestiarum vero nullum iudicium puto. Quamvis enim depravatae non
- sint, pravae tamen esse possunt. Ut bacillum aliud est inflexum et incurvatum
- de industria, aliud ita natum, sic ferarum natura non est illa quidem
- depravata mala disciplina, sed natura sua. Nec vero ut voluptatem expetat,
- natura movet infantem, sed tantum ut se ipse diligat, ut integrum se salvumque
- velit. Omne enim animal, simul et ortum est, se ipsum et omnes partes suas
- diligit duasque, quae maximae sunt, in primis amplectitur, animum et corpus,
- deinde utriusque partes. Nam sunt et in animo praecipua quaedam et in corpore,
- quae cum leviter agnovit, tum discernere incipit, ut ea, quae prima data sunt
- natura, appetat asperneturque contraria.}
- %{114}
-\NewLipsumPar{In his primis naturalibus voluptas insit necne, magna quaestio
- est. Nihil vero putare esse praeter voluptatem, non membra, non sensus, non
- ingenii motum, non integritatem corporis, non valitudinem [corporis], summae
- mihi videtur inscitiae. Atque ab isto capite fluere necesse est omnem rationem
- bonorum et malorum. Polemoni et iam ante Aristoteli ea prima visa sunt, quae
- paulo ante dixi. Ergo nata est sententia veterum Academicorum et
- Peripateticorum, ut finem bonorum dicerent secundum naturam vivere, id est
- virtute adhibita frui primis a natura datis. Callipho ad virtutem nihil
- adiunxit nisi voluptatem, Diodorus vacuitatem doloris. ** his omnibus, quos
- dixi, consequentes fines sunt bonorum, Aristippo simplex voluptas, Stoicis
- consentire naturae, quod esse volunt e virtute, id est honeste, vivere, quod
- ita interpretantur: vivere cum intellegentia rerum earum, quae natura
- evenirent, eligentem ea, quae essent secundum naturam, reicientemque
- contraria.}
- %{115}
-\NewLipsumPar{Ita tres sunt fines expertes honestatis, unus Aristippi vel
- Epicuri, alter Hieronymi, Carneadi tertius, tres, in quibus honestas cum
- aliqua accessione, Polemonis, Calliphontis, Diodori, una simplex, cuius Zeno
- auctor, posita in decore tota, id est in honestate; nam Pyrrho, Aristo,
- Erillus iam diu abiecti. Reliqui sibi constiterunt, ut extrema cum initiis
- convenirent, ut Aristippo voluptas, Hieronymo doloris vacuitas, Carneadi frui
- principiis naturalibus esset extremum. Epicurus autem cum in prima
- commendatione voluptatem dixisset, si eam, quam Aristippus, idem tenere debuit
- ultimum bonorum, quod ille; sin eam, quam Hieronymus, (ne) fecisset idem, ut
- voluptatem illam Aristippi in prima commendatione poneret.}
- %{116}
-\NewLipsumPar{Nam quod ait sensibus ipsis iudicari voluptatem bonum esse,
- dolorem malum, plus tribuit sensibus, quam nobis leges permittunt, (cum)
- privatarum litium iudices sumus. Nihil enim possumus iudicare, nisi quod est
- nostri iudicii\textendash in quo frustra iudices solent, cum sententiam
- pronuntiant, addere: \textquoteleft si quid mei iudicii est\textquoteright; si
- enim non fuit eorum iudicii, nihilo magis hoc non addito illud est
- iudicatum\textendash. Quid iudicant sensus? Dulce amarum, leve asperum, prope
- longe, stare movere, quadratum rotundum.}
- %{117}
-\NewLipsumPar{Aequam igitur pronuntiabit sententiam ratio adhibita primum
- divinarum humanarumque rerum scientia, quae potest appellari rite sapientia,
- deinde adiunctis virtutibus, quas ratio rerum omnium dominas, tu voluptatum
- satellites et ministras esse voluisti. Quarum adeo omnium sententia
- pronuntiabit primum de voluptate nihil esse ei loci, non modo ut sola ponatur
- in summi boni sede, quam quaerimus, sed ne illo quidem modo, ut ad honestatem
- applicetur. De vacuitate doloris eadem sententia erit.}
- %{118}
-\NewLipsumPar{Reicietur etiam Carneades, nec ulla de summo bono ratio aut
- voluptatis non dolendive particeps aut honestatis expers probabitur. Ita
- relinquet duas, de quibus etiam atque etiam consideret. Aut enim statuet nihil
- esse bonum nisi honestum, nihil malum nisi turpe, cetera aut omnino nihil
- habere momenti aut tantum, ut nec expetenda nec fugienda, sed eligenda modo
- aut reicienda sint, aut anteponet eam, quam cum honestate ornatissimam, tum
- etiam ipsis initiis naturae et totius perfectione vitae locupletatam videbit.
- Quod eo liquidius faciet, si perspexerit rerum inter eas verborumne sit
- controversia.}
- %{119}
-\NewLipsumPar{Huius ego nunc auctoritatem sequens idem faciam. Quantum enim
- potero, minuam contentiones omnesque simplices sententias eorum, in quibus
- nulla inest virtutis adiunctio, omnino a philosophia semovendas putabo, primum
- Aristippi Cyrenaicorumque omnium, quos non est veritum in ea voluptate, quae
- maxima dulcedine sensum moveret, summum bonum ponere contemnentis istam
- vacuitatem doloris.}
- %{120}
-\NewLipsumPar{Hi non viderunt, ut ad cursum equum, ad arandum bovem, ad
- indagandum canem, sic hominem ad duas res, ut ait Aristoteles, ad
- intellegendum et agendum, esse natum quasi mortalem deum, contraque ut tardam
- aliquam et languidam pecudem ad pastum et ad procreandi voluptatem hoc divinum
- animal ortum esse voluerunt, quo nihil mihi videtur absurdius.}
- %{121}
-\NewLipsumPar{Atque haec contra Aristippum, qui eam voluptatem non modo
- summam, sed solam etiam ducit, quam omnes unam appellamus voluptatem. Aliter
- autem vobis placet. Sed ille, ut dixi, vitiose. Nec enim figura corporis nec
- ratio excellens ingenii humani significat ad unam hanc rem natum hominem, ut
- frueretur voluptatibus. Nec vero audiendus Hieronymus, cui summum bonum est
- idem, quod vos interdum vel potius nimium saepe dicitis, nihil dolere. Non
- enim, si malum est dolor, carere eo malo satis est ad bene vivendum. Hoc
- dixerit potius Ennius: \textquoteleft Nimium boni est, cui nihil est
- mali\textquoteright. Nos beatam vitam non depulsione mali, sed adeptione boni
- iudicemus, nec eam cessando, sive gaudentem, ut Aristippus, sive non dolentem,
- ut hic, sed agendo aliquid considerandove quaeramus.}
- %{122}
-\NewLipsumPar{Quae possunt eadem contra Carneadeum illud summum bonum dici,
- quod is non tam, ut probaret, protulit, quam ut Stoicis, quibuscum bellum
- gerebat, opponeret. Id autem eius modi est, ut additum ad virtutem
- auctoritatem videatur habiturum et expleturum cumulate vitam beatam, de quo
- omnis haec quaestio est. Nam qui ad virtutem adiungunt vel voluptatem, quam
- unam virtus minimi facit, vel vacuitatem doloris, quae etiamsi malo caret,
- tamen non est summum bonum, accessione utuntur non ita probabili, nec tamen,
- cur id tam parce tamque restricte faciant, intellego. Quasi enim emendum eis
- sit, quod addant ad virtutem, primum vilissimas res addunt, dein singulas
- potius, quam omnia, quae prima natura approbavisset, ea cum honestate
- coniungerent.}
- %{123}
-\NewLipsumPar{Quae quod Aristoni et Pyrrhoni omnino visa sunt pro nihilo, ut
- inter optime valere et gravissime aegrotare nihil prorsus dicerent interesse,
- recte iam pridem contra eos desitum est disputari. Dum enim in una virtute sic
- omnia esse voluerunt, ut eam rerum selectione expoliarent nec ei quicquam, aut
- unde oriretur, darent, aut ubi niteretur, virtutem ipsam, quam amplexabantur,
- sustulerunt. Erillus autem ad scientiam omnia revocans unum quoddam bonum
- vidit, sed nec optimum nec quo vita gubernari possit. Itaque hic ipse iam
- pridem est reiectus; post enim Chrysippum (eum) non sane est disputatum.
- Restatis igitur vos; nam cum Academicis incerta luctatio est, qui nihil
- affirmant et quasi desperata cognitione certi id sequi volunt, quodcumque veri
- simile videatur.}
- %{124}
-\NewLipsumPar{Cum Epicuro autem hoc plus est negotii, quod e duplici genere
- voluptatis coniunctus est, quodque et ipse et amici eius et multi postea
- defensores eius sententiae fuerunt, et nescio quo modo, is qui auctoritatem
- minimam habet, maximam vim, populus cum illis facit. Quos nisi redarguimus,
- omnis virtus, omne decus, omnis vera laus deserenda est. Ita ceterorum
- sententiis semotis relinquitur non mihi cum Torquato, sed virtuti cum
- voluptate certatio. Quam quidem certationem homo et acutus et diligens,
- Chrysippus, non contemnit totumque discrimen summi boni in earum comparatione
- positum putat. Ego autem existimo, si honestum esse aliquid ostendero, quod
- sit ipsum vi sua propter seque expetendum, iacere vestra omnia. Itaque eo,
- quale sit, breviter, ut tempus postulat, constituto accedam ad omnia tua,
- Torquate, nisi memoria forte defecerit.}
- %{125}
-\NewLipsumPar{Honestum igitur id intellegimus, quod tale est, ut detracta omni
- utilitate sine ullis praemiis fructibusve per se ipsum possit iure laudari.
- Quod quale sit, non tam definitione, qua sum usus, intellegi potest, quamquam
- aliquantum potest, quam communi omnium iudicio et optimi cuiusque studiis
- atque factis, qui permulta ob eam unam causam faciunt, quia decet, quia
- rectum, quia honestum est, etsi nullum consecuturum emolumentum vident.
- Homines enim, etsi aliis multis, tamen hoc uno plurimum a bestiis differunt,
- quod rationem habent a natura datam mentemque acrem et vigentem celerrimeque
- multa simul agitantem et, ut ita dicam, sagacem, quae et causas rerum et
- consecutiones videat et similitudines transferat et disiuncta coniungat et cum
- praesentibus futura copulet omnemque complectatur vitae consequentis statum.
- Eademque ratio fecit hominem hominum adpetentem cumque iis natura et sermone
- et usu congruentem, ut profectus a caritate domesticorum ac suorum serpat
- longius et se implicet primum civium, deinde omnium mortalium societate atque,
- ut ad Archytam scripsit Plato, non sibi se soli natum meminerit, sed patriae,
- sed suis, ut perexigua pars ipsi relinquatur.}
- %{126}
-\NewLipsumPar{Et quoniam eadem natura cupiditatem ingenuit homini veri
- videndi, quod facillime apparet, cum vacui curis etiam quid in caelo fiat
- scire avemus, his initiis inducti omnia vera diligimus, id est fidelia,
- simplicia, constantia, tum vana, falsa, fallentia odimus, ut fraudem,
- periurium, malitiam, iniuriam. Eadem ratio habet in se quiddam amplum atque
- magnificum, ad imperandum magis quam ad parendum accommodatum, omnia humana
- non tolerabilia solum, sed etiam levia ducens, altum quiddam et excelsum,
- nihil timens, nemini cedens, semper invictum.}
- %{127}
-\NewLipsumPar{Atque his tribus generibus honestorum notatis quartum sequitur
- et in eadem pulchritudine et aptum ex illis tribus, in quo inest ordo et
- moderatio. Cuius similitudine perspecta in formarum specie ac dignitate
- transitum est ad honestatem dictorum atque factorum. Nam ex his tribus
- laudibus, quas ante dixi, et temeritatem reformidat et non audet cuiquam aut
- dicto protervo aut facto nocere vereturque quicquam aut facere aut eloqui,
- quod parum virile videatur.}
- %{128}
-\NewLipsumPar{Habes undique expletam et perfectam, Torquate, formam
- honestatis, quae tota quattuor his virtutibus, quae a te quoque commemoratae
- sunt, continetur. Hanc se tuus Epicurus omnino ignorare dicit quam aut qualem
- esse velint qui honestate summum bonum metiantur. Si enim ad honestatem omnia
- referant neque in ea voluptatem dicant inesse, ait eos voce inani
- sonare\textendash\space his enim ipsis verbis utitur\textendash neque
- intellegere nec videre sub hanc vocem honestatis quae sit subicienda
- sententia. Ut enim consuetudo loquitur, id solum dicitur honestum, quod est
- populari fama gloriosum. \textquoteleft Quod\textquoteright, inquit,
- \textquoteleft quamquam voluptatibus quibusdam est saepe iucundius, tamen
- expetitur propter voluptatem.\textquoteright}
- %{129}
-\NewLipsumPar{Videsne quam sit magna dissensio? Philosophus nobilis, a quo non
- solum Graecia et Italia, sed etiam omnis barbaria commota est, honestum quid
- sit, si id non sit in voluptate, negat se intellegere, nisi forte illud, quod
- multitudinis rumore laudetur. Ego autem hoc etiam turpe esse saepe iudico et,
- si quando turpe non sit, tum esse non turpe, cum id a multitudine laudetur,
- quod sit ipsum per se rectum atque laudabile, non ob eam causam tamen illud
- dici esse honestum, quia laudetur a multis, sed quia tale sit, ut, vel si
- ignorarent id homines, vel si obmutuissent, sua tamen pulchritudine esset
- specieque laudabile. Itaque idem natura victus, cui obsisti non potest, dicit
- alio loco id, quod a te etiam paulo ante dictum est, non posse iucunde vivi
- nisi etiam honeste.}
- %{130}
-\NewLipsumPar{Quid nunc \textquoteleft honeste\textquoteright\space dicit?
- Idemne, quod iucunde? Ergo ita: non posse honeste vivi, nisi honeste vivatur?
- An nisi populari fama? Sine ea igitur iucunde negat posse (se) vivere? Quid
- turpius quam sapientis vitam ex insipientium sermone pendere? Quid ergo hoc
- loco intellegit honestum? Certe nihil nisi quod possit ipsum propter se iure
- laudari. Nam si propter voluptatem, quae est ista laus, quae possit e macello
- peti? Non is vir est, ut, cum honestatem eo loco habeat, ut sine ea iucunde
- neget posse vivi, illud honestum, quod populare sit, sentiat et sine eo neget
- iucunde vivi posse, aut quicquam aliud honestum intellegat, nisi quod sit
- rectum ipsumque per se sua vi, sua natura, sua sponte laudabile.}
- %{131}
-\NewLipsumPar{Itaque, Torquate, cum diceres clamare Epicurum non posse iucunde
- vivi, nisi honeste et sapienter et iuste viveretur, tu ipse mihi gloriari
- videbare. Tanta vis inerat in verbis propter earum rerum, quae significabantur
- his verbis, dignitatem, ut altior fieres, ut interdum insisteres, ut nos
- intuens quasi testificarere laudari honestatem et iustitiam aliquando ab
- Epicuro. Quam te decebat iis verbis uti, quibus si philosophi non uterentur,
- philosophia omnino non egeremus! Istorum enim verborum amore, quae perraro
- appellantur ab Epicuro, sapientiae, fortitudinis, iustitiae, temperantiae,
- praestantissimis ingeniis homines se ad philosophiae studium contulerunt.}
- %{132}
-\NewLipsumPar{\textquoteleft Oculorum\textquoteright, inquit Plato,
- \textquoteleft est in nobis sensus acerrimus, quibus sapientiam non cernimus.
- Quam illa ardentis amores excitaret sui!\textquoteright\space Cur tandem? An
- quod ita callida est, ut optime possit architectari voluptates? Cur iustitia
- laudatur? aut unde est hoc contritum vetustate proverbium: \textquoteleft
- quicum in tenebris\textquoteright? Hoc dictum in una re latissime patet, ut in
- omnibus factis re, non teste moveamur.}
- %{133}
-\NewLipsumPar{Sunt enim levia et perinfirma, quae dicebantur a te, animi
- conscientia improbos excruciari, tum etiam poenae timore, qua aut afficiantur
- aut semper sint in metu ne afficiantur aliquando. Non oportet timidum aut
- inbecillo animo fingi non bonum illum virum, qui, quicquid fecerit, ipse se
- cruciet omniaque formidet, sed omnia callide referentem ad utilitatem, acutum,
- versutum, veteratorem, facile ut excogitet quo modo occulte, sine teste, sine
- ullo conscio fallat.}
- %{134}
-\NewLipsumPar{An tu me de L. Tubulo putas dicere? Qui cum praetor quaestionem
- inter sicarios exercuisset, ita aperte cepit pecunias ob rem iudicandam, ut
- anno proximo P. Scaevola tribunus plebis ferret ad plebem vellentne de ea re
- quaeri. Quo plebiscito decreta a senatu est consuli quaestio Cn.\ Caepioni.
- Profectus in exilium Tubulus statim nec respondere ausus; erat enim res
- aperta. Non igitur de improbo, sed (de) callido improbo quaerimus, qualis Q.
- Pompeius in foedere Numantino infitiando fuit, nec vero omnia timente, sed
- primum qui animi conscientiam non curet, quam scilicet comprimere nihil est
- negotii. Is enim, qui occultus et tectus dicitur, tantum abest ut se indicet,
- perficiet etiam ut dolere alterius improbe facto videatur. Quid est enim aliud
- esse versutum?}
- %{135}
-\NewLipsumPar{Memini me adesse P. Sextilio Rufo, cum is rem ad amicos ita
- deferret, se esse heredem Q. Fadio Gallo, cuius in testamento scriptum esset
- se ab eo rogatum ut omnis hereditas ad filiam perveniret. Id Sextilius factum
- negabat. Poterat autem inpune; quis enim redargueret? Nemo nostrum credebat,
- eratque veri similius hunc mentiri, cuius interesset, quam illum, qui id se
- rogasse scripsisset, quod debuisset rogare. Addebat etiam se in legem Voconiam
- iuratum contra eam facere non audere, nisi aliter amicis videretur. Aderamus
- nos quidem adolescentes, sed multi amplissimi viri, quorum nemo censuit plus
- Fadiae dandum, quam posset ad eam lege Voconia pervenire. Tenuit permagnam
- Sextilius hereditatem, unde, si secutus esset eorum sententiam, qui honesta et
- recta emolumentis omnibus et commodis anteponerent, nummum nullum attigisset.
- Num igitur eum postea censes anxio animo aut sollicito fuisse? Nihil minus,
- contraque illa hereditate dives ob eamque rem laetus. Magni enim aestimabat
- pecuniam non modo non contra leges, sed etiam legibus partam. Quae quidem vel
- cum periculo est quaerenda vobis; est enim effectrix multarum et magnarum
- voluptatum.}
- %{136}
-\NewLipsumPar{Ut igitur illis, qui, recta et honesta quae sunt, ea statuunt
- per se expetenda, adeunda sunt saepe pericula decoris honestatisque causa, sic
- vestris, qui omnia voluptate metiuntur, pericula adeunda sunt, ut adipiscantur
- magnas voluptates. Si magna res, magna hereditas agetur, cum pecunia
- voluptates pariantur plurimae, idem erit Epicuro vestro faciendum, si suum
- finem bonorum sequi volet, quod Scipioni magna gloria proposita, si Hannibalem
- in Africam retraxisset. Itaque quantum adiit periculum! Ad honestatem enim
- illum omnem conatum suum referebat, non ad voluptatem. Sic vester sapiens
- magno aliquo emolumento commotus cicuta, si opus erit, dimicabit.}
- %{137}
-\NewLipsumPar{Occultum facinus esse potuerit, gaudebit; deprehensus omnem
- poenam contemnet. Erit enim instructus ad mortem contemnendam, ad exilium, ad
- ipsum etiam dolorem. Quem quidem vos, cum improbis poenam proponitis,
- inpetibilem facitis, cum sapientem semper boni plus habere vultis,
- tolerabilem. Sed finge non solum callidum eum, qui aliquid improbe faciat,
- verum etiam praepotentem, ut M. Crassus fuit, qui tamen solebat uti suo bono,
- ut hodie est noster Pompeius, cui recte facienti gratia est habenda; esse enim
- quam vellet iniquus iustus poterat inpune. Quam multa vero iniuste fieri
- possunt, quae nemo possit reprehendere!}
- %{138}
-\NewLipsumPar{Si te amicus tuus moriens rogaverit, ut hereditatem reddas suae
- filiae, nec usquam id scripserit, ut scripsit Fadius, nec cuiquam dixerit,
- quid facies? Tu quidem reddes; ipse Epicurus fortasse redderet, ut Sextus
- Peducaeus, Sex. F., is qui hunc nostrum reliquit effigiem et humanitatis et
- probitatis suae filium, cum doctus, tum omnium vir optimus et iustissimus, cum
- sciret nemo eum rogatum a Caio Plotio, equite Romano splendido, Nursino, ultro
- ad mulierem venit eique nihil opinanti viri mandatum euit hereditatemque
- reddidit. Sed ego ex te quaero, quoniam idem tu certe fecisses, nonne
- intellegas eo maiorem vim esse naturae, quod ipsi vos, qui omnia ad vestrum
- commodum et, ut ipsi dicitis, ad voluptatem referatis, tamen ea faciatis, e
- quibus appareat non voluptatem vos, sed officium sequi, plusque rectam naturam
- quam rationem pravam valere.}
- %{139}
-\NewLipsumPar{Si scieris, inquit Carneades, aspidem occulte latere uspiam, et
- velle aliquem inprudentem super eam assidere, cuius mors tibi emolumentum
- futura sit, improbe feceris, nisi monueris ne assidat, sed inpunite tamen;
- scisse enim te quis coarguere possit? Sed nimis multa. Perspicuum est enim,
- nisi aequitas, fides, iustitia proficiscantur a natura, et si omnia haec ad
- utilitatem referantur, virum bonum non posse reperiri; deque his rebus satis
- multa in nostris de re publica libris sunt dicta a Laelio.}
- %{140}
-\NewLipsumPar{Transfer idem ad modestiam vel temperantiam, quae est moderatio
- cupiditatum rationi oboediens. Satisne ergo pudori consulat, si quis sine
- teste libidini pareat? An est aliquid per se ipsum flagitiosum, etiamsi nulla
- comitetur infamia? Quid? Fortes viri voluptatumne calculis subductis proelium
- ineunt, sanguinem pro patria profundunt, an quodam animi ardore atque impetu
- concitati? utrum tandem censes, Torquate, Imperiosum illum, si nostra verba
- audiret, tuamne de se orationem libentius auditurum fuisse an meam, cum ego
- dicerem nihil eum fecisse sua causa omniaque rei publicae, tu contra nihil
- nisi sua? Si vero id etiam explanare velles apertiusque diceres nihil eum
- fecisse nisi voluptatis causa, quo modo eum tandem laturum fuisse existimas?}
- %{141}
-\NewLipsumPar{Esto, fecerit, si ita vis, Torquatus propter suas
- utilitates\textendash\space malo enim dicere quam voluptates, in tanto
- praesertim viro\textendash, num etiam eius collega P. Decius, princeps in ea
- familia consulatus, cum se devoverat et equo admisso in mediam aciem Latinorum
- irruebat, aliquid de voluptatibus suis cogitabat? Ubi ut eam caperet aut
- quando? Cum sciret confestim esse moriendum eamque mortem ardentiore studio
- peteret, quam Epicurus voluptatem petendam putat. Quod quidem eius factum nisi
- esset iure laudatum, non esset imitatus quarto consulatu suo filius, neque
- porro ex eo natus cum Pyrrho bellum gerens consul cecidisset in proelio seque
- e continenti genere tertiam victimam rei publicae praebuisset.}
- %{142}
-\NewLipsumPar{Contineo me ab exemplis. Graecis hoc modicum est: Leonidas,
- Epaminondas, tres aliqui aut quattuor; ego si nostros colligere coepero,
- perficiam illud quidem, ut se virtuti tradat constringendam voluptas, sed dies
- me deficiet, et, ut Aulus Varius, qui est habitus iudex durior, dicere
- consessori solebat, cum datis testibus alii tamen citarentur: \textquoteleft
- Aut hoc testium satis est, aut nescio, quid satis sit,\textquoteright\space
- sic a me satis datum est testium. Quid enim? Te ipsum, dignissimum maioribus
- tuis, voluptasne induxit, ut adolescentulus eriperes P. Sullae consulatum?
- Quem cum ad patrem tuum rettulisses, fortissimum virum, qualis ille vel consul
- vel civis cum semper, tum post consulatum fuit! Quo quidem auctore nos ipsi ea
- gessimus, ut omnibus potius quam ipsis nobis consuluerimus.}
- %{143}
-\NewLipsumPar{At quam pulchre dicere videbare, cum ex altera parte ponebas
- cumulatum aliquem plurimis et maximis voluptatibus nullo nec praesenti nec
- futuro dolore, ex altera autem cruciatibus maximis toto corpore nulla nec
- adiuncta nec sperata voluptate, et quaerebas, quis aut hoc miserior aut
- superiore illo beatior; deinde concludebas summum malum esse dolorem, summum
- bonum voluptatem! Lucius Thorius Balbus fuit, Lanuvinus, quem meminisse tu non
- potes. Is ita vivebat, ut nulla tam exquisita posset inveniri voluptas, qua
- non abundaret. Erat et cupidus voluptatum et eius generis intellegens et
- copiosus, ita non superstitiosus, ut illa plurima in sua patria sacrificia et
- fana contemneret, ita non timidus ad mortem, ut in acie sit ob rem publicam
- interfectus.}
- %{144}
-\NewLipsumPar{Cupiditates non Epicuri divisione finiebat, sed sua satietate.
- Habebat tamen rationem valitudinis: utebatur iis exercitationibus, ut ad cenam
- et sitiens et esuriens veniret, eo cibo, qui et suavissimus esset et idem
- facillimus ad concoquendum, vino et ad voluptatem et ne noceret. Cetera illa
- adhibebat, quibus demptis negat se Epicurus intellegere quid sit bonum. Aberat
- omnis dolor, qui si adesset, nec molliter ferret et tamen medicis plus quam
- philosophis uteretur. Color egregius, integra valitudo, summa gratia, vita
- denique conferta voluptatum omnium varietate.}
- %{145}
-\NewLipsumPar{Hunc vos beatum; ratio quidem vestra sic cogit. At ego quem huic
- anteponam non audeo dicere; dicet pro me ipsa virtus nec dubitabit isti vestro
- beato M. Regulum anteponere, quem quidem, cum sua voluntate, nulla vi coactus
- praeter fidem, quam dederat hosti, ex patria Karthaginem revertisset, tum
- ipsum, cum vigiliis et fame cruciaretur, clamat virtus beatiorem fuisse quam
- potantem in rosa Thorium. Bella magna gesserat, bis consul fuerat, triumpharat
- nec tamen sua illa superiora tam magna neque tam praeclara ducebat quam illum
- ultimum casum, quem propter fidem constantiamque susceperat, qui nobis
- miserabilis videtur audientibus, illi perpetienti erat voluptarius. Non enim
- hilaritate nec lascivia nec risu aut ioco, comite levitatis, saepe etiam
- tristes firmitate et constantia sunt beati.}
- %{146}
-\NewLipsumPar{Stuprata per vim Lucretia a regis filio testata civis se ipsa
- interemit. Hic dolor populi Romani duce et auctore Bruto causa civitati
- libertatis fuit, ob eiusque mulieris memoriam primo anno et vir et pater eius
- consul est factus. Tenuis Lucius Verginius unusque de multis sexagesimo anno
- post libertatem receptam virginem filiam sua manu occidit potius, quam ea
- Ap.\space Claudii libidini, qui tum erat summo (ne) imperio, dederetur.}
- %{147}
-\NewLipsumPar{Aut haec tibi, Torquate, sunt vituperanda aut patrocinium
- voluptatis repudiandum. Quod autem patrocinium aut quae ista causa est
- voluptatis, quae nec testes ullos e claris viris nec laudatores poterit
- adhibere? Ut enim nos ex annalium monimentis testes excitamus eos, quorum
- omnis vita consumpta est in laboribus gloriosis, qui voluptatis nomen audire
- non possent, sic in vestris disputationibus historia muta est. Numquam audivi
- in Epicuri schola Lycurgum, Solonem, Miltiadem, Themistoclem, Epaminondam
- nominari, qui in ore sunt ceterorum omnium philosophorum. Nunc vero, quoniam
- haec nos etiam tractare coepimus, suppeditabit nobis Atticus noster e
- thesauris suis quos et quantos viros!}
- %{148}
-\NewLipsumPar{Nonne melius est de his aliquid quam tantis voluminibus de
- Themista loqui? Sint ista Graecorum; quamquam ab iis philosophiam et omnes
- ingenuas disciplinas habemus; sed tamen est aliquid, quod nobis non liceat,
- liceat illis. Pugnant Stoici cum Peripateticis. Alteri negant quicquam esse
- bonum, nisi quod honestum sit, alteri plurimum se et longe longeque plurimum
- tribuere honestati, sed tamen et in corpore et extra esse quaedam bona. Et
- certamen honestum et disputatio splendida! Omnis est enim de virtutis
- dignitate contentio. At cum tuis cum disseras, multa sunt audienda etiam de
- obscenis voluptatibus, de quibus ab Epicuro saepissime dicitur.}
- %{149}
-\NewLipsumPar{Non potes ergo ista tueri, Torquate, mihi crede, si te ipse et
- tuas cogitationes et studia perspexeris; pudebit te, inquam, illius tabulae,
- quam Cleanthes sane commode verbis depingere solebat. Iubebat eos, qui
- audiebant, secum ipsos cogitare pictam in tabula Voluptatem pulcherrimo
- vestitu et ornatu regali in solio sedentem, praesto esse Virtutes ut
- ancillulas, quae nihil aliud agerent, nullum suum officium ducerent, nisi ut
- Voluptati ministrarent et eam tantum ad aurem admonerent, si modo id pictura
- intellegi posset, ut caveret ne quid faceret inprudens, quod offenderet animos
- hominum, aut quicquam, e quo oriretur aliquis dolor. \textquoteleft Nos quidem
- Virtutes sic natae sumus, ut tibi serviremus, aliud negotii nihil
- habemus.\textquoteright}
- %{150}
-\NewLipsumPar{At negat Epicurus\textendash hoc enim vestrum lumen
- est\textendash\space quemquam, qui honeste non vivat, iucunde posse vivere.
- Quasi ego id curem, quid ille aiat aut neget. Illud quaero, quid ei, qui in
- voluptate summum bonum ponat, consentaneum sit dicere. Quid affers, cur
- Thorius, cur Caius Postumius, cur omnium horum magister, Orata, non
- iucundissime vixerit? Ipse negat, ut ante dixi, luxuriosorum vitam
- reprehendendam, nisi plane fatui sint, id est nisi aut cupiant aut metuant.
- Quarum ambarum rerum cum medicinam pollicetur, luxuriae licentiam pollicetur.
- His enim rebus detractis negat se reperire in asotorum vita quod reprehendat.}
- %{151}
-\NewLipsumPar{Non igitur potestis voluptate omnia dirigentes aut tueri aut
- retinere virtutem. Nam nec vir bonus ac iustus haberi debet qui, ne malum
- habeat, abstinet se ab iniuria. Nosti, credo, illud: \textquoteleft Nemo pius
- est, qui pietatem\textendash\textquoteright; cave putes quicquam esse verius.
- Nec enim, dum metuit, iustus est, et certe, si metuere destiterit, non erit;
- non metuet autem, sive celare poterit, sive opibus magnis quicquid fecerit
- optinere, certeque malet existimari bonus vir, ut non sit, quam esse, ut non
- putetur. Ita, quod certissimum est, pro vera certaque iustitia simulationem
- nobis iustitiae traditis praecipitisque quodam modo ut nostram stabilem
- conscientiam contemnamus, aliorum errantem opinionem aucupemur.}
- %{152}
-\NewLipsumPar{Quae dici eadem de ceteris virtutibus possunt, quarum omnium
- fundamenta vos in voluptate tamquam in aqua ponitis. Quid enim? Fortemne
- possumus dicere eundem illum Torquatum?\textendash Delector enim, quamquam te
- non possum, ut ais, corrumpere, delector, inquam, et familia vestra et nomine.
- Et hercule mihi vir optimus nostrique amantissimus, Aulus Torquatus, versatur
- ante oculos, cuius quantum studium et quam insigne fuerit erga me temporibus
- illis, quae nota sunt omnibus, scire necesse est utrumque vestrum. Quae mihi
- ipsi, qui volo et esse et haberi gratus, grata non essent, nisi eum
- perspicerem mea causa mihi amicum fuisse, non sua, nisi hoc dicis sua, quod
- interest omnium recte facere. Si id dicis, vicimus. Id enim volumus, id
- contendimus, ut officii fructus sit ipsum officium.}
- %{153}
-\NewLipsumPar{Hoc ille tuus non vult omnibusque ex rebus voluptatem quasi
- mercedem exigit. Sed ad illum redeo. Si voluptatis causa cum Gallo apud
- Anienem depugnavit provocatus et ex eius spoliis sibi et torquem et cognomen
- induit ullam aliam ob causam, nisi quod ei talia facta digna viro videbantur,
- fortem non puto. Iam si pudor, si modestia, si pudicitia, si uno verbo
- temperantia poenae aut infamiae metu coercebuntur, non sanctitate sua se
- tuebuntur, quod adulterium, quod stuprum, quae libido non se proripiet ac
- proiciet aut occultatione proposita aut inpunitate aut licentia? Quid?}
- %{154}
-\NewLipsumPar{Illud, Torquate, quale tandem videtur, te isto nomine, ingenio,
- gloria, quae facis, quae cogitas, quae contendis quo referas, cuius rei causa
- perficere quae conaris velis, quid optimum denique in vita iudices non audere
- in conventu dicere? Quid enim mereri velis, iam cum magistratum inieris et in
- contionem ascenderis\textendash est enim tibi edicendum quae sis observaturus
- in iure dicendo, et fortasse etiam, si tibi erit visum, aliquid de maioribus
- tuis et de te ipso dices more maiorum\textendash, quid merearis igitur, ut
- dicas te in eo magistratu omnia voluptatis causa facturum esse, teque nihil
- fecisse in vita nisi voluptatis causa? \textquoteleft An me\textquoteright,
- inquis, \textquoteleft tam amentem putas, ut apud imperitos isto modo
- loquar?\textquoteright\space At tu eadem ista dic in iudicio aut, si coronam
- times, dic in senatu. Numquam facies. Cur, nisi quod turpis oratio est? Mene
- ergo et Triarium dignos existimas, apud quos turpiter loquare?}
- %{155}
-\NewLipsumPar{Verum esto: verbum ipsum voluptatis non habet dignitatem, nec
- nos fortasse intellegimus. Hoc enim identidem dicitis, non intellegere nos
- quam dicatis voluptatem. Rem videlicet difficilem et obscuram! Individua cum
- dicitis et intermundia, quae nec sunt ulla nec possunt esse, intellegimus,
- voluptas, quae passeribus omnibus nota est, a nobis intellegi non potest?
- Quid, si efficio ut fateare me non modo quid sit voluptas scire\textendash est
- enim iucundus motus in sensu\textendash, sed etiam quid eam tu velis esse? Tum
- enim eam ipsam vis, quam modo ego dixi, et nomen inponis, in motu ut sit et
- faciat aliquam varietatem, tum aliam quandam summam voluptatem, quo addi nihil
- possit; eam tum adesse, cum dolor omnis absit; eam stabilem appellas. Sit sane
- ista voluptas.}
- %{156}
-\NewLipsumPar{Dic in quovis conventu te omnia facere, ne doleas. Si ne hoc
- quidem satis ample, satis honeste dici putas, dic te omnia et in isto
- magistratu et in omni vita utilitatis tuae causa facturum, nihil nisi quod
- expediat, nihil denique nisi tua causa: quem clamorem contionis aut quam spem
- consulatus eius, qui tibi paratissimus est, futuram putas? Eamne rationem
- igitur sequere, qua tecum ipse et cum tuis utare, profiteri et in medium
- proferre non audeas? At vero illa, quae Peripatetici, quae Stoici dicunt,
- semper tibi in ore sunt in iudiciis, in senatu. Officium, aequitatem,
- dignitatem, fidem, recta, honesta, digna imperio, digna populo Romano, omnia
- pericula pro re publica, mori pro patria, haec cum loqueris, nos barones
- stupemus, tu videlicet tecum ipse rides.}
- %{157}
-\NewLipsumPar{Nam inter ista tam magnifica verba tamque praeclara non habet
- ullum voluptas locum, non modo illa, quam in motu esse dicitis, quam omnes
- urbani rustici, omnes, inquam, qui Latine loquuntur, voluptatem vocant, sed ne
- haec quidem stabilis, quam praeter vos nemo appellat voluptatem. Vide igitur
- ne non debeas verbis nostris uti, sententiis tuis. Quodsi vultum tibi, si
- incessum fingeres, quo gravior viderere, non esses tui similis; verba tu
- fingas et ea dicas, quae non sentias? Aut etiam, ut vestitum, sic sententiam
- habeas aliam domesticam, aliam forensem, ut in fronte ostentatio sit, intus
- veritas occultetur? Vide, quaeso, rectumne sit. Mihi quidem eae verae videntur
- opiniones, quae honestae, quae laudabiles, quae gloriosae, quae in senatu,
- quae apud populum, quae in omni coetu concilioque profitendae sint, ne id non
- pudeat sentire, quod pudeat dicere.}
- %{158}
-\NewLipsumPar{Amicitiae vero locus ubi esse potest aut quis amicus esse
- cuiquam, quem non ipsum amet propter ipsum? Quid autem est amare, e quo nomen
- ductum amicitiae est, nisi velle bonis aliquem affici quam maximis, etiamsi ad
- se ex iis nihil redundet? \textquoteleft Prodest\textquoteright, inquit,
- \textquoteleft mihi eo esse animo.\textquoteright\space Immo videri fortasse.
- Esse enim, nisi eris, non potes. Qui autem esse poteris, nisi te amor ipse
- ceperit? quod non subducta utilitatis ratione effici solet, sed ipsum a se
- oritur et sua sponte nascitur. \textquoteleft At enim sequor
- utilitatem.\textquoteright\space Manebit ergo amicitia tam diu, quam diu
- sequetur utilitas, et, si utilitas amicitiam constituet, tollet eadem.}
- %{159}
-\NewLipsumPar{Sed quid ages tandem, si utilitas ab amicitia, ut fit saepe,
- defecerit? relinquesne? Quae ista amicitia est? Retinebis? Qui convenit? Quid
- enim de amicitia statueris utilitatis causa expetenda vides. \textquoteleft Ne
- in odium veniam, si amicum destitero tueri.\textquoteright\space Primum cur
- ista res digna odio est, nisi quod est turpis? Quodsi, ne quo incommodo
- afficiare, non relinques amicum, tamen, ne sine fructu alligatus sis, ut
- moriatur optabis. Quid, si non modo utilitatem tibi nullam afferet, sed
- iacturae rei familiaris erunt faciendae, labores suscipiendi, adeundum vitae
- periculum? Ne tum quidem te respicies et cogitabis sibi quemque natum esse et
- suis voluptatibus? Vadem te ad mortem tyranno dabis pro amico, ut Pythagoreus
- ille Siculo fecit tyranno? Aut, Pylades cum sis, dices te esse Orestem, ut
- moriare pro amico? Aut, si esses Orestes, Pyladem refelleres, te indicares et,
- si id non probares, quo minus ambo una necaremini non precarere?}
- %{160}
-\NewLipsumPar{Faceres tu quidem, Torquate, haec omnia; nihil enim arbitror
- esse magna laude dignum, quod te praetermissurum credam aut mortis aut doloris
- metu. Non quaeritur autem quid naturae tuae consentaneum sit, sed quid
- disciplinae. Ratio ista, quam defendis, praecepta, quae didicisti, quae
- probas, funditus evertunt amicitiam, quamvis eam Epicurus, ut facit, in caelum
- efferat laudibus. At coluit ipse amicitias. Quis, quaeso, illum negat et bonum
- virum et comem et humanum fuisse? De ingenio eius in his disputationibus, non
- de moribus quaeritur. Sit ista in Graecorum levitate perversitas, qui
- maledictis insectantur eos, a quibus de veritate dissentiunt. Sed quamvis
- comis in amicis tuendis fuerit, tamen, si haec vera sunt\textendash nihil enim
- affirmo\textendash, non satis acutus fuit.}
- %{161}
-\NewLipsumPar{At multis se probavit. Et quidem iure fortasse, sed tamen non
- gravissimum est testimonium multitudinis. In omni enim arte vel studio vel
- quavis scientia vel in ipsa virtute optimum quidque rarissimum est. Ac mihi
- quidem, quod et ipse bonus vir fuit et multi Epicurei et fuerunt et hodie sunt
- et in amicitiis fideles et in omni vita constantes et graves nec voluptate,
- sed officio consilia moderantes, hoc videtur maior vis honestatis et minor
- voluptatis. Ita enim vivunt quidam, ut eorum vita refellatur oratio. Atque ut
- ceteri dicere existimantur melius quam facere, sic hi mihi videntur facere
- melius quam dicere.}
- %{162}
-\NewLipsumPar{Sed haec nihil sane ad rem; illa videamus, quae a te de amicitia
- dicta sunt. E quibus unum mihi videbar ab ipso Epicuro dictum cognoscere,
- amicitiam a voluptate non posse divelli ob eamque rem colendam esse, quod,
- (quoniam) sine ea tuto et sine metu vivi non posset, ne iucunde quidem posset.
- Satis est ad hoc responsum. Attulisti aliud humanius horum recentiorum,
- numquam dictum ab ipso illo, quod sciam, primo utilitatis causa amicum expeti,
- cum autem usus accessisset, tum ipsum amari per se etiam omissa spe
- voluptatis. Hoc etsi multimodis reprehendi potest, tamen accipio, quod dant.
- Mihi enim satis est, ipsis non satis. Nam aliquando posse recte fieri dicunt
- nulla expectata nec quaesita voluptate.}
- %{163}
-\NewLipsumPar{Posuisti etiam dicere alios foedus quoddam inter se facere
- sapientis, ut, quem ad modum sint in se ipsos animati, eodem modo sint erga
- amicos; id et fieri posse et saepe esse factum et ad voluptates percipiendas
- maxime pertinere. Hoc foedus facere si potuerunt, faciant etiam illud, ut
- aequitatem, modestiam, virtutes omnes per se ipsas gratis diligant. An vero,
- si fructibus et emolumentis et utilitatibus amicitias colemus, si nulla
- caritas erit, quae faciat amicitiam ipsam sua sponte, vi sua, ex se et propter
- se expetendam, dubium est, quin fundos et insulas amicis anteponamus?}
- %{164}
-\NewLipsumPar{Licet hic rursus ea commemores, quae optimis verbis ab Epicuro
- de laude amicitiae dicta sunt. Non quaero, quid dicat, sed quid convenienter
- possit rationi et sententiae suae dicere. \textquoteleft Utilitatis causa
- amicitia est quaesita.\textquoteright\space Num igitur utiliorem tibi hunc
- Triarium putas esse posse, quam si tua sint Puteolis granaria? Collige omnia,
- quae soletis: \textquoteleft Praesidium amicorum.\textquoteright\space Satis
- est tibi in te, satis in legibus, satis in mediocribus amicitiis praesidii.
- Iam contemni non poteris. Odium autem et invidiam facile vitabis. Ad eas enim
- res ab Epicuro praecepta dantur. Et tamen tantis vectigalibus ad liberalitatem
- utens etiam sine hac Pyladea amicitia multorum te benivolentia praeclare
- tuebere et munies.}
- %{165}
-\NewLipsumPar{\textquoteleft At quicum ioca seria, ut dicitur, quicum arcana,
- quicum occulta omnia?\textquoteright\space Tecum optime, deinde etiam cum
- mediocri amico. Sed fac ista esse non inportuna; quid ad utilitatem tantae
- pecuniae? Vides igitur, si amicitiam sua caritate metiare, nihil esse
- praestantius, sin emolumento, summas familiaritates praediorum fructuosorum
- mercede superari. Me igitur ipsum ames oportet, non mea, si veri amici futuri
- sumus. Sed in rebus apertissimis nimium longi sumus. Perfecto enim et concluso
- neque virtutibus neque amicitiis usquam locum esse, si ad voluptatem omnia
- referantur, nihil praeterea est magnopere dicendum. Ac tamen, ne cui loco non
- videatur esse responsum, pauca etiam nunc dicam ad reliquam orationem tuam.}
- %{166}
-\NewLipsumPar{Quoniam igitur omnis summa philosophiae ad beate vivendum
- refertur, idque unum expetentes homines se ad hoc studium contulerunt, beate
- autem vivere alii in alio, vos in voluptate ponitis, item contra miseriam
- omnem in dolore, id primum videamus, beate vivere vestrum quale sit. Atque hoc
- dabitis, ut opinor, si modo sit aliquid esse beatum, id oportere totum poni in
- potestate sapientis. Nam si amitti vita beata potest, beata esse non potest.
- Quis enim confidit semper sibi illud stabile et firmum permansurum, quod
- fragile et caducum sit? Qui autem diffidet perpetuitati bonorum suorum, timeat
- necesse est, ne aliquando amissis illis sit miser. Beatus autem esse in
- maximarum rerum timore nemo potest.}
- %{167}
-\NewLipsumPar{Nemo igitur esse beatus potest. Neque enim in aliqua parte, sed
- in perpetuitate temporis vita beata dici solet, nec appellatur omnino vita,
- nisi confecta atque absoluta, nec potest quisquam alias beatus esse, alias
- miser; qui enim existimabit posse se miserum esse beatus non erit. Nam cum
- suscepta semel est beata vita, tam permanet quam ipsa illa effectrix beatae
- vitae sapientia neque expectat ultimum tempus aetatis, quod Croeso scribit
- Herodotus praeceptum a Solone. At enim, quem ad modum tute dicebas, negat
- Epicurus diuturnitatem quidem temporis ad beate vivendum aliquid afferre, nec
- minorem voluptatem percipi in brevitate temporis, quam si illa sit
- sempiterna.}
- %{168}
-\NewLipsumPar{Haec dicuntur inconstantissime. Cum enim summum bonum in
- voluptate ponat, negat infinito tempore aetatis voluptatem fieri maiorem quam
- finito atque modico. Qui bonum omne in virtute ponit, is potest dicere perfici
- beatam vitam perfectione virtutis; negat enim summo bono afferre incrementum
- diem. Qui autem voluptate vitam effici beatam putabit, qui sibi is conveniet,
- si negabit voluptatem crescere longinquitate? Igitur ne dolorem quidem. An
- dolor longissimus quisque miserrimus, voluptatem non optabiliorem diuturnitas
- facit? Quid est igitur, cur ita semper deum appellet Epicurus beatum et
- aeternum? Dempta enim aeternitate nihilo beatior Iuppiter quam Epicurus;
- uterque enim summo bono fruitur, id est voluptate. \textquoteleft At enim hic
- etiam dolore.\textquoteright\space At eum nihili facit; ait enim se, si
- uratur, \textquoteleft Quam hoc suave!\textquoteright\space dicturum.}
- %{169}
-\NewLipsumPar{Qua igitur re ab deo vincitur, si aeternitate non vincitur? In
- qua quid est boni praeter summam voluptatem, et eam sempiternam? Quid ergo
- attinet gloriose loqui, nisi constanter loquare? In voluptate
- corporis\textendash addam, si vis, \textquoteleft animi\textquoteright, dum ea
- ipsa, ut vultis, sit e corpore\textendash situm est vivere beate. Quid? Istam
- voluptatem perpetuam quis potest praestare sapienti? Nam quibus rebus
- efficiuntur voluptates, eae non sunt in potestate sapientis. Non enim in ipsa
- sapientia positum est beatum esse, sed in iis rebus, quas sapientia comparat
- ad voluptatem. Totum autem id externum est, et quod externum, id in casu est.
- Ita fit beatae vitae domina fortuna, quam Epicurus ait exiguam intervenire
- sapienti.}
- %{170}
-\NewLipsumPar{Age, inquies, ista parva sunt. Sapientem locupletat ipsa natura,
- cuius divitias Epicurus parabiles esse docuit. Haec bene dicuntur, nec ego
- repugno, sed inter sese ipsa pugnant. Negat enim tenuissimo victu, id est
- contemptissimis escis et potionibus, minorem voluptatem percipi quam rebus
- exquisitissimis ad epulandum. Huic ego, si negaret quicquam interesse ad beate
- vivendum quali uteretur victu, concederem, laudarem etiam; verum enim diceret,
- idque Socratem, qui voluptatem nullo loco numerat, audio dicentem, cibi
- condimentum esse famem, potionis sitim. Sed qui ad voluptatem omnia referens
- vivit ut Gallonius, loquitur ut Frugi ille Piso, non audio nec eum, quod
- sentiat, dicere existimo.}
- %{171}
-\NewLipsumPar{Naturales divitias dixit parabiles esse, quod parvo esset natura
- contenta. Certe, nisi voluptatem tanti aestimaretis. Non minor, inquit,
- voluptas percipitur ex vilissimis rebus quam ex pretiosissimis. Hoc est non
- modo cor non habere, sed ne palatum quidem. Qui enim voluptatem ipsam
- contemnunt, iis licet dicere se acupenserem maenae non anteponere. Cui vero in
- voluptate summum bonum est, huic omnia sensu, non ratione sunt iudicanda,
- eaque dicenda optima, quae sint suavissima.}
- %{172}
-\NewLipsumPar{Verum esto; consequatur summas voluptates non modo parvo, sed
- per me nihilo, si potest; sit voluptas non minor in nasturcio illo, quo vesci
- Persas esse solitos scribit Xenophon, quam in Syracusanis mensis, quae a
- Platone graviter vituperantur; sit, inquam, tam facilis, quam vultis,
- comparatio voluptatis, quid de dolore dicemus? Cuius tanta tormenta sunt, ut
- in iis beata vita, si modo dolor summum malum est, esse non possit. Ipse enim
- Metrodorus, paene alter Epicurus, beatum esse describit his fere verbis:
- \textquoteleft cum corpus bene constitutum sit et sit exploratum ita
- futurum.\textquoteright\space an id exploratum cuiquam potest esse, quo modo
- se hoc habiturum sit corpus, non dico ad annum, sed ad vesperum? Dolor ergo,
- id est summum malum, metuetur semper, etiamsi non aderit; iam enim adesse
- poterit. Qui potest igitur habitare in beata vita summi mali metus?}
- %{173}
-\NewLipsumPar{Traditur, inquit, ab Epicuro ratio neglegendi doloris. Iam id
- ipsum absurdum, maximum malum neglegi. Sed quae tandem ista ratio est? Maximus
- dolor, inquit, brevis est. Primum quid tu dicis breve? Deinde dolorem quem
- maximum? Quid enim? summus dolor plures dies manere non potest? Vide, ne etiam
- menses! Nisi forte eum dicis, qui, simul atque arripuit, interficit. Quis
- istum dolorem timet? illum mallem levares, quo optimum atque humanissimum
- virum, Cn.\space Octavium, Marci filium, familiarem meum, confici vidi, nec
- vero semel nec ad breve tempus, sed et saepe et plane diu. Quos ille, di
- inmortales, cum omnes artus ardere viderentur, cruciatus perferebat! Nec tamen
- miser esse, quia summum id malum non erat, tantum modo laboriosus videbatur;
- at miser, si in flagitiosa et vitiosa vita afflueret voluptatibus.}
- %{174}
-\NewLipsumPar{Quod autem magnum dolorem brevem, longinquum levem esse dicitis,
- id non intellego quale sit. Video enim et magnos et eosdem bene longinquos
- dolores, quorum alia toleratio est verior, qua uti vos non potestis, qui
- honestatem ipsam per se non amatis. Fortitudinis quaedam praecepta sunt ac
- paene leges, quae effeminari virum vetant in dolore. Quam ob rem turpe
- putandum est, non dico dolere\textendash nam id quidem est interdum
- necesse\textendash, sed saxum illud Lemnium clamore Philocteteo funestare,
- Quod eiulatu, questu, gemitu, fremitibus Resonando mutum flebiles voces
- refert. Huic Epicurus praecentet, si potest, cui (e) viperino morsu venae
- viscerum Veneno inbutae taetros cruciatus cient! Sic Epicurus: \textquoteleft
- Philocteta, st! Brevis dolor.\textquoteright\space At iam decimum annum in
- spelunca iacet. \textquoteleft Si longus, levis; dat enim intervalla et
- relaxat.\textquoteright}
- %{175}
-\NewLipsumPar{Primum non saepe, deinde quae est ista relaxatio, cum et
- praeteriti doloris memoria recens est et futuri atque inpendentis torquet
- timor? \textquoteleft Moriatur\textquoteright, inquit. Fortasse id optimum,
- sed ubi illud: \textquoteleft Plus semper voluptatis\textquoteright? Si enim
- ita est, vide ne facinus facias, cum mori suadeas. Potius ergo illa dicantur:
- turpe esse, viri non esse debilitari dolore, frangi, succumbere. Nam ista
- vestra: \textquoteleft Si gravis, brevis; si longus,
- levis\textquoteright\space dictata sunt. Virtutis, magnitudinis animi,
- patientiae, fortitudinis fomentis dolor mitigari solet.}
- %{176}
-\NewLipsumPar{Audi, ne longe abeam, moriens quid dicat Epicurus, ut intellegas
- facta eius cum dictis discrepare: \textquoteleft Epicurus Hermarcho salutem.
- Cum ageremus\textquoteright, inquit, \textquoteleft vitae beatum et eundem
- supremum diem, scribebamus haec. Tanti autem aderant vesicae et torminum
- morbi, ut nihil ad eorum magnitudinem posset accedere.\textquoteright\space
- Miserum hominem! Si dolor summum malum est, dici aliter non potest. Sed
- audiamus ipsum: \textquoteleft Compensabatur\textquoteright, inquit,
- \textquoteleft tamen cum his omnibus animi laetitia, quam capiebam memoria
- rationum inventorumque nostrorum. Sed tu, ut dignum est tua erga me et
- philosophiam voluntate ab adolescentulo suscepta, fac ut Metrodori tueare
- liberos.\textquoteright}
- %{177}
-\NewLipsumPar{Non ego iam Epaminondae, non Leonidae mortem huius morti
- antepono, quorum alter cum vicisset Lacedaemonios apud Mantineam atque ipse
- gravi vulnere exanimari se videret, ut primum dispexit, quaesivit salvusne
- esset clipeus. Cum salvum esse flentes sui respondissent, rogavit essentne
- fusi hostes. Cum id quoque, ut cupiebat, audivisset, evelli iussit eam, qua
- erat transfixus, hastam. Ita multo sanguine profuso in laetitia et in victoria
- est mortuus. Leonidas autem, rex Lacedaemoniorum, se in Thermopylis
- trecentosque eos, quos eduxerat Sparta, cum esset proposita aut fuga turpis
- aut gloriosa mors, opposuit hostibus. Praeclarae mortes sunt imperatoriae;
- philosophi autem in suis lectulis plerumque moriuntur. Refert tamen, quo modo.
- (beatus) sibi videtur esse moriens. Magna laus. \textquoteleft
- Compensabatur\textquoteright, inquit, \textquoteleft cum summis doloribus
- laetitia.\textquoteright}
- %{178}
-\NewLipsumPar{Audio equidem philosophi vocem, Epicure, sed quid tibi dicendum
- sit oblitus es. Primum enim, si vera sunt ea, quorum recordatione te gaudere
- dicis, hoc est, si vera sunt tua scripta et inventa, gaudere non potes. Nihil
- enim iam habes, quod ad corpus referas; est autem a te semper dictum nec
- gaudere quemquam nisi propter corpus nec dolere. \textquoteleft
- Praeteritis\textquoteright, inquit, \textquoteleft
- gaudeo.\textquoteright\space Quibusnam praeteritis? Si ad corpus
- pertinentibus, rationes tuas te video compensare cum istis doloribus, non
- memoriam corpore perceptarum voluptatum; sin autem ad animum, falsum est, quod
- negas animi ullum esse gaudium, quod non referatur ad corpus. Cur deinde
- Metrodori liberos commendas? Quid (in) isto egregio tuo officio et tanta
- fide\textendash sic enim existimo\textendash ad corpus refers?}
- %{179}
-\NewLipsumPar{Huc et illuc, Torquate, vos versetis licet, nihil in hac
- praeclara epistula scriptum ab Epicuro congruens et conveniens decretis eius
- reperietis. Ita redarguitur ipse a sese, convincunturque scripta eius
- probitate ipsius ac moribus. Nam ista commendatio puerorum, memoria et caritas
- amicitiae, summorum officiorum in extremo spiritu conservatio indicat innatam
- esse homini probitatem gratuitam, non invitatam voluptatibus nec praemiorum
- mercedibus evocatam. Quod enim testimonium maius quaerimus, quae honesta et
- recta sint, ipsa esse optabilia per sese, cum videamus tanta officia
- morientis?}
- %{180}
-\NewLipsumPar{Sed ut epistulam laudandam arbitror eam, quam modo totidem fere
- verbis interpretatus sum, quamquam ea cum summa eius philosophia nullo modo
- congruebat, sic eiusdem testamentum non solum (a) philosophi gravitate, sed
- etiam ab ipsius sententia iudico discrepare. Scripsit enim et multis saepe
- verbis et breviter arteque in eo libro, quem modo nominavi, mortem nihil ad
- nos pertinere. Quod enim dissolutum sit, id esse sine sensu, quod autem sine
- sensu sit, id nihil ad nos pertinere omnino. Hoc ipsum elegantius poni
- meliusque potuit. Nam quod ita positum est, quod dissolutum sit, id esse sine
- sensu, id eius modi est, ut non satis plane dicat quid sit dissolutum.}
- %{181}
-\NewLipsumPar{Sed tamen intellego quid velit. Quaero autem quid sit, quod, cum
- dissolutione, id est morte, sensus omnis extinguatur, et cum reliqui nihil sit
- omnino, quod pertineat ad nos, tam accurate tamque diligenter caveat et
- sanciat ut Amynomachus et Timocrates, heredes sui, de Hermarchi sententia dent
- quod satis sit ad diem agendum natalem suum quotannis mense Gamelione itemque
- omnibus mensibus vicesimo die lunae dent ad eorum epulas, qui una secum
- philosophati sint, ut et sui et Metrodori memoria colatur.}
- %{182}
-\NewLipsumPar{Haec ego non possum dicere non esse hominis quamvis et belli et
- humani, sapientis vero nullo modo, physici praesertim, quem se ille esse vult,
- putare ullum esse cuiusquam diem natalem. Quid? Idemne potest esse dies
- saepius, qui semel fuit? Certe non potest. An eiusdem modi? Ne id quidem, nisi
- multa annorum intercesserint milia, ut omnium siderum eodem, unde profecta
- sint, fiat ad unum tempus reversio. Nullus est igitur cuiusquam dies natalis.
- \textquoteleft At habetur!\textquoteright\space Et ego id scilicet nesciebam!
- Sed ut sit, etiamne post mortem coletur? Idque testamento cavebit is, qui
- nobis quasi oraculum ediderit nihil post mortem ad nos pertinere? Haec non
- erant eius, qui innumerabilis mundos infinitasque regiones, quarum nulla esset
- ora, nulla extremitas, mente peragravisset. Num quid tale Democritus? Ut alios
- omittam, hunc appello, quem ille unum secutus est.}
- %{183}
-\NewLipsumPar{Quodsi dies notandus fuit, eumne potius, quo natus, an eum, quo
- sapiens factus est? Non potuit, inquies, fieri sapiens, nisi natus esset. [et]
- Isto modo, ne si avia quidem eius nata non esset. Res tota, Torquate, non
- doctorum hominum, velle post mortem epulis celebrari memoriam sui nominis.
- Quos quidem dies quem ad modum agatis et in quantam hominum facetorum
- urbanitatem incurratis, non dico\textendash\space nihil opus est
- litibus\textendash; tantum dico, magis fuisse vestrum agere Epicuri diem
- natalem, quam illius testamento cavere ut ageretur.}
- %{184}
-\NewLipsumPar{Sed ut ad propositum\textendash de dolore enim cum diceremus, ad
- istam epistulam delati sumus\textendash, nunc totum illud concludi sic licet:
- qui in summo malo est, is tum, cum in eo est, non est beatus; sapiens autem
- semper beatus est et est aliquando in dolore; non est igitur summum malum
- dolor. Iam illud quale tandem est, bona praeterita non effluere sapienti, mala
- meminisse non oportere? Primum in nostrane potestate est, quid meminerimus?
- Themistocles quidem, cum ei Simonides an quis alius artem memoriae
- polliceretur, \textquoteleft Oblivionis\textquoteright, inquit, \textquoteleft
- mallem. Nam memini etiam quae nolo, oblivisci non possum quae
- volo.\textquoteright}
- %{185}
-\NewLipsumPar{Magno hic ingenio, sed res se tamen sic habet, ut nimis
- imperiosi philosophi sit vetare meminisse. Vide ne ista sint Manliana vestra
- aut maiora etiam, si imperes quod facere non possim. Quid, si etiam iucunda
- memoria est praeteritorum malorum? Ut proverbia non nulla veriora sint quam
- vestra dogmata. Vulgo enim dicitur: \textquoteleft Iucundi acti
- labores\textquoteright, nec male Euripides\textendash\space concludam, si
- potero, Latine; Graecum enim hunc versum nostis omnes\textendash:
- \textquoteleft Suavis laborum est praeteritorum memoria.\textquoteright\space
- Sed ad bona praeterita redeamus. Quae si a vobis talia dicerentur, qualibus
- Caius Marius uti poterat, ut expulsus, egens, in palude demersus tropaeorum
- recordatione levaret dolorem suum, audirem et plane probarem. Nec enim absolvi
- beata vita sapientis neque ad exitum perduci poterit, si prima quaeque bene ab
- eo consulta atque facta ipsius oblivione obruentur.}
- %{186}
-\NewLipsumPar{Sed vobis voluptatum perceptarum recordatio vitam beatam facit,
- et quidem corpore perceptarum. Nam si quae sunt aliae, falsum est omnis animi
- voluptates esse e corporis societate. Corporis autem voluptas si etiam
- praeterita delectat, non intellego, cur Aristoteles Sardanapalli epigramma
- tantopere derideat, in quo ille rex Syriae glorietur se omnis secum libidinum
- voluptates abstulisse. Quod enim ne vivus quidem, inquit, diutius sentire
- poterat, quam dum fruebatur, quo modo id potuit mortuo permanere? Effluit
- igitur voluptas corporis et prima quaeque avolat saepiusque relinquit causam
- paenitendi quam recordandi. Itaque beatior Africanus cum patria illo modo
- loquens: \textquoteleft Desine, Roma, tuos hostes\textquoteright\space
- reliquaque praeclare: \textquoteleft Nam tibi moenimenta mei peperere
- labores.\textquoteright\space Laboribus hic praeteritis gaudet, tu iubes
- voluptatibus, et hic se ad ea revocat, e quibus nihil umquam rettulerit ad
- corpus, tu totus haeres in corpore.}
- %{187}
-\NewLipsumPar{Illud autem ipsum qui optineri potest, quod dicitis, omnis animi
- et voluptates et dolores ad corporis voluptates ac dolores pertinere? Nihilne
- te delectat umquam \textendash video, quicum loquar\textendash, te igitur,
- Torquate, ipsum per se nihil delectat? Omitto dignitatem, honestatem, speciem
- ipsam virtutum, de quibus ante dictum est, haec leviora ponam: poema,
- orationem cum aut scribis aut legis, cum omnium factorum, cum regionum
- conquiris historiam, signum, tabula, locus amoenus, ludi, venatio, villa
- Luculli\textendash nam si \textquoteleft tuam\textquoteright\space dicerem,
- latebram haberes; ad corpus diceres pertinere\textendash, sed ea, quae dixi,
- ad corpusne refers? An est aliquid, quod te sua sponte delectet? Aut
- pertinacissimus fueris, si in eo perstiteris ad corpus ea, quae dixi, referri,
- aut deserueris totam Epicuri voluptatem, si negaveris.}
- %{188}
-\NewLipsumPar{Quod vero a te disputatum est maiores esse voluptates et dolores
- animi quam corporis, quia trium temporum particeps animus sit, corpore autem
- praesentia solum sentiantur, qui id probari potest, ut is, qui propter me
- aliquid gaudeat, plus quam ego ipse gaudeat? [animo voluptas oritur propter
- voluptatem corporis, et maior est animi voluptas quam corporis. Ita fit, ut
- gratulator laetior sit quam is, cui gratulatur.] Sed dum efficere vultis
- beatum sapientem, cum maximas animo voluptates percipiat omnibusque partibus
- maiores quam corpore, quid occurrat non videtis. Animi enim quoque dolores
- percipiet omnibus partibus maiores quam corporis. Ita miser sit aliquando
- necesse est is, quem vos beatum semper vultis esse, nec vero id, dum omnia ad
- voluptatem doloremque referetis, efficietis umquam.}
- %{189}
-\NewLipsumPar{Quare aliud aliquod, Torquate, hominis summum bonum reperiendum
- est, voluptatem bestiis concedamus, quibus vos de summo bono testibus uti
- soletis. Quid, si etiam bestiae multa faciunt duce sua quaeque natura partim
- indulgenter vel cum labore, ut in gignendo, in educando, perfacile appareat
- aliud quiddam iis propositum, non voluptatem? Partim cursu et peragratione
- laetantur, congregatione aliae coetum quodam modo civitatis imitantur;}
- %{190}
-\NewLipsumPar{Videmus in quodam volucrium genere non nulla indicia pietatis,
- cognitionem, memoriam, in multis etiam desideria videmus. Ergo in bestiis
- erunt secreta e voluptate humanarum quaedam simulacra virtutum, in ipsis
- hominibus virtus nisi voluptatis causa nulla erit? Et homini, qui ceteris
- animantibus plurimum praestat, praecipue a natura nihil datum esse dicemus?}
- %{191}
-\NewLipsumPar{Nos vero, siquidem in voluptate sunt omnia, longe multumque
- superamur a bestiis, quibus ipsa terra fundit ex sese pastus varios atque
- abundantes nihil laborantibus, nobis autem aut vix aut ne vix quidem suppetunt
- multo labore quaerentibus. Nec tamen ullo modo summum pecudis bonum et hominis
- idem mihi videri potest. Quid enim tanto opus est instrumento in optimis
- artibus comparandis? Quid tanto concursu honestissimorum studiorum, tanto
- virtutum comitatu, si ea nullam ad aliam rem nisi ad voluptatem conquiruntur?}
- %{192}
-\NewLipsumPar{Ut, si Xerxes, cum tantis classibus tantisque equestribus et
- pedestribus copiis Hellesponto iuncto Athone perfosso mari ambulavisset terra
- navigavisset, si, cum tanto impetu in Graeciam venisset, causam quis ex eo
- quaereret tantarum copiarum tantique belli, mel se auferre ex Hymetto voluisse
- diceret, certe sine causa videretur tanta conatus, sic nos sapientem plurimis
- et gravissimis artibus atque virtutibus instructum et ornatum non, ut illum,
- maria pedibus peragrantem, classibus montes, sed omne caelum totamque cum
- universo mari terram mente complexum voluptatem petere si dicemus, mellis
- causa dicemus tanta molitum.}
- %{193}
-\NewLipsumPar{Ad altiora quaedam et magnificentiora, mihi crede, Torquate,
- nati sumus, nec id ex animi solum partibus, in quibus inest memoria rerum
- innumerabilium, in te quidem infinita, inest coniectura consequentium non
- multum a divinatione differens, inest moderator cupiditatis pudor, inest ad
- humanam societatem iustitiae fida custodia, inest in perpetiendis laboribus
- adeundisque periculis firma et stabilis doloris mortisque
- contemptio\textendash ergo haec in animis, tu autem etiam membra ipsa
- sensusque considera, qui tibi, ut reliquae corporis partes, non comites solum
- virtutum, sed ministri etiam videbuntur.}
- %{194}
-\NewLipsumPar{Quid? Si in ipso corpore multa voluptati praeponenda sunt, ut
- vires, valitudo, velocitas, pulchritudo, quid tandem in animis censes? In
- quibus doctissimi illi veteres inesse quiddam caeleste et divinum putaverunt.
- Quodsi esset in voluptate summum bonum, ut dicitis, optabile esset maxima in
- voluptate nullo intervallo interiecto dies noctesque versari, cum omnes sensus
- dulcedine omni quasi perfusi moverentur. Quis est autem dignus nomine hominis,
- qui unum diem totum velit esse in genere isto voluptatis? Cyrenaici quidem non
- recusant; vestri haec verecundius, illi fortasse constantius.}
- %{195}
-\NewLipsumPar{Sed lustremus animo non has maximas artis, quibus qui carebant
- inertes a maioribus nominabantur, sed quaero num existimes, non dico Homerum,
- Archilochum, Pindarum, sed Phidian, Polyclitum, Zeuxim ad voluptatem artes
- suas direxisse. Ergo opifex plus sibi proponet ad formarum quam civis
- excellens ad factorum pulchritudinem? Quae autem est alia causa erroris tanti
- tam longe lateque diffusi, nisi quod is, qui voluptatem summum bonum esse
- decernit, non cum ea parte animi, qua inest ratio atque consilium, sed cum
- cupiditate, id est cum animi levissima parte, deliberat? Quaero enim de te, si
- sunt di, ut vos etiam putatis, qui possint esse beati, cum voluptates corpore
- percipere non possint, aut, si sine eo genere voluptatis beati sint, cur
- similem animi usum in sapiente esse nolitis.}
- %{196}
-\NewLipsumPar{Lege laudationes, Torquate, non eorum, qui sunt ab Homero
- laudati, non Cyri, non Agesilai, non Aristidi aut Themistocli, non Philippi
- aut Alexandri, lege nostrorum hominum, lege vestrae familiae; neminem videbis
- ita laudatum, ut artifex callidus comparandarum voluptatum diceretur. Non
- elogia monimentorum id significant, velut hoc ad portam: \textquoteleft Hunc
- unum plurimae consentiunt gentes populi primarium fuisse
- virum.\textquoteright}
- %{197}
-\NewLipsumPar{Idne consensisse de Calatino plurimas gentis arbitramur,
- primarium populi fuisse, quod praestantissimus fuisset in conficiendis
- voluptatibus? Ergo in iis adolescentibus bonam spem esse dicemus et magnam
- indolem, quos suis commodis inservituros et quicquid ipsis expediat facturos
- arbitrabimur? Nonne videmus quanta perturbatio rerum omnium consequatur,
- quanta confusio? Tollitur beneficium, tollitur gratia, quae sunt vincla
- concordiae. Nec enim, cum tua causa cui commodes, beneficium illud habendum
- est, sed faeneratio, nec gratia deberi videtur ei, qui sua causa commodaverit.
- Maximas vero virtutes iacere omnis necesse est voluptate dominante. Sunt etiam
- turpitudines plurimae, quae, nisi honestas natura plurimum valeat, cur non
- cadant in sapientem non est facile defendere.}
- %{198}
-\NewLipsumPar{Ac ne plura complectar\textendash sunt enim
- innumerabilia\textendash, bene laudata virtus voluptatis aditus intercludat
- necesse est. Quod iam a me expectare noli. Tute introspice in mentem tuam ipse
- eamque omni cogitatione pertractans percontare ipse te perpetuisne malis
- voluptatibus perfruens in ea, quam saepe usurpabas, tranquillitate degere
- omnem aetatem sine dolore, adsumpto etiam illo, quod vos quidem adiungere
- soletis, sed fieri non potest, sine doloris metu, an, cum de omnibus gentibus
- optime mererere, cum opem indigentibus salutemque ferres, vel Herculis perpeti
- aerumnas. Sic enim maiores nostri labores non fugiendos tristissimo tamen
- verbo aerumnas etiam in deo nominaverunt.}
- %{199}
-\NewLipsumPar{Elicerem ex te cogeremque, ut responderes, nisi vererer ne
- Herculem ipsum ea, quae pro salute gentium summo labore gessisset, voluptatis
- causa gessisse diceres. Quae cum dixissem, Habeo, inquit Torquatus, ad quos
- ista referam, et, quamquam aliquid ipse poteram, tamen invenire malo
- paratiores. Familiares nostros, credo, Sironem dicis et Philodemum, cum
- optimos viros, tum homines doctissimos. Recte, inquit, intellegis. Age sane,
- inquam. Sed erat aequius Triarium aliquid de dissensione nostra iudicare.
- Eiuro, inquit adridens, iniquum, hac quidem de re; tu enim ista lenius, hic
- Stoicorum more nos vexat. Tum Triarius: Posthac quidem, inquit, audacius. Nam
- haec ipsa mihi erunt in promptu, quae modo audivi, nec ante aggrediar, quam te
- ab istis, quos dicis, instructum videro. Quae cum essent dicta, finem fecimus
- et ambulandi et disputandi.}
- %{200}
-\NewLipsumPar{Voluptatem quidem, Brute, si ipsa pro se loquatur nec tam
- pertinaces habeat patronos, concessuram arbitror convictam superiore libro
- dignitati. Etenim sit inpudens, si virtuti diutius repugnet, aut si honestis
- iucunda anteponat aut pluris esse contendat dulcedinem corporis ex eave natam
- laetitiam quam gravitatem animi atque constantiam. Quare illam quidem
- dimittamus et suis se finibus tenere iubeamus, ne blanditiis eius
- inlecebrisque impediatur disputandi severitas.}
-%%
-%%
-%% End of file `cicero.ltd.tex'.
+\SetLipsumLanguage{latin}
+\NewLipsumPar{% {1}
+Non eram nescius, Brute, cum, quae summis ingeniis exquisitaque doctrina
+philosophi Graeco sermone tractavissent, ea Latinis litteris mandaremus,
+fore ut hic noster labor in varias reprehensiones incurreret. Nam
+quibusdam, et iis quidem non admodum indoctis, totum hoc displicet
+philosophari. Quidam autem non tam id reprehendunt, si remissius agatur,
+sed tantum studium tamque multam operam ponendam in eo non arbitrantur.
+Erunt etiam, et ii quidem eruditi Graecis litteris, contemnentes
+Latinas, qui se dicant in Graecis legendis operam malle consumere.
+Postremo aliquos futuros suspicor, qui me ad alias litteras vocent,
+genus hoc scribendi, etsi sit elegans, personae tamen et dignitatis esse
+negent.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {2}
+Contra quos omnis dicendum breviter existimo. Quamquam philosophiae
+quidem vituperatoribus satis responsum est eo libro, quo a nobis
+philosophia defensa et collaudata est, cum esset accusata et vituperata
+ab Hortensio. Qui liber cum et tibi probatus videretur et iis, quos ego
+posse iudicare arbitrarer, plura suscepi veritus ne movere hominum
+studia viderer, retinere non posse. Qui autem, si maxime hoc placeat,
+moderatius tamen id volunt fieri, difficilem quandam temperantiam
+postulant in eo, quod semel admissum coerceri reprimique non potest, ut
+propemodum iustioribus utamur illis, qui omnino avocent a philosophia,
+quam his, qui rebus infinitis modum constituant in reque eo meliore, quo
+maior sit, mediocritatem desiderent.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {3}
+Sive enim ad sapientiam perveniri potest, non paranda nobis solum ea,
+sed fruenda etiam [sapientia] est; sive hoc difficile est, tamen nec
+modus est ullus investigandi veri, nisi inveneris, et quaerendi
+defatigatio turpis est, cum id, quod quaeritur, sit pulcherrimum. Etenim
+si delectamur, cum scribimus, quis est tam invidus, qui ab eo nos
+abducat? Sin laboramus, quis est, qui alienae modum statuat industriae?
+Nam ut Terentianus Chremes non inhumanus, qui novum vicinum non vult
+‘fodere aut arare aut aliquid ferre denique’ – non enim illum ab
+industria, sed ab inliberali labore deterret –, sic isti curiosi, quos
+offendit noster minime nobis iniucundus labor.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {4}
+Iis igitur est difficilius satis facere, qui se Latina scripta dicunt
+contemnere. In quibus hoc primum est in quo admirer, cur in gravissimis
+rebus non delectet eos sermo patrius, cum idem fabellas Latinas ad
+verbum e Graecis expressas non inviti legant. Quis enim tam inimicus
+paene nomini Romano est, qui Ennii Medeam aut Antiopam Pacuvii spernat
+aut reiciat, quod se isdem Euripidis fabulis delectari dicat, Latinas
+litteras oderit?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {5}
+Synephebos ego, inquit, potius Caecilii aut Andriam Terentii quam
+utramque Menandri legam?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {6}
+A quibus tantum dissentio, ut, cum Sophocles vel optime scripserit
+Electram, tamen male conversam Atilii mihi legendam putem, de quo
+Lucilius: ‘ferreum scriptorem’, verum, opinor, scriptorem tamen, ut
+legendus sit. Rudem enim esse omnino in nostris poetis aut inertissimae
+segnitiae est aut fastidii delicatissimi. Mihi quidem nulli satis
+eruditi videntur, quibus nostra ignota sunt. An ‘Utinam ne in nemore…’
+nihilo minus legimus quam hoc idem Graecum, quae autem de bene beateque
+vivendo a Platone disputata sunt, haec explicari non placebit Latine?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {7}
+Quid? Si nos non interpretum fungimur munere, sed tuemur ea, quae dicta
+sunt ab iis quos probamus, eisque nostrum iudicium et nostrum scribendi
+ordinem adiungimus, quid habent, cur Graeca anteponant iis, quae et
+splendide dicta sint neque sint conversa de Graecis? Nam si dicent ab
+illis has res esse tractatas, ne ipsos quidem Graecos est cur tam multos
+legant, quam legendi sunt. Quid enim est a Chrysippo praetermissum in
+Stoicis? Legimus tamen Diogenem, Antipatrum, Mnesarchum, Panaetium,
+multos alios in primisque familiarem nostrum Posidonium. Quid?
+Theophrastus mediocriterne delectat, cum tractat locos ab Aristotele
+ante tractatos? Quid? Epicurei num desistunt de isdem, de quibus et ab
+Epicuro scriptum est et ab antiquis, ad arbitrium suum scribere? Quodsi
+Graeci leguntur a Graecis isdem de rebus alia ratione compositis, quid
+est, cur nostri a nostris non legantur?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {8}
+Quamquam, si plane sic verterem Platonem aut Aristotelem, ut verterunt
+nostri poetae fabulas, male, credo, mererer de meis civibus, si ad eorum
+cognitionem divina illa ingenia transferrem. Sed id neque feci adhuc nec
+mihi tamen, ne faciam, interdictum puto. Locos quidem quosdam, si
+videbitur, transferam, et maxime ab iis, quos modo nominavi, cum
+inciderit, ut id apte fieri possit, ut ab Homero Ennius, Afranius a
+Menandro solet. Nec vero, ut noster Lucilius, recusabo, quo minus omnes
+mea legant. Utinam esset ille Persius, Scipio vero et Rutilius multo
+etiam magis, quorum ille iudicium reformidans Tarentinis ait se et
+Consentinis et Siculis scribere. Facete is quidem, sicut alia; sed neque
+tam docti tum erant, ad quorum iudicium elaboraret, et sunt illius
+scripta leviora, ut urbanitas summa appareat, doctrina mediocris.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {9}
+Ego autem quem timeam lectorem, cum ad te ne Graecis quidem cedentem in
+philosophia audeam scribere? Quamquam a te ipso id quidem facio
+provocatus gratissimo mihi libro, quem ad me de virtute misisti. Sed ex
+eo credo quibusdam usu venire; ut abhorreant a Latinis, quod inciderint
+in inculta quaedam et horrida, de malis Graecis Latine scripta deterius.
+Quibus ego assentior, dum modo de isdem rebus ne Graecos quidem legendos
+putent. Res vero bonas verbis electis graviter ornateque dictas quis non
+legat? Nisi qui se plane Graecum dici velit, ut a Scaevola est praetore
+salutatus Athenis Albucius.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {10}
+Quem quidem locum comit multa venustate et omni sale idem Lucilius, apud
+quem praeclare Scaevola:}%
+%
+\NewLipsumPar{% {11}
+Graecum te, Albuci, quam Romanum atque Sabinum, municipem Ponti,
+Tritani, centurionum, praeclarorum hominum ac primorum signiferumque,
+maluisti dici. Graece ergo praetor Athenis, id quod maluisti, te, cum ad
+me accedis, saluto: ‘[…],’ inquam, ‘Tite!’ lictores, turma omnis
+chorusque: ‘[…], Tite!’ hinc hostis mi Albucius, hinc inimicus.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {12}
+Sed iure Mucius. Ego autem mirari [satis] non queo unde hoc sit tam
+insolens domesticarum rerum fastidium. Non est omnino hic docendi locus;
+sed ita sentio et saepe disserui, Latinam linguam non modo non inopem,
+ut vulgo putarent, sed locupletiorem etiam esse quam Graecam. Quando
+enim nobis, vel dicam aut oratoribus bonis aut poetis, postea quidem
+quam fuit quem imitarentur, ullus orationis vel copiosae vel elegantis
+ornatus defuit? Ego vero, quoniam forensibus operis, laboribus,
+periculis non deseruisse mihi videor praesidium, in quo a populo Romano
+locatus sum, debeo profecto, quantumcumque possum, in eo quoque
+elaborare, ut sint opera, studio, labore meo doctiores cives mei, nec
+cum istis tantopere pugnare, qui Graeca legere malint, modo legant illa
+ipsa, ne simulent, et iis servire, qui vel utrisque litteris uti velint
+vel, si suas habent, illas non magnopere desiderent.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {13}
+Qui autem alia malunt scribi a nobis, aequi esse debent, quod et scripta
+multa sunt, sic ut plura nemini e nostris, et scribentur fortasse plura,
+si vita suppetet; et tamen, qui diligenter haec, quae de philosophia
+litteris mandamus, legere assueverit, iudicabit nulla ad legendum his
+esse potiora. Quid est enim in vita tantopere quaerendum quam cum omnia
+in philosophia, tum id, quod his libris quaeritur, qui sit finis, quid
+extremum, quid ultimum, quo sint omnia bene vivendi recteque faciendi
+consilia referenda, quid sequatur natura ut summum ex rebus expetendis,
+quid fugiat ut extremum malorum? Qua de re cum sit inter doctissimos
+summa dissensio, quis alienum putet eius esse dignitatis, quam mihi
+quisque tribuat, quid in omni munere vitae optimum et verissimum sit,
+exquirere?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {14}
+An, partus ancillae sitne in fructu habendus, disseretur inter principes
+civitatis, P. Scaevolam M’.que Manilium, ab iisque M. Brutus dissentiet
+– quod et acutum genus est et ad usus civium non inutile, nosque ea
+scripta reliquaque eiusdem generis et legimus libenter et legemus –,
+haec, quae vitam omnem continent, neglegentur? Nam, ut sint illa
+vendibiliora, haec uberiora certe sunt. Quamquam id quidem licebit iis
+existimare, qui legerint. Nos autem hanc omnem quaestionem de finibus
+bonorum et malorum fere a nobis explicatam esse his litteris arbitramur,
+in quibus, quantum potuimus, non modo quid nobis probaretur, sed etiam
+quid a singulis philosophiae disciplinis diceretur, persecuti sumus.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {15}
+Ut autem a facillimis ordiamur, prima veniat in medium Epicuri ratio,
+quae plerisque notissima est. Quam a nobis sic intelleges eitam, ut ab
+ipsis, qui eam disciplinam probant, non soleat accuratius explicari;
+verum enim invenire volumus, non tamquam adversarium aliquem convincere.
+Accurate autem quondam a L. Torquato, homine omni doctrina erudito,
+defensa est Epicuri sententia de voluptate, a meque ei responsum, cum C.
+Triarius, in primis gravis et doctus adolescens, ei disputationi
+interesset.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {16}
+Nam cum ad me in Cumanum salutandi causa uterque venisset, pauca primo
+inter nos de litteris, quarum summum erat in utroque studium, deinde
+Torquatus: Quoniam nacti te, inquit, sumus aliquando otiosum, certe
+audiam, quid sit, quod Epicurum nostrum non tu quidem oderis, ut fere
+faciunt, qui ab eo dissentiunt, sed certe non probes, eum quem ego
+arbitror unum vidisse verum maximisque erroribus animos hominum
+liberavisse et omnia tradidisse, quae pertinerent ad bene beateque
+vivendum. Sed existimo te, sicut nostrum Triarium, minus ab eo
+delectari, quod ista Platonis, Aristoteli, Theophrasti orationis
+ornamenta neglexerit. Nam illud quidem adduci vix possum, ut ea, quae
+senserit ille, tibi non vera videantur.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {17}
+Vide, quantum, inquam, fallare, Torquate. Oratio me istius philosophi
+non offendit; nam et complectitur verbis, quod vult, et dicit plane,
+quod intellegam; et tamen ego a philosopho, si afferat eloquentiam, non
+asperner, si non habeat, non admodum flagitem. Re mihi non aeque
+satisfacit, et quidem locis pluribus. Sed quot homines, tot sententiae;
+falli igitur possumus.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {18}
+Quam ob rem tandem, inquit, non satisfacit? Te enim iudicem aequum puto,
+modo quae dicat ille bene noris.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {19}
+Nisi mihi Phaedrum, inquam, tu mentitum aut Zenonem putas, quorum
+utrumque audivi, cum mihi nihil sane praeter sedulitatem probarent,
+omnes mihi Epicuri sententiae satis notae sunt. Atque eos, quos
+nominavi, cum Attico nostro frequenter audivi, cum miraretur ille quidem
+utrumque, Phaedrum autem etiam amaret, cotidieque inter nos ea, quae
+audiebamus, conferebamus, neque erat umquam controversia, quid ego
+intellegerem, sed quid probarem.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {20}
+Quid igitur est? Inquit; audire enim cupio, quid non probes. Principio,
+inquam, in physicis, quibus maxime gloriatur, primum totus est alienus.
+Democritea dicit perpauca mutans, sed ita, ut ea, quae corrigere vult,
+mihi quidem depravare videatur. Ille atomos quas appellat, id est
+corpora individua propter soliditatem, censet in infinito inani, in quo
+nihil nec summum nec infimum nec medium nec ultimum nec extremum sit,
+ita ferri, ut concursionibus inter se cohaerescant, ex quo efficiantur
+ea, quae sint quaeque cernantur, omnia, eumque motum atomorum nullo a
+principio, sed ex aeterno tempore intellegi convenire.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {21}
+Epicurus autem, in quibus sequitur Democritum, non fere labitur.
+Quamquam utriusque cum multa non probo, tum illud in primis, quod, cum
+in rerum natura duo quaerenda sint, unum, quae materia sit, ex qua
+quaeque res efficiatur, alterum, quae vis sit, quae quidque efficiat, de
+materia disseruerunt, vim et causam efficiendi reliquerunt. Sed hoc
+commune vitium, illae Epicuri propriae ruinae: censet enim eadem illa
+individua et solida corpora ferri deorsum suo pondere ad lineam, hunc
+naturalem esse omnium corporum motum.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {22}
+Deinde ibidem homo acutus, cum illud ocurreret, si omnia deorsus e
+regione ferrentur et, ut dixi, ad lineam, numquam fore ut atomus altera
+alteram posset attingere itaque ** attulit rem commenticiam: declinare
+dixit atomum perpaulum, quo nihil posset fieri minus; ita effici
+complexiones et copulationes et adhaesiones atomorum inter se, ex quo
+efficeretur mundus omnesque partes mundi, quaeque in eo essent. Quae cum
+tota res (est) ficta pueriliter, tum ne efficit [quidem], quod vult. Nam
+et ipsa declinatio ad libidinem fingitur – ait enim declinare atomum
+sine causa; quo nihil turpius physico, quam fieri quicquam sine causa
+dicere, – et illum motum naturalem omnium ponderum, ut ipse constituit,
+e regione inferiorem locum petentium sine causa eripuit atomis nec tamen
+id, cuius causa haec finxerat, assecutus est.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {23}
+Nam si omnes atomi declinabunt, nullae umquam cohaerescent, sive aliae
+declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur, primum erit hoc quasi,
+provincias atomis dare, quae recte, quae oblique ferantur, deinde eadem
+illa atomorum, in quo etiam Democritus haeret, turbulenta concursio hunc
+mundi ornatum efficere non poterit. Ne illud quidem physici, credere
+aliquid esse minimum, quod profecto numquam putavisset, si a Polyaeno,
+familiari suo, geometrica discere maluisset quam illum etiam ipsum
+dedocere. Sol Democrito magnus videtur, quippe homini erudito in
+geometriaque perfecto, huic pedalis fortasse; tantum enim esse censet,
+quantus videtur, vel paulo aut maiorem aut minorem.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {24}
+Ita, quae mutat, ea corrumpit, quae sequitur sunt tota Democriti, atomi,
+inane, imagines, quae […] nominant, quorum incursione non solum
+videamus, sed etiam cogitemus; infinitio ipsa, quam […] vocant, tota ab
+illo est, tum innumerabiles mundi, qui et oriantur et intereant cotidie.
+Quae etsi mihi nullo modo probantur, tamen Democritum laudatum a ceteris
+ab hoc, qui eum unum secutus esset, nollem vituperatum.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {25}
+Iam in altera philosophiae parte. Quae est quaerendi ac disserendi, quae
+[…] dicitur, iste vester plane, ut mihi quidem videtur, inermis ac nudus
+est. Tollit definitiones, nihil de dividendo ac partiendo docet, non quo
+modo efficiatur concludaturque ratio tradit, non qua via captiosa
+solvantur ambigua distinguantur ostendit; iudicia rerum in sensibus
+ponit, quibus si semel aliquid falsi pro vero probatum sit, sublatum
+esse omne iudicium veri et falsi putat.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {26}
+Confirmat autem illud vel maxime, quod ipsa natura, ut ait ille, sciscat
+et probet, id est voluptatem et dolorem. Ad haec et quae sequamur et
+quae fugiamus refert omnia. Quod quamquam Aristippi est a Cyrenaicisque
+melius liberiusque defenditur, tamen eius modi esse iudico, ut nihil
+homine videatur indignius. Ad maiora enim quaedam nos natura genuit et
+conformavit, ut mihi quidem videtur. Ac fieri potest, ut errem, sed ita
+prorsus existimo, neque eum Torquatum, qui hoc primus cognomen
+invenerit, aut torquem illum hosti detraxisse, ut aliquam ex eo
+perciperet corpore voluptatem, aut cum Latinis tertio consulatu
+conflixisse apud Veserim propter voluptatem; quod vero securi percussit
+filium, privavisse se etiam videtur multis voluptatibus, cum ipsi
+naturae patrioque amori praetulerit ius maiestatis atque imperii.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {27}
+Quid? T. Torquatus, is qui consul cum Cn.\ Octavio fuit, cum illam
+severitatem in eo filio adhibuit, quem in adoptionem D. Silano
+emancipaverat, ut eum Macedonum legatis accusantibus, quod pecunias
+praetorem in provincia cepisse arguerent, causam apud se dicere iuberet
+reque ex utraque parte audita pronuntiaret eum non talem videri fuisse
+in imperio, quales eius maiores fuissent, et in conspectum suum venire
+vetuit, numquid tibi videtur de voluptatibus suis cogitavisse?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {28}
+Sed ut omittam pericula, labores, dolorem etiam, quem optimus quisque
+pro patria et pro suis suscipit, ut non modo nullam captet, sed etiam
+praetereat omnes voluptates, dolores denique quosvis suscipere malit
+quam deserere ullam officii partem, ad ea, quae hoc non minus declarant,
+sed videntur leviora, veniamus.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {29}
+Quid tibi, Torquate, quid huic Triario litterae, quid historiae
+cognitioque rerum, quid poetarum evolutio, quid tanta tot versuum
+memoria voluptatis affert? Nec mihi illud dixeris: ‘Haec enim ipsa mihi
+sunt voluptati, et erant illa Torquatis.’ Numquam hoc ita defendit
+Epicurus neque Metrodorus aut quisquam eorum, qui aut saperet aliquid
+aut ista didicisset. Et quod quaeritur saepe, cur tam multi sint
+Epicurei, sunt aliae quoque causae, sed multitudinem haec maxime
+allicit, quod ita putant dici ab illo, recta et honesta quae sint, ea
+facere ipsa per se laetitiam, id est voluptatem. Homines optimi non
+intellegunt totam rationem everti, si ita res se habeat. Nam si
+concederetur, etiamsi ad corpus nihil referatur, ista sua sponte et per
+se esse iucunda, per se esset et virtus et cognitio rerum, quod minime
+ille vult expetenda.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {30}
+Haec igitur Epicuri non probo, inquam. De cetero vellem equidem aut ipse
+doctrinis fuisset instructior – est enim, quod tibi ita videri necesse
+est, non satis politus iis artibus, quas qui tenent, eruditi appellantur
+– aut ne deterruisset alios a studiis. Quamquam te quidem video minime
+esse deterritum.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {31}
+Quae cum dixissem, magis ut illum provocarem quam ut ipse loquerer, tum
+Triarius leniter arridens: Tu quidem, inquit, totum Epicurum paene e
+philosophorum choro sustulisti. Quid ei reliquisti, nisi te, quoquo modo
+loqueretur, intellegere, quid diceret? Aliena dixit in physicis nec ea
+ipsa, quae tibi probarentur; si qua in iis corrigere voluit, deteriora
+fecit. Disserendi artem nullam habuit. Voluptatem cum summum bonum
+diceret, primum in eo ipso parum vidit, deinde hoc quoque alienum; nam
+ante Aristippus, et ille melius. Addidisti ad extremum etiam indoctum
+fuisse.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {32}
+Fieri, inquam, Triari, nullo pacto potest, ut non dicas, quid non probes
+eius, a quo dissentias. Quid enim me prohiberet Epicureum esse, si
+probarem, quae ille diceret? Cum praesertim illa perdiscere ludus esset.
+Quam ob rem dissentientium inter se reprehensiones non sunt
+vituperandae, maledicta, contumeliae, tum iracundiae, contentiones
+concertationesque in disputando pertinaces indignae philosophia mihi
+videri solent.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {33}
+Tum Torquatus: Prorsus, inquit, assentior; neque enim disputari sine
+reprehensione nec cum iracundia aut pertinacia recte disputari potest.
+Sed ad haec, nisi molestum est, habeo quae velim. An me, inquam, nisi te
+audire vellem, censes haec dicturum fuisse? Utrum igitur percurri omnem
+Epicuri disciplinam placet an de una voluptate quaeri, de qua omne
+certamen est? Tuo vero id quidem, inquam, arbitratu. Sic faciam igitur,
+inquit: unam rem explicabo, eamque maximam, de physicis alias, et quidem
+tibi et declinationem istam atomorum et magnitudinem solis probabo et
+Democriti errata ab Epicuro reprehensa et correcta permulta. Nunc dicam
+de voluptate, nihil scilicet novi, ea tamen, quae te ipsum probaturum
+esse confidam.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {34}
+Certe, inquam, pertinax non ero tibique, si mihi probabis ea, quae
+dices, libenter assentiar. Probabo, inquit, modo ista sis aequitate,
+quam ostendis. Sed uti oratione perpetua malo quam interrogare aut
+interrogari. Ut placet, inquam. Tum dicere exorsus est. Primum igitur,
+inquit, sic agam, ut ipsi auctori huius disciplinae placet: constituam,
+quid et quale sit id, de quo quaerimus, non quo ignorare vos arbitrer,
+sed ut ratione et via procedat oratio. Quaerimus igitur, quid sit
+extremum et ultimum bonorum, quod omnium philosophorum sententia tale
+debet esse, ut ad id omnia referri oporteat, ipsum autem nusquam. Hoc
+Epicurus in voluptate ponit, quod summum bonum esse vult, summumque
+malum dolorem, idque instituit docere sic:}%
+%
+\NewLipsumPar{% {35}
+Omne animal, simul atque natum sit, voluptatem appetere eaque gaudere ut
+summo bono, dolorem aspernari ut summum malum et, quantum possit, a se
+repellere, idque facere nondum depravatum ipsa natura incorrupte atque
+integre iudicante. Itaque negat opus esse ratione neque disputatione,
+quam ob rem voluptas expetenda, fugiendus dolor sit. Sentiri haec putat,
+ut calere ignem, nivem esse albam, dulce mel. Quorum nihil oportere
+exquisitis rationibus confirmare, tantum satis esse admonere. Interesse
+enim inter argumentum conclusionemque rationis et inter mediocrem
+animadversionem atque admonitionem. Altera occulta quaedam et quasi
+involuta aperiri, altera prompta et aperta iudicari. Etenim quoniam
+detractis de homine sensibus reliqui nihil est, necesse est, quid aut ad
+naturam aut contra sit, a natura ipsa iudicari. Ea quid percipit aut
+quid iudicat, quo aut petat aut fugiat aliquid, praeter voluptatem et
+dolorem?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {36}
+Sunt autem quidam e nostris, qui haec subtilius velint tradere et negent
+satis esse, quid bonum sit aut quid malum, sensu iudicari, sed animo
+etiam ac ratione intellegi posse et voluptatem ipsam per se esse
+expetendam et dolorem ipsum per se esse fugiendum. Itaque aiunt hanc
+quasi naturalem atque insitam in animis nostris inesse notionem, ut
+alterum esse appetendum, alterum aspernandum sentiamus. Alii autem,
+quibus ego assentior, cum a philosophis compluribus permulta dicantur,
+cur nec voluptas in bonis sit numeranda nec in malis dolor, non
+existimant oportere nimium nos causae confidere, sed et argumentandum et
+accurate disserendum et rationibus conquisitis de voluptate et dolore
+disputandum putant.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {37}
+Sed ut perspiciatis, unde omnis iste natus error sit voluptatem
+accusantium doloremque laudantium, totam rem aperiam eaque ipsa, quae ab
+illo inventore veritatis et quasi architecto beatae vitae dicta sunt,
+explicabo. Nemo enim ipsam voluptatem, quia voluptas sit, aspernatur aut
+odit aut fugit, sed quia consequuntur magni dolores eos, qui ratione
+voluptatem sequi nesciunt, neque porro quisquam est, qui dolorem ipsum,
+quia dolor sit, amet, consectetur, adipisci velit, sed quia non numquam
+eius modi tempora incidunt, ut labore et dolore magnam aliquam quaerat
+voluptatem. Ut enim ad minima veniam, quis nostrum exercitationem ullam
+corporis suscipit laboriosam, nisi ut aliquid ex ea commodi consequatur?
+Quis autem vel eum iure reprehenderit, qui in ea voluptate velit esse,
+quam nihil molestiae consequatur, vel illum, qui dolorem eum fugiat, quo
+voluptas nulla pariatur?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {38}
+At vero eos et accusamus et iusto odio dignissimos ducimus, qui
+blanditiis praesentium voluptatum deleniti atque corrupti, quos dolores
+et quas molestias excepturi sint, obcaecati cupiditate non provident,
+similique sunt in culpa, qui officia deserunt mollitia animi, id est
+laborum et dolorum fuga. Et harum quidem rerum facilis est et expedita
+distinctio. Nam libero tempore, cum soluta nobis est eligendi optio,
+cumque nihil impedit, quo minus id, quod maxime placeat, facere
+possimus, omnis voluptas assumenda est, omnis dolor repellendus.
+Temporibus autem quibusdam et aut officiis debitis aut rerum
+necessitatibus saepe eveniet, ut et voluptates repudiandae sint et
+molestiae non recusandae. Itaque earum rerum hic tenetur a sapiente
+delectus, ut aut reiciendis voluptatibus maiores alias consequatur aut
+perferendis doloribus asperiores repellat.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {39}
+Hanc ego cum teneam sententiam, quid est cur verear, ne ad eam non
+possim accommodare Torquatos nostros? Quos tu paulo ante cum memoriter,
+tum etiam erga nos amice et benivole collegisti, nec me tamen laudandis
+maioribus meis corrupisti nec segniorem ad respondendum reddidisti.
+Quorum facta quem ad modum, quaeso, interpretaris? Sicine eos censes aut
+in armatum hostem impetum fecisse aut in liberos atque in sanguinem suum
+tam crudelis fuisse, nihil ut de utilitatibus, nihil ut de commodis suis
+cogitarent? At id ne ferae quidem faciunt, ut ita ruant itaque turbent,
+ut earum motus et impetus quo pertineant non intellegamus, tu tam
+egregios viros censes tantas res gessisse sine causa?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {40}
+Quae fuerit causa, mox videro; interea hoc tenebo, si ob aliquam causam
+ista, quae sine dubio praeclara sunt, fecerint, virtutem iis per se
+ipsam causam non fuisse. – Torquem detraxit hosti. – Et quidem se texit,
+ne interiret. – At magnum periculum adiit. – In oculis quidem exercitus.
+– Quid ex eo est consecutus? – Laudem et caritatem, quae sunt vitae sine
+metu degendae praesidia firmissima. – Filium morte multavit. – Si sine
+causa, nollem me ab eo ortum, tam inportuno tamque crudeli; sin, ut
+dolore suo sanciret militaris imperii disciplinam exercitumque in
+gravissimo bello animadversionis metu contineret, saluti prospexit
+civium, qua intellegebat contineri suam. Atque haec ratio late patet.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {41}
+In quo enim maxime consuevit iactare vestra se oratio, tua praesertim,
+qui studiose antiqua persequeris, claris et fortibus viris commemorandis
+eorumque factis non emolumento aliquo, sed ipsius honestatis decore
+laudandis, id totum evertitur eo delectu rerum, quem modo dixi,
+constituto, ut aut voluptates omittantur maiorum voluptatum
+adipiscendarum causa aut dolores suscipiantur maiorum dolorum
+effugiendorum gratia.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {42}
+Sed de clarorum hominum factis illustribus et gloriosis satis hoc loco
+dictum sit. Erit enim iam de omnium virtutum cursu ad voluptatem
+proprius disserendi locus. Nunc autem explicabo, voluptas ipsa quae
+qualisque sit, ut tollatur error omnis imperitorum intellegaturque ea,
+quae voluptaria, delicata, mollis habeatur disciplina, quam gravis, quam
+continens, quam severa sit. Non enim hanc solam sequimur, quae suavitate
+aliqua naturam ipsam movet et cum iucunditate quadam percipitur
+sensibus, sed maximam voluptatem illam habemus, quae percipitur omni
+dolore detracto, nam quoniam, cum privamur dolore, ipsa liberatione et
+vacuitate omnis molestiae gaudemus, omne autem id, quo gaudemus,
+voluptas est, ut omne, quo offendimur, dolor, doloris omnis privatio
+recte nominata est voluptas. Ut enim, cum cibo et potione fames sitisque
+depulsa est, ipsa detractio molestiae consecutionem affert voluptatis,
+sic in omni re doloris amotio successionem efficit voluptatis.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {43}
+Itaque non placuit Epicuro medium esse quiddam inter dolorem et
+voluptatem; illud enim ipsum, quod quibusdam medium videretur, cum omni
+dolore careret, non modo voluptatem esse, verum etiam summam voluptatem.
+Quisquis enim sentit, quem ad modum sit affectus, eum necesse est aut in
+voluptate esse aut in dolore. Omnis autem privatione doloris putat
+Epicurus terminari summam voluptatem, ut postea variari voluptas
+distinguique possit, augeri amplificarique non possit.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {44}
+At etiam Athenis, ut e patre audiebam facete et urbane Stoicos
+irridente, statua est in Ceramico Chrysippi sedentis porrecta manu, quae
+manus significet illum in hae esse rogatiuncula delectatum: ‘Numquidnam
+manus tua sic affecta, quem ad modum affecta nunc est, desiderat?’ –
+Nihil sane. – ‘At, si voluptas esset bonum, desideraret.’ – Ita credo.
+– ‘Non est igitur voluptas bonum.’ Hoc ne statuam quidem dicturam pater
+aiebat, si loqui posset. Conclusum est enim contra Cyrenaicos satis
+acute, nihil ad Epicurum. Nam si ea sola voluptas esset, quae quasi
+titillaret sensus, ut ita dicam, et ad eos cum suavitate afflueret et
+illaberetur, nec manus esse contenta posset nec ulla pars vacuitate
+doloris sine iucundo motu voluptatis. Sin autem summa voluptas est, ut
+Epicuro placet, nihil dolere, primum tibi recte, Chrysippe, concessum
+est nihil desiderare manum, cum ita esset affecta, secundum non recte,
+si voluptas esset bonum, fuisse desideraturam. Idcirco enim non
+desideraret, quia, quod dolore caret, id in voluptate est.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {45}
+Extremum autem esse bonorum voluptatem ex hoc facillime perspici potest:
+Constituamus aliquem magnis, multis, perpetuis fruentem et animo et
+corpore voluptatibus nullo dolore nec impediente nec inpendente, quem
+tandem hoc statu praestabiliorem aut magis expetendum possimus dicere?
+Inesse enim necesse est in eo, qui ita sit affectus, et firmitatem animi
+nec mortem nec dolorem timentis, quod mors sensu careat, dolor in
+longinquitate levis, in gravitate brevis soleat esse, ut eius
+magnitudinem celeritas, diuturnitatem allevatio consoletur.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {46}
+Ad ea cum accedit, ut neque divinum numen horreat nec praeteritas
+voluptates effluere patiatur earumque assidua recordatione laetetur,
+quid est, quod huc possit, quod melius sit, accedere? Statue contra
+aliquem confectum tantis animi corporisque doloribus, quanti in hominem
+maximi cadere possunt, nulla spe proposita fore levius aliquando, nulla
+praeterea neque praesenti nec expectata voluptate, quid eo miserius dici
+aut fingi potest? Quodsi vita doloribus referta maxime fugienda est,
+summum profecto malum est vivere cum dolore, cui sententiae consentaneum
+est ultimum esse bonorum eum voluptate vivere. Nec enim habet nostra
+mens quicquam, ubi consistat tamquam in extremo, omnesque et metus et
+aegritudines ad dolorem referuntur, nec praeterea est res ulla, quae sua
+natura aut sollicitare possit aut angere.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {47}
+Praeterea et appetendi et refugiendi et omnino rerum gerendarum initia
+proficiscuntur aut a voluptate aut a dolore. Quod cum ita sit,
+perspicuum est omnis rectas res atque laudabilis eo referri, ut cum
+voluptate vivatur. Quoniam autem id est vel summum bonorum vel ultimum
+vel extremum – quod Graeci […] nominant –, quod ipsum nullam ad aliam
+rem, ad id autem res referuntur omnes, fatendum est summum esse bonum
+iucunde vivere.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {48}
+Id qui in una virtute ponunt et splendore nominis capti quid natura
+postulet non intellegunt, errore maximo, si Epicurum audire voluerint,
+liberabuntur: istae enim vestrae eximiae pulchraeque virtutes nisi
+voluptatem efficerent, quis eas aut laudabilis aut expetendas
+arbitraretur? Ut enim medicorum scientiam non ipsius artis, sed bonae
+valetudinis causa probamus, et gubernatoris ars, quia bene navigandi
+rationem habet, utilitate, non arte laudatur, sic sapientia, quae ars
+vivendi putanda est, non expeteretur, si nihil efficeret; nunc
+expetitur, quod est tamquam artifex conquirendae et comparandae
+voluptatis –}%
+%
+\NewLipsumPar{% {49}
+Quam autem ego dicam voluptatem, iam videtis, ne invidia verbi
+labefactetur oratio mea –. Nam cum ignoratione rerum bonarum et malarum
+maxime hominum vita vexetur, ob eumque errorem et voluptatibus maximis
+saepe priventur et durissimis animi doloribus torqueantur, sapientia est
+adhibenda, quae et terroribus cupiditatibusque detractis et omnium
+falsarum opinionum temeritate derepta certissimam se nobis ducem
+praebeat ad voluptatem. Sapientia enim est una, quae maestitiam pellat
+ex animis, quae nos exhorrescere metu non sinat. Qua praeceptrice in
+tranquillitate vivi potest omnium cupiditatum ardore restincto.
+Cupiditates enim sunt insatiabiles, quae non modo singulos homines, sed
+universas familias evertunt, totam etiam labefactant saepe rem publicam.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {50}
+Ex cupiditatibus odia, discidia, discordiae, seditiones, bella
+nascuntur, nec eae se foris solum iactant nec tantum in alios caeco
+impetu incurrunt, sed intus etiam in animis inclusae inter se dissident
+atque discordant, ex quo vitam amarissimam necesse est effici, ut
+sapiens solum amputata circumcisaque inanitate omni et errore naturae
+finibus contentus sine aegritudine possit et sine metu vivere.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {51}
+Quae est enim aut utilior aut ad bene vivendum aptior partitio quam
+illa, qua est usus Epicurus? Qui unum genus posuit earum cupiditatum,
+quae essent et naturales et necessariae, alterum, quae naturales essent
+nec tamen necessariae, tertium, quae nec naturales nec necessariae.
+Quarum ea ratio est, ut necessariae nec opera multa nec impensa
+expleantur; ne naturales quidem multa desiderant, propterea quod ipsa
+natura divitias, quibus contenta sit, et parabilis et terminatas habet;
+inanium autem cupiditatum nec modus ullus nec finis inveniri potest.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {52}
+Quodsi vitam omnem perturbari videmus errore et inscientia,
+sapientiamque esse solam, quae nos a libidinum impetu et a formidinum
+terrore vindicet et ipsius fortunae modice ferre doceat iniurias et
+omnis monstret vias, quae ad quietem et ad tranquillitatem ferant, quid
+est cur dubitemus dicere et sapientiam propter voluptates expetendam et
+insipientiam propter molestias esse fugiendam?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {53}
+Eademque ratione ne temperantiam quidem propter se expetendam esse
+dicemus, sed quia pacem animis afferat et eos quasi concordia quadam
+placet ac leniat. Temperantia est enim, quae in rebus aut expetendis aut
+fugiendis ut rationem sequamur monet. Nec enim satis est iudicare quid
+faciendum non faciendumve sit, sed stare etiam oportet in eo, quod sit
+iudicatum. Plerique autem, quod tenere atque servare id, quod ipsi
+statuerunt, non possunt, victi et debilitati obiecta specie voluptatis
+tradunt se libidinibus constringendos nec quid eventurum sit provident
+ob eamque causam propter voluptatem et parvam et non necessariam et quae
+vel aliter pararetur et qua etiam carere possent sine dolore tum in
+morbos gravis, tum in damna, tum in dedecora incurrunt, saepe etiam
+legum iudiciorumque poenis obligantur.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {54}
+Qui autem ita frui volunt voluptatibus, ut nulli propter eas
+consequantur dolores, et qui suum iudicium retinent, ne voluptate victi
+faciant id, quod sentiant non esse faciendum, ii voluptatem maximam
+adipiscuntur praetermittenda voluptate. Idem etiam dolorem saepe
+perpetiuntur, ne, si id non faciant, incidant in maiorem. Ex quo
+intellegitur nec intemperantiam propter se esse fugiendam
+temperantiamque expetendam, non quia voluptates fugiat, sed quia maiores
+consequatur.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {55}
+Eadem fortitudinis ratio reperietur. Nam neque laborum perfunctio neque
+perpessio dolorum per se ipsa allicit nec patientia nec assiduitas nec
+vigiliae nec ea ipsa, quae laudatur, industria, ne fortitudo quidem, sed
+ista sequimur, ut sine cura metuque vivamus animumque et corpus, quantum
+efficere possimus, molestia liberemus. Ut enim mortis metu omnis quietae
+vitae status perturbatur, et ut succumbere doloribus eosque humili animo
+inbecilloque ferre miserum est, ob eamque debilitatem animi multi
+parentes, multi amicos, non nulli patriam, plerique autem se ipsos
+penitus perdiderunt, sic robustus animus et excelsus omni est liber cura
+et angore, cum et mortem contemnit, qua qui affecti sunt in eadem causa
+sunt, qua ante quam nati, et ad dolores ita paratus est, ut meminerit
+maximos morte finiri, parvos multa habere intervalla requietis,
+mediocrium nos esse dominos, ut, si tolerabiles sint, feramus, si minus,
+animo aequo e vita, cum ea non placeat, tamquam e theatro exeamus.
+Quibus rebus intellegitur nec timiditatem ignaviamque vituperari nec
+fortitudinem patientiamque laudari suo nomine, sed illas reici, quia
+dolorem pariant, has optari, quia voluptatem.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {56}
+Iustitia restat, ut de omni virtute sit dictum. Sed similia fere dici
+possunt. Ut enim sapientiam, temperantiam, fortitudinem copulatas esse
+docui cum voluptate, ut ab ea nullo modo nec divelli nec distrahi
+possint, sic de iustitia iudicandum est, quae non modo numquam nocet
+cuiquam, sed contra semper afficit cum vi sua atque natura, quod
+tranquillat animos, tum spe nihil earum rerum defuturum, quas natura non
+depravata desiderat. [et] quem ad modum temeritas et libido et ignavia
+semper animum excruciant et semper sollicitant turbulentaeque sunt, sic
+[inprobitas si] cuius in mente consedit, hoc ipso, quod adest,
+turbulenta est; si vero molita quippiam est, quamvis occulte fecerit,
+numquam tamen id confidet fore semper occultum. Plerumque improborum
+facta primo suspicio insequitur, dein sermo atque fama, tum accusator,
+tum iudex;}%
+%
+\NewLipsumPar{% {57}
+Multi etiam, ut te consule, ipsi se indicaverunt. Quodsi qui satis sibi
+contra hominum conscientiam saepti esse et muniti videntur, deorum tamen
+horrent easque ipsas sollicitudines, quibus eorum animi noctesque
+diesque exeduntur, a diis inmortalibus supplicii causa importari putant.
+Quae autem tanta ex improbis factis ad minuendas vitae molestias
+accessio potest fieri, quanta ad augendas, cum conscientia factorum, tum
+poena legum odioque civium? Et tamen in quibusdam neque pecuniae modus
+est neque honoris neque imperii nec libidinum nec epularum nec
+reliquarum cupiditatum, quas nulla praeda umquam improbe parta minuit,
+[sed] potius inflammat, ut coercendi magis quam dedocendi esse
+videantur.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {58}
+Invitat igitur vera ratio bene sanos ad iustitiam, aequitatem, fidem,
+neque homini infanti aut inpotenti iniuste facta conducunt, qui nec
+facile efficere possit, quod conetur, nec optinere, si effecerit, et
+opes vel fortunae vel ingenii liberalitati magis conveniunt, qua qui
+utuntur, benivolentiam sibi conciliant et, quod aptissimum est ad quiete
+vivendum, caritatem, praesertim cum omnino nulla sit causa peccandi.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {59}
+Quae enim cupiditates a natura proficiscuntur, facile explentur sine
+ulla iniuria, quae autem inanes sunt, iis parendum non est. Nihil enim
+desiderabile concupiscunt, plusque in ipsa iniuria detrimenti est quam
+in iis rebus emolumenti, quae pariuntur iniuria. Itaque ne iustitiam
+quidem recte quis dixerit per se ipsam optabilem, sed quia iucunditatis
+vel plurimum afferat. Nam diligi et carum esse iucundum est propterea,
+quia tutiorem vitam et voluptatem pleniorem efficit. Itaque non ob ea
+solum incommoda, quae eveniunt inprobis, fugiendam inprobitatem putamus,
+sed multo etiam magis, quod, cuius in animo versatur, numquam sinit eum
+respirare, numquam adquiescere.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {60}
+Quodsi ne ipsarum quidem virtutum laus, in qua maxime ceterorum
+philosophorum exultat oratio, reperire exitum potest, nisi derigatur ad
+voluptatem, voluptas autem est sola, quae nos vocet ad se et alliciat
+suapte natura, non potest esse dubium, quin id sit summum atque extremum
+bonorum omnium, beateque vivere nihil aliud sit nisi cum voluptate
+vivere.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {61}
+Huic certae stabilique sententiae quae sint coniuncta explicabo brevi.
+Nullus in ipsis error est finibus bonorum et malorum, id est in
+voluptate aut in dolore, sed in his rebus peccant, cum e quibus haec
+efficiantur ignorant. Animi autem voluptates et dolores nasci fatemur e
+corporis voluptatibus et doloribus – itaque concedo, quod modo dicebas,
+cadere causa, si qui e nostris aliter existimant, quos quidem video esse
+multos, sed imperitos –, quamquam autem et laetitiam nobis voluptas
+animi et molestiam dolor afferat, eorum tamen utrumque et ortum esse e
+corpore et ad corpus referri, nec ob eam causam non multo maiores esse
+et voluptates et dolores animi quam corporis. Nam corpore nihil nisi
+praesens et quod adest sentire possumus, animo autem et praeterita et
+futura. Ut enim aeque doleamus animo, cum corpore dolemus, fieri tamen
+permagna accessio potest, si aliquod aeternum et infinitum impendere
+malum nobis opinemur. Quod idem licet transferre in voluptatem, ut ea
+maior sit, si nihil tale metuamus.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {62}
+Iam illud quidem perspicuum est, maximam animi aut voluptatem aut
+molestiam plus aut ad beatam aut ad miseram vitam afferre momenti quam
+eorum utrumvis, si aeque diu sit in corpore. Non placet autem detracta
+voluptate aegritudinem statim consequi, nisi in voluptatis locum dolor
+forte successerit, at contra gaudere nosmet omittendis doloribus,
+etiamsi voluptas ea, quae sensum moveat, nulla successerit, eoque
+intellegi potest quanta voluptas sit non dolere.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {63}
+Sed ut iis bonis erigimur, quae expectamus, sic laetamur iis, quae
+recordamur. Stulti autem malorum memoria torquentur, sapientes bona
+praeterita grata recordatione renovata delectant. Est autem situm in
+nobis ut et adversa quasi perpetua oblivione obruamus et secunda iucunde
+ac suaviter meminerimus. Sed cum ea, quae praeterierunt, acri animo et
+attento intuemur, tum fit ut aegritudo sequatur, si illa mala sint,
+laetitia, si bona.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {64}
+O praeclaram beate vivendi et apertam et simplicem et directam viam! Cum
+enim certe nihil homini possit melius esse quam vacare omni dolore et
+molestia perfruique maximis et animi et corporis voluptatibus, videtisne
+quam nihil praetermittatur quod vitam adiuvet, quo facilius id, quod
+propositum est, summum bonum consequamur? Clamat Epicurus, is quem vos
+nimis voluptatibus esse deditum dicitis; non posse iucunde vivi, nisi
+sapienter, honeste iusteque vivatur, nec sapienter, honeste, iuste, nisi
+iucunde.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {65}
+Neque enim civitas in seditione beata esse potest nec in discordia
+dominorum domus; quo minus animus a se ipse dissidens secumque
+discordans gustare partem ullam liquidae voluptatis et liberae potest.
+Atqui pugnantibus et contrariis studiis consiliisque semper utens nihil
+quieti videre, nihil tranquilli potest.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {66}
+Quodsi corporis gravioribus morbis vitae iucunditas impeditur, quanto
+magis animi morbis impediri necesse est! Animi autem morbi sunt
+cupiditates inmensae et inanes divitiarum, gloriae, dominationis,
+libidinosarum etiam voluptatum. Accedunt aegritudines, molestiae,
+maerores, qui exedunt animos conficiuntque curis hominum non
+intellegentium nihil dolendum esse animo, quod sit a dolore corporis
+praesenti futurove seiunctum. Nec vero quisquam stultus non horum
+morborum aliquo laborat, nemo igitur est non miser.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {67}
+Accedit etiam mors, quae quasi saxum Tantalo semper impendet, tum
+superstitio, qua qui est imbutus quietus esse numquam potest. Praeterea
+bona praeterita non meminerunt, praesentibus non fruuntur, futura modo
+expectant, quae quia certa esse non possunt, conficiuntur et angore et
+metu maximeque cruciantur, cum sero sentiunt frustra se aut pecuniae
+studuisse aut imperiis aut opibus aut gloriae. Nullas enim consequuntur
+voluptates, quarum potiendi spe inflammati multos labores magnosque
+susceperant.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {68}
+Ecce autem alii minuti et angusti aut omnia semper desperantes aut
+malivoli, invidi, difficiles, lucifugi, maledici, monstruosi, alii autem
+etiam amatoriis levitatibus dediti, alii petulantes, alii audaces,
+protervi, idem intemperantes et ignavi, numquam in sententia
+permanentes, quas ob causas in eorum vita nulla est intercapedo
+molestiae. Igitur neque stultorum quisquam beatus neque sapientium non
+beatus. Multoque hoc melius nos veriusque quam Stoici. Illi enim negant
+esse bonum quicquam nisi nescio quam illam umbram, quod appellant
+honestum non tam solido quam splendido nomine, virtutem autem nixam hoc
+honesto nullam requirere voluptatem atque ad beate vivendum se ipsa esse
+contentam.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {69}
+Sed possunt haec quadam ratione dici non modo non repugnantibus, verum
+etiam approbantibus nobis. Sic enim ab Epicuro sapiens semper beatus
+inducitur: finitas habet cupiditates, neglegit mortem, de diis
+inmortalibus sine ullo metu vera sentit, non dubitat, si ita melius sit,
+migrare de vita. His rebus instructus semper est in voluptate. Neque
+enim tempus est ullum, quo non plus voluptatum habeat quam dolorum. Nam
+et praeterita grate meminit et praesentibus ita potitur, ut animadvertat
+quanta sint ea quamque iucunda, neque pendet ex futuris, sed expectat
+illa, fruitur praesentibus ab iisque vitiis, quae paulo ante collegi,
+abest plurimum et, cum stultorum vitam cum sua comparat, magna afficitur
+voluptate. Dolores autem si qui incurrunt, numquam vim tantam habent, ut
+non plus habeat sapiens, quod gaudeat, quam quod angatur.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {70}
+Optime vero Epicurus, quod exiguam dixit fortunam intervenire sapienti
+maximasque ab eo et gravissimas res consilio ipsius et ratione
+administrari neque maiorem voluptatem ex infinito tempore aetatis
+percipi posse, quam ex hoc percipiatur, quod videamus esse finitum. In
+dialectica autem vestra nullam existimavit esse nec ad melius vivendum
+nec ad commodius disserendum viam. In physicis plurimum posuit. Ea
+scientia et verborum vis et natura orationis et consequentium
+repugnantiumve ratio potest perspici. Omnium autem rerum natura cognita
+levamur superstitione, liberamur mortis metu, non conturbamur
+ignoratione rerum, e qua ipsa horribiles existunt saepe formidines.
+Denique etiam morati melius erimus, cum didicerimus quid natura
+desideret. Tum vero, si stabilem scientiam rerum tenebimus, servata
+illa, quae quasi delapsa de caelo est ad cognitionem omnium, regula, ad
+quam omnia iudicia rerum dirigentur, numquam ullius oratione victi
+sententia desistemus.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {71}
+Nisi autem rerum natura perspecta erit, nullo modo poterimus sensuum
+iudicia defendere. Quicquid porro animo cernimus, id omne oritur a
+sensibus; qui si omnes veri erunt, ut Epicuri ratio docet, tum denique
+poterit aliquid cognosci et percipi. Quos qui tollunt et nihil posse
+percipi dicunt, ii remotis sensibus ne id ipsum quidem expedire possunt,
+quod disserunt. Praeterea sublata cognitione et scientia tollitur omnis
+ratio et vitae degendae et rerum gerendarum. Sic e physicis et fortitudo
+sumitur contra mortis timorem et constantia contra metum religionis et
+sedatio animi omnium rerum occultarum ignoratione sublata et moderatio
+natura cupiditatum generibusque earum explicatis, et, ut modo docui,
+cognitionis regula et iudicio ab eadem illa constituto veri a falso
+distinctio traditur.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {72}
+Restat locus huic disputationi vel maxime necessarius de amicitia, quam,
+si voluptas summum sit bonum, affirmatis nullam omnino fore. De qua
+Epicurus quidem ita dicit, omnium rerum, quas ad beate vivendum
+sapientia comparaverit, nihil esse maius amicitia, nihil uberius, nihil
+iucundius. Nec vero hoc oratione solum, sed multo magis vita et factis
+et moribus comprobavit. Quod quam magnum sit fictae veterum fabulae
+declarant, in quibus tam multis tamque variis ab ultima antiquitate
+repetitis tria vix amicorum paria reperiuntur, ut ad Orestem pervenias
+profectus a Theseo. At vero Epicurus una in domo, et ea quidem angusta,
+quam magnos quantaque amoris conspiratione consentientis tenuit amicorum
+greges! Quod fit etiam nunc ab Epicureis. Sed ad rem redeamus; de
+hominibus dici non necesse est.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {73}
+Tribus igitur modis video esse a nostris de amicitia disputatum. Alii
+cum eas voluptates, quae ad amicos pertinerent, negarent esse per se
+ipsas tam expetendas, quam nostras expeteremus, quo loco videtur
+quibusdam stabilitas amicitiae vacillare, tuentur tamen eum locum seque
+facile, ut mihi videtur, expediunt. Ut enim virtutes, de quibus ante
+dictum est, sic amicitiam negant posse a voluptate discedere. Nam cum
+solitudo et vita sine amicis insidiarum et metus plena sit, ratio ipsa
+monet amicitias comparare, quibus partis confirmatur animus et a spe
+pariendarum voluptatum seiungi non potest.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {74}
+Atque ut odia, invidiae, despicationes adversantur voluptatibus, sic
+amicitiae non modo fautrices fidelissimae, sed etiam effectrices sunt
+voluptatum tam amicis quam sibi, quibus non solum praesentibus fruuntur,
+sed etiam spe eriguntur consequentis ac posteri temporis. Quod quia
+nullo modo sine amicitia firmam et perpetuam iucunditatem vitae tenere
+possumus neque vero ipsam amicitiam tueri, nisi aeque amicos et nosmet
+ipsos diligamus, idcirco et hoc ipsum efficitur in amicitia, et amicitia
+cum voluptate conectitur. Nam et laetamur amicorum laetitia aeque atque
+nostra et pariter dolemus angoribus.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {75}
+Quocirca eodem modo sapiens erit affectus erga amicum, quo in se ipsum,
+quosque labores propter suam voluptatem susciperet, eosdem suscipiet
+propter amici voluptatem. Quaeque de virtutibus dicta sunt, quem ad
+modum eae semper voluptatibus inhaererent, eadem de amicitia dicenda
+sunt. Praeclare enim Epicurus his paene verbis: ‘Eadem’, inquit,
+‘scientia confirmavit animum, ne quod aut sempiternum aut diuturnum
+timeret malum, quae perspexit in hoc ipso vitae spatio amicitiae
+praesidium esse firmissimum.’}%
+%
+\NewLipsumPar{% {76}
+Sunt autem quidam Epicurei timidiores paulo contra vestra convicia, sed
+tamen satis acuti, qui verentur ne, si amicitiam propter nostram
+voluptatem expetendam putemus, tota amicitia quasi claudicare videatur.
+Itaque primos congressus copulationesque et consuetudinum instituendarum
+voluntates fieri propter voluptatem; cum autem usus progrediens
+familiaritatem effecerit, tum amorem efflorescere tantum, ut, etiamsi
+nulla sit utilitas ex amicitia, tamen ipsi amici propter se ipsos
+amentur. Etenim si loca, si fana, si urbes, si gymnasia, si campum, si
+canes, si equos, si ludicra exercendi aut venandi consuetudine adamare
+solemus, quanto id in hominum consuetudine facilius fieri poterit et
+iustius?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {77}
+Sunt autem, qui dicant foedus esse quoddam sapientium, ut ne minus
+amicos quam se ipsos diligant. Quod et posse fieri intellegimus et saepe
+etiam videmus, et perspicuum est nihil ad iucunde vivendum reperiri
+posse, quod coniunctione tali sit aptius. Quibus ex omnibus iudicari
+potest non modo non impediri rationem amicitiae, si summum bonum in
+voluptate ponatur, sed sine hoc institutionem omnino amicitiae non posse
+reperiri.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {78}
+Quapropter si ea, quae dixi, sole ipso illustriora et clariora sunt, si
+omnia dixi hausta e fonte naturae, si tota oratio nostra omnem sibi
+fidem sensibus confirmat, id est incorruptis atque integris testibus, si
+infantes pueri, mutae etiam bestiae paene loquuntur magistra ac duce
+natura nihil esse prosperum nisi voluptatem, nihil asperum nisi dolorem,
+de quibus neque depravate iudicant neque corrupte, nonne ei maximam
+gratiam habere debemus, qui hac exaudita quasi voce naturae sic eam
+firme graviterque comprehenderit, ut omnes bene sanos in viam placatae,
+tranquillae, quietae, beatae vitae deduceret? Qui quod tibi parum
+videtur eruditus, ea causa est, quod nullam eruditionem esse duxit, nisi
+quae beatae vitae disciplinam iuvaret.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {79}
+An ille tempus aut in poetis evolvendis, ut ego et Triarius te hortatore
+facimus, consumeret, in quibus nulla solida utilitas omnisque puerilis
+est delectatio, aut se, ut Plato, in musicis, geometria, numeris, astris
+contereret, quae et a falsis initiis profecta vera esse non possunt et,
+si essent vera, nihil afferrent, quo iucundius, id est quo melius
+viveremus, eas ergo artes persequeretur, vivendi artem tantam tamque et
+operosam et perinde fructuosam relinqueret? Non ergo Epicurus
+ineruditus, sed ii indocti, qui, quae pueros non didicisse turpe est, ea
+putant usque ad senectutem esse discenda.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {80}
+Quae cum dixisset, Explicavi, inquit, sententiam meam, et eo quidem
+consilio, tuum iudicium ut cognoscerem, quoniam mihi ea facultas, ut id
+meo arbitratu facerem, ante hoc tempus numquam est data.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {81}
+Hic cum uterque me intueretur seseque ad audiendum significarent
+paratos, Primum, inquam, deprecor, ne me tamquam philosophum putetis
+scholam vobis aliquam explicaturum, quod ne in ipsis quidem philosophis
+magnopere umquam probavi. Quando enim Socrates, qui parens philosophiae
+iure dici potest, quicquam tale fecit? Eorum erat iste mos qui tum
+sophistae nominabantur, quorum e numero primus est ausus Leontinus
+Gorgias in conventu poscere quaestionem, id est iubere dicere, qua de re
+quis vellet audire. Audax negotium, dicerem impudens, nisi hoc
+institutum postea translatum ad philosophos nostros esset.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {82}
+Sed et illum, quem nominavi, et ceteros sophistas, ut e Platone
+intellegi potest, lusos videmus a Socrate. Is enim percontando atque
+interrogando elicere solebat eorum opiniones, quibuscum disserebat, ut
+ad ea, quae ii respondissent, si quid videretur, diceret. Qui mos cum a
+posterioribus non esset retentus, Arcesilas eum revocavit instituitque
+ut ii, qui se audire vellent, non de se quaererent, sed ipsi dicerent,
+quid sentirent; quod cum dixissent, ille contra. Sed eum qui audiebant,
+quoad poterant, defendebant sententiam suam. Apud ceteros autem
+philosophos, qui quaesivit aliquid, tacet; quod quidem iam fit etiam in
+Academia. Ubi enim is, qui audire vult, ita dixit: ‘Voluptas mihi
+videtur esse summum bonum’, perpetua oratione contra disputatur, ut
+facile intellegi possit eos, qui aliquid sibi videri dicant, non ipsos
+in ea sententia esse, sed audire velle contraria.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {83}
+Nos commodius agimus. Non enim solum Torquatus dixit quid sentiret, sed
+etiam cur. Ego autem arbitror, quamquam admodum delectatus sum eius
+oratione perpetua, tamen commodius, cum in rebus singulis insistas et
+intellegas quid quisque concedat, quid abnuat, ex rebus concessis
+concludi quod velis et ad exitum perveniri. Cum enim fertur quasi
+torrens oratio, quamvis multa cuiusque modi rapiat, nihil tamen teneas,
+nihil apprehendas, nusquam orationem rapidam coerceas. Omnis autem in
+quaerendo, quae via quadam et ratione habetur, oratio praescribere
+primum debet ut quibusdam in formulis ea res agetur, ut, inter quos
+disseritur, conveniat quid sit id, de quo disseratur.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {84}
+Hoc positum in Phaedro a Platone probavit Epicurus sensitque in omni
+disputatione id fieri oportere. Sed quod proximum fuit non vidit. Negat
+enim definiri rem placere, sine quo fieri interdum non potest, ut inter
+eos, qui ambigunt, conveniat quid sit id, de quo agatur, velut in hoc
+ipso, de quo nunc disputamus. Quaerimus enim finem bonorum. Possumusne
+hic scire qualis sit, nisi contulerimus inter nos, cum finem bonorum
+dixerimus, quid finis, quid etiam sit ipsum bonum?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {85}
+Atqui haec patefactio quasi rerum opertarum, cum quid quidque sit
+aperitur, definitio est. Qua tu etiam inprudens utebare non numquam. Nam
+hunc ipsum sive finem sive extremum sive ultimum definiebas id esse, quo
+omnia, quae recte fierent, referrentur neque id ipsum usquam referretur.
+Praeclare hoc quidem. Bonum ipsum etiam quid esset, fortasse, si opus
+fuisset, definisses aut quod esset natura adpetendum aut quod prodesset
+aut quod iuvaret aut quod liberet modo. Nunc idem, nisi molestum est,
+quoniam tibi non omnino displicet definire et id facis, cum vis, velim
+definias quid sit voluptas, de quo omnis haec quaestio est.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {86}
+Quis, quaeso, inquit, est, qui quid sit voluptas nesciat, aut qui, quo
+magis id intellegat, definitionem aliquam desideret? Me ipsum esse
+dicerem, inquam, nisi mihi viderer habere bene cognitam voluptatem et
+satis firme conceptam animo atque comprehensam. Nunc autem dico ipsum
+Epicurum nescire et in eo nutare eumque, qui crebro dicat diligenter
+oportere exprimi quae vis subiecta sit vocibus, non intellegere
+interdum, quid sonet haec vox voluptatis, id est quae res huic voci
+subiciatur. Tum ille ridens: Hoc vero, inquit, optimum, ut is, qui finem
+rerum expetendarum voluptatem esse dicat, id extremum, id ultimum
+bonorum, id ipsum quid et quale sit, nesciat! Atqui, inquam, aut
+Epicurus quid sit voluptas aut omnes mortales, qui ubique sunt,
+nesciunt. Quonam, inquit, modo? Quia voluptatem hanc esse sentiunt
+omnes, quam sensus accipiens movetur et iucunditate quadam perfunditur.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {87}
+Quid ergo? Istam voluptatem, inquit, Epicurus ignorat? Non semper,
+inquam; nam interdum nimis etiam novit, quippe qui testificetur ne
+intellegere quidem se posse ubi sit aut quod sit ullum bonum praeter
+illud, quod cibo et potione et aurium delectatione et obscena voluptate
+capiatur. An haec ab eo non dicuntur? Quasi vero me pudeat, inquit,
+istorum, aut non possim quem ad modum ea dicantur ostendere! Ego vero
+non dubito, inquam, quin facile possis, nec est quod te pudeat sapienti
+adsentiri, qui se unus, quod sciam, sapientem profiteri sit ausus. Nam
+Metrodorum non puto ipsum professum, sed, cum appellaretur ab Epicuro,
+repudiare tantum beneficium noluisse; septem autem illi non suo, sed
+populorum suffragio omnium nominati sunt.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {88}
+Verum hoc loco sumo verbis his eandem certe vim voluptatis Epicurum
+nosse quam ceteros. Omnes enim iucundum motum, quo sensus hilaretur.
+Graece […], Latine voluptatem vocant. Quid est igitur, inquit, quod
+requiras? Dicam, inquam, et quidem discendi causa magis, quam quo te aut
+Epicurum reprehensum velim. Ego quoque, inquit, didicerim libentius si
+quid attuleris, quam te reprehenderim. Tenesne igitur, inquam,
+Hieronymus Rhodius quid dicat esse summum bonum, quo putet omnia referri
+oportere? Teneo, inquit, finem illi videri nihil dolere. Quid? Idem
+iste, inquam, de voluptate quid sentit?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {89}
+Negat esse eam, inquit, propter se expetendam. Aliud igitur esse censet
+gaudere, aliud non dolere. Et quidem, inquit, vehementer errat; nam, ut
+paulo ante docui, augendae voluptatis finis est doloris omnis amotio.
+Non dolere, inquam, istud quam vim habeat postea videro; aliam vero vim
+voluptatis esse, aliam nihil dolendi, nisi valde pertinax fueris,
+concedas necesse est. Atqui reperies, inquit, in hoc quidem pertinacem;
+dici enim nihil potest verius. Estne, quaeso, inquam, sitienti in
+bibendo voluptas? Quis istud possit, inquit, negare? Eademne, quae
+restincta siti? Immo alio genere; restincta enim sitis stabilitatem
+voluptatis habet, inquit, illa autem voluptas ipsius restinctionis in
+motu est. Cur igitur, inquam, res tam dissimiles eodem nomine appellas?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {90}
+Quid paulo ante, inquit, dixerim nonne meministi, cum omnis dolor
+detractus esset, variari, non augeri voluptatem? Memini vero, inquam;
+sed tu istuc dixti bene Latine, parum plane. Varietas enim Latinum
+verbum est, idque proprie quidem in disparibus coloribus dicitur, sed
+transfertur in multa disparia: varium poema, varia oratio, varii mores,
+varia fortuna, voluptas etiam varia dici solet, cum percipitur e multis
+dissimilibus rebus dissimilis efficientibus voluptates. Eam si
+varietatem diceres, intellegerem, ut etiam non dicente te intellego;
+ista varietas quae sit non satis perspicio, quod ais, cum dolore
+careamus, tum in summa voluptate nos esse, cum autem vescamur iis rebus,
+quae dulcem motum afferant sensibus, tum esse in motu voluptatem, qui
+faciat varietatem voluptatum, sed non augeri illam non dolendi
+voluptatem, quam cur voluptatem appelles nescio.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {91}
+An potest, inquit ille, quicquam esse suavius quam nihil dolere? Immo
+sit sane nihil melius, inquam–nondum enim id quaero–, num propterea idem
+voluptas est, quod, ut ita dicam, indolentia? Plane idem, inquit, et
+maxima quidem, qua fieri nulla maior potest. Quid dubitas igitur,
+inquam, summo bono a te ita constituto, ut id totum in non dolendo sit,
+id tenere unum, id tueri, id defendere?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {92}
+Quid enim necesse est, tamquam meretricem in matronarum coetum, sic
+voluptatem in virtutum concilium adducere? Invidiosum nomen est, infame,
+suspectum. Itaque hoc frequenter dici solet a vobis, non intellegere
+nos, quam dicat Epicurus voluptatem. Quod quidem mihi si quando dictum
+est–est autem dictum non parum saepe–, etsi satis clemens sum in
+disputando, tamen interdum soleo subirasci. Egone non intellego, quid
+sit […] Graece, Latine voluptas? Utram tandem linguam nescio? Deinde qui
+fit, ut ego nesciam, sciant omnes, quicumque Epicurei esse voluerunt?
+Quod vestri quidem vel optime disputant, nihil opus esse eum, qui
+philosophus futurus sit, scire litteras. Itaque ut maiores nostri ab
+aratro adduxerunt Cincinnatum illum, ut dictator esset, sic vos de pagis
+omnibus colligitis bonos illos quidem viros, sed certe non pereruditos.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {93}
+Ergo illi intellegunt quid Epicurus dicat, ego non intellego? Ut scias
+me intellegere, primum idem esse dico voluptatem, quod ille […]. Et
+quidem saepe quaerimus verbum Latinum par Graeco et quod idem valeat;
+hic nihil fuit, quod quaereremus. Nullum inveniri verbum potest quod
+magis idem declaret Latine, quod Graece, quam declarat voluptas. Huic
+verbo omnes, qui ubique sunt, qui Latine sciunt, duas res subiciunt,
+laetitiam in animo, commotionem suavem iucunditatis in corpore. Nam et
+ille apud Trabeam ‘voluptatem animi nimiam’ laetitiam dicit eandem, quam
+ille Caecilianus, qui ‘omnibus laetitiis laetum’ esse se narrat. Sed hoc
+interest, quod voluptas dicitur etiam in animo–vitiosa res, ut Stoici
+putant, qui eam sic definiunt: sublationem animi sine ratione opinantis
+se magno bono frui–, non dicitur laetitia nec gaudium in corpore.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {94}
+In eo autem voluptas omnium Latine loquentium more ponitur, cum
+percipitur ea, quae sensum aliquem moveat, iucunditas. Hanc quoque
+iucunditatem, si vis, transfer in animum; iuvare enim in utroque
+dicitur, ex eoque iucundum, modo intellegas inter illum, qui dicat:
+‘Tanta laetitia auctus sum, ut nihil
+constet’, et eum, qui: ‘Nunc demum mihi
+animus ardet’, quorum alter laetitia gestiat, alter dolore
+crucietur, esse illum medium: ‘Quamquam haec inter nos
+nuper notitia admodum est’, qui nec laetetur nec angatur,
+itemque inter eum, qui potiatur corporis expetitis voluptatibus, et eum,
+qui crucietur summis doloribus, esse eum, qui utroque careat.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {95}
+Satisne igitur videor vim verborum tenere, an sum etiam nunc vel Graece
+loqui vel Latine docendus? Et tamen vide, ne, si ego non intellegam quid
+Epicurus loquatur, cum Graece, ut videor, luculenter sciam, sit aliqua
+culpa eius, qui ita loquatur, ut non intellegatur. Quod duobus modis
+sine reprehensione fit, si aut de industria facias, ut Heraclitus,
+‘cognomento qui […] perhibetur, quia de natura nimis obscure memoravit’,
+aut cum rerum obscuritas, non verborum, facit ut non intellegatur
+oratio, qualis est in Timaeo Platonis. Epicurus autem, ut opinor, nec
+non vult, si possit, plane et aperte loqui, nec de re obscura, ut
+physici, aut artificiosa, ut mathematici, sed de illustri et facili et
+iam in vulgus pervagata loquitur. Quamquam non negatis nos intellegere
+quid sit voluptas, sed quid ille dicat. E quo efficitur, non ut nos non
+intellegamus quae vis sit istius verbi, sed ut ille suo more loquatur,
+nostrum neglegat.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {96}
+Si enim idem dicit, quod Hieronymus, qui censet summum bonum esse sine
+ulla molestia vivere, cur mavult dicere voluptatem quam vacuitatem
+doloris, ut ille facit, qui quid dicat intellegit? Sin autem voluptatem
+putat adiungendam eam, quae sit in motu–sic enim appellat hanc dulcem:
+‘in motu’, illam nihil dolentis ‘in stabilitate’–, quid tendit? Cum
+efficere non possit ut cuiquam, qui ipse sibi notus sit, hoc est qui
+suam naturam sensumque perspexerit, vacuitas doloris et voluptas idem
+esse videatur. Hoc est vim afferre, Torquate, sensibus, extorquere ex
+animis cognitiones verborum, quibus inbuti sumus. Quis enim est, qui non
+videat haec esse in natura rerum tria? Unum, cum in voluptate sumus,
+alterum, cum in dolore, tertium hoc, in quo nunc equidem sum, credo item
+vos, nec in dolore nec in voluptate; ut in voluptate sit, qui epuletur,
+in dolore, qui torqueatur. Tu autem inter haec tantam multitudinem
+hominum interiectam non vides nec laetantium nec dolentium?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {97}
+Non prorsus, inquit, omnisque, qui sine dolore sint, in voluptate, et ea
+quidem summa, esse dico. Ergo in eadem voluptate eum, qui alteri misceat
+mulsum ipse non sitiens, et eum, qui illud sitiens bibat? Tum ille:
+Finem, inquit, interrogandi, si videtur, quod quidem ego a principio ita
+me malle dixeram hoc ipsum providens, dialecticas captiones. Rhetorice
+igitur, inquam, nos mavis quam dialectice disputare? Quasi vero, inquit,
+perpetua oratio rhetorum solum, non etiam philosophorum sit. Zenonis
+est, inquam, hoc Stoici. Omnem vim loquendi, ut iam ante Aristoteles, in
+duas tributam esse partes, rhetoricam palmae, dialecticam pugni similem
+esse dicebat, quod latius loquerentur rhetores, dialectici autem
+compressius. Obsequar igitur voluntati tuae dicamque, si potero,
+rhetorice, sed hac rhetorica philosophorum, non nostra illa forensi,
+quam necesse est, cum populariter loquatur, esse interdum paulo
+hebetiorem.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {98}
+Sed dum dialecticam, Torquate, contemnit Epicurus, quae una continet
+omnem et perspiciendi quid in quaque re sit scientiam et iudicandi quale
+quidque sit et ratione ac via disputandi, ruit in dicendo, ut mihi
+quidem videtur, nec ea, quae docere vult, ulla arte distinguit, ut haec
+ipsa, quae modo loquebamur. Summum a vobis bonum voluptas dicitur.
+Aperiendum est igitur, quid sit voluptas; aliter enim explicari, quod
+quaeritur, non potest. Quam si explicavisset, non tam haesitaret. Aut
+enim eam voluptatem tueretur, quam Aristippus, id est, qua sensus
+dulciter ac iucunde movetur, quam etiam pecudes, si loqui possent,
+appellarent voluptatem, aut, si magis placeret suo more loqui, quam ut
+Omnes Danai atque Mycenenses. Attica pubes reliquique Graeci, qui hoc
+anapaesto citantur, hoc non dolere solum voluptatis nomine appellaret,
+illud Aristippeum contemneret, aut, si utrumque probaret, ut probat,
+coniungeret doloris vacuitatem cum voluptate et duobus ultimis uteretur.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {99}
+Multi enim et magni philosophi haec ultima bonorum iuncta fecerunt, ut
+Aristoteles virtutis usum cum vitae perfectae prosperitate coniunxit,
+Callipho adiunxit ad honestatem voluptatem, Diodorus ad eandem
+honestatem addidit vacuitatem doloris. Idem fecisset Epicurus, si
+sententiam hanc, quae nunc Hieronymi est, coniunxisset cum Aristippi
+vetere sententia. Illi enim inter se dissentiunt. Propterea singulis
+finibus utuntur et, cum uterque Graece egregie loquatur, nec Aristippus,
+qui voluptatem summum bonum dicit, in voluptate ponit non dolere, neque
+Hieronymus, qui summum bonum statuit non dolere, voluptatis nomine
+umquam utitur pro illa indolentia, quippe qui ne in expetendis quidem
+rebus numeret voluptatem.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {100}
+Duae sunt enim res quoque, ne tu verba solum putes. Unum est sine dolore
+esse, alterum cum voluptate. Vos ex his tam dissimilibus rebus non modo
+nomen unum –nam id facilius paterer–, sed etiam rem unam ex duabus
+facere conamini, quod fieri nullo modo potest. Hic, qui utrumque probat,
+ambobus debuit uti, sicut facit re, neque tamen dividit verbis. Cum enim
+eam ipsam voluptatem, quam eodem nomine omnes appellamus, laudat locis
+plurimis, audet dicere ne suspicari quidem se ullum bonum seiunctum ab
+illo Aristippeo genere voluptatis, atque ibi hoc dicit, ubi omnis eius
+est oratio de summo bono. In alio vero libro, in quo breviter
+comprehensis gravissimis sententiis quasi oracula edidisse sapientiae
+dicitur, scribit his verbis, quae nota tibi profecto, Torquate,
+sunt–quis enim vestrum non edidicit Epicuri […], id est quasi maxime
+ratas, quia gravissimae sint ad beate vivendum breviter enuntiatae
+sententiae?–animadverte igitur rectene hanc sententiam interpreter:}%
+%
+\NewLipsumPar{% {101}
+‘Si ea, quae sunt luxuriosis efficientia voluptatum, liberarent eos
+deorum et mortis et doloris metu docerentque qui essent fines
+cupiditatum, nihil haberemus (quod reprehenderemus), cum undique
+complerentur voluptatibus nec haberent ulla ex parte aliquid aut dolens
+aut aegrum, id est autem malum.’ Hoc loco tenere se Triarius non potuit.
+Obsecro, inquit, Torquate, haec dicit Epicurus? Quod mihi quidem visus
+est, cum sciret, velle tamen confitentem audire Torquatum. At ille non
+pertimuit saneque fidenter: Istis quidem ipsis verbis, inquit; sed quid
+sentiat, non videtis. Si alia sentit, inquam, alia loquitur, numquam
+intellegam quid sentiat; sed plane dicit quod intellegit. Idque si ita
+dicit, non esse reprehendendos luxuriosos, si sapientes sint, dicit
+absurde, similiter et si dicat non reprehendendos parricidas, si nec
+cupidi sint nec deos metuant nec mortem nec dolorem. Et tamen quid
+attinet luxuriosis ullam exceptionem dari aut fingere aliquos, qui, cum
+luxuriose viverent, a summo philosopho non reprehenderentur eo nomine
+dumtaxat, cetera caverent?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {102}
+Sed tamen nonne reprehenderes, Epicure, luxuriosos ob eam ipsam causam,
+quod ita viverent, ut persequerentur cuiusque modi voluptates, cum esset
+praesertim, ut ais tu, summa voluptas nihil dolere? Atqui reperiemus
+asotos primum ita non religiosos, ut edint de patella, deinde ita mortem
+non timentes, ut illud in ore habeant ex Hymnide: ‘Mihi sex menses satis
+sunt vitae, septimum Orco spondeo’. Iam doloris medicamenta illa
+Epicurea tamquam de narthecio proment: ‘Si gravis, brevis; si longus,
+levis.’ Unum nescio, quo modo possit, si luxuriosus sit, finitas
+cupiditates habere.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {103}
+Quid ergo attinet dicere: ‘Nihil haberem, quod reprehenderem, si finitas
+cupiditates haberent’? Hoc est dicere: ‘Non reprehenderem asotos, si non
+essent asoti.’ isto modo ne improbos quidem, si essent boni viri. Hic
+homo severus luxuriam ipsam per se reprehendendam non putat, et hercule,
+Torquate, ut verum loquamur, si summum bonum voluptas est, rectissime
+non putat. Noli enim mihi fingere asotos, ut soletis, qui in mensam
+vomant, et qui de conviviis auferantur crudique postridie se rursus
+ingurgitent, qui solem, ut aiunt, nec occidentem umquam viderint nec
+orientem, qui consumptis patrimoniis egeant. Nemo nostrum istius generis
+asotos iucunde putat vivere. Mundos, elegantis, optimis cocis,
+pistoribus, piscatu, aucupio, venatione, his omnibus exquisitis,
+vitantes cruditatem, quibus vinum defusum e pleno sit chrysizon, ut ait
+Lucilius, cui nihildum situlus et sacculus abstulerit, adhibentis ludos
+et quae sequuntur, illa, quibus detractis clamat Epicurus se nescire
+quid sit bonum; adsint etiam formosi pueri, qui ministrent, respondeat
+his vestis, argentum, Corinthium, locus ipse, aedificium–hos ergo asotos
+bene quidem vivere aut beate numquam dixerim.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {104}
+Ex quo efficitur, non ut voluptas ne sit voluptas, sed ut voluptas non
+sit summum bonum. Nec ille, qui Diogenem Stoicum adolescens, post autem
+Panaetium audierat, Laelius, eo dictus est sapiens, quod non
+intellegeret quid suavissimum esset–nec enim sequitur, ut, cui cor
+sapiat, ei non sapiat palatus–, sed quia parvi id duceret. O lapathe, ut
+iactare, nec es satis cognitu’ qui sis! In quo [cognitu] Laelius
+clamores […] ille so lebat Edere compellans gumias ex ordine nostros.
+Praeclare Laelius, et recte […], illudque vere: O Publi, o gurges,
+Galloni! Es homo miser, inquit. Cenasti in vita numquam bene, cum omnia
+in ista Consumis squilla atque acupensere cum decimano. Is haec
+loquitur, qui in voluptate nihil ponens negat eum bene cenare, qui omnia
+ponat in voluptate, et tamen non negat libenter cenasse umquam
+Gallonium– mentiretur enim–, sed bene. Ita graviter et severe voluptatem
+secrevit a bono. Ex quo illud efficitur, qui bene cenent omnis libenter
+cenare, qui libenter, non continuo bene.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {105}
+Semper Laelius bene. Quid bene? Dicet Lucilius: ‘cocto, condito’, sed
+cedo caput cenae: ‘sermone bono’, quid ex eo? ‘si quaeris, libenter’;
+veniebat enim ad cenam, ut animo quieto satiaret desideria naturae.
+Recte ergo is negat umquam bene cenasse Gallonium, recte miserum, cum
+praesertim in eo omne studium consumeret. Quem libenter cenasse nemo
+negat. Cur igitur non bene? Quia, quod bene, id recte, frugaliter,
+honeste; ille porro [male] prave, nequiter, turpiter cenabat; non igitur
+(bene). Nec lapathi suavitatem acupenseri Galloni Laelius anteponebat,
+sed suavitatem ipsam neglegebat; quod non faceret, si in voluptate
+summum bonum poneret.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {106}
+Semovenda est igitur voluptas, non solum ut recta sequamini, sed etiam
+ut loqui deceat frugaliter. Possumusne ergo in vita summum bonum dicere,
+cum id ne in cena quidem posse videamur? Quo modo autem philosophus
+loquitur? ‘Tria genera cupiditatum, naturales et necessariae, naturales
+et non necessariae, nec naturales nec necessariae.’ primum divisit
+ineleganter; duo enim genera quae erant, fecit tria. Hoc est non
+dividere, sed frangere. Qui haec didicerunt, quae ille contemnit, sic
+solent: ‘Duo genera cupiditatum, naturales et inanes, naturalium duo,
+necessariae et non necessariae.’ confecta res esset. Vitiosum est enim
+in dividendo partem in genere numerare.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {107}
+Sed hoc sane concedamus. Contemnit enim disserendi elegantiam, confuse
+loquitur. Gerendus est mos, modo recte sentiat. Et quidem illud ipsum
+non nimium probo et tantum patior, philosophum loqui de cupiditatibus
+finiendis. An potest cupiditas finiri? Tollenda est atque extrahenda
+radicitus. Quis est enim, in quo sit cupiditas, quin recte cupidus dici
+possit? Ergo et avarus erit, sed finite, et adulter, verum habebit
+modum, et luxuriosus eodem modo. Qualis ista philosophia est, quae non
+interitum afferat pravitatis, sed sit contenta mediocritate vitiorum?
+Quamquam in hac divisione rem ipsam prorsus probo, elegantiam desidero.
+Appellet haec desideria naturae, cupiditatis nomen servet alio, ut eam,
+cum de avaritia, cum de intemperantia, cum de maximis vitiis loquetur,
+tamquam capitis accuset.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {108}
+Sed haec quidem liberius ab eo dicuntur et saepius. Quod equidem non
+reprehendo; est enim tanti philosophi tamque nobilis audacter sua
+decreta defendere. Sed tamen ex eo, quod eam voluptatem, quam omnes
+gentes hoc nomine appellant, videtur amplexari saepe vehementius, in
+magnis interdum versatur angustiis, ut hominum conscientia remota nihil
+tam turpe sit, quod voluptatis causa non videatur esse facturus. Deinde,
+ubi erubuit–vis enim est permagna naturae–, confugit illuc, ut neget
+accedere quicquam posse ad voluptatem nihil dolentis. At iste non
+dolendi status non vocatur voluptas. ‘Non laboro’, inquit, ‘de nomine’.
+Quid, quod res alia tota est? ‘Reperiam multos, vel innumerabilis
+potius, non tam curiosos nec tam molestos, quam vos estis, quibus, quid
+velim, facile persuadeam.’ quid ergo dubitamus, quin, si non dolere
+voluptas sit summa, non esse in voluptate dolor sit maximus? Cur id non
+ita fit? ‘Quia dolori non voluptas contraria est, sed doloris privatio.’}%
+%
+\NewLipsumPar{% {109}
+Hoc vero non videre, maximo argumento esse voluptatem illam, qua sublata
+neget se intellegere omnino quid sit bonum–eam autem ita persequitur:
+quae palato percipiatur, quae auribus; cetera addit, quae si appelles,
+honos praefandus sit–hoc igitur, quod solum bonum severus et gravis
+philosophus novit, idem non videt ne expetendum quidem esse, quod eam
+voluptatem hoc eodem auctore non desideremus, cum dolore careamus.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {110}
+Quam haec sunt contraria! Hic si definire, si dividere didicisset, si
+loquendi vim, si denique consuetudinem verborum teneret, numquam in
+tantas salebras incidisset. Nunc vides, quid faciat. Quam nemo umquam
+voluptatem appellavit, appellat; quae duo sunt, unum facit. Hanc in motu
+voluptatem –sic enim has suaves et quasi dulces voluptates
+appellat–interdum ita extenuat, ut M’. Curium putes loqui, interdum ita
+laudat, ut quid praeterea sit bonum neget se posse ne suspicari quidem.
+Quae iam oratio non a philosopho aliquo, sed a censore opprimenda est.
+Non est enim vitium in oratione solum, sed etiam in moribus. Luxuriam
+non reprehendit, modo sit vacua infinita cupiditate et timore. Hoc loco
+discipulos quaerere videtur, ut, qui asoti esse velint, philosophi ante
+fiant.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {111}
+A primo, ut opinor, animantium ortu petitur origo summi boni. ‘Simul
+atque natum animal est, gaudet voluptate et eam appetit ut bonum,
+aspernatur dolorem ut malum.’ De malis autem et bonis ab iis animalibus,
+quae nondum depravata sint, ait optime iudicari. Haec et tu ita
+posuisti, et verba vestra sunt. Quam multa vitiosa! Summum enim bonum et
+malum vagiens puer utra voluptate diiudicabit, stante an movente?
+Quoniam, si dis placet, ab Epicuro loqui discimus. Si stante, hoc natura
+videlicet vult, salvam esse se, quod concedimus; si movente, quod tamen
+dicitis, nulla turpis voluptas erit, quae praetermittenda sit, et simul
+non proficiscitur animal illud modo natum a summa voluptate, quae est a
+te posita in non dolendo.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {112}
+Nec tamen argumentum hoc Epicurus a parvis petivit aut etiam a bestiis,
+quae putat esse specula naturae, ut diceret ab iis duce natura hanc
+voluptatem expeti nihil dolendi. Nec enim haec movere potest appetitum
+animi, nec ullum habet ictum, quo pellat animum, status hic non dolendi,
+itaque in hoc eodem peccat Hieronymus. At ille pellit, qui permulcet
+sensum voluptate. Itaque Epicurus semper hoc utitur, ut probet
+voluptatem natura expeti, quod ea voluptas, quae in motu sit, et parvos
+ad se alliciat et bestias, non illa stabilis, in qua tantum inest nihil
+dolere. Qui igitur convenit ab alia voluptate dicere naturam proficisci,
+in alia summum bonum ponere?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {113}
+Bestiarum vero nullum iudicium puto. Quamvis enim depravatae non sint,
+pravae tamen esse possunt. Ut bacillum aliud est inflexum et incurvatum
+de industria, aliud ita natum, sic ferarum natura non est illa quidem
+depravata mala disciplina, sed natura sua. Nec vero ut voluptatem
+expetat, natura movet infantem, sed tantum ut se ipse diligat, ut
+integrum se salvumque velit. Omne enim animal, simul et ortum est, se
+ipsum et omnes partes suas diligit duasque, quae maximae sunt, in primis
+amplectitur, animum et corpus, deinde utriusque partes. Nam sunt et in
+animo praecipua quaedam et in corpore, quae cum leviter agnovit, tum
+discernere incipit, ut ea, quae prima data sunt natura, appetat
+asperneturque contraria.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {114}
+In his primis naturalibus voluptas insit necne, magna quaestio est.
+Nihil vero putare esse praeter voluptatem, non membra, non sensus, non
+ingenii motum, non integritatem corporis, non valitudinem [corporis],
+summae mihi videtur inscitiae. Atque ab isto capite fluere necesse est
+omnem rationem bonorum et malorum. Polemoni et iam ante Aristoteli ea
+prima visa sunt, quae paulo ante dixi. Ergo nata est sententia veterum
+Academicorum et Peripateticorum, ut finem bonorum dicerent secundum
+naturam vivere, id est virtute adhibita frui primis a natura datis.
+Callipho ad virtutem nihil adiunxit nisi voluptatem, Diodorus vacuitatem
+doloris. ** his omnibus, quos dixi, consequentes fines sunt bonorum,
+Aristippo simplex voluptas, Stoicis consentire naturae, quod esse volunt
+e virtute, id est honeste, vivere, quod ita interpretantur: vivere cum
+intellegentia rerum earum, quae natura evenirent, eligentem ea, quae
+essent secundum naturam, reicientemque contraria.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {115}
+Ita tres sunt fines expertes honestatis, unus Aristippi vel Epicuri,
+alter Hieronymi, Carneadi tertius, tres, in quibus honestas cum aliqua
+accessione, Polemonis, Calliphontis, Diodori, una simplex, cuius Zeno
+auctor, posita in decore tota, id est in honestate; nam Pyrrho, Aristo,
+Erillus iam diu abiecti. Reliqui sibi constiterunt, ut extrema cum
+initiis convenirent, ut Aristippo voluptas, Hieronymo doloris vacuitas,
+Carneadi frui principiis naturalibus esset extremum. Epicurus autem cum
+in prima commendatione voluptatem dixisset, si eam, quam Aristippus,
+idem tenere debuit ultimum bonorum, quod ille; sin eam, quam Hieronymus,
+(ne) fecisset idem, ut voluptatem illam Aristippi in prima commendatione
+poneret.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {116}
+Nam quod ait sensibus ipsis iudicari voluptatem bonum esse, dolorem
+malum, plus tribuit sensibus, quam nobis leges permittunt, (cum)
+privatarum litium iudices sumus. Nihil enim possumus iudicare, nisi quod
+est nostri iudicii–in quo frustra iudices solent, cum sententiam
+pronuntiant, addere: ‘si quid mei iudicii est’; si enim non fuit eorum
+iudicii, nihilo magis hoc non addito illud est iudicatum–. Quid iudicant
+sensus? Dulce amarum, leve asperum, prope longe, stare movere, quadratum
+rotundum.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {117}
+Aequam igitur pronuntiabit sententiam ratio adhibita primum divinarum
+humanarumque rerum scientia, quae potest appellari rite sapientia,
+deinde adiunctis virtutibus, quas ratio rerum omnium dominas, tu
+voluptatum satellites et ministras esse voluisti. Quarum adeo omnium
+sententia pronuntiabit primum de voluptate nihil esse ei loci, non modo
+ut sola ponatur in summi boni sede, quam quaerimus, sed ne illo quidem
+modo, ut ad honestatem applicetur. De vacuitate doloris eadem sententia
+erit.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {118}
+Reicietur etiam Carneades, nec ulla de summo bono ratio aut voluptatis
+non dolendive particeps aut honestatis expers probabitur. Ita relinquet
+duas, de quibus etiam atque etiam consideret. Aut enim statuet nihil
+esse bonum nisi honestum, nihil malum nisi turpe, cetera aut omnino
+nihil habere momenti aut tantum, ut nec expetenda nec fugienda, sed
+eligenda modo aut reicienda sint, aut anteponet eam, quam cum honestate
+ornatissimam, tum etiam ipsis initiis naturae et totius perfectione
+vitae locupletatam videbit. Quod eo liquidius faciet, si perspexerit
+rerum inter eas verborumne sit controversia.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {119}
+Huius ego nunc auctoritatem sequens idem faciam. Quantum enim potero,
+minuam contentiones omnesque simplices sententias eorum, in quibus nulla
+inest virtutis adiunctio, omnino a philosophia semovendas putabo, primum
+Aristippi Cyrenaicorumque omnium, quos non est veritum in ea voluptate,
+quae maxima dulcedine sensum moveret, summum bonum ponere contemnentis
+istam vacuitatem doloris.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {120}
+Hi non viderunt, ut ad cursum equum, ad arandum bovem, ad indagandum
+canem, sic hominem ad duas res, ut ait Aristoteles, ad intellegendum et
+agendum, esse natum quasi mortalem deum, contraque ut tardam aliquam et
+languidam pecudem ad pastum et ad procreandi voluptatem hoc divinum
+animal ortum esse voluerunt, quo nihil mihi videtur absurdius.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {121}
+Atque haec contra Aristippum, qui eam voluptatem non modo summam, sed
+solam etiam ducit, quam omnes unam appellamus voluptatem. Aliter autem
+vobis placet. Sed ille, ut dixi, vitiose. Nec enim figura corporis nec
+ratio excellens ingenii humani significat ad unam hanc rem natum
+hominem, ut frueretur voluptatibus. Nec vero audiendus Hieronymus, cui
+summum bonum est idem, quod vos interdum vel potius nimium saepe
+dicitis, nihil dolere. Non enim, si malum est dolor, carere eo malo
+satis est ad bene vivendum. Hoc dixerit potius Ennius: ‘Nimium boni est,
+cui nihil est mali’. Nos beatam vitam non depulsione mali, sed adeptione
+boni iudicemus, nec eam cessando, sive gaudentem, ut Aristippus, sive
+non dolentem, ut hic, sed agendo aliquid considerandove quaeramus.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {122}
+Quae possunt eadem contra Carneadeum illud summum bonum dici, quod is
+non tam, ut probaret, protulit, quam ut Stoicis, quibuscum bellum
+gerebat, opponeret. Id autem eius modi est, ut additum ad virtutem
+auctoritatem videatur habiturum et expleturum cumulate vitam beatam, de
+quo omnis haec quaestio est. Nam qui ad virtutem adiungunt vel
+voluptatem, quam unam virtus minimi facit, vel vacuitatem doloris, quae
+etiamsi malo caret, tamen non est summum bonum, accessione utuntur non
+ita probabili, nec tamen, cur id tam parce tamque restricte faciant,
+intellego. Quasi enim emendum eis sit, quod addant ad virtutem, primum
+vilissimas res addunt, dein singulas potius, quam omnia, quae prima
+natura approbavisset, ea cum honestate coniungerent.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {123}
+Quae quod Aristoni et Pyrrhoni omnino visa sunt pro nihilo, ut inter
+optime valere et gravissime aegrotare nihil prorsus dicerent interesse,
+recte iam pridem contra eos desitum est disputari. Dum enim in una
+virtute sic omnia esse voluerunt, ut eam rerum selectione expoliarent
+nec ei quicquam, aut unde oriretur, darent, aut ubi niteretur, virtutem
+ipsam, quam amplexabantur, sustulerunt. Erillus autem ad scientiam omnia
+revocans unum quoddam bonum vidit, sed nec optimum nec quo vita
+gubernari possit. Itaque hic ipse iam pridem est reiectus; post enim
+Chrysippum (eum) non sane est disputatum. Restatis igitur vos; nam cum
+Academicis incerta luctatio est, qui nihil affirmant et quasi desperata
+cognitione certi id sequi volunt, quodcumque veri simile videatur.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {124}
+Cum Epicuro autem hoc plus est negotii, quod e duplici genere voluptatis
+coniunctus est, quodque et ipse et amici eius et multi postea defensores
+eius sententiae fuerunt, et nescio quo modo, is qui auctoritatem minimam
+habet, maximam vim, populus cum illis facit. Quos nisi redarguimus,
+omnis virtus, omne decus, omnis vera laus deserenda est. Ita ceterorum
+sententiis semotis relinquitur non mihi cum Torquato, sed virtuti cum
+voluptate certatio. Quam quidem certationem homo et acutus et diligens,
+Chrysippus, non contemnit totumque discrimen summi boni in earum
+comparatione positum putat. Ego autem existimo, si honestum esse aliquid
+ostendero, quod sit ipsum vi sua propter seque expetendum, iacere vestra
+omnia. Itaque eo, quale sit, breviter, ut tempus postulat, constituto
+accedam ad omnia tua, Torquate, nisi memoria forte defecerit.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {125}
+Honestum igitur id intellegimus, quod tale est, ut detracta omni
+utilitate sine ullis praemiis fructibusve per se ipsum possit iure
+laudari. Quod quale sit, non tam definitione, qua sum usus, intellegi
+potest, quamquam aliquantum potest, quam communi omnium iudicio et
+optimi cuiusque studiis atque factis, qui permulta ob eam unam causam
+faciunt, quia decet, quia rectum, quia honestum est, etsi nullum
+consecuturum emolumentum vident. Homines enim, etsi aliis multis, tamen
+hoc uno plurimum a bestiis differunt, quod rationem habent a natura
+datam mentemque acrem et vigentem celerrimeque multa simul agitantem et,
+ut ita dicam, sagacem, quae et causas rerum et consecutiones videat et
+similitudines transferat et disiuncta coniungat et cum praesentibus
+futura copulet omnemque complectatur vitae consequentis statum. Eademque
+ratio fecit hominem hominum adpetentem cumque iis natura et sermone et
+usu congruentem, ut profectus a caritate domesticorum ac suorum serpat
+longius et se implicet primum civium, deinde omnium mortalium societate
+atque, ut ad Archytam scripsit Plato, non sibi se soli natum meminerit,
+sed patriae, sed suis, ut perexigua pars ipsi relinquatur.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {126}
+Et quoniam eadem natura cupiditatem ingenuit homini veri videndi, quod
+facillime apparet, cum vacui curis etiam quid in caelo fiat scire
+avemus, his initiis inducti omnia vera diligimus, id est fidelia,
+simplicia, constantia, tum vana, falsa, fallentia odimus, ut fraudem,
+periurium, malitiam, iniuriam. Eadem ratio habet in se quiddam amplum
+atque magnificum, ad imperandum magis quam ad parendum accommodatum,
+omnia humana non tolerabilia solum, sed etiam levia ducens, altum
+quiddam et excelsum, nihil timens, nemini cedens, semper invictum.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {127}
+Atque his tribus generibus honestorum notatis quartum sequitur et in
+eadem pulchritudine et aptum ex illis tribus, in quo inest ordo et
+moderatio. Cuius similitudine perspecta in formarum specie ac dignitate
+transitum est ad honestatem dictorum atque factorum. Nam ex his tribus
+laudibus, quas ante dixi, et temeritatem reformidat et non audet cuiquam
+aut dicto protervo aut facto nocere vereturque quicquam aut facere aut
+eloqui, quod parum virile videatur.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {128}
+Habes undique expletam et perfectam, Torquate, formam honestatis, quae
+tota quattuor his virtutibus, quae a te quoque commemoratae sunt,
+continetur. Hanc se tuus Epicurus omnino ignorare dicit quam aut qualem
+esse velint qui honestate summum bonum metiantur. Si enim ad honestatem
+omnia referant neque in ea voluptatem dicant inesse, ait eos voce inani
+sonare– his enim ipsis verbis utitur–neque intellegere nec videre sub
+hanc vocem honestatis quae sit subicienda sententia. Ut enim consuetudo
+loquitur, id solum dicitur honestum, quod est populari fama gloriosum.
+‘Quod’, inquit, ‘quamquam voluptatibus quibusdam est saepe iucundius,
+tamen expetitur propter voluptatem.’}%
+%
+\NewLipsumPar{% {129}
+Videsne quam sit magna dissensio? Philosophus nobilis, a quo non solum
+Graecia et Italia, sed etiam omnis barbaria commota est, honestum quid
+sit, si id non sit in voluptate, negat se intellegere, nisi forte illud,
+quod multitudinis rumore laudetur. Ego autem hoc etiam turpe esse saepe
+iudico et, si quando turpe non sit, tum esse non turpe, cum id a
+multitudine laudetur, quod sit ipsum per se rectum atque laudabile, non
+ob eam causam tamen illud dici esse honestum, quia laudetur a multis,
+sed quia tale sit, ut, vel si ignorarent id homines, vel si
+obmutuissent, sua tamen pulchritudine esset specieque laudabile. Itaque
+idem natura victus, cui obsisti non potest, dicit alio loco id, quod a
+te etiam paulo ante dictum est, non posse iucunde vivi nisi etiam
+honeste.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {130}
+Quid nunc ‘honeste’ dicit? Idemne, quod iucunde? Ergo ita: non posse
+honeste vivi, nisi honeste vivatur? An nisi populari fama? Sine ea
+igitur iucunde negat posse (se) vivere? Quid turpius quam sapientis
+vitam ex insipientium sermone pendere? Quid ergo hoc loco intellegit
+honestum? Certe nihil nisi quod possit ipsum propter se iure laudari.
+Nam si propter voluptatem, quae est ista laus, quae possit e macello
+peti? Non is vir est, ut, cum honestatem eo loco habeat, ut sine ea
+iucunde neget posse vivi, illud honestum, quod populare sit, sentiat et
+sine eo neget iucunde vivi posse, aut quicquam aliud honestum
+intellegat, nisi quod sit rectum ipsumque per se sua vi, sua natura, sua
+sponte laudabile.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {131}
+Itaque, Torquate, cum diceres clamare Epicurum non posse iucunde vivi,
+nisi honeste et sapienter et iuste viveretur, tu ipse mihi gloriari
+videbare. Tanta vis inerat in verbis propter earum rerum, quae
+significabantur his verbis, dignitatem, ut altior fieres, ut interdum
+insisteres, ut nos intuens quasi testificarere laudari honestatem et
+iustitiam aliquando ab Epicuro. Quam te decebat iis verbis uti, quibus
+si philosophi non uterentur, philosophia omnino non egeremus! Istorum
+enim verborum amore, quae perraro appellantur ab Epicuro, sapientiae,
+fortitudinis, iustitiae, temperantiae, praestantissimis ingeniis homines
+se ad philosophiae studium contulerunt.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {132}
+‘Oculorum’, inquit Plato, ‘est in nobis sensus acerrimus, quibus
+sapientiam non cernimus. Quam illa ardentis amores excitaret sui!’ Cur
+tandem? An quod ita callida est, ut optime possit architectari
+voluptates? Cur iustitia laudatur? aut unde est hoc contritum vetustate
+proverbium: ‘quicum in tenebris’? Hoc dictum in una re latissime patet,
+ut in omnibus factis re, non teste moveamur.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {133}
+Sunt enim levia et perinfirma, quae dicebantur a te, animi conscientia
+improbos excruciari, tum etiam poenae timore, qua aut afficiantur aut
+semper sint in metu ne afficiantur aliquando. Non oportet timidum aut
+inbecillo animo fingi non bonum illum virum, qui, quicquid fecerit, ipse
+se cruciet omniaque formidet, sed omnia callide referentem ad
+utilitatem, acutum, versutum, veteratorem, facile ut excogitet quo modo
+occulte, sine teste, sine ullo conscio fallat.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {134}
+An tu me de L. Tubulo putas dicere? Qui cum praetor quaestionem inter
+sicarios exercuisset, ita aperte cepit pecunias ob rem iudicandam, ut
+anno proximo P. Scaevola tribunus plebis ferret ad plebem vellentne de
+ea re quaeri. Quo plebiscito decreta a senatu est consuli quaestio Cn.\csname\endcsname
+Caepioni. Profectus in exilium Tubulus statim nec respondere ausus; erat
+enim res aperta. Non igitur de improbo, sed (de) callido improbo
+quaerimus, qualis Q. Pompeius in foedere Numantino infitiando fuit, nec
+vero omnia timente, sed primum qui animi conscientiam non curet, quam
+scilicet comprimere nihil est negotii. Is enim, qui occultus et tectus
+dicitur, tantum abest ut se indicet, perficiet etiam ut dolere alterius
+improbe facto videatur. Quid est enim aliud esse versutum?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {135}
+Memini me adesse P. Sextilio Rufo, cum is rem ad amicos ita deferret, se
+esse heredem Q. Fadio Gallo, cuius in testamento scriptum esset se ab eo
+rogatum ut omnis hereditas ad filiam perveniret. Id Sextilius factum
+negabat. Poterat autem inpune; quis enim redargueret? Nemo nostrum
+credebat, eratque veri similius hunc mentiri, cuius interesset, quam
+illum, qui id se rogasse scripsisset, quod debuisset rogare. Addebat
+etiam se in legem Voconiam iuratum contra eam facere non audere, nisi
+aliter amicis videretur. Aderamus nos quidem adolescentes, sed multi
+amplissimi viri, quorum nemo censuit plus Fadiae dandum, quam posset ad
+eam lege Voconia pervenire. Tenuit permagnam Sextilius hereditatem,
+unde, si secutus esset eorum sententiam, qui honesta et recta
+emolumentis omnibus et commodis anteponerent, nummum nullum attigisset.
+Num igitur eum postea censes anxio animo aut sollicito fuisse? Nihil
+minus, contraque illa hereditate dives ob eamque rem laetus. Magni enim
+aestimabat pecuniam non modo non contra leges, sed etiam legibus partam.
+Quae quidem vel cum periculo est quaerenda vobis; est enim effectrix
+multarum et magnarum voluptatum.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {136}
+Ut igitur illis, qui, recta et honesta quae sunt, ea statuunt per se
+expetenda, adeunda sunt saepe pericula decoris honestatisque causa, sic
+vestris, qui omnia voluptate metiuntur, pericula adeunda sunt, ut
+adipiscantur magnas voluptates. Si magna res, magna hereditas agetur,
+cum pecunia voluptates pariantur plurimae, idem erit Epicuro vestro
+faciendum, si suum finem bonorum sequi volet, quod Scipioni magna gloria
+proposita, si Hannibalem in Africam retraxisset. Itaque quantum adiit
+periculum! Ad honestatem enim illum omnem conatum suum referebat, non ad
+voluptatem. Sic vester sapiens magno aliquo emolumento commotus cicuta,
+si opus erit, dimicabit.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {137}
+Occultum facinus esse potuerit, gaudebit; deprehensus omnem poenam
+contemnet. Erit enim instructus ad mortem contemnendam, ad exilium, ad
+ipsum etiam dolorem. Quem quidem vos, cum improbis poenam proponitis,
+inpetibilem facitis, cum sapientem semper boni plus habere vultis,
+tolerabilem. Sed finge non solum callidum eum, qui aliquid improbe
+faciat, verum etiam praepotentem, ut M. Crassus fuit, qui tamen solebat
+uti suo bono, ut hodie est noster Pompeius, cui recte facienti gratia
+est habenda; esse enim quam vellet iniquus iustus poterat inpune. Quam
+multa vero iniuste fieri possunt, quae nemo possit reprehendere!}%
+%
+\NewLipsumPar{% {138}
+Si te amicus tuus moriens rogaverit, ut hereditatem reddas suae filiae,
+nec usquam id scripserit, ut scripsit Fadius, nec cuiquam dixerit, quid
+facies? Tu quidem reddes; ipse Epicurus fortasse redderet, ut Sextus
+Peducaeus, Sex. F., is qui hunc nostrum reliquit effigiem et humanitatis
+et probitatis suae filium, cum doctus, tum omnium vir optimus et
+iustissimus, cum sciret nemo eum rogatum a Caio Plotio, equite Romano
+splendido, Nursino, ultro ad mulierem venit eique nihil opinanti viri
+mandatum euit hereditatemque reddidit. Sed ego ex te quaero, quoniam
+idem tu certe fecisses, nonne intellegas eo maiorem vim esse naturae,
+quod ipsi vos, qui omnia ad vestrum commodum et, ut ipsi dicitis, ad
+voluptatem referatis, tamen ea faciatis, e quibus appareat non
+voluptatem vos, sed officium sequi, plusque rectam naturam quam rationem
+pravam valere.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {139}
+Si scieris, inquit Carneades, aspidem occulte latere uspiam, et velle
+aliquem inprudentem super eam assidere, cuius mors tibi emolumentum
+futura sit, improbe feceris, nisi monueris ne assidat, sed inpunite
+tamen; scisse enim te quis coarguere possit? Sed nimis multa. Perspicuum
+est enim, nisi aequitas, fides, iustitia proficiscantur a natura, et si
+omnia haec ad utilitatem referantur, virum bonum non posse reperiri;
+deque his rebus satis multa in nostris de re publica libris sunt dicta a
+Laelio.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {140}
+Transfer idem ad modestiam vel temperantiam, quae est moderatio
+cupiditatum rationi oboediens. Satisne ergo pudori consulat, si quis
+sine teste libidini pareat? An est aliquid per se ipsum flagitiosum,
+etiamsi nulla comitetur infamia? Quid? Fortes viri voluptatumne calculis
+subductis proelium ineunt, sanguinem pro patria profundunt, an quodam
+animi ardore atque impetu concitati? utrum tandem censes, Torquate,
+Imperiosum illum, si nostra verba audiret, tuamne de se orationem
+libentius auditurum fuisse an meam, cum ego dicerem nihil eum fecisse
+sua causa omniaque rei publicae, tu contra nihil nisi sua? Si vero id
+etiam explanare velles apertiusque diceres nihil eum fecisse nisi
+voluptatis causa, quo modo eum tandem laturum fuisse existimas?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {141}
+Esto, fecerit, si ita vis, Torquatus propter suas utilitates– malo enim
+dicere quam voluptates, in tanto praesertim viro–, num etiam eius
+collega P. Decius, princeps in ea familia consulatus, cum se devoverat
+et equo admisso in mediam aciem Latinorum irruebat, aliquid de
+voluptatibus suis cogitabat? Ubi ut eam caperet aut quando? Cum sciret
+confestim esse moriendum eamque mortem ardentiore studio peteret, quam
+Epicurus voluptatem petendam putat. Quod quidem eius factum nisi esset
+iure laudatum, non esset imitatus quarto consulatu suo filius, neque
+porro ex eo natus cum Pyrrho bellum gerens consul cecidisset in proelio
+seque e continenti genere tertiam victimam rei publicae praebuisset.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {142}
+Contineo me ab exemplis. Graecis hoc modicum est: Leonidas, Epaminondas,
+tres aliqui aut quattuor; ego si nostros colligere coepero, perficiam
+illud quidem, ut se virtuti tradat constringendam voluptas, sed dies me
+deficiet, et, ut Aulus Varius, qui est habitus iudex durior, dicere
+consessori solebat, cum datis testibus alii tamen citarentur:
+‘Aut hoc testium satis est, aut nescio, quid satis sit,’ sic a me satis
+datum est testium. Quid enim? Te ipsum, dignissimum maioribus tuis,
+voluptasne induxit, ut adolescentulus eriperes P. Sullae consulatum?
+Quem cum ad patrem tuum rettulisses, fortissimum virum, qualis ille vel
+consul vel civis cum semper, tum post consulatum fuit! Quo quidem
+auctore nos ipsi ea gessimus, ut omnibus potius quam ipsis nobis
+consuluerimus.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {143}
+At quam pulchre dicere videbare, cum ex altera parte ponebas cumulatum
+aliquem plurimis et maximis voluptatibus nullo nec praesenti nec futuro
+dolore, ex altera autem cruciatibus maximis toto corpore nulla nec
+adiuncta nec sperata voluptate, et quaerebas, quis aut hoc miserior aut
+superiore illo beatior; deinde concludebas summum malum esse dolorem,
+summum bonum voluptatem! Lucius Thorius Balbus fuit, Lanuvinus, quem
+meminisse tu non potes. Is ita vivebat, ut nulla tam exquisita posset
+inveniri voluptas, qua non abundaret. Erat et cupidus voluptatum et eius
+generis intellegens et copiosus, ita non superstitiosus, ut illa plurima
+in sua patria sacrificia et fana contemneret, ita non timidus ad mortem,
+ut in acie sit ob rem publicam interfectus.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {144}
+Cupiditates non Epicuri divisione finiebat, sed sua satietate. Habebat
+tamen rationem valitudinis: utebatur iis exercitationibus, ut ad cenam
+et sitiens et esuriens veniret, eo cibo, qui et suavissimus esset et
+idem facillimus ad concoquendum, vino et ad voluptatem et ne noceret.
+Cetera illa adhibebat, quibus demptis negat se Epicurus intellegere quid
+sit bonum. Aberat omnis dolor, qui si adesset, nec molliter ferret et
+tamen medicis plus quam philosophis uteretur. Color egregius, integra
+valitudo, summa gratia, vita denique conferta voluptatum omnium
+varietate.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {145}
+Hunc vos beatum; ratio quidem vestra sic cogit. At ego quem huic
+anteponam non audeo dicere; dicet pro me ipsa virtus nec dubitabit isti
+vestro beato M. Regulum anteponere, quem quidem, cum sua voluntate,
+nulla vi coactus praeter fidem, quam dederat hosti, ex patria
+Karthaginem revertisset, tum ipsum, cum vigiliis et fame cruciaretur,
+clamat virtus beatiorem fuisse quam potantem in rosa Thorium. Bella
+magna gesserat, bis consul fuerat, triumpharat nec tamen sua illa
+superiora tam magna neque tam praeclara ducebat quam illum ultimum
+casum, quem propter fidem constantiamque susceperat, qui nobis
+miserabilis videtur audientibus, illi perpetienti erat voluptarius. Non
+enim hilaritate nec lascivia nec risu aut ioco, comite levitatis, saepe
+etiam tristes firmitate et constantia sunt beati.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {146}
+Stuprata per vim Lucretia a regis filio testata civis se ipsa interemit.
+Hic dolor populi Romani duce et auctore Bruto causa civitati libertatis
+fuit, ob eiusque mulieris memoriam primo anno et vir et pater eius
+consul est factus. Tenuis Lucius Verginius unusque de multis sexagesimo
+anno post libertatem receptam virginem filiam sua manu occidit potius,
+quam ea Ap. Claudii libidini, qui tum erat summo (ne) imperio,
+dederetur.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {147}
+Aut haec tibi, Torquate, sunt vituperanda aut patrocinium voluptatis
+repudiandum. Quod autem patrocinium aut quae ista causa est voluptatis,
+quae nec testes ullos e claris viris nec laudatores poterit adhibere? Ut
+enim nos ex annalium monimentis testes excitamus eos, quorum omnis vita
+consumpta est in laboribus gloriosis, qui voluptatis nomen audire non
+possent, sic in vestris disputationibus historia muta est. Numquam
+audivi in Epicuri schola Lycurgum, Solonem, Miltiadem, Themistoclem,
+Epaminondam nominari, qui in ore sunt ceterorum omnium philosophorum.
+Nunc vero, quoniam haec nos etiam tractare coepimus, suppeditabit nobis
+Atticus noster e thesauris suis quos et quantos viros!}%
+%
+\NewLipsumPar{% {148}
+Nonne melius est de his aliquid quam tantis voluminibus de Themista
+loqui? Sint ista Graecorum; quamquam ab iis philosophiam et omnes
+ingenuas disciplinas habemus; sed tamen est aliquid, quod nobis non
+liceat, liceat illis. Pugnant Stoici cum Peripateticis. Alteri negant
+quicquam esse bonum, nisi quod honestum sit, alteri plurimum se et longe
+longeque plurimum tribuere honestati, sed tamen et in corpore et extra
+esse quaedam bona. Et certamen honestum et disputatio splendida! Omnis
+est enim de virtutis dignitate contentio. At cum tuis cum disseras,
+multa sunt audienda etiam de obscenis voluptatibus, de quibus ab Epicuro
+saepissime dicitur.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {149}
+Non potes ergo ista tueri, Torquate, mihi crede, si te ipse et tuas
+cogitationes et studia perspexeris; pudebit te, inquam, illius tabulae,
+quam Cleanthes sane commode verbis depingere solebat. Iubebat eos, qui
+audiebant, secum ipsos cogitare pictam in tabula Voluptatem pulcherrimo
+vestitu et ornatu regali in solio sedentem, praesto esse Virtutes ut
+ancillulas, quae nihil aliud agerent, nullum suum officium ducerent,
+nisi ut Voluptati ministrarent et eam tantum ad aurem admonerent, si
+modo id pictura intellegi posset, ut caveret ne quid faceret inprudens,
+quod offenderet animos hominum, aut quicquam, e quo oriretur aliquis
+dolor. ‘Nos quidem Virtutes sic natae sumus, ut tibi
+serviremus, aliud negotii nihil habemus.’}%
+%
+\NewLipsumPar{% {150}
+At negat Epicurus–hoc enim vestrum lumen est– quemquam, qui honeste non
+vivat, iucunde posse vivere. Quasi ego id curem, quid ille aiat aut
+neget. Illud quaero, quid ei, qui in voluptate summum bonum ponat,
+consentaneum sit dicere. Quid affers, cur Thorius, cur Caius Postumius,
+cur omnium horum magister, Orata, non iucundissime vixerit? Ipse negat,
+ut ante dixi, luxuriosorum vitam reprehendendam, nisi plane fatui sint,
+id est nisi aut cupiant aut metuant. Quarum ambarum rerum cum medicinam
+pollicetur, luxuriae licentiam pollicetur. His enim rebus detractis
+negat se reperire in asotorum vita quod reprehendat.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {151}
+Non igitur potestis voluptate omnia dirigentes aut tueri aut retinere
+virtutem. Nam nec vir bonus ac iustus haberi debet qui, ne malum habeat,
+abstinet se ab iniuria. Nosti, credo, illud: ‘Nemo pius est, qui
+pietatem–’; cave putes quicquam esse verius. Nec enim, dum metuit,
+iustus est, et certe, si metuere destiterit, non erit; non metuet autem,
+sive celare poterit, sive opibus magnis quicquid fecerit optinere,
+certeque malet existimari bonus vir, ut non sit, quam esse, ut non
+putetur. Ita, quod certissimum est, pro vera certaque iustitia
+simulationem nobis iustitiae traditis praecipitisque quodam modo ut
+nostram stabilem conscientiam contemnamus, aliorum errantem opinionem
+aucupemur.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {152}
+Quae dici eadem de ceteris virtutibus possunt, quarum omnium fundamenta
+vos in voluptate tamquam in aqua ponitis. Quid enim? Fortemne possumus
+dicere eundem illum Torquatum?–Delector enim, quamquam te non possum, ut
+ais, corrumpere, delector, inquam, et familia vestra et nomine. Et
+hercule mihi vir optimus nostrique amantissimus, Aulus Torquatus,
+versatur ante oculos, cuius quantum studium et quam insigne fuerit erga
+me temporibus illis, quae nota sunt omnibus, scire necesse est utrumque
+vestrum. Quae mihi ipsi, qui volo et esse et haberi gratus, grata non
+essent, nisi eum perspicerem mea causa mihi amicum fuisse, non sua, nisi
+hoc dicis sua, quod interest omnium recte facere. Si id dicis, vicimus.
+Id enim volumus, id contendimus, ut officii fructus sit ipsum officium.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {153}
+Hoc ille tuus non vult omnibusque ex rebus voluptatem quasi mercedem
+exigit. Sed ad illum redeo. Si voluptatis causa cum Gallo apud Anienem
+depugnavit provocatus et ex eius spoliis sibi et torquem et cognomen
+induit ullam aliam ob causam, nisi quod ei talia facta digna viro
+videbantur, fortem non puto. Iam si pudor, si modestia, si pudicitia, si
+uno verbo temperantia poenae aut infamiae metu coercebuntur, non
+sanctitate sua se tuebuntur, quod adulterium, quod stuprum, quae libido
+non se proripiet ac proiciet aut occultatione proposita aut inpunitate
+aut licentia? Quid?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {154}
+Illud, Torquate, quale tandem videtur, te isto nomine, ingenio, gloria,
+quae facis, quae cogitas, quae contendis quo referas, cuius rei causa
+perficere quae conaris velis, quid optimum denique in vita iudices non
+audere in conventu dicere? Quid enim mereri velis, iam cum magistratum
+inieris et in contionem ascenderis–est enim tibi edicendum quae sis
+observaturus in iure dicendo, et fortasse etiam, si tibi erit visum,
+aliquid de maioribus tuis et de te ipso dices more maiorum–, quid
+merearis igitur, ut dicas te in eo magistratu omnia voluptatis causa
+facturum esse, teque nihil fecisse in vita nisi voluptatis causa? ‘An
+me’, inquis, ‘tam amentem putas, ut apud imperitos isto modo loquar?’ At
+tu eadem ista dic in iudicio aut, si coronam times, dic in senatu.
+Numquam facies. Cur, nisi quod turpis oratio est? Mene ergo et Triarium
+dignos existimas, apud quos turpiter loquare?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {155}
+Verum esto: verbum ipsum voluptatis non habet dignitatem, nec nos
+fortasse intellegimus. Hoc enim identidem dicitis, non intellegere nos
+quam dicatis voluptatem. Rem videlicet difficilem et obscuram! Individua
+cum dicitis et intermundia, quae nec sunt ulla nec possunt esse,
+intellegimus, voluptas, quae passeribus omnibus nota est, a nobis
+intellegi non potest? Quid, si efficio ut fateare me non modo quid sit
+voluptas scire–est enim iucundus motus in sensu–, sed etiam quid eam tu
+velis esse? Tum enim eam ipsam vis, quam modo ego dixi, et nomen
+inponis, in motu ut sit et faciat aliquam varietatem, tum aliam quandam
+summam voluptatem, quo addi nihil possit; eam tum adesse, cum dolor
+omnis absit; eam stabilem appellas. Sit sane ista voluptas.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {156}
+Dic in quovis conventu te omnia facere, ne doleas. Si ne hoc quidem
+satis ample, satis honeste dici putas, dic te omnia et in isto
+magistratu et in omni vita utilitatis tuae causa facturum, nihil nisi
+quod expediat, nihil denique nisi tua causa: quem clamorem contionis aut
+quam spem consulatus eius, qui tibi paratissimus est, futuram putas?
+Eamne rationem igitur sequere, qua tecum ipse et cum tuis utare,
+profiteri et in medium proferre non audeas? At vero illa, quae
+Peripatetici, quae Stoici dicunt, semper tibi in ore sunt in iudiciis,
+in senatu. Officium, aequitatem, dignitatem, fidem, recta, honesta,
+digna imperio, digna populo Romano, omnia pericula pro re publica, mori
+pro patria, haec cum loqueris, nos barones stupemus, tu videlicet tecum
+ipse rides.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {157}
+Nam inter ista tam magnifica verba tamque praeclara non habet ullum
+voluptas locum, non modo illa, quam in motu esse dicitis, quam omnes
+urbani rustici, omnes, inquam, qui Latine loquuntur, voluptatem vocant,
+sed ne haec quidem stabilis, quam praeter vos nemo appellat voluptatem.
+Vide igitur ne non debeas verbis nostris uti, sententiis tuis. Quodsi
+vultum tibi, si incessum fingeres, quo gravior viderere, non esses tui
+similis; verba tu fingas et ea dicas, quae non sentias? Aut etiam, ut
+vestitum, sic sententiam habeas aliam domesticam, aliam forensem, ut in
+fronte ostentatio sit, intus veritas occultetur? Vide, quaeso, rectumne
+sit. Mihi quidem eae verae videntur opiniones, quae honestae, quae
+laudabiles, quae gloriosae, quae in senatu, quae apud populum, quae in
+omni coetu concilioque profitendae sint, ne id non pudeat sentire, quod
+pudeat dicere.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {158}
+Amicitiae vero locus ubi esse potest aut quis amicus esse cuiquam, quem
+non ipsum amet propter ipsum? Quid autem est amare, e quo nomen ductum
+amicitiae est, nisi velle bonis aliquem affici quam maximis, etiamsi ad
+se ex iis nihil redundet? ‘Prodest’, inquit, ‘mihi eo esse animo.’ Immo
+videri fortasse. Esse enim, nisi eris, non potes. Qui autem esse
+poteris, nisi te amor ipse ceperit? quod non subducta utilitatis ratione
+effici solet, sed ipsum a se oritur et sua sponte nascitur. ‘At enim
+sequor utilitatem.’ Manebit ergo amicitia tam diu, quam diu sequetur
+utilitas, et, si utilitas amicitiam constituet, tollet eadem.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {159}
+Sed quid ages tandem, si utilitas ab amicitia, ut fit saepe, defecerit?
+relinquesne? Quae ista amicitia est? Retinebis? Qui convenit? Quid enim
+de amicitia statueris utilitatis causa expetenda vides. ‘Ne in odium
+veniam, si amicum destitero tueri.’ Primum cur ista res digna odio est,
+nisi quod est turpis? Quodsi, ne quo incommodo afficiare, non relinques
+amicum, tamen, ne sine fructu alligatus sis, ut moriatur optabis. Quid,
+si non modo utilitatem tibi nullam afferet, sed iacturae rei familiaris
+erunt faciendae, labores suscipiendi, adeundum vitae periculum? Ne tum
+quidem te respicies et cogitabis sibi quemque natum esse et suis
+voluptatibus? Vadem te ad mortem tyranno dabis pro amico, ut Pythagoreus
+ille Siculo fecit tyranno? Aut, Pylades cum sis, dices te esse Orestem,
+ut moriare pro amico? Aut, si esses Orestes, Pyladem refelleres, te
+indicares et, si id non probares, quo minus ambo una necaremini non
+precarere?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {160}
+Faceres tu quidem, Torquate, haec omnia; nihil enim arbitror esse magna
+laude dignum, quod te praetermissurum credam aut mortis aut doloris
+metu. Non quaeritur autem quid naturae tuae consentaneum sit, sed quid
+disciplinae. Ratio ista, quam defendis, praecepta, quae didicisti, quae
+probas, funditus evertunt amicitiam, quamvis eam Epicurus, ut facit, in
+caelum efferat laudibus. At coluit ipse amicitias. Quis, quaeso, illum
+negat et bonum virum et comem et humanum fuisse? De ingenio eius in his
+disputationibus, non de moribus quaeritur. Sit ista in Graecorum
+levitate perversitas, qui maledictis insectantur eos, a quibus de
+veritate dissentiunt. Sed quamvis comis in amicis tuendis fuerit, tamen,
+si haec vera sunt–nihil enim affirmo–, non satis acutus fuit.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {161}
+At multis se probavit. Et quidem iure fortasse, sed tamen non
+gravissimum est testimonium multitudinis. In omni enim arte vel studio
+vel quavis scientia vel in ipsa virtute optimum quidque rarissimum est.
+Ac mihi quidem, quod et ipse bonus vir fuit et multi Epicurei et fuerunt
+et hodie sunt et in amicitiis fideles et in omni vita constantes et
+graves nec voluptate, sed officio consilia moderantes, hoc videtur maior
+vis honestatis et minor voluptatis. Ita enim vivunt quidam, ut eorum
+vita refellatur oratio. Atque ut ceteri dicere existimantur melius quam
+facere, sic hi mihi videntur facere melius quam dicere.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {162}
+Sed haec nihil sane ad rem; illa videamus, quae a te de amicitia dicta
+sunt. E quibus unum mihi videbar ab ipso Epicuro dictum cognoscere,
+amicitiam a voluptate non posse divelli ob eamque rem colendam esse,
+quod, (quoniam) sine ea tuto et sine metu vivi non posset, ne iucunde
+quidem posset. Satis est ad hoc responsum. Attulisti aliud humanius
+horum recentiorum, numquam dictum ab ipso illo, quod sciam, primo
+utilitatis causa amicum expeti, cum autem usus accessisset, tum ipsum
+amari per se etiam omissa spe voluptatis. Hoc etsi multimodis reprehendi
+potest, tamen accipio, quod dant. Mihi enim satis est, ipsis non satis.
+Nam aliquando posse recte fieri dicunt nulla expectata nec quaesita
+voluptate.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {163}
+Posuisti etiam dicere alios foedus quoddam inter se facere sapientis,
+ut, quem ad modum sint in se ipsos animati, eodem modo sint erga amicos;
+id et fieri posse et saepe esse factum et ad voluptates percipiendas
+maxime pertinere. Hoc foedus facere si potuerunt, faciant etiam illud,
+ut aequitatem, modestiam, virtutes omnes per se ipsas gratis diligant.
+An vero, si fructibus et emolumentis et utilitatibus amicitias colemus,
+si nulla caritas erit, quae faciat amicitiam ipsam sua sponte, vi sua,
+ex se et propter se expetendam, dubium est, quin fundos et insulas
+amicis anteponamus?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {164}
+Licet hic rursus ea commemores, quae optimis verbis ab Epicuro de laude
+amicitiae dicta sunt. Non quaero, quid dicat, sed quid convenienter
+possit rationi et sententiae suae dicere. ‘Utilitatis causa amicitia est
+quaesita.’ Num igitur utiliorem tibi hunc Triarium putas esse posse,
+quam si tua sint Puteolis granaria? Collige omnia, quae soletis:
+‘Praesidium amicorum.’ Satis est tibi in te, satis in legibus, satis in
+mediocribus amicitiis praesidii. Iam contemni non poteris. Odium autem
+et invidiam facile vitabis. Ad eas enim res ab Epicuro praecepta dantur.
+Et tamen tantis vectigalibus ad liberalitatem utens etiam sine hac
+Pyladea amicitia multorum te benivolentia praeclare tuebere et munies.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {165}
+‘At quicum ioca seria, ut dicitur, quicum arcana, quicum occulta omnia?’
+Tecum optime, deinde etiam cum mediocri amico. Sed fac ista esse non
+inportuna; quid ad utilitatem tantae pecuniae? Vides igitur, si
+amicitiam sua caritate metiare, nihil esse praestantius, sin emolumento,
+summas familiaritates praediorum fructuosorum mercede superari. Me
+igitur ipsum ames oportet, non mea, si veri amici futuri sumus. Sed in
+rebus apertissimis nimium longi sumus. Perfecto enim et concluso neque
+virtutibus neque amicitiis usquam locum esse, si ad voluptatem omnia
+referantur, nihil praeterea est magnopere dicendum. Ac tamen, ne cui
+loco non videatur esse responsum, pauca etiam nunc dicam ad reliquam
+orationem tuam.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {166}
+Quoniam igitur omnis summa philosophiae ad beate vivendum refertur,
+idque unum expetentes homines se ad hoc studium contulerunt, beate autem
+vivere alii in alio, vos in voluptate ponitis, item contra miseriam
+omnem in dolore, id primum videamus, beate vivere vestrum quale sit.
+Atque hoc dabitis, ut opinor, si modo sit aliquid esse beatum, id
+oportere totum poni in potestate sapientis. Nam si amitti vita beata
+potest, beata esse non potest. Quis enim confidit semper sibi illud
+stabile et firmum permansurum, quod fragile et caducum sit? Qui autem
+diffidet perpetuitati bonorum suorum, timeat necesse est, ne aliquando
+amissis illis sit miser. Beatus autem esse in maximarum rerum timore
+nemo potest.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {167}
+Nemo igitur esse beatus potest. Neque enim in aliqua parte, sed in
+perpetuitate temporis vita beata dici solet, nec appellatur omnino vita,
+nisi confecta atque absoluta, nec potest quisquam alias beatus esse,
+alias miser; qui enim existimabit posse se miserum esse beatus non erit.
+Nam cum suscepta semel est beata vita, tam permanet quam ipsa illa
+effectrix beatae vitae sapientia neque expectat ultimum tempus aetatis,
+quod Croeso scribit Herodotus praeceptum a Solone. At enim, quem ad
+modum tute dicebas, negat Epicurus diuturnitatem quidem temporis ad
+beate vivendum aliquid afferre, nec minorem voluptatem percipi in
+brevitate temporis, quam si illa sit sempiterna.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {168}
+Haec dicuntur inconstantissime. Cum enim summum bonum in voluptate
+ponat, negat infinito tempore aetatis voluptatem fieri maiorem quam
+finito atque modico. Qui bonum omne in virtute ponit, is potest dicere
+perfici beatam vitam perfectione virtutis; negat enim summo bono afferre
+incrementum diem. Qui autem voluptate vitam effici beatam putabit, qui
+sibi is conveniet, si negabit voluptatem crescere longinquitate? Igitur
+ne dolorem quidem. An dolor longissimus quisque miserrimus, voluptatem
+non optabiliorem diuturnitas facit? Quid est igitur, cur ita semper deum
+appellet Epicurus beatum et aeternum? Dempta enim aeternitate nihilo
+beatior Iuppiter quam Epicurus; uterque enim summo bono fruitur, id est
+voluptate. ‘At enim hic etiam dolore.’ At eum nihili facit; ait enim se,
+si uratur, ‘Quam hoc suave!’ dicturum.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {169}
+Qua igitur re ab deo vincitur, si aeternitate non vincitur? In qua quid
+est boni praeter summam voluptatem, et eam sempiternam? Quid ergo
+attinet gloriose loqui, nisi constanter loquare? In voluptate
+corporis–addam, si vis, ‘animi’, dum ea ipsa, ut vultis, sit e
+corpore–situm est vivere beate. Quid? Istam voluptatem perpetuam quis
+potest praestare sapienti? Nam quibus rebus efficiuntur voluptates, eae
+non sunt in potestate sapientis. Non enim in ipsa sapientia positum est
+beatum esse, sed in iis rebus, quas sapientia comparat ad voluptatem.
+Totum autem id externum est, et quod externum, id in casu est. Ita fit
+beatae vitae domina fortuna, quam Epicurus ait exiguam intervenire
+sapienti.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {170}
+Age, inquies, ista parva sunt. Sapientem locupletat ipsa natura, cuius
+divitias Epicurus parabiles esse docuit. Haec bene dicuntur, nec ego
+repugno, sed inter sese ipsa pugnant. Negat enim tenuissimo victu, id
+est contemptissimis escis et potionibus, minorem voluptatem percipi quam
+rebus exquisitissimis ad epulandum. Huic ego, si negaret quicquam
+interesse ad beate vivendum quali uteretur victu, concederem, laudarem
+etiam; verum enim diceret, idque Socratem, qui voluptatem nullo loco
+numerat, audio dicentem, cibi condimentum esse famem, potionis sitim.
+Sed qui ad voluptatem omnia referens vivit ut Gallonius, loquitur ut
+Frugi ille Piso, non audio nec eum, quod sentiat, dicere existimo.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {171}
+Naturales divitias dixit parabiles esse, quod parvo esset natura
+contenta. Certe, nisi voluptatem tanti aestimaretis. Non minor, inquit,
+voluptas percipitur ex vilissimis rebus quam ex pretiosissimis. Hoc est
+non modo cor non habere, sed ne palatum quidem. Qui enim voluptatem
+ipsam contemnunt, iis licet dicere se acupenserem maenae non anteponere.
+Cui vero in voluptate summum bonum est, huic omnia sensu, non ratione
+sunt iudicanda, eaque dicenda optima, quae sint suavissima.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {172}
+Verum esto; consequatur summas voluptates non modo parvo, sed per me
+nihilo, si potest; sit voluptas non minor in nasturcio illo, quo vesci
+Persas esse solitos scribit Xenophon, quam in Syracusanis mensis, quae a
+Platone graviter vituperantur; sit, inquam, tam facilis, quam vultis,
+comparatio voluptatis, quid de dolore dicemus? Cuius tanta tormenta
+sunt, ut in iis beata vita, si modo dolor summum malum est, esse non
+possit. Ipse enim Metrodorus, paene alter Epicurus, beatum esse
+describit his fere verbis: ‘cum corpus bene constitutum sit et sit
+exploratum ita futurum.’ an id exploratum cuiquam potest esse, quo modo
+se hoc habiturum sit corpus, non dico ad annum, sed ad vesperum? Dolor
+ergo, id est summum malum, metuetur semper, etiamsi non aderit; iam enim
+adesse poterit. Qui potest igitur habitare in beata vita summi mali
+metus?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {173}
+Traditur, inquit, ab Epicuro ratio neglegendi doloris. Iam id ipsum
+absurdum, maximum malum neglegi. Sed quae tandem ista ratio est? Maximus
+dolor, inquit, brevis est. Primum quid tu dicis breve? Deinde dolorem
+quem maximum? Quid enim? summus dolor plures dies manere non potest?
+Vide, ne etiam menses! Nisi forte eum dicis, qui, simul atque arripuit,
+interficit. Quis istum dolorem timet? illum mallem levares, quo optimum
+atque humanissimum virum, Cn. Octavium, Marci filium, familiarem meum,
+confici vidi, nec vero semel nec ad breve tempus, sed et saepe et plane
+diu. Quos ille, di inmortales, cum omnes artus ardere viderentur,
+cruciatus perferebat! Nec tamen miser esse, quia summum id malum non
+erat, tantum modo laboriosus videbatur; at miser, si in flagitiosa et
+vitiosa vita afflueret voluptatibus.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {174}
+Quod autem magnum dolorem brevem, longinquum levem esse dicitis, id non
+intellego quale sit. Video enim et magnos et eosdem bene longinquos
+dolores, quorum alia toleratio est verior, qua uti vos non potestis, qui
+honestatem ipsam per se non amatis. Fortitudinis quaedam praecepta sunt
+ac paene leges, quae effeminari virum vetant in dolore. Quam ob rem
+turpe putandum est, non dico dolere–nam id quidem est interdum necesse–,
+sed saxum illud Lemnium clamore Philocteteo funestare, Quod eiulatu,
+questu, gemitu, fremitibus Resonando mutum flebiles voces refert. Huic
+Epicurus praecentet, si potest, cui (e) viperino morsu venae viscerum
+Veneno inbutae taetros cruciatus cient! Sic Epicurus: ‘Philocteta, st!
+Brevis dolor.’ At iam decimum annum in spelunca iacet. ‘Si longus,
+levis; dat enim intervalla et relaxat.’}%
+%
+\NewLipsumPar{% {175}
+Primum non saepe, deinde quae est ista relaxatio, cum et praeteriti
+doloris memoria recens est et futuri atque inpendentis torquet timor?
+‘Moriatur’, inquit. Fortasse id optimum, sed ubi illud: ‘Plus semper
+voluptatis’? Si enim ita est, vide ne facinus facias, cum mori suadeas.
+Potius ergo illa dicantur: turpe esse, viri non esse debilitari dolore,
+frangi, succumbere. Nam ista vestra: ‘Si gravis, brevis; si longus,
+levis’ dictata sunt. Virtutis, magnitudinis animi, patientiae,
+fortitudinis fomentis dolor mitigari solet.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {176}
+Audi, ne longe abeam, moriens quid dicat Epicurus, ut intellegas facta
+eius cum dictis discrepare: ‘Epicurus Hermarcho salutem. Cum ageremus’,
+inquit, ‘vitae beatum et eundem supremum diem, scribebamus haec. Tanti
+autem aderant vesicae et torminum morbi, ut nihil ad eorum magnitudinem
+posset accedere.’ Miserum hominem! Si dolor summum malum est, dici
+aliter non potest. Sed audiamus ipsum: ‘Compensabatur’, inquit, ‘tamen
+cum his omnibus animi laetitia, quam capiebam memoria rationum
+inventorumque nostrorum. Sed tu, ut dignum est tua erga me et
+philosophiam voluntate ab adolescentulo suscepta, fac ut Metrodori
+tueare liberos.’}%
+%
+\NewLipsumPar{% {177}
+Non ego iam Epaminondae, non Leonidae mortem huius morti antepono,
+quorum alter cum vicisset Lacedaemonios apud Mantineam atque ipse gravi
+vulnere exanimari se videret, ut primum dispexit, quaesivit salvusne
+esset clipeus. Cum salvum esse flentes sui respondissent, rogavit
+essentne fusi hostes. Cum id quoque, ut cupiebat, audivisset, evelli
+iussit eam, qua erat transfixus, hastam. Ita multo sanguine profuso in
+laetitia et in victoria est mortuus. Leonidas autem, rex
+Lacedaemoniorum, se in Thermopylis trecentosque eos, quos eduxerat
+Sparta, cum esset proposita aut fuga turpis aut gloriosa mors, opposuit
+hostibus. Praeclarae mortes sunt imperatoriae; philosophi autem in suis
+lectulis plerumque moriuntur. Refert tamen, quo modo. (beatus) sibi
+videtur esse moriens. Magna laus. ‘Compensabatur’, inquit, ‘cum summis
+doloribus laetitia.’}%
+%
+\NewLipsumPar{% {178}
+Audio equidem philosophi vocem, Epicure, sed quid tibi dicendum sit
+oblitus es. Primum enim, si vera sunt ea, quorum recordatione te gaudere
+dicis, hoc est, si vera sunt tua scripta et inventa, gaudere non potes.
+Nihil enim iam habes, quod ad corpus referas; est autem a te semper
+dictum nec gaudere quemquam nisi propter corpus nec dolere.
+‘Praeteritis’, inquit, ‘gaudeo.’ Quibusnam praeteritis? Si ad corpus
+pertinentibus, rationes tuas te video compensare cum istis doloribus,
+non memoriam corpore perceptarum voluptatum; sin autem ad animum, falsum
+est, quod negas animi ullum esse gaudium, quod non referatur ad corpus.
+Cur deinde Metrodori liberos commendas? Quid (in) isto egregio tuo
+officio et tanta fide–sic enim existimo–ad corpus refers?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {179}
+Huc et illuc, Torquate, vos versetis licet, nihil in hac praeclara
+epistula scriptum ab Epicuro congruens et conveniens decretis eius
+reperietis. Ita redarguitur ipse a sese, convincunturque scripta eius
+probitate ipsius ac moribus. Nam ista commendatio puerorum, memoria et
+caritas amicitiae, summorum officiorum in extremo spiritu conservatio
+indicat innatam esse homini probitatem gratuitam, non invitatam
+voluptatibus nec praemiorum mercedibus evocatam. Quod enim testimonium
+maius quaerimus, quae honesta et recta sint, ipsa esse optabilia per
+sese, cum videamus tanta officia morientis?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {180}
+Sed ut epistulam laudandam arbitror eam, quam modo totidem fere verbis
+interpretatus sum, quamquam ea cum summa eius philosophia nullo modo
+congruebat, sic eiusdem testamentum non solum (a) philosophi gravitate,
+sed etiam ab ipsius sententia iudico discrepare. Scripsit enim et multis
+saepe verbis et breviter arteque in eo libro, quem modo nominavi, mortem
+nihil ad nos pertinere. Quod enim dissolutum sit, id esse sine sensu,
+quod autem sine sensu sit, id nihil ad nos pertinere omnino. Hoc ipsum
+elegantius poni meliusque potuit. Nam quod ita positum est, quod
+dissolutum sit, id esse sine sensu, id eius modi est, ut non satis plane
+dicat quid sit dissolutum.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {181}
+Sed tamen intellego quid velit. Quaero autem quid sit, quod, cum
+dissolutione, id est morte, sensus omnis extinguatur, et cum reliqui
+nihil sit omnino, quod pertineat ad nos, tam accurate tamque diligenter
+caveat et sanciat ut Amynomachus et Timocrates, heredes sui, de
+Hermarchi sententia dent quod satis sit ad diem agendum natalem suum
+quotannis mense Gamelione itemque omnibus mensibus vicesimo die lunae
+dent ad eorum epulas, qui una secum philosophati sint, ut et sui et
+Metrodori memoria colatur.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {182}
+Haec ego non possum dicere non esse hominis quamvis et belli et humani,
+sapientis vero nullo modo, physici praesertim, quem se ille esse vult,
+putare ullum esse cuiusquam diem natalem. Quid? Idemne potest esse dies
+saepius, qui semel fuit? Certe non potest. An eiusdem modi? Ne id
+quidem, nisi multa annorum intercesserint milia, ut omnium siderum
+eodem, unde profecta sint, fiat ad unum tempus reversio. Nullus est
+igitur cuiusquam dies natalis. ‘At habetur!’ Et ego id scilicet
+nesciebam! Sed ut sit, etiamne post mortem coletur? Idque testamento
+cavebit is, qui nobis quasi oraculum ediderit nihil post mortem ad nos
+pertinere? Haec non erant eius, qui innumerabilis mundos infinitasque
+regiones, quarum nulla esset ora, nulla extremitas, mente peragravisset.
+Num quid tale Democritus? Ut alios omittam, hunc appello, quem ille unum
+secutus est.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {183}
+Quodsi dies notandus fuit, eumne potius, quo natus, an eum, quo sapiens
+factus est? Non potuit, inquies, fieri sapiens, nisi natus esset. [et]
+Isto modo, ne si avia quidem eius nata non esset. Res tota, Torquate,
+non doctorum hominum, velle post mortem epulis celebrari memoriam sui
+nominis. Quos quidem dies quem ad modum agatis et in quantam hominum
+facetorum urbanitatem incurratis, non dico– nihil opus est litibus–;
+tantum dico, magis fuisse vestrum agere Epicuri diem natalem, quam
+illius testamento cavere ut ageretur.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {184}
+Sed ut ad propositum–de dolore enim cum diceremus, ad istam epistulam
+delati sumus–, nunc totum illud concludi sic licet: qui in summo malo
+est, is tum, cum in eo est, non est beatus; sapiens autem semper beatus
+est et est aliquando in dolore; non est igitur summum malum dolor. Iam
+illud quale tandem est, bona praeterita non effluere sapienti, mala
+meminisse non oportere? Primum in nostrane potestate est, quid
+meminerimus? Themistocles quidem, cum ei Simonides an quis alius artem
+memoriae polliceretur, ‘Oblivionis’, inquit, ‘mallem. Nam memini etiam
+quae nolo, oblivisci non possum quae volo.’}%
+%
+\NewLipsumPar{% {185}
+Magno hic ingenio, sed res se tamen sic habet, ut nimis imperiosi
+philosophi sit vetare meminisse. Vide ne ista sint Manliana vestra aut
+maiora etiam, si imperes quod facere non possim. Quid, si etiam iucunda
+memoria est praeteritorum malorum? Ut proverbia non nulla veriora sint
+quam vestra dogmata. Vulgo enim dicitur: ‘Iucundi acti labores’, nec
+male Euripides– concludam, si potero, Latine; Graecum enim hunc versum
+nostis omnes–: ‘Suavis laborum est praeteritorum memoria.’ Sed ad bona
+praeterita redeamus. Quae si a vobis talia dicerentur, qualibus Caius
+Marius uti poterat, ut expulsus, egens, in palude demersus tropaeorum
+recordatione levaret dolorem suum, audirem et plane probarem. Nec enim
+absolvi beata vita sapientis neque ad exitum perduci poterit, si prima
+quaeque bene ab eo consulta atque facta ipsius oblivione obruentur.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {186}
+Sed vobis voluptatum perceptarum recordatio vitam beatam facit, et
+quidem corpore perceptarum. Nam si quae sunt aliae, falsum est omnis
+animi voluptates esse e corporis societate. Corporis autem voluptas si
+etiam praeterita delectat, non intellego, cur Aristoteles Sardanapalli
+epigramma tantopere derideat, in quo ille rex Syriae glorietur se omnis
+secum libidinum voluptates abstulisse. Quod enim ne vivus quidem,
+inquit, diutius sentire poterat, quam dum fruebatur, quo modo id potuit
+mortuo permanere? Effluit igitur voluptas corporis et prima quaeque
+avolat saepiusque relinquit causam paenitendi quam recordandi. Itaque
+beatior Africanus cum patria illo modo loquens: ‘Desine, Roma, tuos
+hostes’ reliquaque praeclare: ‘Nam tibi moenimenta mei peperere
+labores.’ Laboribus hic praeteritis gaudet, tu iubes voluptatibus, et
+hic se ad ea revocat, e quibus nihil umquam rettulerit ad corpus, tu
+totus haeres in corpore.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {187}
+Illud autem ipsum qui optineri potest, quod dicitis, omnis animi et
+voluptates et dolores ad corporis voluptates ac dolores pertinere?
+Nihilne te delectat umquam –video, quicum loquar–, te igitur, Torquate,
+ipsum per se nihil delectat? Omitto dignitatem, honestatem, speciem
+ipsam virtutum, de quibus ante dictum est, haec leviora ponam: poema,
+orationem cum aut scribis aut legis, cum omnium factorum, cum regionum
+conquiris historiam, signum, tabula, locus amoenus, ludi, venatio, villa
+Luculli–nam si ‘tuam’ dicerem, latebram haberes; ad corpus diceres
+pertinere–, sed ea, quae dixi, ad corpusne refers? An est aliquid, quod
+te sua sponte delectet? Aut pertinacissimus fueris, si in eo perstiteris
+ad corpus ea, quae dixi, referri, aut deserueris totam Epicuri
+voluptatem, si negaveris.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {188}
+Quod vero a te disputatum est maiores esse voluptates et dolores animi
+quam corporis, quia trium temporum particeps animus sit, corpore autem
+praesentia solum sentiantur, qui id probari potest, ut is, qui propter
+me aliquid gaudeat, plus quam ego ipse gaudeat? [animo voluptas oritur
+propter voluptatem corporis, et maior est animi voluptas quam corporis.
+Ita fit, ut gratulator laetior sit quam is, cui gratulatur.] Sed dum
+efficere vultis beatum sapientem, cum maximas animo voluptates percipiat
+omnibusque partibus maiores quam corpore, quid occurrat non videtis.
+Animi enim quoque dolores percipiet omnibus partibus maiores quam
+corporis. Ita miser sit aliquando necesse est is, quem vos beatum semper
+vultis esse, nec vero id, dum omnia ad voluptatem doloremque referetis,
+efficietis umquam.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {189}
+Quare aliud aliquod, Torquate, hominis summum bonum reperiendum est,
+voluptatem bestiis concedamus, quibus vos de summo bono testibus uti
+soletis. Quid, si etiam bestiae multa faciunt duce sua quaeque natura
+partim indulgenter vel cum labore, ut in gignendo, in educando,
+perfacile appareat aliud quiddam iis propositum, non voluptatem? Partim
+cursu et peragratione laetantur, congregatione aliae coetum quodam modo
+civitatis imitantur;}%
+%
+\NewLipsumPar{% {190}
+Videmus in quodam volucrium genere non nulla indicia pietatis,
+cognitionem, memoriam, in multis etiam desideria videmus. Ergo in
+bestiis erunt secreta e voluptate humanarum quaedam simulacra virtutum,
+in ipsis hominibus virtus nisi voluptatis causa nulla erit? Et homini,
+qui ceteris animantibus plurimum praestat, praecipue a natura nihil
+datum esse dicemus?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {191}
+Nos vero, siquidem in voluptate sunt omnia, longe multumque superamur a
+bestiis, quibus ipsa terra fundit ex sese pastus varios atque abundantes
+nihil laborantibus, nobis autem aut vix aut ne vix quidem suppetunt
+multo labore quaerentibus. Nec tamen ullo modo summum pecudis bonum et
+hominis idem mihi videri potest. Quid enim tanto opus est instrumento in
+optimis artibus comparandis? Quid tanto concursu honestissimorum
+studiorum, tanto virtutum comitatu, si ea nullam ad aliam rem nisi ad
+voluptatem conquiruntur?}%
+%
+\NewLipsumPar{% {192}
+Ut, si Xerxes, cum tantis classibus tantisque equestribus et pedestribus
+copiis Hellesponto iuncto Athone perfosso mari ambulavisset terra
+navigavisset, si, cum tanto impetu in Graeciam venisset, causam quis ex
+eo quaereret tantarum copiarum tantique belli, mel se auferre ex Hymetto
+voluisse diceret, certe sine causa videretur tanta conatus, sic nos
+sapientem plurimis et gravissimis artibus atque virtutibus instructum et
+ornatum non, ut illum, maria pedibus peragrantem, classibus montes, sed
+omne caelum totamque cum universo mari terram mente complexum voluptatem
+petere si dicemus, mellis causa dicemus tanta molitum.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {193}
+Ad altiora quaedam et magnificentiora, mihi crede, Torquate, nati sumus,
+nec id ex animi solum partibus, in quibus inest memoria rerum
+innumerabilium, in te quidem infinita, inest coniectura consequentium
+non multum a divinatione differens, inest moderator cupiditatis pudor,
+inest ad humanam societatem iustitiae fida custodia, inest in
+perpetiendis laboribus adeundisque periculis firma et stabilis doloris
+mortisque contemptio–ergo haec in animis, tu autem etiam membra ipsa
+sensusque considera, qui tibi, ut reliquae corporis partes, non comites
+solum virtutum, sed ministri etiam videbuntur.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {194}
+Quid? Si in ipso corpore multa voluptati praeponenda sunt, ut vires,
+valitudo, velocitas, pulchritudo, quid tandem in animis censes? In
+quibus doctissimi illi veteres inesse quiddam caeleste et divinum
+putaverunt. Quodsi esset in voluptate summum bonum, ut dicitis, optabile
+esset maxima in voluptate nullo intervallo interiecto dies noctesque
+versari, cum omnes sensus dulcedine omni quasi perfusi moverentur. Quis
+est autem dignus nomine hominis, qui unum diem totum velit esse in
+genere isto voluptatis? Cyrenaici quidem non recusant; vestri haec
+verecundius, illi fortasse constantius.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {195}
+Sed lustremus animo non has maximas artis, quibus qui carebant inertes a
+maioribus nominabantur, sed quaero num existimes, non dico Homerum,
+Archilochum, Pindarum, sed Phidian, Polyclitum, Zeuxim ad voluptatem
+artes suas direxisse. Ergo opifex plus sibi proponet ad formarum quam
+civis excellens ad factorum pulchritudinem? Quae autem est alia causa
+erroris tanti tam longe lateque diffusi, nisi quod is, qui voluptatem
+summum bonum esse decernit, non cum ea parte animi, qua inest ratio
+atque consilium, sed cum cupiditate, id est cum animi levissima parte,
+deliberat? Quaero enim de te, si sunt di, ut vos etiam putatis, qui
+possint esse beati, cum voluptates corpore percipere non possint, aut,
+si sine eo genere voluptatis beati sint, cur similem animi usum in
+sapiente esse nolitis.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {196}
+Lege laudationes, Torquate, non eorum, qui sunt ab Homero laudati, non
+Cyri, non Agesilai, non Aristidi aut Themistocli, non Philippi aut
+Alexandri, lege nostrorum hominum, lege vestrae familiae; neminem
+videbis ita laudatum, ut artifex callidus comparandarum voluptatum
+diceretur. Non elogia monimentorum id significant, velut hoc ad portam:
+‘Hunc unum plurimae consentiunt gentes populi primarium fuisse virum.’}%
+%
+\NewLipsumPar{% {197}
+Idne consensisse de Calatino plurimas gentis arbitramur, primarium
+populi fuisse, quod praestantissimus fuisset in conficiendis
+voluptatibus? Ergo in iis adolescentibus bonam spem esse dicemus et
+magnam indolem, quos suis commodis inservituros et quicquid ipsis
+expediat facturos arbitrabimur? Nonne videmus quanta perturbatio rerum
+omnium consequatur, quanta confusio? Tollitur beneficium, tollitur
+gratia, quae sunt vincla concordiae. Nec enim, cum tua causa cui
+commodes, beneficium illud habendum est, sed faeneratio, nec gratia
+deberi videtur ei, qui sua causa commodaverit. Maximas vero virtutes
+iacere omnis necesse est voluptate dominante. Sunt etiam turpitudines
+plurimae, quae, nisi honestas natura plurimum valeat, cur non cadant in
+sapientem non est facile defendere.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {198}
+Ac ne plura complectar–sunt enim innumerabilia–, bene laudata virtus
+voluptatis aditus intercludat necesse est. Quod iam a me expectare noli.
+Tute introspice in mentem tuam ipse eamque omni cogitatione pertractans
+percontare ipse te perpetuisne malis voluptatibus perfruens in ea, quam
+saepe usurpabas, tranquillitate degere omnem aetatem sine dolore,
+adsumpto etiam illo, quod vos quidem adiungere soletis, sed fieri non
+potest, sine doloris metu, an, cum de omnibus gentibus optime mererere,
+cum opem indigentibus salutemque ferres, vel Herculis perpeti aerumnas.
+Sic enim maiores nostri labores non fugiendos tristissimo tamen verbo
+aerumnas etiam in deo nominaverunt.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {199}
+Elicerem ex te cogeremque, ut responderes, nisi vererer ne Herculem
+ipsum ea, quae pro salute gentium summo labore gessisset, voluptatis
+causa gessisse diceres. Quae cum dixissem, Habeo, inquit Torquatus, ad
+quos ista referam, et, quamquam aliquid ipse poteram, tamen invenire
+malo paratiores. Familiares nostros, credo, Sironem dicis et Philodemum,
+cum optimos viros, tum homines doctissimos. Recte, inquit, intellegis.
+Age sane, inquam. Sed erat aequius Triarium aliquid de dissensione
+nostra iudicare. Eiuro, inquit adridens, iniquum, hac quidem de re; tu
+enim ista lenius, hic Stoicorum more nos vexat. Tum Triarius: Posthac
+quidem, inquit, audacius. Nam haec ipsa mihi erunt in promptu, quae modo
+audivi, nec ante aggrediar, quam te ab istis, quos dicis, instructum
+videro. Quae cum essent dicta, finem fecimus et ambulandi et disputandi.}%
+%
+\NewLipsumPar{% {200}
+Voluptatem quidem, Brute, si ipsa pro se loquatur nec tam pertinaces
+habeat patronos, concessuram arbitror convictam superiore libro
+dignitati. Etenim sit inpudens, si virtuti diutius repugnet, aut si
+honestis iucunda anteponat aut pluris esse contendat dulcedinem corporis
+ex eave natam laetitiam quam gravitatem animi atque constantiam. Quare
+illam quidem dimittamus et suis se finibus tenere iubeamus, ne
+blanditiis eius inlecebrisque impediatur disputandi severitas.}%
+%