summaryrefslogtreecommitdiff
path: root/info/lshort/polish/src/things.tex
blob: 8d9c16e5844e4d127d5e979381364cadc8105590 (plain)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
% -- translate-file=il2-pl --
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
% Contents: Things you need to know (LShort2e Introduction)
% File: things.tex (Polish translation)
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%

\chapter{Podstawy, które warto znaæ}
\begin{intro}
  W~pierwszej czê¶ci tego rozdzia³u przedstawimy krótko filozofiê oraz
  historiê systemu \LaTeXe. W~czê¶ci drugiej skoncentrujemy siê na podstawowych
  elementach dokumentu \LaTeX{}owego. Po przeczytaniu tego rozdzia³u
  czytelnik powinien z~grubsza wiedzieæ, jak dzia³a {\LaTeX}, co jest
  niezbêdne do rozumienia materia³u prezentowanego w~nastêpnych
  rozdzia³ach.
\end{intro}

\section{Nazwa programu}
\subsection{\TeX}

{\TeX} jest programem komputerowym stworzonym 
przez \index{Knuth Donald E.}Donalda E.~Knutha~\cite{texbook}. 
Jest przeznaczony do sk³adu
tekstów oraz wzorów matematycznych. Knuth rozpocz±³ pracê nad {\TeX}em
w~1977 roku, aby wykorzystaæ potencja³ sk³adu cyfrowego, stosowanego
wówczas na coraz szersz± skalê w~poligrafii. Mia³ te¿ nadziejê, ¿e uda
siê odwróciæ tendencjê do pogarszania siê jako¶ci typograficznej, co
uwidacznia³o siê w~jego w³asnych ksi±¿kach i~artyku³ach. W~u¿ywanej
obecnie postaci {\TeX} zosta³ udostêpniony w~roku 1982, a~niewielkie
rozszerzenie, dotycz±ce o¶miobitowego kodowania znaków, pojawi³o siê
w~roku 1989. {\TeX} ma renomê programu nadzwyczaj stabilnego,
pracuj±cego na ró¿nego rodzaju sprzêcie oraz praktycznie wolnego od
b³êdów. Numery wersji {\TeX}a zbiegaj± do liczby $\pi$, a~obecny wynosi
3{,}14159.

S³owo {\TeX} nale¿y wymawiaæ ,,tech''. Zg³oska ,,ch'' ma zwi±zek z~tym,
¿e znak X przypomina greck± literê ,,chi''. \TeX{} jest te¿ pierwsz±
sylab± greckiego s³owa texnologia (technologia). W~sytuacjach, w~których
nie mo¿na zapisywaæ nazwy {\TeX} z~charakterystycznym obni¿eniem litery~E, 
nale¿y zamiennie u¿ywaæ wersji \texttt{TeX}. 

\subsection{\LaTeX}

{\LaTeX} jest zestawem instrukcji (poleceñ, makrodefinicji, makr)
umo¿liwiaj±cych autorom z³o¿enie i~wydrukowanie ich prac na
najwy¿szym poziomie typograficznym.
%!%{\LaTeX} jest zestawem poleceñ, tak zwanych makr, umo¿liwiaj±cych
%!%autorom sk³adanie i~drukowanie prac na bardzo wysokim poziomie
%!%typograficznym, w~predefiniowanej profesjonalnej szacie graficznej.
Pierwsz± wersjê {\LaTeX}a opracowa³ \index{Lamport Leslie}Leslie
Lamport~\cite{manual}. Do formatowania dokumentu {\LaTeX}
u¿ywa programu {\TeX}. Pielêgnacj± dzisiejszych wersji \LaTeX{}a 
zajmuje siê Frank Mittelbach\index{Mittelbach Frank}.

Kilka lat temu pakiet \LaTeX{} zosta³ rozszerzony przez zespó³ o~nazwie
\index{LaTeX3@\LaTeX 3}\LaTeX 3 (\Elang{\LaTeX 3 team}), kierowany przez
\index{Mittelbach Frank}Franka Mittelbacha. Celem tego rozszerzenia by³o
wprowadzenie kilku od dawna postulowanych ulepszeñ oraz unifikacja
rozmaitych odmian \LaTeX{}a, które rozpowszechni³y siê od chwili
powstania kilkana¶cie lat wcze¶niej 
\LaTeX{}a w~wersji 2.09\index{LaTeX 2.09@\LaTeX{}2.09}. Now± wersjê 
pakietu nazwano \index{LaTeX 2e@\LaTeXe}\LaTeXe, w~celu odró¿nienia 
jej od wersji poprzednich. Niniejszy dokument opisuje w³a¶nie \LaTeXe.

S³owo {\LaTeX} nale¿y wymawiaæ ,,lej-tech'' albo ,,la-tech.'' Je¿eli
nie mo¿na zapisaæ symbolu {\LaTeX}, to zamiennie nale¿y u¿yæ zapisu
\texttt{LaTeX}. {\LaTeXe} wymawiamy ,,la-tech dwa i'', a~zamienn±
wersj± zapisu jest \texttt{LaTeX2e}.

\section{Podstawy}
\subsection{Autor, redaktor i~zecer}

Aby wydaæ ksi±¿kê, autor dostarcza maszynopis do wydawnictwa.
W~wydawnictwie redaktor decyduje o~uk³adzie graficznym dokumentu
(szeroko¶æ szpalty, krój pisma, odstêpy przed i~po tytu³ach
rozdzia³ów~itd.). Redaktor zapisuje swoje decyzje w~maszynopisie,
w~formie odpowiednich instrukcji, i~przekazuje go zecerowi. Na
podstawie maszynopisu oraz~instrukcji zecer wykonuje sk³ad.

Redaktor-cz³owiek odgaduje, co mia³ na my¶li autor, gdy zapisywa³
maszynopis. Wykorzystuj±c swoje do¶wiadczenie zawodowe, ustala, które
miejsca w~maszynopisie oznaczaj± tytu³y rozdzia³ów, podrozdzia³ów,
cytaty, przyk³ady, wzory matematyczne itd.

{\LaTeX} gra rolê redaktora, a~{\TeX} -- zecera. Z~tym ¿e {\LaTeX}
jest ,,zaledwie'' programem komputerowym i~dlatego potrzebuje dodatkowej
pomocy autora, który powinien dostarczyæ niezbêdnych do sk³adu
informacji o~strukturze logicznej dokumentu. Informacje te autor zapisuje
w~pliku ¼ród³owym dokumentu jako ,,polecenia dla {\LaTeX}a''.

Praca z~{\LaTeX}em zdecydowanie ró¿ni siê od podej¶cia stosowanego
w~procesorach tekstu typu \wi{\WYSIWYG}\footnote{ang.~\textit{What you
    see is what you get} (dostaniesz to, co widzisz).}, takich jak
{\MSWord} albo \prg{OpenOffice}. %% Corel WordPerfect. 
Pierwszy sposób mo¿na
okre¶liæ ,,formatowaniem logicznym''\index{formatowanie!logiczne} 
drugi -- ,,formatowaniem
wizualnym''\index{formatowanie!wizualne}. 
U¿ywaj±c programów typu {\WYSIWYG}, autor decyduje
interakcyjnie o~wygl±dzie graficznym dokumentu, w~miarê dopisywania
tekstu.
Przez ca³y czas widzi na ekranie, jak tekst bêdzie wygl±da³ po wydrukowaniu. 

U¿ywaj±c {\LaTeX}a, nie mo¿na na ogó³ ogl±daæ dokumentu w~jego
ostatecznej postaci i~jednocze¶nie dopisywaæ tekstu. Mo¿na natomiast
obejrzeæ dokument na ekranie po przetworzeniu go {\LaTeX}em\footnote{Na
  szybkim komputerze przetworzenie trwa czêsto zaledwie kilka sekund.
  Dysponuj±c du¿ym ekranem, mo¿na jednocze¶nie wy¶wietliæ okno z~plikiem
  ¼ród³owym oraz okno podgl±du, otrzymuj±c w~ten sposób system prawie
  {\WYSIWYG}.}. Gdy jest ju¿ gotowy, mo¿na dokument wys³aæ na drukarkê.

\subsection{Uk³ad graficzny }

Projektowanie ksi±¿ek jest sztuk±. Amatorzy czêsto pope³niaj± powa¿ny
b³±d, zak³adaj±c, ¿e zaprojektowanie uk³adu graficznego ksi±¿ki jest
jedynie kwesti± estetyki (je¿eli dokument ³adnie wygl±da, to jest dobrze
z³o¿ony). Poniewa¿ dokumenty s± przeznaczone do czytania, a~nie
do powieszenia, jak obraz na ¶cianie w~galerii, to o~wiele wiêksze
znaczenie ni¿ piêkny wygl±d ma ³atwo¶æ czytania i~przyswajania tekstu.
Przyk³ady:
%
\begin{itemize}
\item stopieñ pisma oraz numeracjê rozdzia³ów, podrozdzia³ów i~punktów
  nale¿y ustaliæ tak, by czytelnik móg³ siê szybko zorientowaæ
  w~strukturze dokumentu;
\item szeroko¶æ szpalty powinna byæ na tyle w±ska, by czytelnik nie
  musia³ wytê¿aæ wzroku, wystarczaj±co jednak du¿a, aby tekst
  elegancko wype³nia³ stronê.
\end{itemize}
%
W~systemach wizualnych czêsto powstaj± dokumenty przyjemne dla oka,
chocia¿ pozbawione struktury albo wykazuj±ce brak konsekwencji
w~strukturze. {\LaTeX} zapobiega powstawaniu takich b³êdów, nak³aniaj±c
autora do okre¶lenia \emph{logicznej} struktury dokumentu. Do
{\LaTeX}a nale¿y dobór najodpowiedniejszego dla niej uk³adu graficznego.

\subsection{Zalety i~wady}

Tematem czêsto dyskutowanym, gdy u¿ytkownicy programów typu
\wi{\WYSIWYG} spotykaj± u¿ytkowników {\LaTeX}a, s± ,,\wi{zalety
  {\LaTeX}a} w~porównaniu ze zwyk³ym procesorem tekstu'' albo na
odwrót. Najlepiej podczas takich dyskusji siedzieæ cicho.  Czasami
jednak nie ma ucieczki\dots

Na wszelki wypadek trochê amunicji. Oto najwa¿niejsze zalety
{\LaTeX}a w~porównaniu ze zwyk³ymi procesorami tekstu:

\begin{itemize}

\item
Dostêpne s± gotowe, przygotowane przez zawodowców 
%!%uk³ady graficzne, dziêki
szablony, dziêki
zastosowaniu których dokumenty wygl±daj± ,,jak z~drukarni''.
\item
Wygodnie sk³ada siê wzory matematyczne.
\item
Do rozpoczêcia pracy wystarczy poznaæ zaledwie kilkana¶cie
³atwych do zrozumienia instrukcji, okre¶laj±cych strukturê logiczn±
dokumentu. Nie trzeba zaprz±taæ sobie g³owy formatowaniem dokumentu.
\item
Nawet takie elementy jak: przypisy, odno¶niki, spisy tre¶ci,
spisy tabel, skorowidze oraz spisy bibliograficzne przygotowuje siê
bardzo ³atwo.
\item
Istnieje wiele bezp³atnych pakietów poszerzaj±cych typograficzne
mo¿liwo¶ci {\LaTeX}a.
Dostêpne s± na przyk³ad pakiety umo¿liwiaj±ce wstawianie do
dokumentów grafiki w~formacie \PostScript,
tworzenie hipertekstowej wersji dokumentów w~formacie \acro{PDF} czy te¿
przygotowanie spisów bibliograficznych wed³ug ¶ci¶le okre¶lonych
regu³, obowi±zuj±cych w~ró¿nych wydawnictwach. Opis wielu
z~tych pakietów mo¿na znale¼æ w~podrêczniku~\companion.
\item
{\LaTeX} zachêca autorów do tworzenia dokumentów o~dobrze
okre¶lonej strukturze.
\item
{\TeX} --~program formatuj±cy u¿ywany przez \LaTeXe{} --~jest bezp³atny
i~w~najwy¿szym stopniu przeno¶ny. Dziêki temu mo¿na dzia³aæ na
praktycznie dowolnej platformie systemowo{\dywiz}sprzêtowej.

%
% Add examples ...
%
\end{itemize}

\medskip

\noindent
{\LaTeX} ma tak¿e pewne wady, chocia¿ ciê¿ko mi
znale¼æ jak±kolwiek istotn±. Jestem jednak pewien, ¿e inne osoby
wska¿± ci ich setki\texttt{;-)}

\begin{itemize}
\item {\LaTeX} nie dzia³a u~tych, którzy zaprzedali swoje dusze\ldots
\item Chocia¿ przez zmianê niektórych parametrów mo¿na dostosowywaæ
  predefiniowane uk³ady graficzne do w³asnych potrzeb, to jednak
  zaprojektowanie ca³kowicie nowego uk³adu jest
  pracoch³onne\footnote{Plotki mówi±, ¿e jest to jeden z~wa¿niejszych
    problemów, nad jakim pracuj± twórcy systemu
 %   \LaTeX3\index{LaTeX3@\LaTeX 3}.}.
 % Uwaga (TP) powy¿szy zapis spowoduje wygenerowanie has³a: 
 % \indexentry{LaTeX3@\LaTeX  3}{4} (dwie spacje po LaTeX)
 % co spowoduje, ¿e makeindex posortuje to jako osobn± pozycjê
 % to samo bêdzie jak wstawimy \index{} w \caption
 % Z tego co mi siê wydaje to taki `feature' LaTeXa
 %
\LaTeX3\index{LaTeX3@\protect\LaTeX 3}.}.
\item Trudno jest tworzyæ dokumenty o~nieokre¶lonej, ba³aganiarskiej
strukturze.
\item Twój chomik mo¿e nie byæ w~stanie, mimo kilku obiecuj±cych
  kroków wstêpnych, w~pe³ni poj±æ koncepcjê znakowania logicznego.
\end{itemize}

\section{Plik ¼ród³owy}

Plik ¼ród³owy {\LaTeX}a to zwyk³y plik tekstowy (plik \acro{ASCII}).
Taki plik mo¿na utworzyæ w~dowolnym edytorze tekstowym.
Powinien on zawieraæ tekst dokumentu oraz instrukcje dla {\LaTeX}a
okre¶laj±ce, jak tekst ma zostaæ z³o¿ony.

\subsection{Odstêpy}

Znaki \emph{niewidoczne}\index{odstêp}, takie jak odstêpy (spacje) lub
znaki tabulacji, s± przez {\LaTeX}a traktowane jednakowo -- jako
odstêp.  \emph{Kolejno} po sobie wystêpuj±ce znaki odstêpu {\LaTeX}
traktuje jak \emph{pojedynczy} odstêp. Znaki odstêpu znajduj±ce siê na
pocz±tku wiersza s± prawie zawsze ignorowane\index{odstêp!na pocz±tku
  wiersza}. Pojedynczy koniec linii jest traktowany jak odstêp.

Pusty wiersz pomiêdzy dwoma wierszami tekstu oznacza koniec akapitu.
Kolejno wystêpuj±ce puste wiersze {\LaTeX} traktuje jak jeden.
Przyk³adem mo¿e byæ poni¿szy tekst. Po prawej stronie (w~ramce)
przedstawiono wynik sk³adu, a~po lewej -- zawarto¶æ pliku ¼ród³owego.
%
\begin{example} 
Nie ma znaczenia, czy miêdzy s³owami 
jest jedna czy     wiêcej spacji.

Pusty wiersz zakoñczy³ poprzedni 
akapit.
\end{example}

\subsection{Znaki specjalne}

Niektóre znaki s± zarezerwowane -- w~tym sensie, ¿e albo maj± dla
\LaTeX{}a specjalne znaczenie, albo nie s± dostêpne we wszystkich
standardowych krojach pisma. U¿yte dos³ownie w~pliku ¼ród³owym nie
pojawi± siê na wydruku, lecz (najczê¶ciej) spowoduj± b³±d podczas
przetwarzania tekstu. Oto ich lista:
%
\begin{code}
\verb.$ & % # _ { } ~ ^ \ . %$
\end{code}
%
\noindent
Znaki te mo¿na umie¶ciæ w~dokumencie pod warunkiem, ¿e w~pliku ¼ród³owym 
zostan± poprzedzone znakiem w-ty³-ciacha 
(ang. \UKemph{backslash}\index{backslash}):
%
\begin{example}
\$ \& \% \# \_ \{ \}
\end{example}
%
\noindent
Samego znaku w-ty³-ciach \emph{nie mo¿na} wstawiæ do tekstu metod±
podwojenia, kombinacja \verb|\\| jest bowiem poleceniem
{\LaTeX}a, opisanym w~punkcie~\ref{just-paragraphs}. Znak w-ty³-ciach
mo¿na wstawiæ poleceniem \verb|$\backslash$|\index{w-ty³-ciach}. Uwaga:
znaki dolara s± tu niezbêdne, a~ich opuszczenie spowoduje b³±d podczas
przetwarzania.

\subsection{Polecenia {\LaTeX}a}

Polecenia\index{polecenie} {\LaTeX}a mog± wyst±piæ w~dwóch
nastêpuj±cych odmianach:

\begin{enumerate}
\item
\label{control-seqs}
Instrukcji rozpoczynaj±cych siê znakiem \wi{w-ty³-ciach} ,,\verb|\|'',
po którym wystêpuje ci±g liter. Koñcem instrukcji jest wówczas odstêp
lub inny znak niebêd±cy liter±. W~nazwach instrukcji {\LaTeX}
rozró¿nia litery ma³e i~du¿e, nie mo¿na te¿ w~nich u¿ywaæ polskich
liter diakrytycznych.

\item
\label{control-chars}
Instrukcji sk³adaj±cych siê ze znaku w-ty³-ciach oraz \emph{jednego\/}
znaku niebêd±cego liter±.
\end{enumerate}
%%
\label{whitespace}
%%
\noindent
{\LaTeX} ignoruje znaki niewidoczne po instrukcji
typu~\ref{control-seqs}. Je¿eli po instrukcji ma wystêpowaæ
w~dokumencie 
odstêp\index{odstêp!po instrukcji}, to nale¿y bezpo¶rednio po niej
umie¶ciæ kolejno: parê nawiasów klamrowych \verb|{}| i~odstêp. Para
znaków \verb|{}| zapobiega zignorowaniu przez {\LaTeX}a odstêpu po
nazwie instrukcji. Innym sposobem jest wstawienie specjalnej instrukcji
\verb|\ | (tj.~w-ty³-ciach i~spacja). Niektórzy zapobiegaj±
,,po³ykaniu'' spacji w~jeszcze inny sposób, a~mianowicie
otaczaj±c nazwê instrukcji par± nawiasów \verb|{| i~\verb|}|.
%
\begin{example}
Czyta³em, ¿e Knuth dzieli
u¿ytkowników systemu {\TeX} na
\TeX{}ników oraz \TeX pertów.\\
Dzisiaj jest \today.
\end{example}
%
\noindent
Niektóre instrukcje {\LaTeX}owe maj± argumenty\index{argument}. Podaje
siê je w~nawiasach klamrowych \verb|{ }|, ka¿dy w~osobnej parze
nawiasów. Liczba oraz kolejno¶æ argumentów jest istotna i~wynika z~definicji
instrukcji. Instrukcje mog± mieæ tak¿e argumenty
opcjonalne\index{argument!opcjonalny}, podawane w~nawiasach kwadratowych
\verb|[ ]|. W~wypadku wiêkszej liczby argumentów opcjonalnych oddziela
siê je przecinkami. Kolejno¶æ argumentów opcjonalnych \emph{nie odgrywa roli}.

Poni¿sze przyk³ady ilustruj± postaæ instrukcji {\LaTeX}owych.
Ich znaczenie jest tu nieistotne i~zostanie opisane pó¼niej.
%
\begin{example}
Mo¿esz  na mnie \textsl{polegaæ}!

Tu wstaw zmianê wiersza.\newline
Dziêkujê.
\end{example}

\subsection{Komentarze\index{komentarz}}

Po napotkaniu znaku \verb|%|\index{\%} {\LaTeX} ignoruje
resztê bie¿±cego wiersza (³±cznie ze znakiem koñca wiersza) oraz
znaki odstêpu na pocz±tku nastêpnego. Znak \verb|%|
jest u¿ywany do umieszczania komentarzy i~dodatkowych
informacji w~pliku ¼ród³owym.
 %
\begin{example}
Mao zmar³ % sprawdziæ!
      w~1975 roku.
\end{example}

\noindent
Znaku \verb+%+ u¿ywa siê niekiedy do dzielenia bardzo
d³ugich linii w~pliku wej¶ciowym, gdy niedozwolone jest u¿ycie 
spacji lub z³amanie wiersza.

%% Tego nie t³umaczymy bo jest niepotrzebne i myl±ce
%% [ pojawia siê pojêcie pakietu, otoczenia]:
%%For longer comments you could use the \ei{comment} environment
%%provided by the \pai{verbatim} package. This means, that you have to add the
%%line \verb|\usepackage{verbatim}| to the preamble of your document as
%%explained below before you can use this command.
%%
%%\begin{example}
%%This is another
%%\begin{comment}
%%rather stupid,
%%but helpful
%%\end{comment}
%%example for embedding
%%comments in your document.
%%\end{example}
%%
%%Note that this won't work inside complex environments, like math for example.
%%Takie komentarze nie s± jednak dozwolone wewn±trz niektórych
%%otoczeñ, na przyk³ad \verb|math|.

\section{Struktura pliku ¼ród³owego }

{\LaTeX} oczekuje, ¿e plik ¼ród³owy posiada okre¶lon± strukturê.
W~szczególno¶ci, ka¿dy plik ¼ród³owy sk³ada siê
z~dwóch czê¶ci: preambu³y\index{preambu³a} oraz czê¶ci g³ównej.
Preambu³a powinna siê rozpoczynaæ 
od instrukcji~\ci{documentclass}:
%
\begin{code}
\verb|\documentclass{...}|
\end{code}
%
Instrukcja ta okre¶la rodzaj tworzonego dokumentu. Po niej mo¿na
umie¶ciæ polecenia dotycz±ce stylu ca³ego dokumentu oraz do³±czyæ
pakiety poszerzaj±ce mo¿liwo¶ci {\LaTeX}a. 
Pakiety do³±cza siê poleceniem\ci{usepackage}:
%
\begin{code}
\verb|\usepackage{...}|
\end{code}
% Tu potrzebny akapit

Czê¶æ g³ówna dokumentu zaczyna siê od instrukcji
\verb|\begin{document}|.  Za ni± znajduje siê tekst dokumentu,
  wzbogacony o~\LaTeX{}owe polecenia steruj±ce wygl±dem. Na koñcu
  dokumentu musi wystêpowaæ polecenie \verb|\end{document}|. Tekst
znajduj±cy siê za tym poleceniem jest przez {\LaTeX}a ignorowany.

Rysunek~\ref{mini} pokazuje zawarto¶æ minimalnego dokumentu
{\LaTeX}owego. U¿yte w~nim instrukcje \verb|\usepackage{...}|, 
niezbêdne do sk³adania
w~jêzyku polskim, omawiamy w~punkcie~\ref{int-support}.

\begin{figure}[!bth]
\begin{lined}{7.5cm}
\begin{verbatim}
\documentclass{article}
\usepackage[MeX]{polski}
% kodowanie: latin2, utf8 lub cp1250
\usepackage[latin2]{inputenc}
\begin{document}
Ma³e jest piêkne.
\end{document}
\end{verbatim}
\end{lined}
\caption{Zawarto¶æ minimalnego pliku ¼ród³owego \label{mini}}
\end{figure}

Rysunek~\ref{document} przedstawia nieco bardziej rozbudowany plik
¼ród³owy.

\begin{figure}[!tbh]
\begin{lined}{10.5cm}
\begin{verbatim}
\documentclass[a4paper,11pt]{article}
\usepackage{latexsym}
\usepackage[MeX]{polski}
\usepackage[latin2]{inputenc}% ew. utf8 lub cp1250
% Zdefiniowanie autora i~tytu³u:
\author{H.~Szczególny}
\title{Minimalizm}
\frenchspacing
\begin{document}
% Wstawienie autora i~tytu³u do sk³adu:
\maketitle
% Wstawienie spisu tre¶ci:
\tableofcontents
\section{Kilka spostrze¿eñ na wstêpie}
W³a¶nie tu zaczyna siê mój cudowny artyku³.
\section{Na po¿egnanie}
\ldots{} A~tu siê on koñczy.
\end{document}
\end{verbatim}
\end{lined}
\caption[Przyk³ad artyku³u do czasopisma]{Przyk³ad artyku³u do
  czasopisma. U¿yte w~nim polecenia zostan± obja¶nione 
  w~dalszej czê¶ci. \label{document}}
\end{figure}

\section{Typowa sesja pracy z~\LaTeX{}em}

Na pewno chcia³by¶ ju¿ sprawdziæ, jak bêdzie wygl±da³ na papierze
dokument z~przyk³adu \ref{mini}.  Szczegó³owy sposób uruchomienia
{\LaTeX}a zale¿y od systemu operacyjnego, wersji i~upodobañ
u¿ytkownika\footnote{O tym, jak zainstalowaæ {\LaTeX}a, mo¿na
  przeczytaæ na %stronie 
  \url{http://www.gust.org.pl}.}.  {\LaTeX} ,,jako
taki'' nie jest wyposa¿ony w~zintegrowane ¶rodowisko graficzne
(\acro{IDE}). Praca z~takim systemem polega na wydawaniu
odpowiednich poleceñ z~wiersza poleceñ systemu operacyjnego.
Oczywi¶cie pos³ugiwanie siê {\LaTeX}em w~ten sposób jest na d³u¿sz±
metê niewygodne, niemniej do stworzenia pierwszego dokumentu nic wiêcej nie
potrzeba.  Dziêki temu bêdziesz te¿ wiedzia³, co kryje siê za guzikami,
gdy pó¼niej zainstalujesz jedno z~istniej±cych zintegrowanych ¶rodowisk
graficznych do pracy z~{\LaTeX}em.

\begin{enumerate}
\item\label{edit:doc} Uruchom edytor i~wpisz %%do niego 
  tekst
  z~przyk³adu~\ref{mini}.  Zapisz dokument jako %%zwyk³y 
  tekstowy plik \acro{ASCII}.  W~systemach typu Unix mo¿esz do tego
  u¿yæ praktycznie dowolnego edytora. %%(joe, vi, emacs, itp.).
  W~systemie {\MSWindows} musisz zapisaæ plik jako \emph{Zwyk³y tekst},
  \emph{Dokument tekstowy} lub wybraæ \emph{Wszystkie pliki} jako typ
  dokumentu. 
% Zmiana: 
% Je¿eli mo¿esz okre¶liæ \emph{kodowanie}, to wybierz
%    \acro{ANSI}; nie zapisuj dokumentu w~kodowaniu \emph{Unicode},
%    poniewa¿ ,,standardowy'' {\LaTeX} nie potrafi go poprawnie
%    przetwarzaæ\footnote{Istniej± rozwi±zania dla sk³adania dokumentów
%      unikodowych. Najpe³niejsze mo¿liwo¶ci oferuje niedawno opublikowana 
%      przez Jonathana Kew specjalna wersja \TeX{}a, o~nazwie XeTeX.
%      Potrafi ona przetwarzaæ dokumenty zakodowane w~unikodzie, a~tak¿e
%      generowaæ sk³ad z~u¿yciem unikodowych fontów OpenType.}.
%
W~ró¿nych systemach obowi±zuj± ró¿ne warianty kodowania polskich znaków.
Najpopularniejsze z~tych wariantów, to:
kodowanie wielobajtowe \emph{Unicode\/} (\MSWindows, nowe
dystrybucje Linuksa), kodowanie \acro{CP}~1250 (\MSWindows) lub 
\acro{ISO}~8859-2 (Linux) albo  jeszcze co¶ innego (np.~Mac).
Dok³adna postaæ wiersza \verb@\usepackage[...]{inputenc}@ zale¿y
od wybranego kodowania; wewn±trz nawiasów kwadratowych nale¿y wpisaæ
albo 
\popti{utf8} je¿eli u¿ywamy \emph{Unicode\/}\index{Unicode}\footnote{%
 Uwaga: {\LaTeX} potrafi przetwarzaæ dokumenty Unicodowe w~ograniczonym
 zakresie, wystarczaj±cym dla tekstów w~jêzykach europejskich, ale
 dalekim od kompletno¶ci.}, albo
\popti{latin2} je¿eli korzystamy z~\acro{ISO}~8859-2
lub te¿ \popti{cp1250} je¿eli u¿ywamy \acro{CP}~1250\footnote{Wybierz
kodowanie \acro{ANSI} aby zapisaæ dokument w~standardzie \acro{CP}~1250.}.
Wiêcej informacji na temat kodowania znajdziesz w~punkcie~\ref{int-support}.
% koniec zmian dot. unicode
%
  Nie u¿ywaj odstêpów w~nazwie pliku, przynajmniej
  na pocz±tku swojej przygody z~{\LaTeX}em, bo mo¿e ci to
  skomplikowaæ ¿ycie.  Wybieraj±c nazwê dla pliku, podaj jako jej
  rozszerzenie \eei{.tex}. 
  Poprawn± nazw± by³oby na przyk³ad \ee{foo.tex}.
%
\item Uruchom program \prg{latex} na pliku utworzonym
  w~punkcie~\ref{edit:doc}, wpisuj±c w~wierszu
  poleceñ\footnote{Poniewa¿ ten sposób pracy jest zwykle nieznany
    u¿ytkownikom systemu {\MSWindows}, przypominamy, ¿e wiersz poleceñ
    mo¿emy uruchomiæ na przyk³ad tak: wywo³ujemy \emph{Start}/\emph{Uruchom},
    wpisujemy \prgi{cmd} lub \prgi{command} i~naciskamy klawisz
    Enter.}:
\begin{code}
\begin{verbatim}
latex foo.tex
\end{verbatim}
\end{code}
 %%
W~wypadku sukcesu zakoñczy siê to utworzeniem pliku o~rozszerzeniu
\eei{.dvi}\footnote{W~wiêkszo¶ci wspó³czesnych dystrybucji systemu
  {\TeX} dostêpne jest polecenie 
  %\texttt{pdflatex foo.tex}
  \prg{pdflatex} 
  do
  generowania dokumentu w~formacie \acro{PDF}. Wiêcej na ten temat w~punkcie
  \ref{sec:pdftex}.}. Polecenie trzeba powtórzyæ kilka razy, by
\LaTeX{} móg³ utworzyæ spis tre¶ci i/lub odsy³acze do pozycji
bibliograficznych, rysunków, wzorów matematycznych 
%%, rozdzia³ów
i~¶ródtytu³ów.  Napotkawszy b³±d w~dokumencie, {\LaTeX} zakoñczy
jego przetwarzanie i~przejdzie do trybu dialogu
z~u¿ytkownikiem. Wpisanie \texttt{Ctrl-D} (lub \texttt{Ctrl-Z} % sprawdziæ
w~{\MSWindows}) w~tym trybie powoduje powrót na poziom
wiersza poleceñ.

\item Teraz mo¿esz obejrzeæ plik \acro{DVI}. Jest na to kilka
  sposobów. W~systemie typu Unix wyposa¿onym w~¶rodowisko graficzne
  X~Windows mo¿esz wywo³aæ:
  %
\begin{code}
\begin{verbatim}
xdvi foo.dvi &
\end{verbatim}
\end{code}
  %
W~systemie {\MSWindows} mo¿esz skorzystaæ z~programu \prgi{yap} b±d¼
innej przegl±darki plików \acro{DVI}. Mo¿esz te¿ przetworzyæ plik
\acro{DVI} do formatu {\PSi}\prgih{dvips}:
 %
\begin{code}
\begin{verbatim}
dvips -Pcmz foo.dvi -o foo.ps
\end{verbatim}
\end{code}
 %
Pliki w~formacie {\PSi} mo¿na ogl±daæ i~drukowaæ za pomoc± programu
\prgi{ghostscript}.

Je¶li twoja dystrybucja {\LaTeX}a zawiera program \prgi{dvipdf}
do konwersji plików \acro{DVI} na format \acro{PDF}, to
spróbuj go wywo³aæ, wpisuj±c: 
 %%w~nastêpuj±cy sposób:
 %%\looseness-3
 %%
\begin{code}
\begin{verbatim}
dvipdf foo.dvi
\end{verbatim}
\end{code}
Pliki \acro{PDF} mo¿na ogl±daæ i~drukowaæ, korzystaj±c z~programu Acrobat
lub wspomnianego ju¿ \prgi{ghostscript}a.
\end{enumerate}

\section{Uk³ad graficzny dokumentu}

\subsection {Klasy dokumentów\label{sec:documentclass}}

Na samym pocz±tku przetwarzania pliku ¼ród³owego
{\LaTeX} musi siê dowiedzieæ, jakiego typu dokument autor
chce uzyskaæ. Okre¶lone jest to w~instrukcji \ci{documentclass}:
%
\begin{command}
\ci{documentclass}\verb|[|\emph{opcje}\verb|]{|\emph{klasa}\verb|}|
\end{command}
%
\noindent
gdzie \emph{klasa} oznacza typ dokumentu. 
%W~tabeli~\ref{documentclasses}
%zestawiono klasy dokumentów opisane w~niniejszym wprowadzeniu.
%W~dystrybucji {\LaTeXe} znajduj± siê tak¿e inne klasy, miêdzy innymi
%listy oraz slajdy\footnote{Do prac w~jêzyku polskim znakomicie nadaj±
%  siê klasy Marcina Woliñskiego\index{Woliñski Marcin} 
%  \texttt{mwart}, \texttt{mwrep}
%  i~\texttt{mwbook}. Generuj±
%  one sk³ad bardziej zgodny z~polsk± tradycj± typograficzn± ni¿
%  standardowe klasy {\LaTeX}a. Por.~punkt~\ref{polski}.}. 
W~niniejszym wprowadzeniu opisano nastêpuj±ce klasy 
ze standardowej dystrybucji \LaTeXe\footnote{%
W~dystrybucji {\LaTeXe} znajduj± siê tak¿e inne, rzadziej wykorzystywane
klasy, np. \texttt{slides}\index{klasa!slides} 
do przygotowywania prze¼roczy.
%%Prze¼rocza sk³adane s± bezszeryfowym krojem pisma. %<- nieistotne
 Zamiast klasy standardowej
 mo¿na do tworzenia slajdów zastosowaæ pakiet
\pai{foiltex}, dostêpny pod adresem
\CTAN{macros/latex/packages/supported/foiltex},
b±d¼ pakiet \pai{beamer}, spod adresu
\CTAN{macros/latex/contrib/beamer} (krótkie wprowadzenie do
pakietu \pai{beamer} zawiera punkt~\ref{sec:beamer}).}:
\begin{description}
\item [\normalfont\texttt{article}] artyku³y, krótkie
  opracowania\index{klasa!article}\ldots
\item [\normalfont\texttt{report}] d³u¿sze opracowania, dysertacje
magisterskie i~doktorskie\index{klasa!report}\ldots
\item [\normalfont\texttt{book}] ksi±¿ki\index{klasa!book}.
\item [\normalfont\texttt{letter}] listy\index{klasa!letter}.
\end{description}

\medskip
\noindent
Opcje\index{opcje}
pozwalaj± zmieniaæ sposób dzia³ania klas. 
Poszczególne opcje rozdziela siê
przecinkami. 
%W~tablicy~\ref{options} zestawiono najczê¶ciej
%wykorzystywane opcje dla klas standardowych.
Najczê¶ciej
wykorzystywane opcje dla klas standardowych to:
%\begin{table}[!tb]
%\caption{Wa¿niejsze opcje klas dokumentów\label{options} }
%\begin{lined}{12cm}% by³o 12cm
%
\begin{description}
\item[\normalfont\popti{10pt}, \popti{11pt}, \popti{12pt}] \quad
  Ustalenie stopnia pisma dla tekstu zasadniczego dokumentu.  Domy¶ln±
  warto¶ci± jest 10 punktów.
  
\item[\normalfont\popti{a4paper}, \popti{letterpaper}, \ldots] \quad
  Ustalenie wymiarów papieru.  Warto¶ci± domy¶ln± jest
  \popti{letterpaper}.  Inne dopuszczalne warto¶ci to:
  \popti{a5paper}, \popti{b5paper}, \popti{executivepaper}
  i~\popti{legalpaper}.

\item[\normalfont\popti{fleqn}] \quad
Sk³adanie wyeksponowanych wzorów matematycznych od lewego marginesu
zamiast domy¶lnego centrowania.

\item[\normalfont\popti{leqno}] \quad
Umieszczanie numerów wzorów matematycznych na lewym marginesie
zamiast domy¶lnie na prawym.

\item[\normalfont\popti{titlepage}, \popti{notitlepage}] \quad
  Pierwsza %z~wariantów 
  z~opcji powoduje, ¿e {\LaTeX} sk³ada tytu³ (instrukcja
  \texttt{maketitle}) oraz streszczenie (instrukcja \texttt{abstract})
  na odzielnej stronie, 
  %drugi
  druga -- ¿e sk³ad tekstu zaczyna siê na stronie
  tytu³owej. W~klasie \texttt{article} tytu³ i~streszczenie nie s±
  domy¶lnie sk³adane na oddzielnych stronach, podczas gdy w~stylach
  \texttt{report} i~\texttt{book} -- s±.
  
\item[\normalfont\popti{onecolumn}, \normalfont\popti{twocolumn}]
  \quad Sk³ad jedno- lub dwu³amowy (dwukolumnowy).
  
\item[\normalfont\popti{oneside}, \popti{twoside}] \quad 
  Druk na jednej lub
  na dwóch stronach kartki papieru.  W~klasach \texttt{article}
  i~\texttt{report} domy¶ln± opcj± jest \popti{oneside}, natomiast
  w~klasie \texttt{book} -- \popti{twoside}.  W³±czenie opcji
  \popti{oneside} powoduje przy okazji, ¿e {\LaTeX} nie wyrównuje
  wysoko¶ci kolejnych stron, dopuszczaj±c pewn± ich zmienno¶æ.
  
\item[\normalfont\popti{openright}, \popti{openany}] \quad Wybranie pierwszej
  opcji powoduje, ¿e tytu³y rozdzia³ów bêd± umieszczane na stronach
  nieparzystych. W~klasie \texttt{article} opcja nie ma znaczenia,
  gdy¿ w~tej klasie nie jest zdefiniowane pojêcie rozdzia³u.  W~klasie
  \texttt{report} domy¶ln± warto¶ci± jest \popti{openany}, a~w~klasie
  book -- \popti{openright}.
\end{description}
%\end{lined}
%\end{table}

\medskip
\noindent
Przyk³ad. Plik ¼ród³owy mo¿e siê rozpoczynaæ od nastêpuj±cej 
instrukcji\cih{documentclass}:
%
\begin{code}
\begin{verbatim}
\documentclass[11pt,twoside,a4paper]{article}
\end{verbatim}
\end{code}
%
\noindent
W tym wypadku dokument zostanie z³o¿ony w~klasie \emph{article}, pismem
w~stopniu \emph{11~punktów}, i~zostanie przygotowany 
do wydruku po \emph{dwóch} stronach
kartki papieru formatu \emph{A4}.

\subsection{Pakiety\index{pakiet}}

Pakiety rozszerzaj± mo¿liwo¶ci \LaTeX{}a. Sam {\LaTeX} nie ma na
przyk³ad instrukcji do do³±czania grafiki, kolorowania tekstu, ³amania
du¿ych tabel itp. Do wykonywania tych zadañ s³u¿± w³a¶nie pakiety.
Do³±cza siê je poleceniem:
%
\begin{command}
\ci{usepackage}\verb|[|\emph{opcje}\verb|]{|\emph{pakiet}\verb|}|
\end{command}
%
\noindent
gdzie \emph{pakiet\/} oznacza nazwê pakietu, a~\emph{opcje} -- listê
rozdzielonych przecinkami opcji.  Czê¶æ pakietów znajduje siê
w~podstawowej dystrybucji {\LaTeXe} (zobacz tabela~\ref{packages}),
kolejnych kilkana¶cie, m.in. tak u¿yteczne jak
\pai{babel} czy \pai{graphicx}, jest do niej \emph{obowi±zkowo\/} dodawanych;
pozosta³e s± rozpowszechniane oddzielnie.  Gdy u¿ywamy {\LaTeX}a
w~systemie, którym zarz±dza (dobry) administrator, to informacja
o~dostêpnych pakietach powinna siê znajdowaæ w~\guide.  Podstawowym
¼ród³em informacji o~{\LaTeX}u jest \companion.  Zawiera on opis setek
pakietów, a~tak¿e informuje, jak mo¿na pisaæ w³asne rozszerzenia
{\LaTeX}a.

Warto¶ciowym ¼ród³em informacji o~istniej±cych pakietach {\LaTeX}a jest
\emph{{\TeX} Catalogue Online\/} Grahama Williamsa\index{Williams
  Graham}~\cite{catalogue}, dostêpny niestety tylko w~jêzyku angielskim.
U¿ytkownikom polskojêzycznym polecamy \emph{Wirtualn± Akademiê\/}
W³odzimierza Macewicza\index{Macewicz W³odzimierz}~\cite{WAWM}.

\begin{table}[!tb]
\caption{Wybrane pakiety z~podstawowej 
   dystrybucji \LaTeX{}a\label{packages}
}
\begin{lined}{11cm}% by³o 11cm
\begin{description}
  
\item[\normalfont\pai{doc}]
  S³u¿y do drukowania dokumentacji pakietów
  oraz innych czê¶ci sk³adowych {\LaTeX}a. 
  Opis znajduje siê w~pliku \texttt{doc.dtx}%
  \footnote{Plik ten powinien byæ zainstalowany w~twoim systemie. Aby
    otrzymaæ z~niego plik \acro{DVI}, wystarczy w~katalogu z~prawem do
    zapisu napisaæ \texttt{latex doc.dtx}. To samo stosuje siê do innych
    pakietów z~tej tabeli.}.
  
\item[\normalfont\pai{exscale}] Umo¿liwia skalowanie fontów
  matematycznych, tak by optycznie by³y zgodne z~otaczaj±cym tekstem,
  np.~w~tytu³ach rozdzia³ów.  Opis w~\texttt{ltexscale.dtx}.
  
\item[\normalfont\pai{fontenc}] Definiuje uk³ad znaków, którego ma u¿ywaæ
  \LaTeX.  Opis w~punkcie~\ref{int-support} i~w~\texttt{ltoutenc.dtx}.
  
\item[\normalfont\pai{ifthen}] Umo¿liwia korzystanie z~poleceñ typu
  \texttt{if... then do... otherwise do}.  Opis w~\texttt{ifthen.dtx}
  i~\cite{companion}.
  
\item[\normalfont\pai{latexsym}] Udostêpnia specjalny font symboliczny
  (fonty \verb+lasy+).  Opis w~\texttt{latexsym.dtx} i~\cite{companion}.
  
\item[\normalfont\pai{makeidx}] Udostêpnia polecenia do
  przygotowywania skorowidzów. Opis w~punkcie~\ref{sec:indexing}
  i~\cite{companion}.
  
\item[\normalfont\pai{syntonly}] Powoduje, ¿e dokument jest przetwarzany
  bez sk³adania czegokolwiek.  Przydatny do szybkiego sprawdzenia, czy
  dokument nie zawiera b³êdów.  Opis w~\texttt{syntonly.dtx}
  i~\cite{companion}.
  
\item[\normalfont\pai{inputenc}] Definiuje uk³ad znaków w~pliku
  ¼ród³owym, jak: \acro{ASCII}, \acro{ISO} Latin-1, \acro{ISO}
  Latin-2, 437/850 \acro{IBM}, Apple Macintosh, Next, \acro{ANSI}-Windows,
  itd.
  %albo uk³ad zdefiniowany przez u¿ytkownika.  
  Opis w~\texttt{inputenc.dtx}.
\end{description}
\end{lined}
\end{table}

\subsection{Style strony}

Typowa strona sk³ada siê z~trzech podstawowych czê¶ci. Powy¿ej kolumny
tekstu g³ównego znajduje siê \emph{pagina górna} (g³ówka), która mo¿e
zawieraæ numer strony, tytu³ rozdzia³u czy punktu. Poni¿ej kolumny
tekstu znajduje siê \emph{pagina dolna} (stopka). W~niniejszym
wprowadzeniu pagina dolna jest pusta, górna natomiast zawiera numer
strony oraz tytu³ rozdzia³u na stronicach parzystych, a~tytu³ punktu --
na nieparzystych\footnote{Paginê zawieraj±c± oprócz
    kolejnego numeru kolumny (strony) tak¿e informacjê dotycz±c± tre¶ci
    tej kolumny drukarze 
    nazywaj± \emph{¿yw± pagin±}\index{¿ywa pagina}.}.

{\LaTeX} pozwala wybraæ jeden z~trzech sposobów sk³adania pagin.
S³u¿y do tego instrukcja:
%
\begin{command}
\ci{pagestyle}\verb|{|\emph{styl}\verb|}|
\end{command}
 %%
\noindent
Dopuszczalne warto¶ci argumentu \emph{styl\/} 
%zestawiono w~tabeli~\ref{pagestyles}.
s± nastêpuj±ce:

%\begin{table}[!tb]
%\caption{Standardowe style strony w~\LaTeX{}u\label{pagestyles} }
%\begin{lined}{12cm} %% by³o 12cm
\begin{description}
  
\item[\normalfont\texttt{plain}] pagina górna jest pusta, a~pagina
  dolna zawiera wycentrowany numer strony. Ten styl jest domy¶lny;
 
\item[\normalfont\texttt{headings}] pagina górna zawiera numer strony
  oraz tytu³, pagina dolna jest pusta;
  
\item[\normalfont\texttt{empty}] pagina górna i~dolna s± puste.

\end{description}
%\end{lined}
%\end{table}
%%
\noindent
Mo¿liwa jest tak¿e zmiana stylu \emph{bie¿±cej} strony.
S³u¿y do tego polecenie:
 %%
\begin{command}
\ci{thispagestyle}\verb|{|\emph{styl}\verb|}|
\end{command}
 %%
Punkt~\ref{sec:fancyhdr} na stronie \pageref{sec:fancyhdr} niniejszego
\emph{Wprowadzenia} oraz podrêcznik~\cite{companion} w~punkcie~4.4 na
stronie~54 zawieraj± wiêcej informacji o~paginach, w~szczególno¶ci
o~sposobach samodzielnego definiowania ich wygl±du.

\section{Nazwy plików zwi±zanych z~\LaTeX{}em\label{sec:latex-files}}

Pracuj±c z~\LaTeX{}em, szybko zauwa¿ysz, ¿e na dysku pojawia siê
mnóstwo plików o~ró¿nych rozszerzeniach nazwy, a~ty nie wiesz, co to
za jedne.  W~poni¿szym wykazie obja¶niono rozmaite typy plików,
z~którymi mo¿esz siê zetkn±æ. Wykaz ten nie pretenduje do kompletnego,
dlatego napisz do nas, gdy napotkasz jakie¶ nowe rozszerzenie, które
uznasz za %wa¿ne i~
warte opisania.
 %%
\begin{description}
\item[\eei{.tex}] Plik ¼ród³owy z~dokumentem w~notacji \LaTeX{}a b±d¼
  zwyk³ego \TeX{}a. Mo¿na go kompilowaæ programem \prg{latex} b±d¼,
  odpowiednio, \prg{tex}.
\item[\eei{.sty}] Pakiet makr \LaTeX{}owych. Plik tego typu mo¿na
  do³±czaæ do dokumentu \LaTeX{}owego, u¿ywaj±c do tego celu
  instrukcji \ci{usepackage}.
\item[\eei{.dtx}] Udokumentowany \TeX{}. Jest to podstawowy format,
  w~jakim dystrybuowane s± style \LaTeX{}a.  Skutkiem kompilacji pliku
  tego typu jest broszurka z~udokumentowanymi makrami.
\item[\eei{.ins}] Instalator dla plików \eei{.dtx}. ¦ci±gaj±c
  z~sieci pakiet \LaTeX{}owy, otrzymasz na ogó³ pliki \eei{.dtx}
  i~\eei{.ins}. Uruchomienie \LaTeX{}a na pliku \eei{.ins}
  powoduje rozpakowanie pliku .dtx.
\item[\eei{.cls}] Plik z~klas± \LaTeX{}a definiuj±c± wygl±d
  sk³adanych w~\LaTeX{}u dokumentów. W³a¶nie do tych plików odnosi siê
  wystêpuj±ca na pocz±tku dokumentu instrukcja \ci{documentclass}.
\item[\eei{.fd}] Definicja niektórych w³a¶ciwo¶ci fontów \LaTeX{}a.
\end{description}

\smallskip
W~wyniku kompilacji dokumentu %{\LaTeX}owego 
powstaj± nastêpuj±ce pliki:
%
\begin{description}
\item[\eei{.dvi}] \emph{Device Independent File\/} (plik niezale¿ny od
  urz±dzenia), bêd±cy wynikiem kompilacji pliku ¼ród³owego przez
  ,,tradycyjnego'' {\LaTeX}a\footnote{W~nowych wersjach systemu,
    {\LaTeX} potrafi tak¿e generowaæ dokumenty bezpo¶rednio w~formacie
    \acro{PDF}. Wiêcej informacji na ten temat zawiera punkt~\ref{sec:pdftex}.}.
  Zawarto¶æ plików \acro{DVI} mo¿esz zobaczyæ w~przegl±darce plików
  \acro{DVI} albo pos³aæ na drukarkê, korzystaj±c z~programu
  \prgi{dvips} albo innego programu o~podobnych funkcjach.
\item[\eei{.pdf}] Portable Document Format (przeno¶ny format
  dokumentów). Zagadnienie generowania plików w~formacie \acro{PDF}
  jest omawiane w~punkcie \ref{sec:pdftex}, zaczynaj±cym siê na
  stronie \pageref{sec:pdftex}.
\item[\eei{.log}] Zawiera szczegó³owy raport z~tego, co siê wydarzy³o
  podczas kompilacji: które pliki by³y przetwarzane, co szczególnego
  i~ewentualnie jakie b³êdy \LaTeX{} w~nich znalaz³, a~tak¿e -- jakie
  pliki powsta³y w~wyniku kompilacji.
\item[\eei{.toc}] Zawiera nag³ówki rozdzia³ów i~punktów dokumentu. Jest
  czytany przez {\LaTeX}a w~nastêpnym przebiegu kompilacji,
  w~celu wygenerowania spisu tre¶ci.
\item[\eei{.lof}] Podobny do pliku \eei{.toc}, z~tym ¿e zawiera
  wykaz ilustracji.
\item[\eei{.lot}] Tak samo, lecz dotyczy wykazu tabel.
\item[\eei{.aux}] Inny plik pomocniczy, przenosz±cy informacjê
  z~jednego przebiegu kompilacji do nastêpnego. Jest u¿ywany miêdzy
  innymi do magazynowania informacji zwi±zanej z~odsy³aczami
  wystêpuj±cymi w~dokumencie.
\item[\eei{.idx}] Je¶li dokument zawiera skorowidz, to w~tym pliku
  {\LaTeX} zapisze wszystkie jego has³a. Do przetworzenia tego pliku
  s³u¿y program \prgi{makeindex} 
  (lub \prgi{plmindex}, w~przypadku jêzyka
  polskiego). Wiêcej o~tworzeniu skorowidzów przeczytasz w~punkcie
  \ref{sec:indexing} na stronie \pageref{sec:indexing}.
\item[\eei{.ind}] Przetworzony plik \eei{.idx}, gotowy do w³±czenia
  do dokumentu w~nastêpnym cyklu kompilacji.
\item[\eei{.ilg}] Sprawozdanie z~tego, co zrobi³ program \prgi{makeindex}.
\end{description}


\section{Du¿e dokumenty \label{sec:duze-d}}

Pracuj±c nad du¿ym dokumentem, wygodnie jest podzieliæ plik ¼ród³owy
na mniejsze czê¶ci. W~{\LaTeX}u mamy dwie instrukcje u³atwiaj±ce pracê
z~tak podzielonymi dokumentami. Pierwsz± z~nich jest:
%
\begin{command}
\ci{include}\verb|{|\emph{plik}\verb|}|
\end{command}
%
\noindent
W³±cza ona do dokumentu zawarto¶æ innego pliku. Przed przetworzeniem,
a~tak¿e po przetworzeniu zawarto¶ci w³±czanego pliku {\LaTeX} rozpoczyna
now± stronê.

Drugiej instrukcji u¿ywa siê w~preambule. Pozwala ona wstawiaæ do
tekstu jedynie wybrane pliki.
%
\begin{command}
\ci{includeonly}\verb|{|\emph{plik1,plik2,...}\verb|}|
\end{command}
%
\noindent
Spo¶ród instrukcji \ci{include} zostan± wykonane tylko te,
które dotycz± plików wymienionych w~argumencie
\ci{includeonly}. Uwaga: w~wykazie plików nie wolno u¿ywaæ odstêpów;
poszczególne pliki nalezy oddzielaæ wy³±cznie przecinkiem!

Polecenie \ci{include} rozpoczyna sk³ad do³±czanego tekstu od nowej 
strony. W~po³±czeniu z~poleceniem \ci{includeonly} w~preambule
instrukcja \ci{include} umo¿liwia przetwarzanie wybranych
plików bez zmiany miejsc ³amania poszczególnych
stron i~z~zachowaniem prawid³owej numeracji stron, rozdzia³ów, tabel
itp. Czasami jednak rozpoczynanie sk³adu od nowej strony 
nie jest po¿±dane. W~takiej sytuacji zamiast \ci{include} 
nale¿y pos³u¿yæ siê instrukcj±:
%
\begin{command}
\ci{input}\verb|{|\emph{plik}\verb|}|
\end{command}
%
\noindent
Wstawia ona zawarto¶æ podanego pliku ju¿ bez ¿adnych
dodatkowych efektów.

Argument poleceñ \ci{input} i~\ci{include} mo¿e zawieraæ pe³n± ¶cie¿kê
do pliku, ale w~imiê wygody i~przeno¶no¶ci nie nale¿y u¿ywaæ ¶cie¿ek
bezwzglêdnych.
Na przyk³ad:
 %
\begin{code}
\begin{verbatim}
\include{C:\Documents and Settings\elka\Moje dokumenty\r2.tex}
\end{verbatim}
\end{code}
 %
jest koszmarnym b³êdem w~wiêkszo¶ci dystrybucji {\LaTeX}a. Nawet
je¿eli nasz {\LaTeX} wie, co oznacza specyficzny dla {\MSWindows}
zapis \verb@C:\@, oraz poradzi sobie z~odstêpami w~nazwach katalogów
i~ze znakami~\verb@\@ (które w~tym wypadku nie s± pocz±tkiem ¿adnego
polecenia), to taki dokument przes³any komu¶, kto bêdzie go kompilowa³
w~systemie Linux, sprawi mu~mnóstwo problemów.
Pamiêtajmy: bez wzglêdu na to, jakiego systemu operacyjnego
u¿ywamy, katalogi powinni¶my oddzielaæ znakiem \verb@/@.

\endinput

%%% Local Variables:
%%% mode: latex
%%% TeX-master: "lshort2e"
%%% coding: latin-2
%%% case-fold-search: nil
%%% LocalWords: ghostscript acrobat makeindex plmindex
%%% ispell-local-dictionary: "polish"
%%% End: