summaryrefslogtreecommitdiff
path: root/info/lshort/polish/src/spec.tex
blob: 06c25edcbb7e1b80edfb5ae7aecd3250ea22eb3a (plain)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
1001
1002
1003
1004
1005
1006
1007
1008
1009
1010
1011
1012
1013
1014
1015
1016
1017
1018
1019
1020
1021
1022
1023
1024
1025
1026
1027
1028
1029
1030
1031
1032
1033
1034
1035
1036
1037
1038
1039
1040
1041
1042
1043
1044
1045
1046
1047
1048
1049
1050
1051
1052
1053
1054
1055
1056
1057
1058
1059
1060
1061
1062
1063
1064
1065
1066
1067
1068
1069
1070
1071
1072
1073
1074
1075
1076
1077
1078
1079
1080
1081
1082
1083
1084
1085
1086
1087
1088
1089
1090
1091
1092
1093
1094
1095
1096
1097
1098
1099
1100
1101
1102
1103
1104
1105
1106
1107
1108
1109
1110
1111
1112
1113
1114
1115
1116
1117
1118
1119
1120
1121
1122
1123
1124
1125
1126
1127
1128
1129
1130
1131
1132
1133
1134
1135
1136
1137
1138
1139
1140
1141
1142
1143
1144
1145
1146
1147
1148
1149
1150
1151
1152
1153
1154
1155
1156
1157
1158
1159
1160
1161
1162
1163
1164
1165
1166
1167
1168
1169
1170
1171
1172
1173
1174
1175
1176
1177
1178
1179
1180
1181
1182
1183
1184
1185
1186
1187
1188
1189
1190
1191
1192
1193
1194
1195
1196
1197
1198
1199
1200
1201
1202
1203
1204
1205
1206
1207
1208
1209
1210
1211
1212
1213
1214
1215
1216
1217
1218
1219
1220
1221
1222
1223
1224
1225
1226
1227
1228
1229
1230
1231
1232
1233
1234
1235
1236
1237
1238
1239
1240
1241
1242
1243
1244
1245
1246
1247
1248
1249
1250
1251
1252
1253
1254
1255
1256
1257
1258
1259
1260
1261
1262
1263
1264
1265
1266
1267
1268
1269
1270
1271
1272
1273
1274
1275
1276
1277
1278
1279
1280
1281
1282
1283
1284
1285
1286
1287
1288
1289
1290
1291
1292
1293
1294
1295
1296
1297
1298
1299
1300
1301
1302
1303
1304
1305
1306
1307
1308
1309
1310
1311
1312
1313
1314
1315
1316
1317
1318
1319
1320
1321
1322
1323
1324
1325
1326
1327
1328
1329
1330
1331
1332
1333
1334
1335
1336
1337
1338
1339
1340
1341
1342
1343
% -- translate-file=il2-pl --
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
% Contents: Specialities of the LaTeX system (LShort2e Introduction)
% File: spec.tex (Polish translation)
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%

\chapter{Rysunki, skorowidze, generowanie plików PDF\dots}
\begin{intro}
  Kolej teraz na opis mo¿liwo¶ci \LaTeX{}a przydatnych w~pracy nad wiêkszymi
  dokumentami, takich jak: do³±czania rysunków w~dokumencie, tworzenie
  skorowidzów i~spisów literatury. Bardziej szczegó³owy opis tych
  i~pokrewnych zagadnieñ mo¿na znale¼æ w~\manual{} oraz {\companion}.
  Pod koniec niniejszego rozdzia³u jest te¿ mowa o~tym, jak \LaTeX{}
  mo¿e generowaæ pliki \acro{PDF}.
\end{intro}

\section{W³±czanie grafiki w~formacie EPS\label{eps:incl} }

Najpro¶ciej przygotowaæ ilustracjê w~wyspecjalizowanym programie
graficznym w~rodzaju 
\prgi{xfig}, 
%\prgi{CorelDraw!}, %% generuje b³±d (znak ! jest specjalny dla makeindexa)
\prg{CorelDraw!}\prgih{CorelDraw"!},
\prgi{Freehand}, 
\prgi{gnuplot}, itp.,
a~pó¼niej w³±czyæ gotowy rysunek do dokumentu. Chocia¿ mo¿na to
zrobiæ na wiele sposobów, tutaj przedstawimy jedynie sposób
na do³±czanie grafiki w~formacie \acro{EPS}\index{EPS@\acro{EPS}}
(\UKemph{Encapsulated PostScript}), jako ¿e jest to technika prosta
i~szeroko stosowana\footnote{%
  U¿ytkownicy programów typu Office, którzy w~tym momencie byæ mo¿e po
  raz pierwszy us³yszeli, ¿e istnieje co¶ takiego jak jêzyk {\Postscript}
  i~jego wariant \acro{EPS}, mog± byæ tym stwierdzeniem zdziwieni. Tak
  jednak jest w~istocie: inne standardy obowi±zujê w~biurze, a~inne
  w~przemy¶le poligraficznym. Wiêcej na temat grafiki 
  mo¿na znale¼æ w~\cite{myszka}.}.
Do pracy z~grafik± w~formacie 
\acro{EPS} potrzebujemy albo drukarki 
%%z~wbudowanym interpreterem
wyposa¿onej w~jêzyk {\PostScript}, albo
%%Zamiast interpretera wbudowanego w~drukarkê mo¿emy u¿yæ 
programu
\prgi{ghostscript}, dostêpnego na przyk³ad pod adresem
% ten adres jest do d... --tp--
%\url{CTAN:/tex-archive/support/ghostscript}.  
\url{http://www.cs.wisc.edu/~ghost/}.
Program \prgi{ghostscript} oraz u³atwiaj±ce pos³ugiwanie siê nim
graficzne nak³adki, takie jak: \prgi{ghostview}, \prgi{gv}
czy \prgi{gsview}
s± dostêpne (pod wy¿ej wymienionym adresem) na wszystkie popularne 
platformy systemowe.

Wielu poleceñ przydatnych do w³±czania rysunków dostarcza
pakiet \pai{graphicx}
(autor: D.~P.~Carlisle\index{Carlisle David}),
bêd±cy czê¶ci± zestawu o~nazwie ,,graphics''%
\footnote{Zestaw ,,graphics'' jest obowi±zkow±
  (ang.~\UKemph{required}) czê¶ci± ka¿dej dystrybucji
  {\LaTeX}a, mo¿na go te¿ znale¼æ w~katalogu \CTAN{macros/latex/required/graphics}.}.
W³±czenie grafiki do dokumentu za jego pomoc± mo¿emy przedstawiæ
w~nastêpuj±cy sposób:
\begin{enumerate}
\item W~programie graficznym zachowujemy rysunek w~formacie
  \acro{EPS}\footnote{Je¿eli u¿ywany przez nas program graficzny na to
    \emph{nie pozwala}, to spróbujmy zainstalowaæ sterownik do drukarki
    postscriptowej, jak Apple Laser Writer, i~drukowaæ tym sterownikiem
    do pliku. Przy odrobinie szczê¶cia otrzymamy dokument w~formacie
    \acro{EPS}. Pamiêtajmy, ¿e plik \acro{EPS} %% w~tym formacie
    mo¿e zawieraæ tylko jedn± stronê. Sterowniki niektórych drukarek
    mo¿na jawnie ustawiæ do tworzenia plików wyj¶ciowych w³a¶nie w~tym
    formacie.} lub konwertujemy rysunek na format 
    \acro{EPS}\index{EPS@\acro{EPS}}, je¿eli
  dysponujemy ju¿ gotow± grafik± ale w~innym
  formacie\footnote{W~wypadku grafiki obwiedniowej i~rastrowej, mo¿na
    do tego celu u¿yæ programu \prgi{ImageMagick}
    (\urlImageMagick). Dobrym programem do konwersji, ale tylko grafiki
    rastrowej, jest \prgi{gimp}~(\urlGimp). Do konwersji zdjêæ albo
    innych grafik w~formacie \acro{JPG} wygodnym narzêdziem jest
    \prgi{jpeg2ps} {\urlJPGtoPS}. Niestety konwersja plików
    zapisanych w~promowanym przez firmê Microsoft formacie
    \acro{WMF}/\acro{EMF} (\prgi{MS Visio}, 
    \prgi{MS Office}, itp.)
    czêsto daje op³akane rezultaty, ale to ju¿ jest wina wspomnianej
    firmy i~stosowanej przez ni± ,,strategii biznesowej''\dots }.
\item
    Do³±czamy pakiet \textsf{graphicx} do preambu³y dokumentu:
%
\begin{command}
\verb|\usepackage[|\emph{dvi-ps}\verb|]{graphicx}|
\end{command}
%
gdzie \emph{dvi-ps} oznacza nazwê programu do
konwersji pliku wyj¶ciowego \eei{.dvi} na plik postscriptowy.
Najczê¶ciej u¿ywanym do tego celu programem jest
\prgi{dvips}. Nazwa sterownika jest tu konieczna, gdy¿
brakuje standardu dotycz±cego do³±czania grafiki postscriptowej 
w~dokumentach \TeX{}owych. Kieruj±c siê nazw± sterownika,
pakiet \textsf{graphicx} potrafi do wynikowego pliku \eei{.dvi} 
w³±czyæ informacjê potrzebn± do tego, by interpreter
{\PostScript}u (w~drukarce b±d¼ w~komputerze) poprawnie
umie¶ci³ rysunek na wydruku.

\item Instrukcj±:
%
\begin{command}
\ci{includegraphics}\verb|[|\emph{klucz}=\emph{warto¶æ},
\ldots\verb|]{|\emph{plik}\verb|}|
\end{command}
 %
\noindent
w³±czamy \emph{plik} do dokumentu. Parametr opcjonalny jest list±
oddzielonych przecinkami \emph{kluczy}, o~okre¶lonych przez nas
\emph{warto¶ciach}. Klucze wykorzystujemy do zmiany parametrów
do³±czanego rysunku, takich jak szeroko¶æ, wysoko¶æ czy k±t obrotu.
W~tabeli~\ref{keyvals} zamieszczono najwa¿niejsze klucze.
\end{enumerate}

\begin{table}[htb]
\caption{Znaczenie wa¿niejszych kluczy polecenia 
 \ci{includegraphics}\label{keyvals}}
\begin{lined}{11.5cm}
\begin{tabular}{@{}ll}
\texttt{width=w} & skalowanie rysunku do podanej szeroko¶ci \emph{w}\\
\texttt{height=h}& skalowanie rysunku do podanej wysoko¶ci \emph{h}\\
\texttt{angle=a} & obrót o~k±t \emph{a} (przeciwnie do ruchu wskazówek zegara)\\
\texttt{scale=s} & równomierne przeskalowanie w~skali \emph{s}\\
\end{tabular}
\end{lined}
\end{table}

\noindent
Poni¿szy przyk³ad pomo¿e zrozumieæ ca³± ideê:
%% 
\noindent
\begin{code}%
\begin{verbatim}
\begin{figure}
%\begin{center} zamiast \begin{center} u¿yj lepiej
\centering % bo \centering nie wstawia dodatkowego odstêpu
\includegraphics[angle=90,width=0.5\textwidth]{sowauszata.eps}
\end{figure}
\end{verbatim}
%\showthe\baselineskip [tp]
\end{code}
%
\noindent
W~powy¿szym przyk³adzie do dokumentu jest do³±czany rysunek z~pliku
\ee{sowauszata.eps}. Rysunek najpierw obracamy o~90$^{\rm o}$ w~kierunku
przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, a~nastêpnie przeskalowujemy tak,
by nadaæ mu szeroko¶æ równ± po³owie szeroko¶ci szpalty. Skalowanie
grafiki jest równomierne z~uwagi na brak klucza \texttt{height}.
Szeroko¶æ i~wysoko¶æ rysunku mo¿emy te¿ okre¶liæ w~jednostkach
bezwzglêdnych, takich jak punkty czy centymetry. W~tabeli~\ref{units}
zestawiono jednostki miar w~\LaTeX{}u. Wiêcej informacji na temat
powy¿szych zagadnieñ znajdziemy w~\cite{graphics} i~\cite{eps}.

%%<PLext>
  Z~powodów opisanych w~punkcie~\ref{graph:inc}, \emph{zaleca siê\/}
  podawaæ nazwê do³±czanego pliku graficznego \emph{bez
    rozszerzenia}, to znaczy lepiej zapisaæ powy¿sze polecenie
  \ci{includegraphics} nastêpuj±co:
 %
\begin{code}
\begin{verbatim}
\includegraphics[angle=90,width=0.5\textwidth]{sowauszata}
\end{verbatim}
\end{code}
 %
W~takiej sytuacji {\LaTeX} bêdzie szuka³ pliku \ee{sowauszata} 
o~rozszerzeniu
adekwatnym do mo¿liwo¶ci zadeklarowanego w~poleceniu \ci{usepackage}
sterownika. Przyk³adowo, je¿eli \pai{graphicx} by³o wywo³ane z~opcj±
\popti{dvips}, to szukany bêdzie plik \ee{sowauszata.eps}, je¿eli
za¶ u¿yjemy opcji \popti{pdftex}, to bêd± szukane pliki
o~rozszerzeniach \eei{.pdf}, \eei{.jpg} i~\eei{.png},
a~pierwszy znaleziony zostanie do³±czony.

%% fragment przeniesiony do p. 1.8
%%

Rysunki najlepiej jest umieszczaæ w~oddzielnym katalogu, bêd±cym
podkatalogiem tego, w~którym jest dokument {\LaTeX}a. Bez wzglêdu na
u¿ywany system operacyjny katalogi w~¶cie¿ce dostêpu nale¿y odzielaæ
znakiem~\verb@/@\footnote{Wszystkie uwagi dotycz±ce nazw plików
  opisane w~punkcie~\ref{sec:duze-d} dla polecenia \ci{include}
  dotycz± tak¿e polecenia \ci{includegraphics}.}:
 %%
\begin{code}
\begin{verbatim}
\includegraphics[width=0.5\textwidth]{rys/sowy/sowauszata}
\end{verbatim}
\end{code}
\medskip
\noindent
Czasami wewn±trz jednego otoczenia \ei{figure} chcemy umie¶ciæ kilka
plików graficznych. W~tym celu wystarczy, ¿e umie¶cimy je obok siebie 
i~w~miarê potrzeby odpowiednio przeskalujemy:
\begin{code}%
\begin{verbatim}
\begin{figure}
\centering
%% http://pl.wikipedia.org/wiki/Ptaki_Polski
\includegraphics[width=.3\textwidth]{sowauszata}
\includegraphics[width=.3\textwidth]{puszczykmszarny}
\includegraphics[width=.3\textwidth]{bubobubo}%puchacz
\end{figure}
\end{verbatim}
\end{code}
 %
\noindent
W~powy¿szym przyk³adzie trzy rysunki zostan± umieszczone jeden obok
drugiego. Ich ³±czna szeroko¶æ wyniesie $3\times0{,}3=0{,}9$ szeroko¶ci
kolumny (\ci{textwidth} w~jêzyku {\LaTeX}a), miêdzy rysunkami wstawiony
zostanie odstêp wielko¶ci zwyk³ej spacji, co wynika z~zasady
\LaTeX{}a, ¿e pojedyncza zmiana wiersza jest traktowana jak odstêp.
Ca³o¶æ zostanie wy¶rodkowana w~osi szpalty. Pamiêtajmy, ¿eby do tego
stosowaæ polecenie \ci{centering} a~nie otoczenie~\ei{center}, gdy¿ to
drugie wstawia dodatkowy a~zbêdny odstêp pionowy.

Aby efekt koñcowy na wydruku by³ zadowalaj±cy, rysunki powinny mieæ
identyczne wymiary. Inaczej, albo poszczególne obrazki bêd± optycznie
niezgodnie (np. sowa uszata bêdzie 3~razy wiêksza od puchacza), albo te¿
poszczególne rysunki sk³adowe bêd± mia³y ró¿ne wymiary (rysunek z sow±
uszat± bêdzie dwa razy mniejszy ni¿ rysunek z~puchaczem).

%% Ale jak to jest w tym wypadku z PDFem? Jak reaguj± na to
%% przegl±darki typu yap? A kto pyta? [tp]
Czasami rysunki\index{obracanie!rysunku} czy
tabele\index{obracanie!tabeli} zmie¶ci³yby siê na stronie, gdyby
obróciæ je o~90$^{\rm o}$. W~tym celu mo¿na skorzystaæ z~pakietu
\pai{rotating}. Do obracania dowolnego fragmentu tekstu,
pude³ka\index{pude³ko} (por.~punkt~\ref{sec:boxes}), tabeli itp.
nale¿y u¿ywaæ otoczenia \ei{rotate}:
\begin{code}
\begin{verbatim}
\begin{rotate}{k±t} ... \end{rotate}
\end{verbatim}
\end{code}
  Do obrócenia obiektu o~k±t 90$^{\rm o}$ nale¿y u¿yæ otoczenia
  \ei{sideways}:
\begin{code}
\begin{verbatim}
\begin{sideways} ... \end{sideways}
\end{verbatim}
\end{code}
 %%
Do obrócenia tabeli ³±cznie z~podpisem pod tabel±\index{podpis} nale¿y 
zastosowaæ otoczenie \ei{sidewaystable} (uwaga: tabela jest umieszczana 
na osobnej stronie):
\begin{code}
\begin{verbatim}
\begin{sidewaystable} ... \end{sidewaystable}
\end{verbatim}
\end{code}
Do obrócenia rysunku ³±cznie z~podpisem pod rysunkiem 
nale¿y u¿yæ otoczenia \ei{sidewaysfigure} 
(uwaga: rysunek jest umieszczany na osobnej stronie):
\begin{code}
\begin{verbatim}
\begin{sidewayfigure} ... \end{sidewaysfigure}
\end{verbatim}
\end{code}
%%</PLext>

\section{Spis literatury}

Do przygotowania spisu literatury s³u¿y otoczenie
\ei{thebibliography}. Ka¿da pozycja w~tym otoczeniu ma postaæ polecenia:
%
\begin{command}
\ci{bibitem}\verb|{|\emph{etykieta}\verb|}|
\end{command}
%
\noindent
\emph{Etykiety} mo¿na nastêpnie u¿yæ do zacytowania w~dokumencie tej
pozycji, czyli ksi±¿ki, artyku³u b±d¼ pracy konferencyjnej:
%
\begin{command}
\ci{cite}\verb|{|\emph{etykieta}\verb|}|
\end{command}
%
\noindent
Numerowanie pozycji literaturowych jest automatyczne (polecenia
\ci{bibitem} i~\ci{cite} dzia³aj± podobnie jak opisane
ju¿ instrukcje \ci{label} i~\ci{ref}). 
Otoczenie \ei{thebibliography} ma jeden parametr, który powinien
zawieraæ tekst przynajmniej tak szeroki jak najszersza
etykieta ze spisu. W~poni¿szym przyk³adzie zapis 
\texttt{99} oznacza, ¿e numery
pozycji w~spisie bêd± co najwy¿ej dwucyfrowe.
%
\begin{example}
Partl~\cite{pa} zaproponowa³,
¿eby \ldots

\begin{thebibliography}{99}
\bibitem{pa} H.~Partl:
\emph{German \TeX},
TUGboat Vol.~9, No.~1 ('88)
\end{thebibliography}
\end{example}
%%%%
\chaptermark{Rysunki, skorowidze\dots} % naprawiamy szkody
% wyrz±dzone przez ten przyk³ad
\thispagestyle{fancyplain}
%%%%
\noindent
Do wiêkszych projektów przydaje siê program
o~nazwie {\BibTeX}\index{\BibTeX}. 
Program ten znajduje siê w~ka¿dej wspó³czesnej
dystrybucji {\TeX}a. {\BibTeX} korzysta 
z~bazy bibliograficznej (biblioteki), 
z~której wybiera tylko te pozycje literaturowe, 
które by³y cytowane w~dokumencie.
Sposób formatowania spisów literatury jest sterowany za pomoc±
specjalnych szablonów, których modyfikacja umo¿liwia
zmianê uk³adu graficznego spisu.

%%plext
Po przetworzeniu pliku, na podstawie zawarto¶ci etykiet zapisanych
przez {\LaTeX}a do pliku \eei{.aux}, {\BibTeX} tworzy spis literatury
obejmuj±cy tylko te pozycje z~biblioteki, które cytowano w~dokumencie.
Zwykle plik ten ma rozszerzenie \eei{.bib}. Format spisu zale¿y od
specyfikacji szablonu znajduj±cej siê w~pliku o~rozszerzeniu
\eei{.bst}, a~jest zapisywany do pliku o~rozszerzeniu \eei{.bbl}. Do
poprawnego sformatowania bibliografii i~cytowañ konieczne jest
przynajmniej trzykrotne przetworzenie dokumentu {\LaTeX}em.
Wiêcej informacji na temat przygotowywania spisu literatury za
pomoc± {\BibTeX}a zawiera~\cite{borzyszkowski}.
%%/plext

\section{Skorowidze\label{sec:indexing} }

Niezwykle u¿ytecznym elementem wielu ksi±¿ek jest skorowidz. 
Mo¿na go utworzyæ 
stosunkowo ³atwo za pomoc± {\LaTeX}a oraz programu narzêdziowego o~nazwie 
\prgi{makeindex}\footnote{Albo \prg{makeidx}, je¶li 
nasz system operacyjny nie pozwala u¿ywaæ nazw d³u¿szych ni¿ 8~znaków.}.
W~tym wprowadzeniu omówimy jedynie podstawowe polecenia dotycz±ce
skorowidzów. Jak zawsze, wiêcej informacji znajdziemy w~\companion.

Generowaæ has³a do skorowidza mo¿na dopiero po za³adowaniu 
w~preambule dokumentu pakietu o~nazwie \pai{makeidx}:
%
\begin{command}
\verb|\usepackage{makeidx}|
\end{command}
%
\noindent
oraz wstawieniu (tak¿e w~obrêbie preambu³y) instrukcji:
%
\begin{command}
\ci{makeindex}
\end{command}
 %
\noindent
Has³o wstawiamy do skorowidza poleceniem:
 %
\begin{command}
\ci{index}\verb|{|\emph{has³o}\verb|}|
\end{command}
 %
\noindent
gdzie \emph{has³o\/} oznacza pozycjê w~skorowidzu.
Polecenie \verb@\index{@\emph{has³o}\verb@}@ umieszczamy w~pliku ¼ród³owym 
bezpo¶rednio w~miejscu zwi±zanym z~okre¶lonym has³em.
W~tabeli~\ref{index} przedstawiono przyk³ady u¿ycia \emph{hase³}.

\begingroup
\begin{table}[!thp]
\caption{Przyk³ady sk³adni polecenia \ci{index}\label{index} }
\vspace{1.0ex}
\tabcolsep3.0pt
\centering
\begin{tabular}{@{}lll@{}}\hline
\textbf{Przyk³ad} &\textbf{Has³o} &\textbf{Uwagi}\\\hline
\rule{0pt}{1.05em}\verb|\index{kot}| &kot, 1 & has³o pierwszego stopnia \\
\verb|\index{kot!rudy}| &\hspace*{2ex}rudy, 3 & has³o drugiego stopnia \\
\verb|\index{Sam@\textsl{Sam}}| &\textsl{Sam}, 2 & has³o sformatowane \\
\verb|\index{Lin@\textbf{Lin}}| &\textbf{Lin}, 7 & has³o sformatowane \\
\verb|\index{Cadiz@C\'adiz}| & C\'adiz, 77 & poprawne sortowanie  \\
\verb+\index{Jenny|textbf}+ &Jenny, \textbf{3} & formatowanie numeru strony \\
\verb+\index{Joe|textit}+ &Joe, \textit{5} & formatowanie numeru strony \\ 
\verb+\index{kot|see{felis}}+ & kot, zob.~felis & relacja pomiêdzy has³ami \\
\hline
\end{tabular}%
 %% dodane:
\par \smallskip \footnotesize
\noindent
Aby wstawiæ do skorowidza literalnie znak \verb@!@, \verb.@. albo \verb@|@
nale¿y poprzedziæ go znakiem \verb."..
\end{table}
\endgroup

Podczas przetwarzania pliku ¼ród³owego przez {\LaTeX}a ka¿da instrukcja
\ci{index} powoduje, ¿e do pliku pomocniczego zostaje zapisana
odpowiednia pozycja skorowidza wraz z~bie¿±cym numerem strony. Plik
pomocniczy nosi tê sam± nazwê co g³ówny plik ¼ród³owy, ma jednak
rozszerzenie \eei{.idx}. Trzeba go nastêpnie przetworzyæ programem
\prgi{makeindex}, w~taki oto sposób:
%
\begin{command}
\texttt{makeindex} \emph{plik}
\end{command}
%
\noindent
W~rezultacie program \prgi{makeindex} tworzy posortowany skorowidz
i~zapisuje go do pliku o~nazwie identycznej z~nazw± g³ównego pliku
¼ród³owego i~o~rozszerzeniu \eei{.ind}. Je¿eli jeszcze raz 
przetworzymy plik ¼ród³owy, to tym razem skorowidz zostanie 
w³±czony %%do dokumentu, 
w~miejscu wyst±pienia polecenia:
%
\begin{command}
\ci{printindex}
\end{command}
%
\noindent
Pakiet \pai{showidx}, wchodz±cy w~sk³ad standardowej dystrybucji 
%systemu
{\LaTeXe}, drukuje pozycje skorowidza na lewym marginesie szpalty. Jest
on do¶æ przydatny do sprawdzania i~korygowania skorowidza.

Regu³y sortowania skorowidza zale¿± oczywi¶cie od jêzyka, w~którym
piszemy dokument.  Pod tym wzglêdem program \prgi{makeindex} jest
nieprzydatny dla dokumentów polskojêzycznych, gdy¿ sortuje has³a
jedynie wed³ug zasad jêzyka angielskiego.  Wersj± programu
\prgi{makeindex} przystosowan± do polskich regu³ sortowania
wyrazów jest \prgi{plmindex} (autor: W³odzimierz
Macewicz\index{Macewicz W³odzimierz}).  Potrafi on tworzyæ skorowidz
wed³ug regu³ angielskich jak i~polskich. Program ten jest dostêpny na
przyk³ad pod adresem {\urlPlmindex}.  Wiêcej informacji na temat
polskich zasad tworzenia skorowidzów mo¿na znale¼æ
w~\cite{lichonski-idx}.

Umieszczaj±c w~dokumencie polecenie \ci{index}, powinni¶my
zwróciæ uwagê na odstêpy. Oto przyk³ad, jak mo¿e to wp³yn±æ na sk³ad:
\begin{example}
Moje s³owo \index{s³owo}. Inaczej
ni¿ s³owo\index{s³owo}. Zwróæmy
uwagê na pozycjê kropki.
\end{example}


\section{Paginy górne i~dolne \label{sec:fancyhdr}}

Pakiet \pai{fancyhdr} (autor Piet van Oostrum\index{Oostrum Piet van}),
który mo¿na znale¼æ w~katalogu: \CTAN{macros/latex/contrib/fancyhdr/},
udostêpnia polecenia do definiowania zawarto¶ci pagin. Zwróæmy uwagê na
ró¿nice w~wygl±dzie pagin na stronach: bie¿±cej i~poprzedniej. Oprócz
numeru strony, w~paginie górnej na stronie parzystej znajduje siê tytu³
rozdzia³u, a~na stronie nieparzystej dodatkowo tytu³ punktu. Paginê,
której zawarto¶æ pod±¿a za tre¶ci± dokumentu, nazywa siê fachowo ¿yw±
%% pagin±\index{¿ywa pagina@¿ywa pagina\protect\label{verylast}}.
%% powy¿sze to hack s³u¿±cy do wstawienia odpowiedniej liczby **
%% minut na stronie tytu³owej -- wykorzystujemy fakt, ¿e **
%% has³o ,,¿ywa pagina'' jest ostatni± pozycj± w~skorowidzu **
pagin±\index{¿ywa pagina}.
%% teraz to jest niepotrzebne, bo do z³o¿enia skorowidza
%% u¿ywamy multicols

\begin{figure}[!htbp]
\begin{lined}{\textwidth}
\begin{verbatim}
\documentclass{book}
\usepackage{fancyhdr}
\pagestyle{fancy}
% zmiana liter w~¿ywej paginie na ma³e
\renewcommand{\chaptermark}[1]{\markboth{#1}{}}
\renewcommand{\sectionmark}[1]{\markright{\thesection\ #1}}
\fancyhf{} % usuñ bie¿±ce ustawienia pagin
\fancyhead[LE,RO]{\small\bfseries\thepage}
\fancyhead[LO]{\small\bfseries\rightmark}
\fancyhead[RE]{\small\bfseries\leftmark}
\renewcommand{\headrulewidth}{0.5pt}
\renewcommand{\footrulewidth}{0pt}
\addtolength{\headheight}{0.5pt} % pionowy odstêp na kreskê
\fancypagestyle{plain}{%
\fancyhead{} % usuñ p. górne na stronach pozbawionych 
% numeracji (plain)
\renewcommand{\headrulewidth}{0pt} % pozioma kreska
}
\end{verbatim}
\end{lined}
\caption{Przyk³ad wykorzystania pakietu \pai{fancyhdr}\label{fancyhdr} }
\end{figure}

Za pomoc± {\LaTeX}a mo¿na sobie ³atwo poradziæ z~automatycznym
umieszczaniem odpowiedniej informacji w~¿ywej paginie. Rozwi±zanie jest
nastêpuj±ce. W~definicjach poleceñ sk³adaj±cych paginy wykonanie
instrukcji \ci{rightmark} oraz \ci{leftmark} wstawia odpowiedni tytu³
rozdzia³u, punktu lub cokolwiek innego. Poleceniom \ci{rightmark}
i~\ci{leftmark} jest nadawane nowe znaczenie (nowe warto¶ci) za ka¿dym
wykonaniem instrukcji sk³adania tytu³u rozdzia³u i~punktu
(\ci{chapter}, \ci{section}).

W~rzeczywisto¶ci, \ci{chapter} oraz~inne polecenia podzia³u logicznego
dokumentu nie zmieniaj± znaczenia poleceñ \ci{rightmark} i~\ci{leftmark}. 
Odwo³uj± siê one natomiast do poleceñ \ci{chaptermark}, \ci{sectionmark}
oraz \ci{subsectionmark}. Dopiero u¿ycie tych instrukcji powoduje 
zmianê definicji poleceñ \ci{rightmark} i~\ci{leftmark}.

Do zmiany postaci tytu³u rozdzia³u w~paginie wystarczy modyfikacja 
polecenia~\ci{chaptermark}.
Rysunek~\ref{fancyhdr} przedstawia takie wykorzystanie pakietu,
¿e paginy górne bêd± wygl±daæ mniej wiêcej tak
jak w~tym podrêczniku.
Kompletny opis pakietu znajduje siê w~jego dokumentacji.
%dostêpnej pod adresem podanym w~ostatnim przypisie. %% lipa

\section{Pakiet \ei{verbatim}}

Pakiet \ei{verbatim} udostêpnia poprawion± wersjê standardowego
otoczenia \ei{verbatim} (opisanego na stronie~\pageref{verb-envir}). 
Oprócz wielu drobnych, chocia¿ istotnych ulepszeñ
pakiet udostêpnia polecenie:
%
\begin{command}
\ci{verbatiminput}\verb|{|\emph{plik}\verb|}|
\end{command}
%
\noindent
które do³±cza do dokumentu plik tekstowy tak, jakby jego zawarto¶æ
znajdowa³a siê wewn±trz otoczenia \ei{verbatim}.

Pakiet \pai{verbatim} jest czê¶ci± grupy pakietów o~nazwie ,,tools''. 
Wchodz± one w~sk³ad standardowej dystrybucji {\LaTeX}a.
Wiêcej szczegó³ów znajdziemy w~\cite{verbatim}.


\section{Instalowanie dodatkowych pakietów\label{sec:Packages}}

Ten punkt jest adresowany raczej do tych czytelników, którzy maj± ju¿
do¶wiadczenie w~\LaTeX{}u, do sk³adania dokumentów u¿ywaj± w³asnych
poleceñ i~otoczeñ, a~odczuwaj± potrzebê uporz±dkowania sobie ¶rodowiska
pracy b±d¼ udostêpnienia go innym. Czytelnicy pocz±tkuj±cy mog± bez
wielkiej straty pomin±æ ten punkt i~kontynuowaæ czytanie 
od nastêpnego punktu.

W~wiêkszo¶æ instalacji {\LaTeX}a wbudowany jest bogaty zestaw
pakietów dodatkowych, jeszcze ich wiêcej mo¿na znale¼æ w~sieci. G³ównym
miejscem, %w~Internecie, %% --to oczywiste--tp--
gdzie mo¿na je znale¼æ, jest archiwum \acro{CTAN}
(\url{http://www.ctan.org/}).

Pakiety takie jak \pai{geometry} albo \pai{hyphenat}, a~tak¿e wiele innych,
sk³adaj± siê na ogó³ z~dwóch plików: jednego o~rozszerzeniu
\eei{.ins} i~drugiego o~rozszerzeniu  \eei{.dtx}. Czêsto jest te¿
do³±czany plik \ee{readme.txt} z~krótkim opisem pakietu. Ma siê
rozumieæ, zawsze warto zaczynaæ od przeczytania tego w³a¶nie pliku.

Po skopiowaniu plików pakietu na nasz komputer trzeba je w~ten czy inny
sposób przetworzyæ, aby po pierwsze wprowadziæ do dystrybucji {\TeX}a
informacjê o~nowym pakiecie, a~po drugie uzyskaæ dokumentacjê.
Oto, jak osi±ga siê pierwszy z~tych celów:

\begin{enumerate}
\item Uruchamiamy {\LaTeX}a na pliku\eei{.ins}. To powoduje
  wygenerowanie pliku \eei{.sty}.
\item Plik \eei{.sty} kopiujemy w~miejsce, w~którym nasza dystrybucja
  {\TeX}a potrafi go odnale¼æ. Zazwyczaj jest to katalog o~nazwie
  
  \noindent
    \texttt{\ldots/\emph{localtexmf}/tex/latex}

  \noindent  
  (u¿ytkownicy systemów {\MSWindows} oraz \acro{OS/2} 
  wiedz±, ¿e w~ich systemie trzeba u¿ywaæ znaku uko¶nika pochylonego przeciwnie).
\item Od¶wie¿amy zawart± w~dystrybucji bazê danych nazw plików.
  Odpowiednie polecenie zale¿y od dystrybucji {\TeX}a:
  w~te{\TeX}u  i~fp{\TeX}u jest to \prgi{maktexlsr};
  a~w~Mik{\TeX}u -- \texttt{initexmf -update-fndb}. 
  % Do polecenia tego mo¿e
  % dawaæ te¿ dostêp ¶rodowisko graficzne (GUI) dystrybucji, je¶li takowe
  % ona posiada.
  W~dystrybucjach wyposa¿onych w~¶rodowisko graficzne
  (np.~Mik{\TeX}) do od¶wie¿enia bazy nazw wystarczy wybraæ
  odpowiedni± pozycjê z~menu.
\end{enumerate}

\noindent  Mo¿na teraz wygenerowaæ dokumentacjê z~pliku \eei{.dtx}:

\begin{enumerate}
\item Uruchamiamy {\LaTeX}a na pliku \eei{.dtx}, w~wyniku czego
  powstanie plik \eei{.dvi}. Niewykluczone, ¿e zanim w~dokumentacji
  uporz±dkuj± siê numery odsy³aczy, bêdziemy musieli
  uruchomiæ {\LaTeX}a kilka razy.
\item Sprawdzamy, czy w¶ród wielu plików, 
  które wygenerowa³ {\LaTeX},
  jest plik \eei{.idx}. Je¶li go nie widaæ, to mo¿emy przej¶æ
  do kroku~\ref{step:final}.
\item Aby wygenerowaæ skorowidz, piszemy linijkê rozkazow±:
  %%
\begin{command}
\texttt{makeindex -s gind.ist \textit{nazwa}}
\end{command}
\noindent  
 gdzie \textit{nazwa\/} oznacza nazwê g³ównego spo¶ród
  przetwarzanych plików, bez rozszerzenia.
   \item Ponownie uruchamiamy {\LaTeX}a na pliku \eei{.dtx}.
       \label{step:next}
\item Na koniec co¶ równie wa¿nego: aby uprzyjemniæ sobie czytanie, 
   tworzymy plik \eei{.ps} albo \eei{.pdf}.\label{step:final}  
\end{enumerate}
 %%
\noindent
Czasami w¶ród wygenerowanych plików znajdziemy jeszcze plik \eei{.glo}.
W~takiej sytuacji miêdzy krokami~\ref{step:next} i~\ref{step:final} 
powinni¶my wykonaæ:
 %%
\begin{command}
\texttt{makeindex -s gglo.ist -o \textit{name}.gls \textit{name}.glo}
\end{command}
\noindent
Zawsze przed przej¶ciem do kroku \ref{step:final} musimy
mieæ pewno¶æ, ¿e w~poprzednim 
kroku uruchomili¶my {\LaTeX}a na pliku~\eei{.dtx}.


\section{Tworzenie plików PDF: {pdf\LaTeX}~i~hyperref \label{sec:pdftex}}
% \section{Praca z~programem pdf\LaTeX} \label{sec:pdftex}\index{PDF}
% to ju¿ nie jest tekst Daniela Flipo --tp--
% \secby{Daniel Flipo}{Daniel.Flipo@univ-lille1.fr}%
%
\noindent
\acro{PDF} (\emph{Portable Document Format}) 
to format hipertekstowy\index{hipertekst}.
Podobnie jak na stronie internetowej, niektóre s³owa s± w~dokumencie
zaznaczone jako hiper³±cza\index{hiper³±cze}. 
£±cz± one miejsce w~dokumencie z~innymi jego
miejscami b±d¼ nawet z~innymi dokumentami; gdy klikamy w~takie
hiper³±cze, jeste¶my przenoszeni do miejsca docelowego. %%³±cza.
W~kontek¶cie {\LaTeX}a oznacza to, ¿e wszystkie wyst±pienia poleceñ
\ci{ref} i~\ci{pageref} staj± siê hiper³±czami. Na dodatek spis tre¶ci,
skorowidz i~wszystkie podobne struktury staj± siê zestawami ³±czy.

Wiekszo¶æ spotykanych dzi¶ w~Internecie stron jest napisana w~jêzyku
\acro{HTML}\index{HTML@\acro{HTML}} (\emph{HyperText Markup Language}). 
Kiedy przychodzi do pisania pracy naukowej, format ten ma dwie wady:

\begin{enumerate}
\item Nie ma dobrej metody w³±czania wzorów matematycznych. Chocia¿
  zosta³ zdefiniowany odpowiedni standard, to jednak wiêkszo¶æ
  przegl±darek go nie obs³uguje, brakuje te¿ w~komputerach odpowiednich
  fontów.
\item Dokumenty \acro{HTML} mo¿na co prawda drukowaæ, ale wydruki
  wygl±daj± ró¿nie w~ró¿nych przegl±darkach, a~tak¿e na ró¿nych
  platformach. Od jako¶ci, do której przyzwyczaja nas {\LaTeX},
  wydruki te dzieli przepa¶æ.
\end{enumerate}
 %%
\noindent
Próbowano ju¿ na wiele sposobów napisaæ program t³umacz±cy jêzyk {\LaTeX}a
na \acro{HTML}. Niektóre z~tych programów daj± nawet niez³e wyniki -- w~tym
sensie, ¿e s± w~stanie ze ¼ród³a w~standardowym {\LaTeX}u wygenerowaæ
czytelny dokument \acro{HTML}\index{HTML@\acro{HTML}}. 
Wszystkim jednak zawsze czego¶ brakuje.
Gdy tylko zachodzi konieczno¶æ u¿ycia bardziej wyrafinowanych
mo¿liwo¶ci {\LaTeX}a b±d¼ jego pakietów zewnêtrznych, 
jako¶æ spada.
Autorom, którym zale¿y na publikowaniu w~sieci \acro{WWW}, a~jednocze¶nie 
chc± utrzymaæ wysok± jako¶æ typograficzn±,
pozostaje w~zasadzie wy³±cznie \acro{PDF}\index{PDF@\acro{PDF}}.
Wiêkszo¶æ wspó³czesnych przegl±darek sieciowych potrafi wy¶wietlaæ
%i~drukowaæ 
dokumenty w~tym formacie.

Chocia¿ przegl±darki do plików w~formatch \acro{DVI} i~\acro{PS} s± dostêpne na
prawie ka¿dej platformie, to jeszcze powszechniej spotyka siê
przegl±darki do plików \acro{PDF}, takie jak 
\prgi{Acrobat Reader} i~\prgi{xpdf}.
Tak wiêc, je¶li nasz± pracê udostêpnimy w~postaci \acro{PDF}, to stanie siê
ona ³atwiej dostêpna dla grona potencjalnych czytelników.

%% --tp--
%% http://www.tug.org/pipermail/macostex-archives/2006-May/022362.html
\subsection{Tworzenie dokumentów PDF w~{\LaTeX}u}

S± dwa sposoby\footnote{Tych sposobów jest wiêcej, ale
  przedstawione dwa s± zdecydowanie najczê¶ciej u¿ywane.} zamiany
plików ¼ród³owych {\LaTeX}a na dokument \acro{PDF}. Pierwszy z~nich
polega na zamianie pliku \acro{DVI} na dokument \acro{PS} (zwykle za
pomoc± programu \prgi{dvips}), który nastêpnie jest transformowany do
formatu \acro{PDF} b±d¼ programem \prgi{ghostscript}, b±d¼ z~u¿yciem
komercyjnego narzêdzia \prgi{Acrobat Distiller}, firmy Adobe. 
Drugi sposób
to bezpo¶rednie generowanie dokumentu \acro{PDF} za pomoc± programu
pdf{\TeX}\index{pdftex@pdf\TeX}. 
Pierwszy z~wymienionych sposobów, mimo ¿e na pierwszy rzut
oka wydaje siê bardziej pracoch³onny, ma tê przewagê nad drugim, ¿e
umo¿liwia wykorzystanie wielu warto¶ciowych pakietów stosuj±cych
jêzyk {\PSi}, choæby takich jak \pai{rotate} czy \pai{pstricks}.
Z~kolei utworzenie pliku \acro{PDF} bezpo¶rednio z~pliku ¼ród³owego, za
pomoc± programu {pdf\TeX}\index{pdftex@pdf\TeX}, 
jest prostsze. Któr±kolwiek z~metod wybierzesz,
w~wiêkszo¶ci przypadków efekt koñcowy bêdzie identyczny.

Program {pdf\TeX}, opracowany przez 
H\`an Th\^e\llap{\raise 0.5ex\hbox{\'{}}}~Th\`anha%%
\index{Than Han The @Th\`anh H\`an Th\^e\llap{\raise 0.5ex\hbox{\'{}}}}, 
generuje dokument \acro{PDF} na podobnej
zasadzie, jak {\TeX} produkuje plik \acro{DVI}.  Istnieje te¿
pdf{\LaTeX}, który tworzy pliki \acro{PDF} ze ¼róde³
{\LaTeX}owych.\index{pdftex@pdf\TeX}\index{pdflatex@pdf\LaTeX}
Zarówno {pdf\TeX}, jak i~{pdf\LaTeX} wchodz± w~sk³ad wszystkich wspó³czesnych
dystrybucji {\TeX}a, takich jak: {te\TeX}, {fp\TeX}, {Mik\TeX},
{\TeX}Live czy CMac{\TeX}.

Do wygenerowania pliku \acro{PDF}\index{PDF@\acro{PDF}} zamiast
\acro{DVI} wystarcza zast±piæ polecenie \texttt{latex file.tex}
instrukcj± \texttt{pdflatex file.tex}. W~zintegrowanym ¶rodowisku
graficznym\index{IDE@\acro{IDE}}, takim jak \prgi{TeXnicCenter} czy
\prgi{Kile}, uruchomienie obu programów polega na wybraniu odpowiedniego
przycisku z~menu.

% to jest lipa--ew. nadaje siê na przypis ale pó¼niej [tp]:
% wstawione w punkcie nt. hyperref
% W~{\LaTeX}u rozmiar papieru zadaje siê w~opcjonalnym argumencie
% polecenia \ci{documentclass}, na przyk³ad  \texttt{a4paper} albo
% \texttt{letterpaper}. Dzia³a to równie¿ w~pdf\LaTeX{}u, z~tym ¿e musi on
% jeszcze znaæ fizyczny rozmiar papieru, aby przekazaæ fizyczny rozmiar stron
% do pliku \acro{PDF}\index{PDF@\acro{PDF}}.\index{paper size}
% Je¶li korzystamy z~pakietu
% \pai{hyperref} (por.~s.~\pageref{ssec:pdfhyperref}), to rozmiar 
% dostosuje siê automatycznie. W~przeciwnym razie musimy to zrobiæ
% rêcznie, umieszczaj±c w~preambule dokumentu nastêpuj±ce dwa wiersze:
%  %%
% \begin{code}
% \begin{verbatim}
% \pdfpagewidth=\paperwidth
% \pdfpageheight=\paperheight
% \end{verbatim}
% \end{code}
%  %%
% \noindent
Tworzenie dobrej jako¶ci dokumentów \acro{PDF} wymaga: u¿ycia
\emph{odpowiednich\/} fontów, do³±czenia grafiki we \emph{w³a¶ciwym\/}
formacie oraz zdefiniowania hiper³±czy dla elementów takich jak
odsy³acze, spisy czy skorowidze.  W~kolejnych punktach omówimy
te zagadnienia szczegó³owo. Jeszcze bardziej detaliczny opis
mo¿na znale¼æ w~\cite{sapijaszko}.

\subsection{Fonty bitmapowe i~obwiedniowe}

Fonty s± bardzo wa¿n± czê¶ci± ka¿dego systemu sk³adu. Font to w~istocie
program komputerowy, zawieraj±cy opisy znaków oraz dodatkowe informacje
okre¶laj±ce sposób ich drukowania i~pozycjonowania na stronie. Wiêkszo¶æ
fontów jest komercyjna i~nie mo¿e byæ swobodnie rozpowszechniana. Z~tego
powodu system {\TeX} nie u¿ywa fontów systemowych, na przyk³ad fontów
dostêpnych w~systemie {\MSWindows}, lecz wykorzystuje alternatywne kroje
pisma o~statusie Oprogramowania Otwartego. Inaczej, dokumentu
przygotowanego na przyk³ad w~systemie {\MSWindows} nie mo¿na by poprawnie
przetworzyæ w~systemie Linux albo, je¿eli nawet da³oby siê go
przetworzyæ, to otrzymaliby¶my dokument wygl±daj±cy
inaczej\footnote{Inne na przyk³ad by³oby ³amanie wierszy i~podzia³ na
  strony. W~edytorze {\MSWord} nie jest to zreszt± uwa¿ane za b³±d, bo
  w~tamtym programie dokument jest przeno¶ny, ale tylko razem z~komputerem,
  bo przes³anie dokumentu na inny komputer z~regu³y powoduje, ¿e jest on
  z³o¿ony inaczej.}.

Z~punktu widzenia ,,technologii komputerowej'' fonty dzielimy na
bitmapowe i~obwiedniowe, przy czym te pierwsze --~za wyj±tkiem systemu
{\TeX} -- maj± znaczenie historyczne. Istnieje kilka standardów
tworzenia fontów obwiedniowych: fonty postscriptowe 
(tzw.~fonty Type~1 albo \emph{typu pierwszego\/}), 
fonty TrueType oraz najnowsze OpenType. ,,Klasyczne'' 
bitmapowe fonty {\TeX}a
%\footnote{Z~których
%--~przypominamy -- nie nale¿y korzystaæ:-).} 
okre¶la siê akronimem \acro{PK}.

{\LaTeX} umie korzystaæ zarówno z~fontów \acro{PK}, jak i~z~fontów
Type~1, za¶ {pdf\LaTeX}\index{pdflatex@pdf\LaTeX} potrafi dodatkowo
u¿ywaæ fontów TrueType i~OpenType. Jednak¿e dokument z~tradycyjnymi
fontami \acro{PK} bardzo ¼le wygl±da w~przegl±darce \prgi{Acrobat
  Reader}. Najlepiej u¿ywaæ wy³±cznie fontów Type~1, bo wówczas
dokumenty zawsze wy¶wietlaj± siê poprawnie. Wspó³czesne instalacje
{\TeX}a s± domy¶lnie skonfigurowane tak, by u¿ywane by³y fonty
Type~1\footnote{Aby siê przekonaæ, czy tak jest w~wypadku twojej
  instalacji, utwórz plik \acro{PDF} (na przyk³ad za pomoc± {pdf\LaTeX})
  i~wy¶wietl go w~oknie przegl±darki \prgi{Acrobat Reader}. Je¿eli fonty
  na ekranie s± nieczytelne i~maj± poszarpane brzegi, to masz problem.
  %Je¿eli jako¶æ znaków
  %jest dobra, to reszty tego punktu mo¿esz nie czytaæ.
  W~nowych dystrybucjach {\LaTeX}a problem ten nie powinien wyst±piæ,
  wiêc je¿eli go napotka³e¶, to przypuszczalnie masz zainstalowan± zbyt
  okrojon± wersjê systemu \TeX.}. 
W~zale¿no¶ci od sposobu polonizacji
dokumentu (por.~punkt~\ref{polski}) {\LaTeX} albo wykorzysta obwiedniowe
wersje fontów \acro{PL}\index{fonty!PL@\acro{PL}}, 
albo prze³±czy siê na 
fonty z~pakietu cm-super\index{fonty!cm-super},
które s± implementacj± fontów 
\acro{EC}\index{fonty!EC@\acro{EC}} w~technologii Type~1.

Ostatnio dostêpna sta³a siê wysokiej jako¶ci rodzina fontów
obwiedniowych \acro{LM}\index{fonty!LM@\acro{LM}}
(\emph{Latin Modern}). Je¶li
dysponujemy ¶wie¿ej daty instalacj± {\TeX}a, to jest ca³kiem mo¿liwe, 
¿e zawiera ona ju¿ tê rodzinê. 
Wystarczy w~takim wypadku dodaæ do preambu³y:
\begin{code}
\begin{verbatim}  
\usepackage{lmodern}
\usepackage[T1]{fontenc} 
\end{verbatim}
\end{code}
Uwaga! Rodzina \acro{LM} nie zawiera na razie fontów matematycznych,
dlatego do sk³adu formu³ i~tak potrzebne s± albo fonty \acro{PL}, albo
oryginalne fonty {\LaTeX}owe.

\noindent
Uwaga! Je¶li w~pliku o~rozszerzeniu \eei{.log}, zawieraj±cym raport
z~kompilacji, pojawi± siê komunikaty w~rodzaju:
\begin{code}
\begin{verbatim}
Warning: pdftex (file eurmo10): Font eur... not found
\end{verbatim}
\end{code}
to oznacza, ¿e który¶ z~fontów potrzebnych do przetworzenia dokumentu
nie zosta³ odnaleziony. Problem taki wymaga rzetelnej naprawy, gdy¿
przegl±darka plików \acro{PDF} \emph{w~ogóle nie wy¶wietli stron ze znakami
  z~brakuj±cego fontu.}

\subsection{Do³±czanie grafiki \label{graph:inc}}
\label{ssec:pdfgraph}

Do w³±czania grafiki najlepiej korzystaæ z~pakietu \pai{graphicx}
(zobacz str.~\pageref{eps:incl}). Po wpisaniu \popti{pdftex} jako opcji
\emph{sterownik\/} pakiet zadzia³a te¿ w~pdf\LaTeX{}u:
 %%
\begin{code}
\begin{verbatim}
\usepackage[pdftex]{color,graphicx}
\end{verbatim}
\end{code}
W~tym przyk³adzie pojawia siê równie¿ pakiet \pai{color}, jako ¿e stosowanie
kolorów w~sieci jest naturalne.

Tyle dobrych wie¶ci. Z³e s± takie, ¿e grafika 
w~formacie \acro{EPS}\index{EPS@\acro{EPS}} nie
dzia³a w~{pdf\LaTeX}u. Je¶li w~argumencie instrukcji \ci{includegraphics}
pominiemy rozszerzenie nazwy pliku, 
to pakiet \pai{graphicx} bêdzie
szuka³ pliku w~formacie zale¿nym od opcji \emph{sterownik}. W~programie
{pdf\TeX} dopuszczalny jest jeden z~formatów: \eei{.png},
\eei{.pdf}, \eei{.jpg}, \eei{.mps}
(\MP\index{metapost@\MP}), ale \emph{nie} \eei{.eps}.

Prostym sposobem wyj¶cia z~tej sytuacji jest konwersja plików \acro{EPS} na
format \acro{PDF} programem \prgi{epstopdf}, 
dostêpnym na wielu platformach.
Dla grafiki wektorowej (rysunków) jest to wspania³e rozwi±zanie. Dla
mapek bitowych (zdjêcia, skany) nie jest ono idealne, bo format \acro{PDF}
z~natury obs³uguje w³±czanie obrazów w~formatach \acro{PNG} i~\acro{JPEG}. 
Format \acro{PNG} jest
dobry do zdjêæ z~ekranów i~innych obrazów z~niewielk± liczb± kolorów.
Format \acro{JPEG} jest ¶wietny do zdjêæ, jako ¿e zu¿ywa na nie ma³o pamiêci.

Niekiedy zamiast rysowania figur geometrycznych korzystniejsze jest
opisywanie ich w~wyspecjalizowanym jêzyku poleceñ, na przyk³ad takim,
jaki jest stosowany w~programie \MP\index{metapost@\MP}, który -- wraz
z~obszernym podrêcznikiem -- wchodzi w~sk³ad wiêkszo¶ci dystrybucji
{\TeX}a.

\subsection{£±cza hipertekstowe \label{ssec:pdfhyperref}}

O~kierowanie wewnêtrznych odsy³aczy we w³a¶ciwe miejsca dokumentu zadba
pakiet \pai{hyperref}. Aby zadzia³a³ poprawnie, zaleca siê umie¶ciæ
polecenie \verb+\usepackage{hyperref}+ jako
\emph{ostatnie\/} %polecenie 
w~preambule dokumentu. Sposobem dzia³ania
pakietu \pai{hyperref} mo¿na sterowaæ za pomoc± wielu opcji, które
podajemy b±d¼ ,,tradycyjne'', czyli jako listê rozdzielonych przecinkami
opcji po \ci{usepackage}, wewn±trz nawiasów kwadratowych, b±d¼ jako
argument polecenia \verb+\hypersetup{+\emph{opcje}\verb+}+.

Opcje \popti{pdftex} i~\popti{dvips} s± kluczowe, bo okre¶laj± metodê
generowania dokumentu \acro{PDF}: bezpo¶rednio za pomoc± programu
pdf{\TeX} albo po¶rednio poprzez zamianê wynikowego pliku \acro{DVI} na
\acro{PS}, a~potem~\acro{PDF}.

W~poni¿szym wykazie warto¶ci domy¶lne s± podane pismem prostym.

%\begin{flushleft}
\begin{description}
\item [\texttt{bookmarks (=true,\textit{false})}] w~trakcie wy¶wietlania
  dokumentu Acrobatem poka¿ b±d¼ ukryj pasek zak³adek;
\item [\texttt{unicode (=false,\textit{true})}] 
  \index{Unicode}pozwól w~zak³adkach
  Acrobata u¿ywaæ znaków z~alfabetów nie³aciñskich;
  \item [\texttt{pdftoolbar (=true,\textit{false})}] poka¿ b±d¼ ukryj 
  pasek narzêdziowy Acrobata;
  \item [\texttt{pdfmenubar (=true,\textit{false})}] poka¿ b±d¼ ukryj
    menu Acrobata;
  \item [\texttt{pdffitwindow (=true,\textit{false})}] dostosuj wielko¶æ
    wy¶wietlanego \acro{PDF}-a do wielko¶ci okna;
  \item [\texttt{pdftitle (=\{napis\})}] tytu³ dokumentu;
  \item [\texttt{pdfauthor (=\{napis\})}] nazwisko autora;
  \item [\texttt{pdfnewwindow (=true,\textit{false})}] okre¶la, czy
    w~wypadku gdy ³±cze prowadzi poza dokument, ma byæ otwierane nowe okna;
  \item [\texttt{colorlinks (=false,\textit{true})}] okre¶la, czy
    otoczyæ hiper³±cza kolorowymi ramkami (\texttt{false}) czy kolorowaæ
    same hiper³±cza (\texttt{true}). Kolory mo¿na konfigurowaæ za
    pomoc± nastêpuj±cych opcji (w~nawiasach kolory domy¶lne):
    \begin{description}
    \item [\texttt{linkcolor (=red)}] kolor ³±czy wewnêtrznych
      (rozdzia³ów, punktów, stron itp.),
    \item [\texttt{citecolor (=green)}] kolor cytowañ, czyli odsy³aczy
      do bibliografii,
    \item [\texttt{filecolor (=magenta)}] kolor odsy³aczy do plików,
    \item [\texttt{urlcolor (=cyan)}] kolor ³±czy typu \acro{URL}
       (adresy poczty elektronicznej b±d¼ sieciowe).
    \end{description}
\end{description}
%\end{flushleft}

Je¶li zadowalaj± nas ustawienia domy¶lne, to wpisujemy:
 %%
\begin{code}
\begin{verbatim}
\usepackage[pdftex]{hyperref} %ew. dvips zamiast pdftex 
\end{verbatim}
\end{code}
 %%
\noindent
Je¶li przegl±darka ma pokazaæ listê zak³adek, a~³±cza maj± byæ kolorowane
(warto¶ci domy¶lnych \texttt{=true} nie trzeba podawaæ), to:
 %%
\begin{code}
\begin{verbatim}
\usepackage[pdftex,bookmarks,colorlinks]{hyperref}
\end{verbatim}
\end{code}
 %%
Gdy tworzymy dokumenty \acro{PDF}\index{PDF@\acro{PDF}} przeznaczone do druku
czarno{\dywiz}bia³ego, to kolorowanie ³±czy nie jest najlepszym
pomys³em, bo w~wydrukach wychodz± one szare, co utrudnia czytanie.
Zamiast tego mo¿emy u¿yæ kolorowych ramek, które nie s± drukowane:
 %%
\begin{code}
\begin{verbatim}
\usepackage{hyperref}
\hypersetup{colorlinks=false}
\end{verbatim}
\end{code}
 %%
\noindent albo dla ³±czy u¿ywaæ koloru czarnego:
 %%
\begin{code}
\begin{verbatim}
\usepackage{hyperref}
\hypersetup{colorlinks,citecolor=black,%
 filecolor=black,linkcolor=black,urlcolor=black,pdftex}
\end{verbatim}
\end{code}
 %%
Je¶li chcemy dodaæ informacji o~dokumencie \acro{PDF}, 
które \prgi{Acrobat} wy¶wietla 
w~oknie~\emph{Document Properties}:
\begin{code}
\begin{verbatim}
\usepackage[pdfauthor={P. Desproges},pdftitle={Des femmes 
 qui tombent},pdftex]{hyperref}
\end{verbatim}
\end{code}

%%\vspace{\baselineskip}
\medskip
\noindent
Oprócz hiper³±czy %generowanych 
tworzonych automatycznie mo¿emy umieszczaæ w³asne:
\begin{command}
\ci{href}\verb|{|\emph{url}\verb|}{|\emph{text}\verb|}|
\end{command}
 %%
\noindent
Przyk³adowo, w~wyniku wykonania nastêpuj±cego fragmentu:
\begin{code}
\begin{verbatim}
Na stronie \href{http://www.ctan.org}{CTAN}.
\end{verbatim}
\end{code}
zostanie wydrukowane s³owo ,,\href{http://www.ctan.org}{CTAN}'',
klikniêcie w~to s³owo przeniesie nas na internetow± stronê
\acro{CTAN}-u.

Je¶li docelowe miejsce ³±cza nie jest \acro{URL}-em, lecz plikiem lokalnym,
to mo¿emy u¿yæ polecenia \ci{href} w~nastêpuj±cej postaci:
 %%
\begin{code} 
\begin{verbatim}
Pe³ny dokument jest w~\href{manual.pdf}{pliku}.
\end{verbatim}
\end{code}
 %
Generuje to tekst ,,Pe³ny dokument jest w \textcolor{cyan}{pliku}''.
Klikaj±c w~s³owo ,,\textcolor{cyan}{pliku}'', otworzymy plik
\texttt{manual.pdf}. (Nazwa pliku jest interpretowana wzglêdem
po³o¿enia dokumentu \acro{PDF}).

Autorka dokumentu mo¿e zachêciæ czytelników do korespondencji
elektronicznej, wpisuj±c instrukcjê 
\ci{href} jako fragment polecenia \ci{author}
  na stronie tytu³owej dokumentu:
\begin{code}
\begin{verbatim}
\author{Maria Oetiker $<$\href{mailto:mary@oetiker.ch}%
       {mary@oetiker.ch}$>$
\end{verbatim}
\end{code}
 %%
Zauwa¿my, ¿e ³±cze zapisano tu tak, i¿ adres elektroniczny pojawia siê
zarówno w~³±czu, jak i~na stronie.  Gdyby podaæ go tak:
 %%
\begin{code}
\verb+\href{mailto:mary@oetiker.ch}{Maria Oetiker}+
\end{code}
to ³±cze dzia³a³oby w~programie \prgi{Acrobat}, 
lecz adres nie by³by widoczny w~wydruku.


\subsection{Problemy z~³±czami}

Ukazaniu siê komunikatu w~rodzaju:
 %%
\begin{code}
\begin{verbatim}
! pdfTeX warning (ext4): destination with the same
  identifier (name{page.1}) has been already used,
  duplicate ignored
\end{verbatim}
\end{code}
 %%
towarzyszy reinicjalizacja licznika, na przyk³ad w~wyniku u¿ycia
polecenia \ci{mainmatter}, dostêpnego w~klasie dokumentów \texttt{book}.
Ustala ono warto¶æ licznika stron na~1 tu¿ przed pierwszym rozdzia³em
ksi±¿ki. Ale poniewa¿ równie¿ i~wstêp do ksi±¿ki zawiera stronê~1, to
odsy³acz ,,page.1'' staje siê niejednoznaczny, st±d notka
,,\verb+duplicate+ \verb+ignored+''.

Mo¿emy temu przeciwdzia³aæ, dodaj±c opcjê \popt{plainpages=false}.
Pomaga to niestety tylko w~odniesieniu do licznika stron.
Radykalniejszym rozwi±zaniem jest opcja \popt{hypertexnames=false},
która jednak powoduje, ¿e przestaj± dzia³aæ odsy³acze do stron
w~skorowidzu.

\subsection{Problemy z~zak³adkami}

Tekst na zak³adkach nie zawsze wygl±da zgodnie z~naszymi oczekiwaniami.
Poniewa¿ zak³adki s± traktowane jako ,,czysto tekstowe'', mo¿e w~nich
wyst±piæ mniejszy zakres znaków ni¿ w~normalnym tek¶cie \LaTeX{}owym. 
Pakiet \pai{hyperref} zauwa¿y tego typu problem 
i~zasygnalizuje go komunikatem:
\begin{code}
\begin{verbatim}
Package hyperref Warning: 
Token not allowed in a PDFDocEncoded string:
\end{verbatim}
\end{code}
Mo¿emy ten problem obej¶æ, podaj±c napis przeznaczony na
zak³adkê, który ma zast±piæ wywo³uj±cy trudno¶æ tekst:
\begin{command}
\ci{texorpdfstring}\verb|{|\emph{\TeX{} tekst}\verb|}{|\emph{Napis na zak³adkê}\verb|}|
\end{command}
 %%
\noindent
Podstawowym kandydatem do zastosowania takiego postêpowania s±
wzory matematyczne:
 %%
\begin{code}
\begin{verbatim}
\section{\texorpdfstring{$E=mc^2$}{E=mc^2}}
\end{verbatim}
\end{code}
 %%
¦ródtytu³ ,,\verb@E=mc^2@'' przekszta³ca siê na zak³adce w~,,E=mc2''.

Tak¿e zmiany kolorów nie przenosz± siê dobrze na zak³adki:
 %%
\begin{code}
\verb+\section{\textcolor{czerwony}{Czerwony !}}+
\end{code}
 %%
Na zak³adce otrzymamy ,,redRed!''. Polecenie \verb+\textcolor+ jest
tu ignorowane, chocia¿ wy¶wietlany jest jego argument (na czerwono).
Lepszy wynik uzyskamy, wpisuj±c:
 %%
\begin{code}
\verb+\section{\texorpdfstring{\textcolor{red}{Red !}}{Red\ !}}+
\end{code}
 %%
Je¶li w~dokumencie u¿ywamy unikodu, a~pakietowi \pai{hyperref} podamy
opcjê \popti{unicode}, to na zak³adkach bêd± mog³y wystapiæ znaki
unikodowe\index{Unicode}. 
Poszerza to zakres znaków, które mo¿na przekazaæ
w~poleceniu \ci{texorpdfstring}.

\subsection{Interpretacja pliku ¼ród³owego przez \LaTeX{}a i~pdf\LaTeX{}a}
\label{sec:pdfcompat}

W~idealnych warunkach dokument powinien siê równie dobrze kompilowaæ
tak w~\LaTeX{}u, jak i~w~pdf\LaTeX{}u. Problemy w~tym wzglêdzie mog±
wynikaæ przede wszystkim z~w³±czania grafiki. Prostym sposobem jest
\emph{systematyczne opuszczanie} rozszerzeñ nazw plików w~poleceniu
\ci{includegraphics}. Powoduje to wyszukiwanie plików w~formacie
w³a¶ciwym dla sposobu kompilacji. Reszta sprowadza siê do wygenerowania
odpowiednich wersji plików graficznych. \LaTeX{} poszuka plików
\eei{.eps}, podczas gdy pdf\LaTeX{} spróbuje w³±czyæ plik o~jednym
z~rozszerzeñ \eei{.png}, \eei{.pdf}, \eei{.jpg} lub
\eei{.mps} (w~podanej kolejno¶ci). 

Je¶li w~{pdf\TeX}owej wersji dokumentu chcemy u¿yæ innego kodu ni¿
w~\LaTeX{}owej, to do preambu³y mo¿emy dodaæ pakiet
\pai{ifpdf}\footnote{Pe³niejsze wyja¶nienie, kiedy ten pakiet siê
  przydaje, mo¿na znale¼æ w~\TeX{}owym \acro{FAQ}-u, w~punkcie
  \url{http://www.tex.ac.uk/cgi-bin/texfaq2html?label=ifpdf}.}. 
%% mêtne [tp]:
%% S± spore
%% szanse, ¿e mamy go ju¿ w~instalacji, a~je¶li nie, to prawdopodobnie
%% u¿ywamy MiK\TeX{}a, który napotkawszy pierwsze u¿ycie pakietu,
%% zainstaluje go nam automatycznie. 
W~pakiecie zdefiniowana jest
instrukcja \ci{ifpdf}, która u³atwia pisanie kodu warunkowego.
W~poni¿szym przyk³adzie wersja do druku, w~formacie \acro{PS},
ma byæ czarno{\dywiz}bia³a, co obni¿y koszty w~drukarni,
podczas gdy wersja \acro{PDF}, przeznaczona do wy¶wietlania na ekranie,
ma byæ kolorowa:
 %%
\begin{code}
\begin{verbatim}
%& --translate-file=il2-pl
\RequirePackage{ifpdf} 
% Sprawdzamy, czy dzia³a pdfTeX:
\ifpdf \documentclass[a4paper,12pt,pdftex]{book}
\else \documentclass[a4paper,12pt,dvips]{book} \fi

\ifpdf \usepackage{lmodern} \fi
% dodajemy hiper³±cza
\usepackage[bookmarks,colorlinks,plainpages=false]{hyperref}                    
\usepackage{polski}
...
\end{verbatim}
\end{code}
 %%
Pakiet \pai{hyperref} jest tu w³±czany tak¿e w~wersji \acro{PS}.
Dziêki temu polecenie \ci{href} zadzia³a tak¿e w~wypadku kompilacji
zwyk³ym {\LaTeX}em.

Warto odnotowaæ, ¿e w~niektórych wspó³czesnych dystrybucjach {\TeX}a 
%na przyk³ad w~\TeX{}Live, 
podstawowym programem u¿ywanym do kompilacji dokumentów
jest w³a¶nie \prg{pdftex}. Prze³±cza siê on na
generowanie plików \acro{PDF} albo \acro{DVI}, zale¿nie od ustawieñ 
podanych wraz z~klas± dokumentu. 
Kod podany powy¿ej pozwala u¿yæ zarówno instrukcji
\prg{pdflatex} do wygenerowania \acro{PDF}-a, jak i~\prg{latex} do
uzyskania pliku~\acro{DVI}.

\subsection{Wymiary kartki papieru}

W~{\LaTeX}u rozmiar papieru zadaje siê w~opcjonalnym argumencie
polecenia \ci{documentclass}, na przyk³ad \popti{a4paper} albo
\popti{letterpaper}. Opcje te dzia³aj± równie¿ w~wypadku generowania
dokumentu \acro{PDF}, tyle ¿e ich wykonanie nie wystarcza do stworzenia
poprawnego pliku \acro{PDF}. Je¶li korzystamy z~pakietu \pai{hyperref},
%(por.~s.~\pageref{ssec:pdfhyperref}), 
to niezbêdne polecenia zostan±
wykonane automatycznie. W~przeciwnym razie musimy to zrobiæ rêcznie,
umieszczaj±c w~preambule dokumentu nastêpuj±cy fragment:
 %%
\begin{code}
\begin{verbatim}
\ifpdf %% dzia³a tylko z pdftex:
  \pdfpagewidth=\paperwidth \pdfpageheight=\paperheight
   %% dziala z programami latex+dvips:
\else \special{papersize=\paperwidth,\pageheight} \fi
\end{verbatim}
\end{code}

\section{Tworzenie prezentacji \label{sec:beamer}}
\secby{Daniel Flipo}{Daniel.Flipo@univ-lille1.fr}
\noindent
Wyniki naszej pracy naukowej mo¿emy przedstawiaæ kred± na tablicy,
za pomoc± rzutnika i~prze¼roczy (slajdów) b±d¼ -- pos³uguj±c 
siê odpowiednim oprogramowaniem -- bezpo¶rednio z~laptopa.

Program {pdf\LaTeX}\index{pdflatex@pdf\LaTeX} 
w~po³±czeniu z~klas± \pai{beamer} s³u¿y do
tworzenia prezentacji w~formacie \acro{PDF}. Wygl±daj± one tak, jak
gdyby¶my je wygenerowali -- maj±c dobry dzieñ i~sporo szczê¶cia -- za
pomoc± PowerPointa, ale s± bardziej przeno¶ne, bo 
\prgi{Acrobat Reader} jest
dostêpny w~wiêkszej liczbie systemów.
%%\looseness-3

Klasa \pai{beamer} u¿ywa pakietów \pai{graphicx}, \pai{color} oraz
\pai{hyperref} z~opcjami zaadaptowanymi do prezentacji ekranowych.
%La figure~\ref{fig:pdfscr} contient un exemple de fichier minimal \`a
%compiler avec \wi{pdf\LaTeX} et le 
%résultat produit.

% Écran capturé par ImageMagick (man ImageMagick) fonction << import >>
% et convertie en jpg toujours par ImageMagick.

\begin{figure}[!htb]
\begingroup
\advance\baselineskip-.45pt
\begin{verbatim}
%& --translate-file=il2-pl
\documentclass[10pt]{beamer}
\mode<beamer>{\usetheme[hideothersubsections,%
   right,width=22mm]{Goettingen} }
\usepackage{polski}
\title{Prosta prezentacja}
\author[K. Wielki]{Karol Wielki}
\institute{Uniwersytet Karola Wielkiego}
%\titlegraphic{\includegraphics[width=20mm]{USTL}}
\date{2005}

\begin{document}
\begin{frame}<handout:0>
  \titlepage \end{frame}

\section{Przyk³ad}

\begin{frame}
  \frametitle{Co robiæ w~niedzielne popo³udnie?}
  \begin{block}{Mo¿na:}
    \begin{itemize}
      \item pój¶æ na spacer z~psem\pause
      \item przeczytaæ ksi±¿kê\pause
      \item pobawiæ siê z~kotem\pause
    \end{itemize}
  \end{block}
  i~robiæ wiele innych rzeczy.
\end{frame}
\end{document}
\end{verbatim}
\endgroup
\caption{Prosty kod dla klasy \pai{beamer}}
\label{fig:code-beamer}
\end{figure}

Kompiluj±c {pdf\LaTeX}em\index{pdflatex@pdf\LaTeX} 
kod z~rysunku \ref{fig:code-beamer},
otrzymamy plik \acro{PDF} ze stron± tytu³ow± oraz jeszcze jedn±
stron±, zawieraj±c± kilka punktów, które maj± siê ods³aniaæ w~miarê,
jak podczas prezentacji bêdziemy przechodzili do kolejnych jej kroków.

Jedn± z~zalet klasy \pai{beamer} jest to, ¿e generuje ona gotowy do
u¿ycia plik \acro{PDF}, bez konieczno¶ci przechodzenia przez fazê
postscriptow±, jak to jest w~wypadku pakietu \pai{prosper} albo
wymagaj±cego dodatkowego przetworzenia pakietu \pai{ppower4}.
Korzystaj±c z~klasy \pai{beamer}, mo¿emy z~tego samego pliku ¼ród³owego
generowaæ kilka wersji prezentacji, tak zwanych trybów. Plik ¼ród³owy
mo¿e w~nawiasach k±towych zawieraæ instrukcje przeznaczone do ró¿nych
trybów. Dostêpne s± nastêpuj±ce tryby: \texttt{beamer} -- dla omówionych
wy¿ej prezentacji \acro{PDF}, \texttt{trans} -- do slajdów, oraz
\texttt{handout} -- do wydruku. Domy¶lnym jest \texttt{beamer}, a~inny
tryb mo¿emy zadaæ jako opcjê globaln±, wpisuj±c na przyk³ad
\verb|\documentclass[10pt,handout]{beamer}| w~celu wydrukowania
materia³ów do rozdania.

Wygl±d ekranu prezentacji zale¿y od wybranego \emph{tematu}.
Mo¿emy wskazaæ jeden z~tematów dostarczanych wraz z~klas± albo 
stworzyæ nasz w³asny. Wiêcej informacji na ten temat mo¿na znale¼æ
w~opisie klasy zawartym w~pliku \texttt{beameruserguide.pdf}.

Przyjrzyjmy siê bli¿ej kodowi z~rysunku~\ref{fig:code-beamer}.
Do wersji ekranowej prezentacji wybrano dla trybu \verb|\mode<beamer>| temat
\emph{Goettingen}, w~którym spisowi tre¶ci towarzyszy panel do
nawigacji. Opcje tematu pozwalaj± okre¶liæ rozmiar panelu (w~tym wypadku 22$\,$mm)
oraz jego pozycjê (z~prawej strony g³ównego tekstu). Opcja
 \emph{hideothersubsections} nakazuje pokazywaæ tytu³y punktów, 
 jednak tylko te, które pochodz± z~bie¿±cego rozdzia³u. Dla trybów 
 \verb|\mode<trans>| i~\verb|\mode<handout>| nie zadano ¿adnej opcji;
maj± siê ukazywaæ w~swoim uk³adzie domy¶lnym.

%Polecenia \verb|\title{}|, \verb|\author{}|, \verb|\institute{}|, oraz
% czy kogo¶ pogiê³o z tymi {}:
Polecenia \ci{title}, \ci{author}, \ci{institute}, oraz
\ci{titlegraphic} okre¶laj± zawarto¶æ strony tytu³owej. Opcjonalne
argumenty instrukcji \ci{title} i~\ci{author} pozwalaj± podaæ specjaln±
wersjê tytu³u oraz autora do wy¶wietlenia w~panelu tematu
\emph{Goettingen}. Tytu³y oraz podtytu³y na panelu s± tworzone przez
zwyk³e polecenia \ci{section} i~\ci{subsection}, umieszczone \emph{poza}
otoczeniem~\ei{frame}.

Maleñkie ikonki u~do³u ekranu s³u¿± do nawigowania po dokumencie.
Mo¿na ich ukazywanie siê zablokowaæ poleceniem:
\begin{code}
\begin{verbatim}
\setbeamertemplate{navigation symbols}{}
\end{verbatim}
\end{code}

Zawarto¶æ ka¿dego slajdu oraz ekranu nale¿y umie¶ciæ w~otoczeniu
\ei{frame}. W~nawiasach k±towych \verb|<| i~\verb|>| mo¿na podaæ
opcjonalny argument, który pozwala ukryæ slajd w~jednym z~trybów
prezentacyjnych. W~powy¿szym przyk³adzie pierwsza strona nie uka¿e siê
w~trybie materia³ów do rozdania, gdy¿ w~argumencie otoczenia \ei{frame}
podano argument \verb|<handout:0>|.

Warto zatytu³owaæ ka¿dy ze slajdów, nie za¶ jedynie slajd tytu³owy.
Zauwa¿my, ¿e polecenia \ci{section} i~\ci{subsection} nie s³u¿± do
tytu³owania slajdów; s³u¿y do tego instrukcja \ci{frametitle}. Gdyby
potrzebny by³ podtytu³, to -- jak pokazano w~przyk³adzie -- mo¿na u¿yæ
otoczenia \ei{block}.

U¿ycie polecenia \ci{pause} w~otoczeniu \ei{itemize} pozwala rozwijaæ
punkty jeden po drugim, w~miarê postêpów prezentacji. Dodatkowe efekty
prezentacyjne mo¿na osi±gn±æ za pomoc± instrukcji: \ci{only},
\ci{uncover}, \ci{alt} oraz \ci{temporal}. Do dalszego sterowania
prezentacj± s³u¿± dopuszczalne w~wielu miejscach opcje, podawane
w~nawiasach k±towych.

Cokolwiek mówiæ, aby uzyskaæ pe³ny obraz wszystkich dostêpnych
parametrów, trzeba przeczytaæ dokumentacjê \texttt{beameruserguide.pdf}
klasy \pai{beamer}. Pakiet ten jest ci±gle rozwijany, dlatego warto po
nowo¶ci zajrzeæ na stronê \url{http://latex-beamer.sourceforge.net/}.

\section{Pakiet \pai{pdfscreen}}

Pakiet \pai{pdfscreen}, opracowany przez
C.V.~Radhakrishnana\index{Radhakrishnana C.V.}, pozwala tworzyæ
dokumenty \acro{PDF} ,,zorientowane ekranowo'', to znaczy takie, które
bêdzie siê wygodnie czyta³o z~ekranu monitora (inne wymiary kolumny
tekstu, wiêkszy krój pisma). Takie dokumenty mog± te¿ zawieraæ ró¿ne
elementy nawigacyjne przeznaczone do poruszania siê po dokumencie.
Efektowne przyk³ady dokumentów przygotowanych za pomoc± pakietu
\pai{pdfscreen} mo¿na znale¼æ pod adresem {\urlPDFscreenexs}.
Szczegó³owy polski opis pakietu zawiera~\cite{sapijaszko}.

\endinput

%%% Local Variables:
%%% mode: latex
%%% TeX-master: "lshort2e"
%%% case-fold-search: nil
%%% ispell-local-dictionary: "polish"
%%% coding: latin-2
%%% End: