path: root/Master/texmf-doc/source/polish/texlive-pl/live.tex

% iso8859-2
% $Id: live.tex, v. 31 2007/02/03
% TeX Live documentation.
% Originally written by Sebastian Rahtz and Michel Goossens,
% now maintained by Karl Berry and others.
% Polish translation and additions by Staszek Wawrykiewicz et al.
% Public domain.
%  ----
\documentclass{article}
\let\tldocenglish=0 % for live4ht.cfg
\def\La{La}
\let\textsl\textit
\usepackage{tex-livep}
\usepackage{polski}            %% for PL
\usepackage[latin2]{inputenc}  %% for PL
\exhyphenpenalty=10000         %% for PL
\def\Dash{---}
\widowpenalty=10000
\clubpenalty=10000
%% redefined MF logo!  %% for PL
%\def\MF{\textlogo{META}\-\textlogo{FONT}} %% for PL
%\def\MP{\textlogo{META}\-\textlogo{POST}} %% *** TP ***
\def\shac{\char178} % for PL + qtmr (HTML)
\def\aac{\char225}  % for PL + qtmr (HTML)
\def\iac{\char237}  % for PL + qtmr (HTML)
\renewcommand{\samp}[1]{,,\texttt{#1}''}  %% for PL
%% Polish style for sections
\makeatletter
\renewcommand{\@seccntformat}[1]{%
 \csname the#1\endcsname.\hspace{.5em}} %%
\def\numberline#1{\hb@xt@\@tempdima{#1.\hfill}}
\makeatother
\hyphenation{tex-basic la-tex pdf-tex}
%% -----
\begin{document}

\title{{\huge \textit{Przewodnik po \protect\TL}\\\strut}
  {\LARGE \textsf\TK{} 2007}
}

\author{Redakcja: Karl Berry \\[3mm]
        \url{http://tug.org/texlive/}
}

\date{Styczeñ 2007}

\maketitle
%\thispagestyle{empty} % no need for page number
%\newpage
%\clearpage % however (SW)

\begin{multicols}{2}
\tableofcontents
\listoftables
\end{multicols}
%--------------------------
\section{Wstêp}\label{sec:intro}
Niniejsza dokumentacja opisuje oprogramowanie \TL{} --
dystrybucjê \TeX-a/\LaTeX-a dla systemów \acro{GNU}/Linux, ró¿nych
wersji Unix
(w~tym \MacOSX{}) oraz Windows. (Uwaga: dystrybucja jest ma³o przydatna dla
starszych systemów Mac i~\acro{MS-DOS}.) \TL{} zawiera skompilowane
programy \TeX{}, \LaTeXe{}, \mbox{\MF}, \MP,
\BibTeX{} i~wiele innych oraz bogaty zestaw pakietów makr o~wielorakim
zastosowaniu, a tak¿e fonty i~dokumentacje, umo¿liwiaj±ce sk³ad publikacji
w~wielu jêzykach. \TL{} wchodzi w~sk³ad \TK{}
(kolekcji opisanej w~skrócie poni¿ej), utworzonej wspólnym wysi³kiem grup
u¿ytkowników systemu \TeX.

Nowsze wersje pakietów mo¿na znale¼æ na serwerach \acro{CTAN}, np.
\url{http://www.ctan.org}.

Lista najwa¿niejszych zmian, jakie dokonano w~tej edycji \TL{}
znajduje siê w~czê¶ci~\ref{sec:tlcurrent}, na str.~\pageref{sec:tlcurrent}.

Nie opisujemy tu, czym jest system \TeX{}, a~jedynie kwestie instalacji
i~konfiguracji oprogramowania \TL.
Pocz±tkuj±cy u¿ytkownicy mog± zapoznaæ siê z~podstawowymi pojêciami
np. w~artykule {\it Przewodnik po systemie \TeX\/}:
\OnCD{texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/cototex.html}.

\subsection{Podstawy u¿ycia \protect\TL{}}
\label{sec:basic}

Z~\TL{} mo¿na korzystaæ na kilka sposobów:

\begin{enumerate}
\item uruchamiaæ wszystkie programy bezpo¶rednio z~p³ytki \DVD{}
(patrz rozdzia³~\ref{sec:multiple-dist} na str.~\pageref{sec:multiple-dist});
na dysku twardym znajd± siê jedynie niezbêdne pliki konfiguracyjne
i~chocia¿ wydajno¶æ bêdzie mniejsza ni¿ w~wypadku instalacji na twardym dysku,
instalacja taka bêdzie w pe³ni funkcjonalna.

\item zainstalowaæ czê¶æ lub ca³y system na lokalnym twardym dysku;
 jest to najczêstsze wykorzystanie \TL; wymagane jest
 co najmniej 100 megabajtów, ponad 300 megabajtów dla instalacji
 zalecanej i~conajmniej 700 megabajtów dla instalacji kompletnej
 (kompletne repozytorium DVD wraz ze wszystkimi fontami to kilka gigabajtów).

% tego niestety nie obs³ugujemy
\item doinstalowaæ wybrane pakiety do istniej±cego systemu \TeX{}
 lub systemu \TL{} zainstalowanego wcze¶niej.
\end{enumerate}

\noindent Szczegó³y procedur instalacyjnych podane zostan± dalej
w~rozdzia³ach po¶wiêconych konkretnym systemom operacyjnym, niemniej jednak
podamy tu skrócony przepis:

\begin{itemize*}

\item g³ównym skryptem instalacyjnym dla systemów Unix i~\MacOSX{} jest
\texttt{install-tl.sh}; u¿ytkownicy Linuksa mog± wypróbowaæ
\texttt{setuptl/tlpmgui-\var{<platforma>}},
nowy program instalacyjny o interfejsie graficznym. Bardziej szczegó³owe
informacje na ten temat mo¿na znale¼æ w rozdziale \ref{sec:win-install}
na str.~\pageref{sec:win-install}.

\item pojedyncze pakiety instalujemy za pomoc± skryptu
\texttt{install-pkg.sh}; (Po wykonaniu instalacji za pomoc± \texttt{tlpmgui},
program mo¿na u¿yæ ponownie do dodania lub usuniêcia pojedynczych pakietów
lub kolekcji.)

\item programem instalacyjnym dla Windows jest \texttt{tlpmgui.exe}.
Program ten mo¿e byæ u¿yty wielokrotnie do dodawania b±d¼ usuwania pakietów,
a~tak¿e do zarz±dzania instalacj± (patrz czê¶æ~\ref{sec:win-install} i~\ref{sec:win-managing}).

\end{itemize*}

\subsection{Dostêpna pomoc}
\label{sec:help}

Spo³eczno¶æ \TeX-owa jest bardzo aktywna i~pomocna, st±d te¿ wiêkszo¶æ
powa¿nych zapytañ nie zostanie pozostawiona bez odpowiedzi. Przed zadaniem
pytania warto je uprzednio dobrze przemy¶leæ i~sformu³owaæ, poniewa¿
respondenci to wolontariusze, w¶ród których znale¼æ siê mog± mniej lub
bardziej do¶wiadczeni u¿ytkownicy.
(Je¶li preferujemy komercyjne wsparcie techniczne, mo¿emy zamiast
\TL{} zakupiæ system u~jednego z~dostawców, których listê znale¼æ
mo¿na na \url{http://tug.org/interest.html#vendors}.)

Oto lista ¼róde³ pomocy, w~kolejno¶ci przez nas rekomendowanej:

\begin{description}
\item [\TeX{} \acro{FAQ}] \TeX-owy \acro{FAQ} jest obszernym zbiorem
odpowiedzi  na wszelkie rodzaje pytañ, od najprostszych do najbardziej
zaawansowanych. Jest on za³±czony na \TL{} w~katalogu \OnCD{texmf-doc/doc/english/FAQ-en},
a~tak¿e dostêpny w~sieci: \url{http://faq.tug.org}. Proponujemy
tam najpierw zajrzeæ. Uruchomiono te¿ serwis \acro{FAQ}
w~jêzyku polskim: \url{http://faq.gust.org.pl}.

\item [\TeX{} Catalogue] Je¶li poszukujemy konkretnego pakietu, fontu,
programu itp., polecamy \TeX{} Catalogue. Jest to obszerne zestawienie
wszelkich tematów dotycz±cych \TeX-a. Patrz:
\OnCD{texmf-doc/doc/english/catalogue}
lub \url{http://www.ctan.org/tex-archive/help/Catalogue}.

\item [\TeX{} Web Resources] Strona \url{http://tug.org/interest.html}
zawiera wiele odsy³aczy, w~szczególno¶ci do ksi±¿ek, podrêczników
i~artyku³ów po¶wiêconych wszelkim aspektom pracy z~systemem \TeX.

\item [archiwa pomocy] Dwa g³ówne forum pomocy to grupa
Usenet \url{news:comp.text.tex} oraz lista dyskusyjna
\email{texhax@tug.org}. Warto przeszukaæ archiwa list dyskusyjnych
zawieraj±ce mnóstwo pytañ i odpowiedzi zbieranych przez wiele lat;
odpowiednio \url{http://groups.google.com/groups?group=comp.text.tex} oraz
\url{http://tug.org/mail-archives/texhax}. Nie zaszkodzi
skorzystanie z~wyszukiwarki, np. \url{http://www.google.com}.

\item [wysy³anie pytañ] Je¶li nadal nie znajdujemy rozwi±zania problemu,
mo¿emy wys³aæ pytanie do \dirname{comp.text.tex} korzystaj±c z~Google,
czytnika wiadomo¶ci b±d¼ pisz±c list na adres \email{texhax@tug.org}.
Przedtem jednak \emph{nale¿y} zapoznaæ siê z~poradami dotycz±cymi sposobu
zadawania pytañ, zawartymi w~\acro{FAQ}:
\url{http://www.tex.ac.uk/cgi-bin/texfaq2html?label=askquestion}.
Polscy u¿ytkownicy maj± do dyspozycji listê dyskusyjn± GUST (Grupy
U¿ytkowników Systemu \TeX); informacje o niej
znajdziemy na stronie \url{http://www.gust.org.pl}.

\item [wsparcie \TL{}] Gdy chcemy zg³osiæ b³±d b±d¼ sugestie
i~komentarze dotycz±ce dystrybucji \TL{}, instalacji lub dokumentacji,
mamy do dyspozycji listê dyskusyjn± \email{tex-live@tug.org}. Gdy kwestia
dotyczy konkretnego programu (pakietu makr itp.) zawartego na \TL{},
lepiej jednak skierowaæ pytanie do osoby opiekuj±cej siê danym programem
lub na specjalistyczn± listê dyskusyjn±.

\end{description}

Druga strona medalu to pomaganie tym, którzy maj± problemy. Zarówno
\dirname{comp.text.tex}, jak i~\code{texhax} (oraz lista dyskusyjna GUST)
s± otwarte dla ka¿dego,
a~wiêc zapraszamy do w³±czenia siê, czytania wiadomo¶ci i~pomagania
innym w~miarê w³asnych mo¿liwo¶ci. Witamy w¶ród u¿ytkowników
systemu \TeX!

%--------------------------
\section{Struktura \protect\TeX\protect\ Live}\label{sec:struct-tl}

Omówimy tutaj strukturê i~zawarto¶æ dystrybucji \TL{}, a~tak¿e \TK{} --
p³ytki \DVD, w~sk³ad której wchodzi \TL.

\subsection{Rozmaito¶æ dystrybucji: \protect\pkgname{live},
            \protect\pkgname{inst}, \protect\pkgname{protext}}
\label{sec:multiple-dist}

Ograniczona pojemno¶æ formatu \acro{CD-ROM} zmusi³a nas
do podzielenia \TK{} na nastêpuj±ce dystrybucje:

\begin{description}

\item [live] kompletny system na \acro{DVD}, z mo¿liwo¶ci± uruchamiania
bezpo¶rednio z~p³yty (zbyt obszerny aby siê zmie¶ci³ na \acro{CD-ROM});
p³ytka zawiera ponadto zrzut zawarto¶ci archiwów \CTAN{}, niezale¿ne
od \TL{} dystrybucje \pkgname{protext} (dla Windows), Mac\TeX\ (dla \MacOSX)
oraz wybór dodatkowych pakietów w~katalogu \texttt{texmf-extra}.
P³ytka \DVD{} otrzyma³a nazwê \TK.

\CTAN, \pkgname{protext}, Mac\TeX{} i~\texttt{texmf-extra} nie spe³niaj±
przyjêtych dla \TL{} wymogów dotycz±cych swobody kopiowania, wobec
tego nale¿y ten fakt uwzglêdniæ przy redystrybucji b±d¼ modyfikacji zawarto¶ci
wymienionych katalogów.

\item [inst(alowany)] kompletny system na \CD, gdzie wszystkie pakiety
zosta³y skompresowane; p³ytka ta nie nadaje siê do bezpo¶redniego
uruchamiania programów, a~jedynie instalacji na twardym dysku.

\item [protext] dystrybucja dla Windows, oparta na dystrybucji \MIKTEX
rozszerzonej o~dodatkowe narzêdzia; ca³kowicie niezale¿na od \TL;
\ProTeXt\ posiada w³asny, ³atwy w~obs³udze program instalacyjny i~równie¿
mo¿e byæ uruchamiany bezpo¶rednio z~p³ytki. Strona domowa projektu
to \url{http://tug.org/protext}. \ProTeXt\ dostarczono na \pkgname{live}
\DVD oraz na odrêbnym no¶niku~\CD.

%\item [demo] dystrybucja na \CD-ie, pozwalaj±ca zarówno na uruchamianie
%bezpo¶rednio z~no¶nika, jak i~zainstalowanie na dysku; wersja ta jest nieco
%ubo¿sza od wersji pe³nej: brak tu bardzo obszernego zestawu \acro{CJK}
%(wsparcie dla jêzyków: chiñskiego, japoñskiego i~koreañskiego) oraz równie
%obszernych pakietów rzadziej u¿ywanych fontów (cm-super i~cbtype1),
%znajdziemy tu jedynie programy dla systemów Linux, MacOSX i~Windows.

\end{description}

Poszczególne dystrybucje s± rozpoznawalne po nazwie pliku
\texttt{00\var{typ}.TL}, znajduj±cego siê w~g³ównym katalogu ka¿dej z~p³ytek.

Ka¿da z~grup u¿ytkowników systemu \TeX{} mo¿e rozpowszechniaæ dowoln±
p³ytkê wedle w³asnych potrzeb i~uznania. (\acro{TUG} dostarcza swoim
cz³onkom wszystkie trzy p³ytki).

\subsection{G³ówne katalogi}
\label{sec:tld}

Poni¿ej wymieniono wa¿niejsze podkatalogi g³ównego katalogu dystrybucji \TL.
Na p³ytce \pkgname{live} \DVD ca³a dystrybucja \TL{} zosta³a
umieszczona w katalogu \dirname{texlive2007}, nie za¶ w~katalogu g³ównym
(poni¿ej traktujemy go jako katalog g³ówny we wszystkich odniesieniach
dotycz±cych \TL).

\smallskip
\begingroup
  \renewcommand{\arraystretch}{1.3}  % open up interrow spacing
\begin{tabular}{>{\ttfamily}lp{.78\hsize}}
bin      & wykonywalne programy \TeX-owe, zorganizowane w~podkatalogach wed³ug
   platform systemowych; \\
 %MacOSX   & programy pomocnicze dla u¿ytkowników MacOSX (patrz
 % czê¶æ~\ref{sec:mac-install} na str.~\pageref{sec:mac-install}); \\
setuptl  & programy instalacyjne dla Linuksa i~Windows; \\
source   & ¼ród³a wszystkich programów, w³±cznie z~g³ównymi dystrybucjami
 \Webc{} \TeX-a i~\MF{}-a; s± one umieszczone w~skompresowanym programem
 bzip2 archiwum tar; \\
support  & ró¿ne programy pomocnicze zwi±zane z~\TeX-em, które \emph{nie}
 s± domy¶lnie instalowane;
 dla u¿ytkowników systemów Windows do³±czono ponadto szereg programów
 (edytory, ,,shelle TeX-owe''), których zwykle brak w~typowej instalacji
 Windows (programy te mog± byæ szczególnie przydatne dla pocz±tkuj±cych); \\
texmf      & drzewo katalogów plików pomocniczych i~dokumentacji dla
            \emph{programów}
            (patrz: \texttt{TEXMFMAIN} w~nastêpnej czê¶ci);\\
texmf-dist & g³ówne drzewo katalogów formatów i~pakietów (zawiera makra,
           fonty i~dokumentacje; patrz:
           \texttt{TEXMDIST} w~nastêpnej czê¶ci);\\
texmf-doc  & drzewo samodzielnych dokumentacji (m.in. podrêczniki itp.),
           niezwi±zane z~konkretnymi pakietami, zorganizowane wg. jêzyków. \\
texmf-var  & drzewo dla plików generowanych automatycznie
          (patrz: \texttt{TEXMFSYSVAR}  w~nastêpnej czê¶ci);\\
\end{tabular}
\endgroup

\smallskip
Prócz podkatalogów wymienionych powy¿ej, katalog g³ówny zawiera skrypty
instalacyjne oraz pliki \filename{README}, w~formacie tekstowym lub HTML,
w~kilku jêzykach (równie¿ polskim).

Katalog \dirname{texmf-doc} zawiera, jak wspomniano wy¿ej, dokumentacje
ogólne, np. podrêczniki (tak¿e w~wersjach jêzykowych, jak np. niniejsza
dokumentacja). Dokumentacje programów (man, info) znajduj± siê w~katalogu
\dirname{texmf/doc}, za¶ dokumentacje pakietów makr, fontów i~formatów w~katalogu \dirname{texmf-dist/doc}. Znalezienie konkretnej
dokumentacji w~dowolnym z~wymienionych katalogów u³atwi skorzystanie
z~programów \cmdname{texdoc} lub \cmdname{texdoctk}. Pomocnym mo¿e byæ
tak¿e plik \OnCD{doc.html}, który znajdziemy w~g³ównym katalogu.

\subsection{Predefiniowane drzewa katalogów texmf}
\label{sec:texmftrees}

W tej czê¶ci wymieniono wszystkie predefiniowane zmienne specyfikuj±ce
drzewa katalogów texmf, wykorzystywane przez
system, a~tak¿e ich przeznaczenie. Uruchomienie polecenia \texttt{texconfig
conf} poka¿e warto¶ci tych zmiennych, dziêki czemu ³atwo odnale¼æ
które katalogi w~naszej instalacji s± przypisane do konkretnych zmiennych.

\begin{ttdescription}
\item [TEXMFMAIN] Drzewo katalogów zawieraj±ce podstawowe dla
  dystrybucji elementy systemu, jak skrypty (np. \verb+web2c/mktexdir+),
  pliki pool i~inne pliki pomocnicze.
\item [TEXMFDIST] Drzewo katalogów gromadz±ce pakiety makr, fontów itp.,
 tak jak s± one oryginalnie dystrybuowane; drzewo to mo¿e
  byæ wspó³dzielone z~dowoln± dystybucj±.
\item [TEXMFLOCAL] Drzewo katalogów, które administratorzy mog± wykorzystaæ
 do przechowywania lokalnych makr, fontów itp., dostêpnych dla wszystkich
 u¿ytkowników serwera.
\item [TEXMFHOME] Drzewo katalogów dla prywatnych makr, fontów itp.
 u¿ytkownika. Rozwiniêcie tej zmiennej zale¿y domy¶lnie od warto¶ci przypisanej
 zmiennej systemowej \verb+$HOME+.
\item [TEXMFCONFIG] Drzewo katalogów wykorzystywane przez narzêdzia te\TeX-a
 \verb+texconfig+, \verb+updmap+ oraz \verb+fmtutil+ do przechowywania
 danych konfiguracyjnych (domy¶lnie w~ramach \verb+$HOME+).
\item [TEXMFSYSCONFIG] Drzewo katalogów wykorzystywane przez narzêdzia
 te\TeX-a \verb+texconfig-sys+, \verb+updmap-sys+ oraz \verb+fmtutil-sys+
 do przechowywania danych konfiguracyjnych dla ca³ej instalacji.
\item [TEXMFVAR] Drzewo katalogów wykorzystywane przez \verb+texconfig+,
 \verb+updmap+ i \verb+fmtutil+ do przechowywania wygenerowanych plików
 formatów i map fontowych (domy¶lnie w~ramach \verb+$HOME+).
\item [TEXMFSYSVAR] Drzewo katalogów wykorzystywane przez
 \verb+texconfig-sys+, \verb+updmap-sys+ and \verb+fmtutil-sys+
 do przechowywania wygenerowanych plików formatów i~map fontowych
 dla ca³ej instalacji.
\end{ttdescription}

Wiêcej informacji na temat \texttt{texconfig} znajdziemy
w~czê¶ci~\ref{sec:texconfig}, na str.~\pageref{sec:texconfig}.

\subsection{Rozszerzenia \protect\TeX-a}
\label{sec:tex-extensions}

\TL{} zawiera trzy rozszerzenia standardowego \TeX-a:

\begin{description}
\item [\eTeX] wersja \label{text:etex} programu \TeX{}, która zawiera
dodatkowo niewielki, lecz silny zestaw nowych poleceñ wbudowanych
(dotycz±cych g³ównie rozwijania makr, leksemów znakowych, interpretacji
znaczników itp.) oraz rozszerzenie \TeXXeT{} dla sk³adu
od prawej do lewej. W~trybie domy¶lnym \eTeX{} jest w~100\% zgodny ze
standardowym programem \TeX. Wiêcej szczegó³ów znale¼æ mo¿na na \CD,
w~\OnCD{texmf-dist/doc/etex/base/etex_man.pdf}.

\item [pdf\TeX] program umo¿liwiaj¹cy zapis zarówno
w~formacie Acrobat PDF, jak i~\dvi{}. Podrêczniki znajdziemy
w~katalogu \OnCD{texmf/doc/pdftex/manual/}, za¶ przyk³ad
wykorzystania w~pliku \OnCD{texmf/doc/pdftex/manual/samplepdf/samplepdf.tex}.
Jest on domy¶lnym programem dla wiêkszo¶ci formatów (prócz plain \TeX).
Nale¿y zaznaczyæ, i¿ rozszerzenia oferowane przez \eTeX-a zosta³y obecnie wbudowane
na sta³e w~program \textsf{pdftex}. Nie ma wiêc rozró¿nienia na ,,maszyny''
\textsf{pdftex} i \textsf{pdfetex}, jak to mia³o miejsce w~poprzednich wersjach
programów i~w~poprzednich dystrybucjach TeX Live.

\item [Xe\TeX] umo¿liwia kodowanie tekstów w Unicode oraz
fontów OpenType (tak¿e tych dostêpnych w~systemie), przy czym stosuje
biblioteki obce, patrz
\OnCD{texmf-dist/doc/xetex/XeTeX-reference.pdf} lub
\url{http://scripts.sil.org/xetex}.

\item [\OMEGA{} (Omega)] program, który pracuje wewnêtrznie ze znakami
kodowanymi 16-bitowo (Unicode), pozwalaj±c pracowaæ jednocze¶nie
z~wiêkszo¶ci± tekstów spotykanych na ¶wiecie. Wspomaga tak¿e dynamicznie
³adowane tzw. ,,procesy t³umaczenia \OMEGA'' (\acro{OTP}), co pozwala
u¿ytkownikowi definiowaæ z³o¿one transformacje wykonywane na dowolnych
strumieniach wej¶ciowych. Wiêcej szczegó³ów znale¼æ mo¿na na \CD:
\OnCD{texmf-dist/doc/omega/base/doc-1.8.tex} (dokumentacja niezbyt aktualna).

\item [Aleph] ³±czy rozszerzenia \OMEGA\ i~\eTeX; powsta³ jako niezale¿ny
projekt z~potrzeby stabilnej ,,u¿ywalno¶ci'' programu Omega, w~sytuacji
gdy ten jest ci±gle w~fazie eksperymentalnej.

\end{description}

\subsection{Inne wa¿niejsze programy \protect\TL}

Poni¿ej zestawiono inne najczê¶ciej u¿ywane programy dostêpne
w~dystrybucji \TL{}:

\begin{cmddescription}

\item[bibtex]    tworzenie spisów bibliograficznych;

\item[makeindex] tworzenie posortowanych skorowidzów;

\item[dvips]     konwersja \dvi{} do \PS{};

\item[xdvi]      przegl±darka plików \dvi{} dla X~Window;

\item[dvilj]     sterownik dla drukarek HP LaserJet;

\item [dv2dt, dt2dv] konwerter \dvi{} do/z tekstu ASCII;

\item [dviconcat, dviselect] programy do manipulacji stronami w~plikach
  \dvi{};

\item [dvipdfmx]  konwersja \dvi{} do PDF, metoda alternatywna w~stosunku
  do wspomnianego wy¿ej programu pdf\TeX{} (pakiety
  \pkgname{ps4pdf} i~\pkgname{pdftricks} dostarczaj± kolejnych mo¿liwo¶ci);

\item [psselect, psnup, \ldots] narzêdzia manipulacji na plikach \PS-owych;

\item [lacheck]  kontrola syntaktyki plików \LaTeX-owych;

\item [texexec]  program uruchomieniowy dla Con\TeX{}t;

\item [tex4ht]   konwerter \TeX{} do HTML.

\end{cmddescription}

%% zostawiam tê czê¶æ, choæ wylecia³a z wersji oryginalnej!!! 27.08.2003

\subsection[Pakiety i ich zestawy]{Pakiety i ich zestawy}
\label{packages}
Zawarto¶æ drzew \texttt{texmf} na \TL{} zosta³a do celów instalacji
zorganizowana w~szereg ,,zestawów'' (\emph{collections}),
z~których ka¿dy posiada zbiór ,,pakietów'' (\emph{packages}; jest ich obecnie
ponad 1500). Normalna instalacja pozwala u¿ytkownikowi skopiowaæ
z~\CD{} (\DVD{}) na twardy dysk jeden lub wiêcej zestawów, jest te¿ jednak
mo¿liwe zainstalowanie jedynie pojedynczego pakietu.

Zestawy pozwalaj± lepiej dobraæ instalowane sk³adniki, a~tak¿e okre¶liæ
jakie jêzyki bêd± obs³ugiwane po instalacji. Najwa¿niejszy zestaw, wymagany
dla wiêkszo¶ci zastosowañ, to ,,basic''.  Zestawy ,,latex''
i~,,pdftex'' s± rekomendowane dla wiêkszo¶ci u¿ytkowników. Pozosta³e
zestawy s± opcjonalne.

Oto dostêpne zestawy (zdefiniowane w~plikach XML o~nazwach poprzedzonych
cz³onem \texttt{collection-}, umieszczonych
w~podkatalogu \texttt{texmf/tpm/}) i~krótki opis ich zawarto¶ci:

\begin{description}
\item[basic] podstawowe programy, pakiety makr i~fontów systemu \TeX{},
  pliki konfiguracyjne dla podstawowych sterowników;
\item[bibtexextra] dodatkowa, obszerna biblioteka stylów Bib\TeX{}owych
 i~bazy danych bibliograficznych (podstawowe style znajduj± siê w~zestawie
 ,,basic'');
\item[chemistry] pakiety makr do sk³adu wzorów chemicznych;
\item[context] pakiet makr do Con\TeX{}t -- ,,dialektu'' \TeX-a
  autorstwa Hansa Hagena;
\item[documentation] dodatkowe, u¿yteczne dokumentacje;
\item[etex] pliki pomocnicze dla programu e-\TeX;
\item[extrabin] ró¿ne programy pomocnicze; zestaw zawiera m.in.
  programy i~makra dla systemu texinfo, programy do manipulacji na plikach
  DVI itp.;
\item[fontbin] programy do konwersji plików fontowych oraz testowania
 i~instalacji fontów (zestaw do tworzenia fontów wirtualnych, manipulacji
 plikami .gf i~.pk, programy \texttt{mft}, \texttt{fontinst} itp.);
\item[fontsrecommended] obszerna biblioteka czê¶ciej u¿ywanych fontów
 w~postaci ¼ród³owej (.mf) b±d¼ obwiedniowych oraz pliki definicyjne
 i~stylów \LaTeX-a dla tych fontów;
\item[fontsextra] biblioteka ró¿nych rzadziej u¿ywanych fontów;
\item[formatsextra] pliki pomocnicze do generowania dodatkowych
 ,,formatów'' (tj. obszerne zestawy makr s³u¿±ce do wstêpnego przetworzenia
 i~utworzenia pliku \texttt{.fmt});
\item[games] pakiety do prezentacji zapisu ró¿nych gier (szachy,
 bryd¿ itp.);
\item[genericextra] obszerna biblioteka makr, trudnych do sklasyfikowania,
 dzia³aj±cych z~ró¿nymi formatami (Plain, LaTeX itp.);
\item[htmlxml] pakiety konwersji \LaTeX{}a do XML/HTML oraz do sk³adu
  dokumentów XML/SGML;
\item[lang\dots] wsparcie poszczególnych jêzyków; zestawy zawieraj±
  wzorce przenoszenia wyrazów i~makra obs³ugi danych jêzyków, czasem te¿
  specyficzne fonty itp., przyk³adowo:
 %\item[langarmenian] armeñski;
%\item[langcjk] pakiety CJK (obs³uga chiñskiego, japoñskiego i~koreañskiego);
%\item[langcroatian] chorwacki;
%\item[langcyrillic] fonty i makra do sk³adu cyrylic±;
%\item[langczechslovak] fonty i pakiety makr dla czeskiego i~s³owackiego;
%\item[langdanish] duñski;
%\item[langdutch] holenderski;
%\item[langfinnish] fiñski;
%\item[langfrench] francuski;
%\item[langgerman] niemiecki;
%\item[langgreek] grecki;
%\item[langhungarian] wêgierski;
%\item[langindic] wsparcie dla jêzyków indyjskich;
%\item[langitalian] w³oski;
%\item[langlatin] ³acina;
%\item[langmanju] jêzyk Manju;
%\item[langmongolian] mongolski;
%\item[langnorwegian] norweski;
%\item[langother] wzorce przenoszenia wyrazów dla innych jêzyków;
\item[langpolish] zawiera polskie pakiety: makra do tworzenia formatu MeX,
 pakiety \texttt{platex}, \texttt{mwcls}, fonty, makra dodatkowe, przydatne dla
 polskich u¿ytkowników, dokumentacje w~jêzyku polskim;
%\item[langportuguese] portugalski;
%\item[langspanish] hiszpañski;
%\item[langswedish] szwedzki;
%\item[langtibetan] fonty i~wsparcie do sk³adu tybetañskiego;
%\item[langukenglish] angielski (brytyjski);
%\item[langvietnamese] wietnamski;
\item[latex] podstawowe pakiety \LaTeX-a;
\item[latexrecommended] rekomendowany zestaw czêsto u¿ywanych pakietów
 dodatkowych;
\item[latex3] pakiety-,,zwiastuny'' \LaTeX3, dzia³aj±ce z~\LaTeXe;
\item[latexextra] bogaty wybór dodatkowych pakietów dla \LaTeX-a;
\item[mathextra] dodatkowe pakiety do sk³adu zaawansowanej matematyki;
\item[metapost] MetaPost i~pakiety do tworzenia rysunków z~u¿yciem
 MetaFonta;
\item[music] makra do s³adu nutowego;
\item[omega] rozszerzenie \TeX{}a autorstwa Johna Plaice'a i~Yannisa Haralambousa, dzia³aj±ce ze znakami kodowanymi 16-bitowo;
\item[pdftex] pliki pomocnicze dla pdf\TeX{}-a, wersji programu \TeX{}
 tworz±cej pliki w~formacie PDF;
\item[pictures] pakiety do tworzenia diagramów i~innych obiektów graficznych;
\item[plainextra] dodatkowe biblioteki makr dla plain \TeX;
\item[psutils] narzêdzia do manipulacji plikami \PS-owymi;
\item[publishers] pakiety makr pochodz±ce od ró¿nych wydawnictw;
\item[t1utils] narzêdzia do fontów w~formacie Type~1;
\item[texbooks] przyk³ady i~inne materia³y autorstwa D.E.~Knutha;
\item[ttfutils] narzêdzia do konwersji fontów True Type;
 %\item[xemacs] dodatkowe programy wspomagaj±ce dla Windows (zaawansowany
 % edytor XEmacs -- zintegrowane ¶rodowisko do pracy z~\TeX{}em, Perl, programy
 % konwersji grafiki, itp.);
\end{description}
%--------------------------
Katalog \texttt{texmf/lists/} (wykorzystywany podczas instalacji)
zawiera spis wszystkich plików w~ka¿dym pakiecie.

%% koniec pozostawionej sekcji 27.08.2003

\section{Instalacja i~u¿ytkowanie w systemach Unix}
\label{sec:unix-install}

Jak ju¿ wspomniano w~czê¶ci ~\ref{sec:basic} na str.~\pageref{sec:basic},
\TL{} mo¿na u¿ywaæ na trzy sposoby:

\begin{enumerate}
\item zamontowaæ p³ytê (\emph{mount}) \CD{} w~systemie plików,
 uruchomiæ skrypt \texttt{install-tl.sh} i~wybraæ opcjê \verb|<R>|
 (\textit{do not install files, set up to run off CD-ROM/DVD} --
 bez instalacji plików, dostosuj do uruchamiania z~\CD/DVD). Pozwala to
 na uruchamianie wszystkich programów bezpo¶rednio z~p³ytki; na dysku twardym
 znajd± siê jedynie niezbêdne pliki konfiguracyjne.
\item zainstalowaæ czê¶æ lub ca³y system na lokalnym twardym dysku.
\item doinstalowaæ wybrane pakiety do istniej±cego systemu \TeX{}
 lub systemu \TL{} zainstalowanego wcze¶niej.
\end{enumerate}

\noindent Ka¿da z~tych metod jest dok³adniej opisana w~dalszych rozdzia³ach.

%%-- ramka z ostrze¿eniem
\ifSingleColumn \begin{figure}[ht]\noindent \fi
\begin{warningbox}
\textbf{Uwaga: } \CD{} i~\DVD{}
 %wchodz±ce w~sk³ad \TK{}
 s± w~formacie
ISO 9660 (High Sierra), z~rozszerzeniami Rock Ridge (i~Joliet dla Windows).
Aby skorzystaæ z~wszystkich zalet p³ytki pod Unixem, twój system operacyjny powinien
obs³ugiwaæ rozszerzenie Rock Ridge. Prosimy zapoznaæ siê z~dokumentacj±
komendy \cmdname{mount} w~twoim systemie aby sprawdziæ, czy to jest mo¿liwe.
Je¿eli u¿ywasz wielu ró¿nych maszyn w~sieci lokalnej, zobacz czy mo¿esz
zamontowaæ \CD{}/\DVD{} na tej, która pozwala na u¿ycie Rock Ridge.

\leavevmode\quad
Wspó³czesne systemy operacyjne
 %Linux, FreeBSD, Sun i~\acro{SGI}
 powinny umieæ bez problemów korzystaæ z~\CD{}/\DVD.
 %Bêdziemy wdziêczni za wszelkie wskazówki od u¿ytkowników innych systemów,
 %którym uda³o siê skorzystaæ z~niniejszych p³ytek, z~których to wskazówek
 %mogliby¶my skorzystaæ w~przysz³ych wersjach tej dokumentacji.
 Dalsze kroki opisane s± przy za³o¿eniu, ¿e uda³o siê zamontowaæ \CD{}/\DVD{}
w~pe³nej zgodno¶ci z~Rock Ridge.
\end{warningbox}
\ifSingleColumn\end{figure}\fi


\subsection{Uruchamianie \protect\TL{} z~p³ytki (Unix)}

\def\runlive{% text repeated in windows section
 %Na \CD-ie \texttt{demo} zawarto programy jedynie dla systemów
 %Linux, \MacOSX oraz Windows.
 Aby korzystaæ bezpo¶rednio z~no¶nika w~systemach Unix nale¿y u¿yæ
 p³yty \pkgname{live} \DVD.
}

\def\startinst{% repeated in other subsections
 Najpierw nale¿y zamontowaæ \CD{} lub \DVD{} -- postaæ polecenia jest zale¿na
od konkretnej platformy, poni¿sze dzia³a w~Linux, choæ nazwa urz±dzenia
(tu: \filename{/dev/cdrom}) mo¿e siê ró¿niæ. W~przyk³adach podajemy
\texttt{>} jako znak zg³oszenia pow³oki, za¶ to, co wpisuje u¿ytkownik,
jest \Ucom{\texttt{podkre¶lone}}.
\begin{alltt}
> \Ucom{mount -t iso9660 /dev/cdrom /mnt/cdrom}
\end{alltt}

\noindent nastêpnie zmieniamy katalog bie¿±cy na katalog montowania:
\begin{alltt}
> \Ucom{cd /mnt/cdrom}
\end{alltt}

\noindent W~systemie \MacOSX katalog ten znajduje siê zwykle w~ramach
\dirname{/Volumes} za¶ no¶nik montowany jest automatycznie.
}

\def\installtlsh{
\noindent Uruchamiamy skrypt instalacyjny \filename{install-tl.sh}:
\begin{alltt}
> \Ucom{sh install-tl.sh}

Welcome to TeX Live...
\end{alltt}

Po komunikatach powitalnych i ukazaniu siê g³ównego menu z
list± opcji, program oczekuje wprowadzenia polecenia
poprzez naci¶niêcie wybranego znaku wy¶wietlonego obok opcji
oraz klawisza Enter (nie nale¿y
wpisywaæ znaków \verb|<>|; wielkie i~ma³e litery s± to¿same, w~przyk³adach
podajemy ma³e litery).
}

\runlive
\startinst
\installtlsh

Dla uruchamiania bezpo¶rednio z~p³ytki wybieramy najpierw opcjê
\Ucom{d}, nastêpnie podopcjê \Ucom{1}, która pozwoli nam okre¶liæ
katalog na generowane przez \TeX-a pliki (fonty, formaty, pliki
konfiguracyjne do modyfikacji ustawieñ). Je¶li odpowiadaj± nam ustawienia
domy¶lne (\dirname{/usr/local/texlive/2007}), mo¿emy pomin±æ poni¿szy
fragment.
W~naszym przyk³adzie u¿yjemy \dirname{/opt/texlive2007}:
\begin{alltt}
Enter command: \Ucom{d}
Current directories setup:
<1>  TEXDIR:     /usr/local/texlive/2007
.....
Enter command: \Ucom{1}
New value for TEXDIR [/usr/local/texlive/TeX]: \Ucom{/opt/texlive2007}
.....
Enter command: \Ucom{r}
\end{alltt}

\noindent wci¶niêcie klawisza \Ucom{r} powoduje powrót do g³ównego menu,
gdzie wybieramy opcjê uruchamiania bezpo¶rednio z~no¶nika, bez instalacji
w³a¶ciwej na dysku:
\begin{alltt}
Enter command: \Ucom{r}
Preparing destination directories...
.....
Welcome to the TeX Live system!
>
\end{alltt}

Nastêpnie nale¿y uaktualniæ zmienn± \texttt{PATH}, do³±czaj±c do niej
katalog zawieraj±cy binaria dla danej architektury,
a~tak¿e ustawiæ zmienn± \envname{TEXMFSYSVAR} na podany powy¿ej katalog. Dla
pow³oki zgodnej z~Bourne shell (\cmdname{sh}, \cmdname{bash}, \cmdname{ksh})
mo¿emy dopisaæ do pliku \filename{$HOME/.profile}:
\begin{alltt}
PATH=/mnt/cdrom/bin/\var{archname}:$PATH; export PATH
TEXMFSYSVAR=/opt/texlive2007/texmf-var; export TEXMFSYSVAR
\end{alltt}

\noindent gdzie \emph{archname} oznacza konkretn± platformê.
W~tabeli~\ref{tab:archlist} zamieszczono spis obs³ugiwanych systemów
operacyjnych i~odpowiednich dla nich nazw podkatalogów.
 %Nale¿y pamiêtaæ, ¿e \emph{demo} \CD{}
 %zawiera jedynie binaria dla Windows, Linux dla Intel i~Mac~OSX.
 %Dla innych systemów Unix nale¿y zastosowaæ drugi \CD{} b±d¼ \DVD{}.
 %W~nazwie podkatalogu mo¿emy pomin±æ numer wersji, np.
 %\dirname{sparc-solaris} jest dowi±zaniem do \dirname{sparc-solaris2.7}.

Dla pow³ok zgodnych z C shell (\cmdname{csh}, \cmdname{tcsh}),
nale¿y dopisaæ do pliku \filename{$HOME/.cshrc}:
\begin{alltt}
setenv PATH /mnt/cdrom/bin/\var{archname}:$PATH
setenv TEXMFSYSVAR /opt/texlive2007/texmf-var
\end{alltt}

\noindent gdzie \emph{archname} -- jak wy¿ej.

%\noindent Then log out, log back in, and test your installation
%(see section~\ref{sec:test-install}, \p.\pageref{sec:test-install}).

\def\textruntexconfig{%
Po zakoñczeniu instalacji i~ustawieniu zmiennych systemowych warto
uruchomiæ \cmdname{texconfig} lub \cmdname{texconfig-sys} aby dostroiæ
instalacjê do w³asnych potrzeb
(patrz czê¶æ~\ref{sec:texconfig}, str.~\pageref{sec:texconfig}).
}
\textruntexconfig

\begin{table*}[ht]
\caption[Obs³ugiwane systemy operacyjne]{Obs³ugiwane systemy operacyjne}
\label{tab:archlist}
\begin{tabular}{>{\ttfamily}ll}
alpha-linux    & HP Alpha GNU/Linux   \\
%alphaev5-osf4.0d   & HP Alphaev5 OSF      \\
hppa-hpux          & HP9000 HPUX    \\  % HP9000?
i386-darwin        & Intel x86 \MacOSX    \\
i386-freebsd       & Intel x86 FreeBSD    \\
i386-linux         & Intel x86 GNU/Linux  \\
i386-openbsd       & Intel x86 OpenBSD   \\
i386-solaris       & Intel x86 Solaris    \\
mips-irix          & SGI IRIX             \\
powerpc-aix        & IBM RS/6000 AIX      \\
powerpc-darwin     & PowerPC \MacOSX      \\
powerpc-linux      & PowerPC GNU/Linux    \\
sparc-linux        & Sun Sparc GNU/Linux  \\
sparc-solaris      & Sun Sparc Solaris    \\
win32      & Windows (32-bit)     \\
x86\_64-linux      & x86 64-bit GNU/Linux \\
\hline
\end{tabular}
\end{table*}

%Wydawa³oby siê, ¿e potrzeba wygenerowania fontów czy zmiana konfiguracji
%mo¿e spowodowaæ problemy, poniewa¿ nie mo¿na zmieniaæ plików na \CD.
%Mo¿na jednak posiadaæ na dysku drugie, równoleg³e drzewo
%\TeX-owe, w~którym mo¿na dokonywaæ zmian. Drzewo takie jest przeszukiwane
%przed g³ównym drzewem \CD.
%Domy¶ln± lokalizacj± jest \path|texmf-var| na \CD{} (katalog,
%który faktycznie nie istnieje!), wobec tego \emph{nale¿y}
%j± zmieniæ poprzez deklaracjê zmiennej ¶rodowiska \texttt{VARTEXMF}.
%
%Przyk³adowo, u¿ytkownicy \emph{sh} lub \emph{bash} na Intel PC z~systemem
%Linux mog± zamontowaæ \CD{} \TL{} w~katalogu \file{/mnt/cdrom} za pomoc±
%polecenia:
%
%\begin{alltt}
%>> \Ucom{mount -t iso9660 /dev/cdrom /mnt/cdrom}
%\end{alltt}
%
%Po zmianie katalogu bie¿±cego na g³ówny katalog \CD{}
%nale¿y uruchomiæ skrypt:
%
%\begin{alltt}
%>> \Ucom{sh install-tl.sh}
%\end{alltt}
%Odpowiednie pliki pomocnicze zostan± zainstalowane na twardym dysku po
%wybraniu opcji \verb|<R>|
%(\emph{do not install files, set up to run off CD-ROM} --
%bez instalacji pików, dostosuj do uruchamiania z~\CD).
%
%Struktura oprogramowania \Webc{} oznacza, ¿e mo¿na uruchamiaæ programy
%przez zwyk³e dodanie do zmiennej \texttt{PATH} odpowiedniego podkatalogu
%katalogu \path|bin| na \CD. Potrzebne pliki bêd± znajdowane bez dalszych
%problemów.
%
%W~razie w±tpliwo¶ci najlepiej zwróciæ siê do lokalnego guru systemowego
%o~pomoc przy instalowaniu \CD{} i~w~wyborze katalogu dla systemu \TeX.

Po ponownym uruchomieniu sesji polski u¿ytkownik mo¿e u¿yæ bezpo¶rednio m.in.
polecenia \texttt{mex} (spolonizowany format plain),
\texttt{platex} (\LaTeX{} z~polskimi i~anglo\dywiz amerykañskimi wzorcami
przenoszenia wyrazów) oraz ich wersji dla programu \texttt{pdfTeX} (tworz±cego
pliki PDF), odpowiednio: \texttt{pdfmex} i~\texttt{pdfplatex}. Potrzebne
pliki formatów zostan± wygenerowane automatycznie podczas pierwszego
uruchomienia danego polecenia i~zapisane w~lokalnym katalogu. Katalog ten,
domy¶lnie \dirname{/usr/local/texlive/2007/texmf-var/}, a~w~naszym przyk³adzie
\dirname{/usr/local/texlive/texmf-var/}, zawiera pliki konfiguracyjne,
które mog± byæ modyfikowane przez u¿ytkownika. W~konfigurowaniu pomocne jest
uruchomienie skryptu \cmdname{texconfig}, opisanego
w~czê¶ci~\ref{sec:texconfig}.

%------------------------------------------------
\subsection{Instalacja \protect\TeX\ \protect Live na twardym dysku}
\label{sec:unix-install-disk}

Instalacja czê¶ci lub ca³o¶ci dystrybucji na twardym dysku wymaga
zamontowania p³yty \CD{} (lub \DVD) w~systemie, przej¶cia do jego katalogu
g³ównego i~uruchomienia skryptu instalacyjnego:
\begin{alltt}
> \Ucom{sh install-tl.sh}
\end{alltt}
(W niektórych systemach Unix mo¿e zaj¶æ potrzeba u¿ycia \cmdname{sh5}
lub \cmdname{bash}.)

\textbf{Uwaga:} dla systemów Linux za³±czono w niniejszej edycji \TL{}
alternatywny program instalacyjny \texttt{setuptl/tlpmgui\var{platforma}}
(uruchamiany w~XWindow). Posiada on podobn± funkcjonalno¶æ jak skrypt
\cmdname{install-tl.sh}, ale po zainstalowaniu mo¿e byæ tak¿e ponownie
u¿ywany do dodawania lub usuwania pakietów b±d¼ kolekcji oraz do podstawowych
zadañ konfiguracyjnych. Program zosta³ zlokalizowany dla kilku jêzyków.
Przydatne informacje mo¿na znale¼æ w rozdziale \ref{sec:win-install} na
str.~\pageref{sec:win-install}.

\noindent Skrypt \cmdname{install-tl.sh} przeszukuje listy
zestawów i~pakietów z~\CD{} oraz próbuje odgadn±æ, z~jakim systemem
komputerowym ma do czynienia.

Nastêpnie poka¿e on g³ówn± stronê konfiguracyjn±
 %(tab.~\ref{tab:main-menu-options}),
 umo¿liwiaj±c± wybór:

% I prefer here description instead of the table (SW)
\begin{description}
\item \verb|<P>| \emph{Current platform} (systemu operacyjnego, dla którego
 chcemy dokonaæ instalacji, na wypadek gdyby zawiod³a automatyczna detekcja);
\item \verb|<B>| \emph{Binary architectures} (dodatkowo instalowanych
 binariów dla innych platform, np. na serwerze, z~którego bêd± korzystaæ
 u¿ytkownicy innych systemów);
\item \verb|<S>| \emph{Installation scheme} (predefiniowanego zestawu
 instalacyjnego, np. \emph{full} -- pe³nego, \emph{medium} --
 wystarczaj±cego do wiêkszo¶ci zastosowañ, \emph{basic} -- podstawowego;
 mamy tu te¿ do wyboru zestaw
 proponowany polskim u¿ytkownikom: \emph{GUST scheme});
\item \verb|<C>| \emph{Standard collections} (zestawów, których wybór
 pomaga zmodyfikowaæ dany schemat instalacji);
\item \verb|<L>| \emph{Language collections} (zestawów dla obs³ugiwanych
 jêzyków);
\item \verb|<D>| \emph{Installation directories} (katalogu bazowego na
 dysku, przeznaczonego na instalacjê);
\item \verb|<O>| ustawienia trybu pracy niektórych programów.
\end{description}

Po wybraniu opcji |<C>| -- \emph{Standard collections}, wy¶wietlone zostan±
dostêpne zestawy. Ka¿dy zestaw zawiera szereg pakietów: makr, fontów itp.
Zaznaczenie zestawu do zaistalowania polega na wci¶niêciu odpowiedniego
klawisza, ponowne naci¶niêcie tego samego klawisza wy³±cza zaznaczenie
(uwaga: wielkie i ma³e litery s± rozró¿niane!).

Po wybraniu opcji |<L>| -- \emph{Language collections},
wy¶wietlone zostan± dostêpne zestawy dla ró¿nych jêzyków.
Zawieraj± one najczê¶ciej wzorce przenoszenia wyrazów, czasami
dodatkowe pakiety makr i fontów. Aby zainstalowaæ polskie pakiety
(fonty, makra, dokumentacje), nale¿y w~tym menu wybraæ klawisz
odpowiadaj±cy opcji \texttt{Polish}.

Po powrocie do g³ównego menu mo¿na dodatkowo wybraæ inne opcje. I~tak:

\smallskip\noindent
\verb|<D>| \emph{directories} pozwala zmieniæ domy¶lne katalogi
instalacji, przypisane zmiennym wewnêtrznym: \label{text:instdir}

\vskip-5pt
\begin{ttdescription}
\item [TEXDIR] katalog bazowy, w~ramach którego zostan± zainstalowane wszystkie
 pliki; domy¶lnie jest to \dirname{/usr/local/texlive/2007}, ale mo¿na
 go zmieniæ np. na \dirname{/opt/texlive2007}.

W systemie \MacOSX{} dostêpne programy integruj±ce oprogramowanie \TeX-owe
 %(frontends ???)
 %(\emph{TeXShop}, \emph{ITeXMac}, \ldots)
 korzystaj± z~domy¶lnej
lokalizacji \teTeX{}, czyli \dirname{/usr/local/teTeX}. Wobec czego
u¿ytkownicy Mac dla instalacji \TL{} powinni rozwa¿yæ wybór
katalogu \dirname{/usr/local/teTeX} zamiast \dirname{/usr/local/texlive/2007}.

\item [TEXMFLOCAL] katalog przeznaczony na lokalne pliki makr i~fontów
u¿ytkownika, a~tak¿e indywidualne, nie zwi±zane z~dystrybucj±, uzupe³nienia
instalacji; domy¶lnie jest to \dirname{/usr/local/texlive/texmf-local}.
(Katalog ten jest niezale¿ny od opisanego wy¿ej katalogu bazowego, poniewa¿
jest przeznaczony na lokalnie dodawane makra czy fonty.)

\item [TEXMFSYSVAR] katalog, który przechowuje pliki generowane przez system
 (np. formaty)
 (patrz czê¶æ~\ref{sec:texconfig}, str.~\pageref{sec:texconfig});
 domy¶lnie \dirname{TEXDIR/texmf-var}.
 Istnieje ponadto \envname{TEXMFSYSCONFIG}, katalog dla
 aktualnie u¿ywanych plików konfiguracyjnych, modyfikowanych
 najczê¶ciej przez program \cmdname{texconfig}.
\end{ttdescription}

\noindent
\verb|<O>| \emph{Other options} -- inne opcje:

\begin{ttdescription}
\item [a] \emph{alternate directory for generated fonts} -- pozwala okre¶liæ
 katalog dla generowanych fontów (np. je¿eli chcemy zainstalowaæ g³ówny pakiet
 w~trybie ,,tylko do odczytu''
 (\emph{read-only})); domy¶lnie fonty generowane s±
 w~katalogu okre¶lonym przez zmienn± \envname{TEXMFVAR}.

\item [l] \emph{create symbolic links in standard directories} -- pozwala
 okre¶liæ
 czy utworzyæ dowi±zania symboliczne (\emph{links}) dla stron \cmdname{man},
 \acro{GNU} \cmdname{info} i~programów w~standardowych katalogach systemu
 operacyjnego, np. \dirname{/usr/local/man}, \dirname{/usr/local/info} oraz
 \dirname{/usr/local/bin}.
 Wymagane do tego s±, oczywi¶cie, uprawnienia administratora.

\item [d] \emph{do not install font/macro doc tree} -- pozwala pomin±æ
 instalowanie dokumentacji fontów b±d¼ makr, np. dla zaoszczêdzenia miejsca
 na dysku.

\item [s] \emph{do not install font/macro source tree} --
 pozwala pomin±æ instalowanie plików ¼ród³owych fontów b±d¼ makr (dostêpnych
 np. w~postaci plików \texttt{.dtx}), które nie s± wykorzystywane
 do bie¿±cej pracy;

\end{ttdescription}

Po zakoñczeniu ustawieñ i~po powrocie go g³ównego menu,
mo¿na rozpocz±æ instalacjê (klawisz~\Ucom{I}).
Program instalacyjny, uwzglêdniaj±c wybrane zestawy i~systemy, sprawdzi
spisy plików na \CD{}/\DVD, stworzy listê plików do skopiowania, po czym
skopiuje je na twardy dysk.

Po instalacji \textbf{nale¿y} dodaæ do zmiennej \texttt{PATH} w³a¶ciwy
podkatalog \texttt{bin} instalacji \TeX-a, uaktywniæ tê zmienn± i~mo¿na
ju¿ zacz±æ pracê.
 %Je¶li zajdzie potrzeba, mo¿na przenie¶æ binaria wy¿ej o~jeden poziom,
 %np. z~\dirname{/usr/local/bin/i386-linux} do \dirname{/usr/local/bin};
 %jednak¿e po tym nale¿y wyedytowaæ plik \dirname{texmf/web2c/texmf.cnf}
 %i~zmieniæ liniê znajduj±c± siê blisko pocz±tku pliku:
 %\begin{verbatim}
 % TEXMFMAIN = $SELFAUTOPARENT
 %\end{verbatim}
 %na
 %\begin{verbatim}
 % TEXMFMAIN = $SELFAUTODIR
 %\end{verbatim}
 %Je¶li przeniesiemy ca³o¶æ instalacji do innego katalogu, nale¿y dok³adnie
 %to okre¶liæ, modyfikuj±c zmienn± \envname{TEXMFMAIN} w~pliku
 %\texttt{texmf.cnf}, a~tak¿e ustawiaj±c \envname{TEXMFCNF} na
 %\dirname{$TEXMFMAIN/texmf/web2c}.

\textruntexconfig

Je¶li w u¿ywanym przez nas systemie Linux/Unix dzia³a polecenie \cmdname{manpath}
(sprawdzimy to uruchamiaj±c \code{man manpath}), to wszystkim
u¿ytkownikom systemu mo¿na udostêpniæ elektroniczny porêcznik \TL\ dla
standardowego uruchomiania polecenia \cmdname{man}. W tym celu nale¿y
zmodyfikowaæ plik \filename{/etc/manpath.config} (wymagane s± do tego
uprawnienia administratora systemu).
Poni¿szy wpis w pliku \filename{/etc/manpath.config} pozwoli programowi
\cmdname{man} odnale¼æ strony podrêcznika (strony \cmdname{man}) \TL\
w~drzewie instalacji \TL\ (tak¿e ¶cie¿ka do programów mo¿e wymagaæ
dopasowania do konkretnej architektury systemu):

\begin{verbatim}
MANPATH_MAP /usr/local/texlive/2007/bin/i386-linux \
   /usr/local/texlive/2007/texmf/doc/man
\end{verbatim}

%------------------------------------------------
\subsubsection{Instalacja nieinteraktywna}
\label{sec:noninteractive-install}

Katalogi domy¶lne mo¿na zast±piæ specyfikuj±c odpowiednio zmienne
¶rodowiskowe i~nastêpnie wykonaæ instalacjê nieinteraktywn±,~np.:

\begin{alltt}
> \Ucom{TEXLIVE_INSTALL_PREFIX=/opt/texlive}
> \Ucom{export TEXLIVE_INSTALL_PREFIX}
> \Ucom{echo i | sh install-tl.sh}
\end{alltt}

Zmienna ¶rodowiskowa \envname{TEXLIVE\_INSTALL\_PREFIX} okre¶la inny ni¿
domy¶lny (\dirname{/usr/local/texlive}) katalog instalacyjny, pozostawiaj±c
wszystkie inne parametry bez zmian, tak wiêc powy¿sze polecenia spowoduj±, ¿e
instalacja zostanie wykonana w katalogu \dirname{/opt/texlive/2007}.

W standardowy dla systemów Unix sposób, koñcowe \Ucom{echo i} mo¿na zast±piæ
dowolnym zestawem poleceñ przy pomocy \texttt{here} \texttt{dokument},
zatem dowolna sekwencja poleceñ mo¿e byæ zawarta w~skrypcie.

Poni¿ej lista wszystkich mo¿liwych nadpisañ :

\begin{ttdescription}
\item [TEXLIVE\_INSTALL\_PREFIX]
      nadpisuje \dirname{/usr/local/texlive}.
\item [TEXLIVE\_INSTALL\_TEXDIR]
      nadpisuje \dirname{\$TEXLIVE_INSTALL_PREFIX}/2007.
\item [TEXLIVE\_INSTALL\_TEXMFLOCAL]
      nadpisuje \dirname{\$TEXLIVE_INSTALL_PREFIX/texmf-var}.
\item [TEXLIVE\_INSTALL\_TEXMFSYSVAR]
      nadpisuje \dirname{\$TEXLIVE_INSTALL_TEXDIR/texmf-var}.
\item [TEXLIVE\_INSTALL\_TEXMFHOME]
      nadpisuje \dirname{\$HOME/texmf}.
\end{ttdescription}

Zamiast powy¿szych zmiennych ¶rodowiskowych by³oby lepiej zastosowaæ
\filename{configure} z~opcjami, co jest standardowym sposobem dla
stylu \acro{GNU}. Ochotnicy do wykonania takiej pracy s± mile widziani!


%------------------------------------------------
\subsection{Instalacja pojedynczych pakietów z~\protect\TL{}
na twardym dysku}
\TL{} mo¿na u¿ywaæ zarówno do aktualizacji istniej±cej instalacji,
jak i~do dodawania sk³adników do instalacji wcze¶niejszej.
G³ówny program instalacyjny przeznaczony jest do u¿ycia tylko za pierwszym
razem (nie dotyczy to wpomnianego wcze¶niej \cmdname{tlpmgui}), natomiast
pó¼niej nale¿y u¿ywaæ znajduj±cego siê na \CD{} (\DVD) skryptu
\texttt{install-pkg.sh}.
Uruchamia siê go przez zamontowanie no¶nika, przej¶cie do katalogu
punktu montowania i~wydanie polecenia:

\begin{alltt}
> \Ucom{sh install-pkg.sh \emph{opcje}}
\end{alltt}

Skrypt posiada dziewiêæ parametrów; pierwsze cztery pozwalaj± wybraæ:
pojedynczy pakiet do instalacji, ca³y zestaw (np. \texttt{mathextra}),
nazwê katalogu zamontowanego \CD, oraz nazwê katalogu zawieraj±cego
pliki ze spisami zawarto¶ci pakietów (zwykle te dwa ostatnie ustawiane
s± automatycznie):

\begin{ttdescription}
\item [-{}-package=\var{pkgname}]  pojedynczy pakiet do zainstalowania;

\item [-{}-collection=\var{colname}] pojedynczy zestaw do zainstalowania;

\item [-{}-cddir=\var{dir}] katalog ¼ród³owy (domy¶lnie jest to katalog
  bie¿±cy, z~którego uruchomiono skrypt);

\item [-{}-listdir=\var{dir}] katalog ze spisami plików (domy¶lnie
 \dirname{./texmf/tpm/lists}).

\end{ttdescription}

Proces instalacji jest okre¶lony dok³adniej przez piêæ kolejnych parametrów:
pierwsze dwa pozwalaj± wy³±czyæ z~instalacji dokumentacje i~pliki ¼ród³owe,
trzeci wy³±cza domy¶lne uruchamianie na koniec skryptu \texttt{mktexlsr},
przebudowuj±cego bazê danych o~plikach, czwarty uruchamia na koniec
skrypt konfiguracyjny \code{texconfig init}, za¶ pi±ty powoduje jedynie
wypisanie plików, które mia³yby byæ zainstalowane:

\begin{tabular}{ll}
\texttt{-{}-nodoc} & \\
\texttt{-{}-nosrc} & \\
\texttt{-{}-nohash} & \\
\texttt{-{}-config} & \\
\texttt{-{}-listonly} & \\
\end{tabular}

Mo¿na tak¿e okre¶liæ, czy zamiast instalowaæ pliki, skrypt powinien
utworzyæ z~nich w~wybranej lokalizacji archiwum \cmdname{tar}:

\begin{tabular}{ll}
\texttt{-{}-archive=}\var{nazwa} & \\
\end{tabular}

Dodatkowa opcja \texttt{-{}-verbose} pozwala wy¶wietliæ podczas uruchomienia
bardziej szczegó³owe komunikaty.

Tak wiêc, je¿eli chcieliby¶my tylko zobaczyæ przed zainstalowaniem,
jakie pliki tworz± pakiet \pkgname{fancyhdr}, nasze polecenie wygl±da³oby
nastêpuj±co:

\begin{alltt}
\ifSingleColumn> \Ucom{sh install-pkg.sh -{}-package=fancyhdr -{}-listonly}
\else> \Ucom{sh install-pkg.sh -{}-package=fancyhdr \bs}
>                           \Ucom{-{}-listonly}
\fi{}
texmf/source/latex/fancyhdr/README
texmf/doc/latex/fancyhdr/fancyhdr.pdf
.....
\end{alltt}
Oto inne przyk³ady u¿ycia:
\begin{itemize}
\item zainstaluj \LaTeX-owy pakiet \texttt{natbib}:
\begin{alltt}
> \Ucom{sh install-pkg.sh -{}-package=natbib}
\end{alltt}
\item zainstaluj \LaTeX-owy pakiet \texttt{alg} bez plików ¼ród³owych
i~bez dokumentacji:
\begin{alltt}
\ifSingleColumn> \Ucom{sh install-pkg.sh  -{}-package=alg -{}-nosrc -{}-nodoc}
\else> \Ucom{sh install-pkg.sh  -{}-package=alg \bs}
>                  \Ucom{-{}-nosrc -{}-nodoc}
\fi\end{alltt}
\item zainstaluj wszystkie pakiety dostêpne w~zestawie
dodatkowych makr dla plain \TeX:
\begin{alltt}
> \Ucom{sh install-pkg.sh -{}-collection=plainextra}
\end{alltt}
\item spakuj wszystkie pliki wymagane dla PSTricks
do~pliku \cmdname{tar}, w~katalogu \dirname{/tmp}:
\begin{alltt}
\ifSingleColumn> \Ucom{sh install-pkg.sh -{}-package=pstricks -{}-archive=/tmp/pstricks.tar}
\else
> \Ucom{sh install-pkg.sh -{}-package=pstricks \bs}
>          \Ucom{-{}-archive=/tmp/pstricks.tar}
\fi\end{alltt}
\end{itemize}

% t³umaczenie: jbl (18.01.2007)
\section{Po zakoñczeniu instalowania}
\label{sec:postinstall}

W ka¿dym systemie operacyjnym, po zakoñczeniu g³ównej procedury instalacyjnej,
pozostaje wykonanie dopasowania systemu do lokalnych potrzeb i przeprowadzenie
kilku podstawowych testów.

Innym rodzajem czynno¶ci poinstalacyjnych jest uzyskanie pakietów, fontów
lub programów, które nie zosta³y dostarczone z \TL{}. Podstawow± zasad± jest
instalowanie takich dodatków w drzewie \envname{TEXMFLOCAL}
(je¶li instalacja zosta³a wykonana na lokalnym dysku twardym) lub drzewie
\envname{TEXMFSYSVAR} (je¶li \TeX{} jest u¿ytkowany z p³yty DVD); por.
opcja ``Installation directories'' na str.~\pageref{text:instdir}.

Niestety, w szczegó³ach poszczególne procedury instalacyjne mog± siê znacznie
ró¿niæ, wiêc nie podejmiemy tu próby ich opisania. Podamy jedynie kilka
odno¶ników do dokumentacji zewnêtrznej:
\begin{itemize*}
\item
\url{http://www.tex.ac.uk/cgi-bin/texfaq2html?label=instpackages}
\item
\url{http://www.ctan.org/installationadvice}
\item
\url{http://www.ctan.org/tex-archive/info/beginlatex/html/chapter5.html#pkginst}
\item
\url{http://www.ctan.org/tex-archive/info/Type1fonts} w szczególno¶ci s±
tam szczegó³owe informacje o instalowaniu fontów.
\end{itemize*}

\subsection{Program texconfig}
\label{sec:texconfig}
 Po zakoñczeniu instalacji i~uaktywnieniu modyfikacji zmiennej systemowej
\envname{PATH}, mo¿na u¿yæ programu \cmdname{texconfig}, do skonfigurowania
systemu wed³ug w³asnych potrzeb.  Program ten mo¿e byæ w~ka¿dej chwili
uruchomiony do zmiany ustawieñ, w~trybie in\-ter\-fej\-su pe³noekranowego lub
z~linii poleceñ. Program \cmdname{texconfig} powinien byæ u¿ywany do
wszelkich zmian, takich jak deklaracja u¿ywanych drukarek czy przebudowywanie
bazy danych o~plikach. Obydwa tryby pracy posiadaj± tekst pomocy, opisuj±cy
dostêpne mo¿liwo¶ci.

Przyk³ady u¿ycia z~wiersza poleceñ:

\begin{ttdescription}
\item [texconfig dvips paper letter] ustawienie formatu papieru na ,,letter''
 dla programu \cmdname{dvips};
\item [texconfig xdvi letter] jak wy¿ej, ale dla programu \cmdname{xdvi};
\item [texconfig rehash] aktualizacja wszystkich baz danych instalacji
  systemu \TeX;
\item [texconfig faq] wy¶wietla \acro{FAQ} dystrybucji \teTeX{}
  (na dystrybucji tej oparto \TL);
\item [texconfig help] wy¶wietla dostêpne opcje skryptu.

\end{ttdescription}

Skrypt \cmdname{texconfig} pozwala na zmianê jedynie najwa¿niejszych
ustawieñ. G³ównym plikiem konfiguracyjnym jest \filename{texmf.cnf}.
Zlokalizujemy go uruchamiaj±c polecenie \samp{kpsewhich texmf.cnf}.
Plik ten zawiera sporo u¿ytecznych komentarzy, wyja¶niaj±cych
regu³y ustawieñ domy¶lnych, a tak¿e podaje przyk³ady ustawieñ alternatywnych.

Polecenie \cmdname{texconfig} zapisuje pliki w~katalogu u¿ytkownika, na
przyk³ad (\dirname{$HOME/.texlive2007}). Je¶li instalujemy system dla wielu
u¿ytkowników, powinni¶my zatem uruchomiæ polecenie \cmdname{texconfig-sys}.

Podobnie rzecz ma siê ze skryptami \cmdname{updmap} oraz \cmdname{fmtutil};
tak¿e i~one zapisuj± pliki w~\dirname{$HOME/.texliveRRRR}. Aby zmieniæ
globalne ustawienia, wygenerowaæ mapy fontowe b±d¼ formaty, nale¿y u¿yæ
poleceñ \cmdname{updmap-sys} i~\cmdname{fmtutil-sys}. W~przypadku instalacji
dla wielu u¿ytkowników warto wygenerowaæ wspólne pliki formatów (polecenie
\texttt{fmtutil-sys --missing}), dziêki czemu uniknie siê generowania tych¿e
przez ka¿dego u¿ytkownika.

Zmienne specyfikuj±ce katalogi modyfikowane przez powy¿sze polecenia
opisano w czê¶ci\ref{sec:tld} na str.~\pageref{sec:tld}.
Uruchomienie polecenia \cmdname{texconfig conf} wy¶wietli aktualnie
u¿ywane katalogi, za¶ zmiana ustawieñ mo¿liwa jest poprzez modyfikacjê
pliku \texttt{texmf.cnf}.

\subsection{Testowanie instalacji}
\label{sec:test-install}

Po zainstalowaniu \TL{} warto sprawdziæ czy programy dzia³aj±
prawid³owo. Opiszemy tu podstawowe procedury testuj±ce funkcjonowanie
systemu w~systemach Unix. W~\MacOSX{} i~Windows najczê¶ciej u¿yjemy
¶rodowiska graficznego (\acro{GUI}), ale regu³y bêd± podobne.

\begin{enumerate}
\item Sprawdzamy najpierw czy uruchamia siê program \cmdname{tex}:

\begin{alltt}
> \Ucom{tex -{}-version}
TeX 3.141592 (Web2C 7.5.5)
kpathsea version 3.5.3
Copyright (C) 1997-2004 D.E. Knuth.
.....
\end{alltt}
Je¶li uruchomienie zakoñczy siê komunikatem \emph{command not found},
oznacza to, ¿e nieprawid³owo zadeklarowano zmienn± \envname{PATH}.

\item Nastêpnie przetwarzamy prosty plik \LaTeX-owy:
\begin{alltt}
> \Ucom{latex sample2e.tex}
This is pdfeTeXk, Version 3.141592...
.....
Output written on sample2e.dvi (3 pages, 7496 bytes).
Transcript written on sample2e.log.
\end{alltt}
Gdy program nie znajduje \filename{sample2e.tex} (b±d¼ innych wymaganych
plików), mo¿e to oznaczaæ, ¿e nadal dzia³aj± ustawienia zmiennych ¶rodowiska
b±d¼ pliki konfiguracyjne z~poprzedniej instalacji.
Dog³êbn± analizê gdzie s± przeszukiwane i~znajdywane pliki umo¿liwia
diagnostyka opisana w~czê¶ci \ref{sec:Debugging} na str.~\pageref{sec:Debugging}.

\item Podgl±d wyniku sk³adu:
\begin{alltt}
> \Ucom{xdvi sample2e.dvi}
\end{alltt}
Polecenie to wymaga uruchomionego ¶rodowiska graficznego X~Window.
Dla MS Windows analogicznym poleceniem jest \cmdname{dviout}.
 %!
 % You should see a new window with a nice document explaining some of the
 %basics of \LaTeX{}.  (Well worth reading, by the way if you're new to the
 %system.) You do have to be running under X for \cmdname{xdvi} to work; if
 %you're not, or your \envname{DISPLAY} environment variable is set
 %incorrectly, you'll get an error \samp{Can't open display}.

\item Przetwarzanie wyniku sk³adu do \PS{} w~celu wy¶wietlenia lub wydruku:
\begin{alltt}
> \Ucom{dvips sample2e.dvi -o sample2e.ps}
\end{alltt}

\item Tworzenie dokumentu bezpo¶rednio w~formacie \acro{PDF}:
\begin{alltt}
> \Ucom{pdflatex sample2e.tex}
\end{alltt}

\item Podgl±d dokumentu \acro{PDF}:
\begin{alltt}
> \Ucom{gv sample2e.pdf}
\textrm{lub:}
> \Ucom{xpdf sample2e.pdf}
\end{alltt}
Programy \cmdname{gv} i~\cmdname{xpdf} s± dostarczane zwykle
w~ramach systemu operacyjnego, wobec tego nie zawarto ich
na \TL. Przed samodzieln± instalacj± warto odwiedziæ strony,
odpowiednio: \url{http://www.gnu.org/software/gv}
i~\url{http://www.foolabs.com/xpdf}. W~sieci dostêpny jest tak¿e
bezp³atny program Adobe Reader (\url{http://www.adobe.com}).

\item Inne przydatne pliki testowe:

\begin{ttdescription}
\item [small2e.tex] przyk³ad prostszy ni¿ \filename{sample2e};
\item [testpage.tex] test po³o¿enia wydruku na kartce papieru, przydatny
  do sprawdzenia, czy nasza drukarka nie wprowadza przesuniêæ;
\item [nfssfont.tex] s³u¿y do wydruku tablic fontowych;
\item [testfont.tex] jak wy¿ej, ale zamiast \LaTeX-a wymaga jedynie plain
 \TeX{};
\item [story.tex] najbardziej kanoniczny przyk³ad dla plain \TeX{};
 na zakoñczenie przetwarzania uruchomionego poleceniem \Ucom{tex story},
 po ukazaniu siê \code{*}, nale¿y wpisaæ \Ucom{\bs bye}.
\end{ttdescription}

\end{enumerate}

Pocz±tkuj±cym u¿ytkownikom polecamy stronê
\url{http://tug.org/begin.html} oraz podrêcznik
Petera Flynna \textsl{Formatting Information}, dostêpny pod adresem
\url{http://www.ctan.org/tex-archive/documentation/beginlatex}.

%--------------
\section{Instalacja dla systemu \MacOSX{}}
\label{sec:mac-install}

Na komputerach Macintosh \TL{} dzia³a jedynie pod systemem operacyjnym
\MacOSX (starsze systemy z~dzia³aj±cym systemem \TeX{} mog±
korzystaæ z~makr, fontów i~dokumentacji o~ile zainstalujemy rozszerzenie
Joliet dostêpne na \url{http://www.tempel.org/joliet}).

\noindent Instalacja pod \MacOSX{} mo¿e byæ wykonana na dwa sposoby.

W 2005 r. rekomendowana jest instalacja Mac\TeX, nowej dystrybucji
dostêpnej na \pkgname{live} \DVD{} w~katalogu \dirname{mactex/}.
Zawiera ona w³asny program instalacyjny pe³nej dystrybucji systemu \TeX,
która jest kombinacj± te\TeX-a, \TL{} i~dodatkowych programów oraz
dokumentacji. Szczegó³y na temat projektu Mac\TeX{} znajduj± siê na stronie:
\url{http://tug.org/mactex}.

Je¶li wolimy, w~\MacOSX{} mo¿na tak¿e zaistalowaæ \TL, wykorzystuj±c
skrypty \filename{install*}. Wymagane jest do tego posiadanie pow³oki
\cmdname{bash}. Od wersji \MacOSX{} 10.2 \cmdname{bash} jest standardowo
dostêpny, a~wiêc instalujemy podobnie jak opisano to powy¿ej w~czê¶ci
\ref{sec:unix-install} na str.~\pageref{sec:unix-install}. Wcze¶niejsze
wersje systemu operacyjnego wymagaj± aktualizacji, czyli pobrania z~sieci
pow³oki \cmdname{bash}.

%% Mac & bash notes removed 17.11.2004
%
%\subsection{¦rodowiska pracy w~\MacOSX{}}
%
%Na komputerach Macintosh u¿ywamy zwykle \TeX-a w~¶rodowisku pracy
%obejmuj±cym wiersz poleceñ, edytor, program do podgl±du itp.
%Mamy do wyboru kilka takich ¶rodowisk:
%
%\begin{cmddescription}
%\item [TeXShop] dostêpny na \TL{} w~pliku
%\filename{./MacOSX/texshop.dmg}. Szczegó³owe informacje mo¿na znale¼æ
%na stronie \url{http://www.uoregon.edu/~koch/texshop/texshop.html}.
%
%\item [ITeXMac] dostêpny na \TL{} w~pliku
%\filename{./MacOSX/iTeXMac-*.dmg}. Patrz te¿
%\url{http://itexmac.sourceforge.net}.
%
%\item [Mac-emacs] implementacja Emacs dla \MacOSX{} zintegrowana
%z~\pkgname{AucTeX}. Patrz te¿
%\url{http://www.cs.man.ac.uk/~franconi/mac-emacs}.
%
%\end{cmddescription}
%
%Powy¿sze ¶rodowiska stosuj± \dirname{/usr/local/teTeX} jako domy¶ln±
%lokalizacjê oprogramowania \TeX-owego, wobec tego instalacjê nale¿y
%wykonaæ w~tym katalogu (b±d¼ zmieniæ konfiguracjê ¶rodowiska).

\subsection{Strona kodowa Macintosh CE}
Pisz±cy po polsku u¿ytkownicy \MacOSX{} maj± do wyboru stosowanie dwóch
8-bit\-owych stron kodowych:
\begin{description}
\item[iso8859-2] -- co wi±¿e siê z~wykorzystywaniem standardowego
 oprogramowania uniksowego (Cocoa u¿ywa wy³±cznie unikodu), jak na przyk³ad
 Emacsa.
\item[Mac CE] -- co pozwala na stosowanie tradycyjnego (Carbon) oprogramowania
 jak np.~BBEdit. We¼my pod uwagê ten przypadek.
\end{description}

\TL{} zawiera w~standardowych pakietach \LaTeX-a
plik \verb|macce.def|, który pozwala wczytywaæ polski tekst
z~wykorzystaniem pakietu \verb|inputenc|:

\verb|\usepackage[macce]{inputenc}|

Ponadto mamy tablice przekodowañ dla Mac~CE, niewymagaj±ce stosowania
pakietu \verb|\inputenc|. Zamiast niego wystarczy wpisaæ w~pierwszym wierszu
pliku deklaracjê:

\verb|%& --translate-file=macce-pl|

%--------------------------
\section{Instalacja i~u¿ytkowanie pod Windows}
\label{sec:win-install}

Niniejsze wydanie \TL{} zawiera program instalacyjny dla Windows --
\cmdname{tlpmgui.exe}. Program ten posiada podobne opcje
jak instalator dla systemów Unix: pozwala wybraæ schemat, poszczególne
kolekcje, katalogi dla instalacji, a~wiêc ma funcjonalno¶æ opisan±
ju¿ w~czê¶ci~\ref{sec:unix-install-disk} na
str.~\pageref{sec:unix-install-disk}. Dodatkowo, po instalacji w³a¶ciwej,
mo¿liwe jest dodawanie b±d¼ usuwanie pakietów a~tak¿e wykonywanie
najwa¿niejszych czynno¶ci administracyjnych, jak aktualizacja bazy danych
instalacji, generowanie formatów czy map fontowych.
Mo¿liwe jest tak¿e przygotowanie systemu operacyjnego do uruchamiania
programów bezpo¶rednio z~\DVD.

\cmdname{tlpmgui} wykorzystuje jako ,,silnik'' program \cmdname{tlpm}.

Oprogramowanie dla Windows w~\TL{} jest oparte o~zaktualizowane programy,
zapo¿yczone (dziêki uprzejmo¶ci Akira Kakuto) z~dystrybucji W32TEX.  Zawiera
ono tak¿e niektóre starsze (ale nadal dzia³aj±ce) programy, które napisa³
Fabrice Popineau, szczególnie za¶ now± przegl±darkê plików \texttt{dvi},
\textsf{dviout}, autorstwa Toshio Oshimy.

\TL{} mo¿e byæ instalowany w systemach Windows 98, \acro{ME},
\acro{NT}, \acro{2K} lub \acro{XP}.

\textbf{Uwaga:} U¿ytkownicy Win9.x powinni zadbaæ aby system posiada³
wystarczaj±cy obszar dla nowych zmiennych ¶rodowiskowych. W~tym celu
przed instalacj± nale¿y dopisaæ do pliku \verb|C:\config.sys| wiersz
\texttt{SHELL=<path>COMMAND.COM /E:4096 /P} i~ponownie uruchomiæ komputer.

\subsection{Instalacja \protect\TeX\protect\ Live na twardym dysku}

Po w³o¿eniu p³yty do napêdu \acro{CD}, autostart powinien uruchomiæ program
\cmdname{tlpmgui}. Je¶li to nie nast±pi, kliknij menu \guiseq{Start\arw
Uruchom} i~wybierz \verb|<litera CD-ROM>:\setuptl\tplmgui.exe| (lub
\verb|<litera DVD>:\texlive\setuptl\tplmgui.exe| je¶li instalujesz
z~p³yty \TeX{} Collection DVD), a~nastêpnie kliknij OK.

Uka¿e siê okno instalatora zatytu³owane \guiseq{Program instalacji
i~konfiguracji TeX Live}. Zawiera ono nastêpuj±ce sekcje: \guiseq{Modyfikacja
schematów}, \guiseq{Instalacja}, \guiseq{Wybierz schemat}, \guiseq{Wybierz
system}, \guiseq{Katalogi} i~\guiseq{Opcje}.

\textbf{Uwaga:} domy¶lnie \cmdname{tlpmgui} próbuje wykryæ, czy nie mamy 
ju¿ instalacji \TeX-a. Je¶li znajdzie w~¶cie¿ce specyfikowanej przez zmienn± 
\texttt{PATH} program \cmdname{tex}, uruchomi siê w trybie administracji
(dodawania/usuwania pakietów i czynno¶ci konfiguracyjnych; patrz ni¿ej).
Tryb instalacji mo¿na wymusiæ uruchamiaj±c \texttt{tlpmgui --install-mode},
ale parametr ten powinien byæ stosowany gdy dok³adnie wiemy, co chcemy zrobiæ.
Zaleca siê uprzednie usuniêcie starej (b±d¼ uszkodzonej) instalacji, 
w szczególno¶ci wszystkich zmiennych systemowych odnosz±cych siê do systemu
\TeX.
Dodatkowym parametrem wywo³ania jest \texttt{--debug}, który powoduje
wy¶wietlanie nazw i zawarto¶ci wszystkich plików tworzonych i zapisywanych 
przez \cmdname{tlpmgui}. 
Podczas pracy informacje diagnostyczne zapisywane s± w pliku log, który
po zakoñczeniu pracy \cmdname{tlpmgui} jest usuwany wraz z wszystkimi plikami
tymczasowymi.

W~sekcji \guiseq{Katalogi}, obok przycisku \guiseq{CD/DVD} powinien byæ
wy¶wietlony dysk instalacyjny, np. \texttt{F:/} (lub \texttt{F:/texlive/}
dla DVD). Je¶li tak nie jest,
naci¶nij przycisk \guiseq{CD/DVD} i~wybierz napêd \acro{CD} z~TeX Live CD
(lub katalog \texttt{texlive} na \TeX{} Collection DVD).

Za pomoc± przycisku \guiseq{TLroot} mo¿esz wybraæ katalog, w~którym chcesz
zainstalowaæ \TL. Wybrany katalog zostanie wpisany do zmiennej ¶rodowiskowej
\texttt{TLroot} do pó¼niejszego u¿ycia.
 %Przyciski \guiseq{TEXMFTEMP}
%i~\guiseq{TEXMFCNF} wskazuj± relatywne do \guiseq{TLRoot} katalogi (pod
%koniec instalacji zostan± przypisane zmiennym ¶rodowiskowym
%\texttt{TEXMFTEMP} i~\texttt{TEXMFCNF}). Katalogi te s± automatycznie
%aktualizowane przy zmianie TLroot.

W~sekcji \guiseq{Wybierz schemat} nale¿y wybraæ odpowiedni schemat
instalacyjny \TL{} przez naci¶niêcie jednego z~dostêpnych przycisków
radiowych (np.  \guiseq{scheme-gust}). Przy nazwie ka¿dego schematu znajduje siê
przycisk \guiseq{Informacje}, po naci¶niêciu którego wy¶wietlana jest lista
kolekcji zawarta w~wybranym schemacie.

Schematy to obszerne zestawy pakietów przeznaczone do wstêpnego wyboru
instalowanych komponentów. Mamy do wyboru schematy dla podstawowej,
przeciêtnej i~pe³nej instalacji, pozosta³e przygotowano z~my¶l± o~wybranych
grupach u¿ytkowników (np.~GUST i~GUTenberg przygotowa³y schematy dla swoich
cz³onków) lub zastosowaniach (np.~XML lub Omega). Wstêpnie wybrane schematy
mo¿na modyfikowaæ. Dodatkowe kolekcje mo¿na wybraæ w~sekcji
\guiseq{Modyfikacja schematów}. Na przyk³ad po naci¶niêciu przycisku
\guiseq{Wybierz} obok \guiseq{Kolekcji standardowych} mo¿na wybraæ dodatkowe
kolekcje, takie jak Metapost, Omega lub dokumentacje w~ró¿nych jêzykach.
Wybór zaznaczamy haczykiem.

Kolekcja \guiseq{Wintools} jest zaznaczona domy¶lnie. Zawiera ona szereg
niewielkich, acz przydatnych programów, zwykle nieobecnych w~Windows, m.in.
konwertery grafiki \cmdname{sam2p}, \cmdname{jpeg2ps}, \cmdname{tiff2png},
programy (de)kompresji plików (\cmdname{bzip2}, \cmdname{gzip},
\cmdname{unzip}), a~tak¿e \cmdname{wget} wymagany przez nowe narzêdzie:
\cmdname{getnonfreefonts}.

W~sekcji \guiseq{Modyfikacja schematów}, po przyci¶niêciu przycisku
\guiseq{Wybierz} przy \guiseq{Kolekcjach jêzyków}, otwiera siê okno, w~którym
mo¿na wybraæ do zainstalowania dodatkowe kolekcje z~pakietami dla obs³ugi
konkretnych jêzyków. Wybór zaznaczamy haczykiem.

W³a¶ciwa instalacja rozpoczyna siê po naci¶niêciu przycisku
\guiseq{Instaluj}.

\textbf{Uwaga:} \guiseq{Perl} i~\guiseq{Ghostscript} s± instalowane tylko
na ¿yczenie. S± one wymagane przez wiele programów, ale mo¿na zrezygnowaæ
z~ich instalacji, gdy s± ju¿ zainstalowane i~wiesz, co robisz.
Ustawiane s± tak¿e zmienne ¶rodowiskowe \verb|PERL5LIB| i~\verb|GS_LIB|,
a~tak¿e do \verb|PATH| dodawana jest ¶cie¿ka do programów Ghostscipta.
W~ka¿dym razie \guiseq{Perl} i~\guiseq{Ghostscript} powinny byæ
obecne w~systemie.

Poniewa¿ \TL{} wymaga pewnych czynno¶ci konfiguracyjnych, zaczekaj cierpliwie
a¿ do pojawienia siê komunikatu o~pomy¶lnym zakoñczeniu instalacji.

Do menu \guiseq{Start\arw Programy\arw TeXLive2007} dodawany jest skrót
do \cmdname{tlpmgui}, a~tak¿e \cmdname{dviout}, o ile zosta³ zainstalowany
(uruchomienie \cmdname{dviout} bez pliku \cmdname{.dvi}
spowoduje jego automatyczne skonfigurowanie).

Je¶li to bêdzie konieczne (Win9x/WinME), bêdziesz poproszony o~ponowne
uruchomienie komputera.

\subsection{Uruchomienie z DVD}

Przy uruchomieniu z DVD mamy dodatkow± zak³adkê \guiseq{Uruchom z DVD}.
Pozwala ona przygotowaæ \TL{} do pracy wprost z dysku \acro{DVD} bez
instalacji. Po naci¶niêciu przycisku \guiseq{Ustaw} dodawane s± zmienne
¶rodowiskowe i~generowane s± formaty na dysku lokalnym.
Od tej chwili mo¿na korzystaæ z~\TL, pamiêtaj±c tylko o~w³o¿eniu p³yty
do napêdu DVD.

%\smallskip {\small\noindent
%Bardziej zaawansowani u¿ytkownicy (szczególnie ci, którzy chc±
%uruchamiaæ programy z~wiersza poleceñ i~samodzielnie modyfikowaæ
%ustawienia programów) mog± przygotowaæ system, wykorzystuj±c
%plik wsadowy \cmdname{mkloctex.bat} (katalog \dirname{bin/win32/}).
%Po skopiowaniu pliku na dysk twardy nale¿y go uruchomiæ z~wiersza poleceñ
%(okno DOS/CMD), podaj±c dwa parametry: literê \CD{} i~literê dysku twardego,
%na którym chcemy utworzyæ pomocnicze drzewko \TeX-owe.
%Po zapoznaniu siê z~koñcowymi komunikatami wy¶wietlanymi
%przez program, zalecane jest wykonanie sugerowanych tam czynno¶ci.
%
%}

\subsection{Programy pomocnicze dla Windows}
\label{sec:win-xemtex}

Aby instalacja by³a kompletna, \TL{} wymaga kilku pomocniczych
programów, które nie s± dostarczane wraz z~systemem Windows.
Wiele skryptów napisano w~jêzyku Perl, ponadto wiele narzêdzi wymaga
programu Ghostscript (interpretera jêzyka PostScript) do
rasteryzacji b±d¼ konwersji plików. Przydatne s± tak¿e w~wielu wypadkach
ró¿ne programy do obróbki grafiki. Wreszcie~-- posiadanie edytora
zorientowanego na ¶rodowisko \TeX{} znacznie u³atwi pracê.

Wszystkie takie programy dla Windows dosyæ ³atwo znale¼æ w~sieci,
ale poniewa¿ jest ich spory wybór, postanowili¶my te najbardziej godne
polecenia umie¶ciæ w~dystrybucji \TL:
\begin{itemize*}
\item \cmdname{Ghostscript} 8.54;
\item minimaln± dystrybucjê \cmdname{Perl} 5.8, wystarczaj±c± do
 uruchomienia wszystkich, zawartych na \TL{} skryptów perlowych;
 %\item \cmdname{ImageMagick} 5.5.6
 %\item \cmdname{ISpell} -- korektor pisowni
 %\item zaawansowany edytor \textsf{XEmacs} 21.5.14 wraz z~kolekcj±
 %pakietów do wspomagania pracy w~¶rodowisku programów \TeX-owych.
\item win-tools -- zestaw kilku przydatnych programów (\texttt{bzip2},
\texttt{gzip}, \texttt{jpeg2ps} i~\texttt{tiff2png})
\end{itemize*}

Programy \textsf{Perl} i~\textsf{Ghostscript} s± instalowane na ¿yczenie,
poniewa¿ s± wymagane do uruchamiania wielu wa¿nych narzêdzi.
Nie ma jednak potrzeby instalowania obu tych programów, je¶li
mamy je ju¿ dostêpne w~systemie.

Poni¿ej zamieszczono listê miejsc, sk±d mo¿na pobraæ programy pomocnicze:

\begin{description}
\item[Ghostscript] \url{http://www.cs.wisc.edu/~ghost/}
\item[Perl] \url{http://www.activestate.com/} (uzupe³niaj±ce, przydatne
 pakiety nale¿y pobraæ z~zasobów CPAN \url{http://cpan.org})
\item[ImageMagick] bogaty zestaw narzêdzi do wsadowego przetwarzania
 plików graficznych (\url{http://www.imagemagick.com})
\item[NetPBM] zamiast \textsf{ImageMagick} do przetwarzania i~konwersji plików
  graficznych mo¿emy u¿yæ NetPBM (\url{http://netpbm.sourceforge.net/})
\item[Edytory dla systemu \TeX{}] mamy tutaj spory wybór, zale¿ny od
 indywidualnych preferencji u¿ytkownika:
 \begin{itemize*}
  \item \cmdname{GNU Emacs} w~wersji zintegrowanej z \textsf{AucTeX}
        (\url{ftp://alpha.gnu.org/gnu/auctex})
%     http://www.gnu.org/software/emacs/windows/ntemacs.html})
  \item \cmdname{XEmacs} -- bardziej przyjazna wersja dla Windows
        (\url{http://www.xemacs.org/})
  \item \cmdname{WinShell} -- prosty edytor/shell, dostêpny na \TL
    w~katalogu \dirname{support/WinShell} (\url{http://www.winshell.de})
  \item \cmdname{WinEdt} -- bogaty edytor dla \TeX-a, dostêpny jako
    \emph{shareware} (\url{http://www.winedt.com})
  \item TeXnicCenter -- kolejny, dosyæ bogaty edytor
    (\url{http://www.toolscenter.org/products/texniccenter/})
  \item \cmdname{Vim} -- rozbudowany i~bardzo silny edytor, wywodz±cy siê
    z~klasycznego dla systemów Unix \cmdname{vi}
    %, dostêpny na \TL{} w~katalogu \dirname{support/vim}
    (\url{http://www.vim.org})
  \item \cmdname{LEd} -- polski edytor dostêpny z
    \url{http://www.ctan.org/support/LEd}
  \item \cmdname{SciTE} -- edytor dostêpny
  z \url{http://www.scintilla.org/SciTE.html}
 \end{itemize*}
\end{description}

Mo¿emy zainstalowaæ z~sieci tak¿e inne narzêdzia, których zabrak³o na
\TL{} z~powodów licencyjnych. Przyk³adem jest tu \cmdname{GSView},
wygodny program wykorzystuj±cy \cmdname{Ghostscript} do wy¶wietlania
i~drukowania plików PS/PDF. Dostêpny jest on m.in.
na \url{http://www.cs.wisc.edu/~ghost/gsview/}, a~tak¿e na ka¿dym serwerze
\acro{CTAN}.

\section[Zarz±dzanie systemem \protect\TL{} w~Windows]{Zarz±dzanie
 systemem \protect\TL{} w~Windows}
\label{sec:win-managing}

Po zainstalowaniu \TL{} mo¿na u¿yæ \texttt{tlpmgui} razem z~\TL{} CD (lub \TeX{}
Collection DVD) do zmian i~administracji Twoj± instalacj±.
Skrót do \texttt{tlpmgui} dostêpny jest w~menu \guiseq{Start\arw Programy\arw
TeXLive2007}. Okno programu zawiera tym razem nastêpuj±ce zak³adki:
\guiseq{Dodawanie pakietów}, \guiseq{Usuwanie pakietów}, \guiseq{Zarz±dzanie
instalacj±} i~\guiseq{Odinstalowanie}.

\subsection{Dodawanie/usuwanie pakietów}

Zak³adki \guiseq{Dodawanie pakietów} lub \guiseq{Usuwanie pakietów} posiadaj±
nastêpuj±c± funkcjonalno¶æ:

\begin{itemize}
\item W~sekcji \guiseq{Przyciski} naci¶niêcie przycisku \guiseq{Szukaj}
wype³nia/od¶wie¿a zawarto¶æ sekcji \guiseq{Wybierz pakiety do...} czyli
kolekcje i~pakiety do instalacji lub usuniêcia.

Podczas dodawania porównywana jest lista wszystkich pakietów z~\acro{CD} (lub
\acro{DVD}) z~list± uprzednio zainstalowanych. Wy¶wietlane s± tylko
niezainstalowane pakiety.

Przy usuwaniu wy¶wietlane s± tylko ju¿ zainstalowane pakiety.

Proszê zwróciæ uwagê, ¿e w~obu zak³adkach wy¶wietlane s± najpierw kolekcje,
a~nastêpnie pojedyncze pakiety.

\item Wybierz pakiet przez klikniêcie na jego nazwie. Zostanie on
pod¶wietlony. Po naci¶niêciu przycisku \guiseq{Informacje} wy¶wietlany bêdzie
po prawej krótki opis. Dla wielokrotnego wyboru zaznaczaj kolejne elementy na
li¶cie, klikaj±c na nie przy uprzednio przyci¶niêtym klawiszu Ctrl lub Shift.
Mo¿na zaznaczaæ równie¿ przyciskaj±c lewy klawisz myszy i~przeci±gaj±c mysz
w~dó³ albo w~górê.

\item Naci¶nij przycisk \guiseq{Instaluj} lub \guiseq{Usuñ} w~sekcji
\guiseq{Przyciski} by wykonaæ odpowiednie polecenie.
\end{itemize}

\subsection{Konfigurowanie i inne zadania administracyjne}

Polecenia dostêpne w~zak³adce \guiseq{Zarz±dzanie instalacj±} s± pomocne
przy wykonywaniu czynno¶ci po dodaniu pakietów jêzykowych, fontów czy
formatów, a~tak¿e przy od¶wie¿aniu bazy danych instalacji, czy rêcznym
dodawaniu pakietów (bez pomocy \texttt{tlpmgui}).

Mo¿emy tu wykonaæ nastêpuj±ce czynno¶ci:

\begin{itemize}
\item Od¶wie¿enie bazy danych \filename{ls-R}
\item Tworzenie formatów (wszystkich lub brakuj±cych)
\item Edycja \filename{language.dat}
\item Edycja \filename{fmtutil.cnf}
\item Edycja \filename{updmap.cfg}
\end{itemize}

Uwaga: okno Edycja\dots{} mo¿na zamkn±æ przyciskiem \guiseq{Anuluj} lub
\guiseq{Gotowe}; w~tym drugim wypadku zostan± odbudowane pliki formatów
(b±d¼ mapy fontowe, gdy edytowano \filename{updmap.cfg}), a~nastêpnie zostan±
od¶wie¿one bazy danych instalacji (pliki \filename{ls-R}).

Wiêcej informacji na temat indywidualnej konfiguracji zawarto
w~czê¶ci~\ref{sec:persconf}, na str.~\pageref{sec:persconf}.

\subsection{Odinstalowanie \protect\TL{}}

Zak³adka \guiseq{Odinstalowanie} udostêpnia polecenie, którego dzia³anie nie
jest warte opisu i~nie wiadomo komu jest ono potrzebne\dots :-)

\textbf{Uwaga:} katalogi \path|texmf-local| (zawieraj±cy prywatne fonty, makra
itp.) oraz \path|setuptl| (zawieraj±cy \texttt{tlpmgui} i~zwi±zane z~nim
pliki) nie s± usuwane podczas odinstalowania. Katalogi te nale¿y usun±æ
samodzielnie.

\subsection{Dodawanie w³asnych pakietów do instalacji}

Gdy zamierzamy dodaæ pakiety, których brak w~dystrybucji
\TL, warto instalowaæ je w~katalogu
specyfikowanym przez zmienn± \envname{\$TEXMFLOCAL}. W~ten sposób
zabezpieczymy te pakiety podczas aktualizacji/wymiany oprogramowania
\TL{}.

Katalog wskazywany przez \envname{\$TEXMFLOCAL} jest pocz±tkowo pusty.
Przyk³adowo: dodajemy pakiet dla Maple (przetwarzanie symboliczne);
pliki stylów nale¿y skopiowaæ do katalogu
\path|...\texmf-local\tex\latex\maple\| \
za¶ pliki dokumentacji do katalogu
\path|...\texmf-local\doc\latex\maple\|

Na zakoñczenie nale¿y \textbf{koniecznie} zaktualizowaæ bazê danych
instalacji \texttt{ls-R}: albo poprzez wybór z~menu programu \texttt{tlpmgui},
albo przez uruchomienie z~linii poleceñ \file{mktexlsr}.

\subsection{Uruchamianie \texttt{tlmp.exe} z linii poleceñ}

Program \cmdname{tlpm.exe} jest intensywnie u¿ywany jako ,,silnik''
\cmdname{tlpmgui}. Mo¿e byæ uruchamiany samodzielnie z~linii poleceñ
i~posiada wiele u¿ytecznych opcji, które mo¿na wy¶wietliæ po uruchomieniu:
\begin{verbatim}
tlpm --help
\end{verbatim}

Wiêcej informacji i~przyk³adów u¿ycia mo¿na znale¼æ
w~pliku \path|tlpm.readme| (katalog \path|setuptl|).

\subsection{Instalacja sieciowa}
 Biblioteka \KPS{}
 %(patrz rozdzia³ \ref{})
 rozpoznaje nazwy UNC, wobec tego
mo¿emy ich u¿yæ dla specyfikacji drzew katalogów TEXMF udostêpnianych w~sieci
komputerowej.  Wszystkie pliki z~wyj±tkiem zawartych w~katalogu
\texttt{bin/win32} mog± byæ wspó³dzielone z~instalacjami \teTeX{} lub \TL{}
systemów Unix/Linux. Oznacza to, ¿e mo¿na u¿yæ Samby do zamontowania serwera
NT dla stacji roboczej Unix lub odwrotnie: serwer np. Linux mo¿e udostêpniaæ
zasoby dla stacji Windows.

\noindent Dostêpne s± nastêpuj±ce mo¿liwo¶ci:
 \begin{itemize}
\item Instalacja ca³ego oprogramowania na serwerze. Wystarczy dodaæ
 binaria dla wymaganych systemów w~podkatalogach \texttt{bin}, np.
 \texttt{bin/win32} i~\texttt{bin/i386-linux}, nastêpnie nale¿y ustawiæ g³ówne
 zmienne ¶rodowiska. W~Windows mo¿na u¿yæ nazw UNC dla wskazania odpowiednich
 katalogów.
\item Instalacja lokalnych kopii binariów i~plików formatów. W~tym wypadku
 nale¿y przypisaæ zmienn± \envname{\$TEXMFMAIN} do katalogu dostêpnego
 na zdalnej maszynie (w~sieci), a~zmienn± \envname{\$VARTEXMF}
 do katalogu, który bêdzie przechowywa³ lokalne pliki konfiguracyjne
 i~inne generowane pliki.
\end{itemize}

\subsection{Ró¿nice w~stosunku do standardowego \Webc{} w~systemach Win32}
Programy \Webc{} dzia³aj±ce w~systemach Win32 posiadaj± szczególne cechy,
o~których warto wspomnieæ:

\begin{description}
 %\item[\KPS{}] -- tablice haszowe, tworzone w~\TL{} przez bibliotekê
 % \KPS{}, s± bardzo du¿e. Aby skróciæ czas uruchamiania dowolnego programu,
 % wykorzystuj±cego \KPS{}, tablice haszowe zostaj± umieszczone w~pamiêci
 % wspó³dzielonej przez procesy. W~ten sposób zmniejszono znacznie czas
 % uruchamiania programów wywo³ywanych kolejno, jeden przez drugi
 % (np. \texttt{tex} wywo³uj±cy \texttt{mpost} wywo³uj±cy \texttt{tex}).
 % Zmianê tê ukryto przed u¿ytkownikiem, z~wyj±tkiem sytuacji, gdy
 % zostanie u¿yta opcja~\texttt{-1} dla diagnostyki dzia³ania \KPS;
 % mo¿na wtedy ¶ledziæ wykorzystanie pamiêci wspó³dzielonej.
 \item[\cmdname{kpsecheck}] -- program ten oferuje kilka opcji
 uzupe³niaj±cych dla programu \cmdname{kpsewhich}.
 Pozwala na wylistowanie wszystkich plików, które wystêpuj± wielokrotnie
 w~dostêpnych drzewach katalogów texmf. Mo¿e to byæ przydatne, choæ
 czêsto mo¿emy otrzymywaæ niepo¿±dane komunikaty o~dziesi±tkach plików typu
 \texttt{README}. Warto tu wspomnieæ, ¿e takie pliki powoduj±
 ,,zapychanie'' siê mechanizmu haszowego \KPS{}; na szczê¶cie biblioteka ta
 nigdy ich nie wyszukuje. Aby tego unikn±æ, nale¿y u¿yæ opcji
 \texttt{-multiple-occurences} wraz z~dwiema innymi, pozwalaj±cymi
 podaæ wzorce nazw do pominiêcia lub w³±czenia w~procesie przeszukiwania
 (mo¿na podaæ kilka wzorców).

 \cmdname{kpsecheck} raportuje tak¿e stan pamiêci wspó³dzielonej: u¿ywanej
 i~nieu¿ywanej. Warto czasem o~tym wiedzieæ, gdy¿ pokazywany
 status ,,pamiêæ w~u¿yciu'' mo¿e oznaczaæ, ¿e dzia³a kilka procesów
 i~efekt wykonania polecenia \cmdname{mktexlsr} zostanie ka¿dorazowo
 opó¼niony do czasu, a¿ nie bêdzie pracowa³ ¿aden program korzystaj±cy
 z~\KPS{}.

 \cmdname{kpsecheck} pozwala tak¿e okre¶liæ po³o¿enie programu
Ghostscript. W~systemach Win32 ³atwiej jest wielu programom skorzystaæ
z~biblioteki DLL programu Ghostscript i~znale¼æ j± na podstawie rejestrów
systemowych, ni¿ na podstawie zmodyfikowanej przez u¿ytkownika zmiennej
\envname{PATH} (ponadto zmienne ¶rodowiskowe, szczególnie w~starszych
 wersjach systemu Windows, maj± do¶æ ograniczon± pojemno¶æ).
\item[\Webc{}] -- programy dla Windows posiadaj± jedn± dodatkow± opcjê
 nieobecn± w~wersjach kompilowanych dla Unix:
  \begin{itemize}
 % \item \texttt{-halt-on-error} pozwala zatrzymaæ przetwarzanie
 %  na pierwszym napotkanym b³êdzie;
 % \item \texttt{-job-time} ustawia czas tworzonych plików na taki sam
 %  jak pliku przetwarzanego;
 % \item \texttt{-time-statistics} wy¶wietla statystyki dotycz±ce czasu
 %  przetwarzania;
 \item \path|-proctimes| wy¶wietla statystyki dotycz±ce czasu przetwarzania;
 warto tu wspomnieæ, ¿e systemy Win9x, nie bêd±c prawdziwymi systemami
 wielozadaniowymi, nie maj± prawid³owo dzia³aj±cego pomiaru czasu dla
 krótkotrwa³ych procesów, wobec tego wy¶wietlane warto¶ci s± jedynie
 przybli¿one; w~NT/2K/XP wyniki s± bardziej dok³adne; w~Win32 brak
 polecenia \texttt{time} znanego z~systemów Unix.
 \end{itemize}
\end{description}


\subsection{Konfiguracja indywidualna}
\label{sec:persconf}
\subsubsection{Dvips}

Plik konfiguracyjny \verb+config.ps+ programu Dvips znajduje siê
w~katalogu \path|C:\TeXlive2007\texmf-var\dvips\config\|.
Plik ten mo¿na otworzyæ w~dowolnym edytorze (np. w~\cmdname{WinShell})
po to, aby zmieniæ niektóre parametry dzia³ania Dvips. Najwa¿niejsze z~nich
zgrupowano w~blokach deklaracji:

\begin{description}
\item [fonty] -- mo¿na zmieniæ domy¶lne parametry generowania fontów
przez \MF{}-a dla danej drukarki (parametr \texttt{M}) i~rozdzielczo¶æ
(parametry \texttt{D}, \texttt{X}, \texttt{Y}). Standardowo
fonty generowane s± dla drukarek laserowych, zgodnych z~Hewlett Packard
(tryb ljfour), w~rozdzielczo¶ci 600~dpi. Domy¶lnie ustawiono wykorzystanie
fontów CM (oraz PL) w~ich wersji obwiedniowej (Type~1), wobec tego
Dvips nie powinien odwo³ywaæ siê zbyt czêsto do programu
\cmdname{mktexpk}.
\item[drukarka] -- parametr `o' okre¶la nazwê portu/przekierowania wydruku.
Gdy nie wpisano nazwy drukarki (portu), wynik pracy bêdzie
zapisywany w~pliku PostScriptowym \verb+.ps+. Drukarkê specyfikujemy
jednym z~poni¿szych sposobów:
\begin{verbatim}
o lpt1:
% o | lpr -S server -P myprinter
% o \\server\myprinter
\end{verbatim}
 %\item[mapy fontowe] -- do standardowej mapy fontowej \verb+psfonts.map+
 % (wiersz: \verb+p psfonts.map+) mo¿emy do³±czyæ dodatkowe mapy fontowe,
 % np.:
 %\begin{verbatim}
 %p +bsr.map
 %p +hoekwater.map
 %\end{verbatim}
 %parametr \verb+p+ musi znajdowaæ siê w~pierwszej kolumnie; nazwy plików
 %z~do³±czanymi mapami poprzedzamy znakiem \texttt{+}; zbêdne mapy
 %mo¿na wy³±czyæ, wstawiaj±c na pocz±tku wiersza znak komentarza (\texttt{\%}).
 %Wymienione w~przyk³adzie mapy dotycz± do³±czania wersji obwiedniowej fontów
 %CM produkcji Blue Sky Research (bsr.map) i~dodatkowych fontów logo, wasy,
 %stmaryrd, wykonanych przez Taco Hoekwatera (hoekwater.map).
\item[papier] -- domy¶lnie Dvips tworzy dokumenty dla formatu A4.
 Zmiana formatu (np. na US Letter) wymaga przeniesienia jego definicji
 na pocz±tek bloku deklaracji formatów (blok ten rozpoczynaj± wiersze
 ze znakiem \texttt{@}). Na pocz±tek bloku trzeba wiêc przenie¶æ wiersze:
\begin{verbatim}
@ letterSize 8.5in 11in
@ letter 8.5in 11in
@+ %%BeginPaperSize: Letter
@+ letter
@+ %%EndPaperSize
\end{verbatim}
\end{description}

\textbf{Uwaga:} obecna dystrybucja \TL{} posiada u³atwion±
procedurê automatycznej aktualizacji map fontowych dla Dvips
i~Pdftex, wykonywan± przez program \cmdname{updmap}.
Po dodaniu pakietów z~fontami nale¿y zmodyfikowaæ plik \verb+updmap.cfg+
w~katalogu \path|$VARTEXMF/web2c|, a~nastêpnie uruchomiæ program
\verb+updmap+. Obie czynno¶ci wykonuje odpowiednie menu programu
\guiseq{tlpmgui}.

\subsubsection{PdfTeX}
Konfiguracja programu pdf(la)tex wymaga modyfikacji pliku\\
\verb+C:\TeXlive2007\texmf-var\generic\config\pdftexconfig.tex+\\
 %W pliku tym mo¿emy deklarowaæ dodatkowe mapy fontowe wczytywane przez
 %program, choæ obecnie tworzone s± one automatycznie
 %przez program \cmdname{updmap} (patrz ,,Uwaga'' zamieszczona powy¿ej).
 %Stosowana jest tu nieco
 %inna notacja ni¿ w~\verb+config.ps+:
 %\begin{verbatim}
 %map pdftex.map
 %map +lw35.map
 %%map +rawfonts.map
 %\end{verbatim}
 Mo¿na tu ustawiæ parametry pracy programu \texttt{pdftex}:
rozmiar papieru, stopieñ kompresji itp. Na przyk³ad rozmiar strony dla
formatu letter ustawia siê nastêpuj±co:
\begin{alltt}
\bs{}pdfpagewidth=8.5 true in
\bs{}pdfpageheight=11 true in
\end{alltt}

\subsubsection{Xe\TeX}
Xe\TeX{} dla Windows jest kompilowany wraz z fontconfig 2.4.2.
Plikiem konfiguracyjnym fontconfig jest \verb+fonts.conf+,
za¶ szczegó³y jego modyfikacji znajdziemy w~samym pliku, w~katalogu
wskazanym przez polecenie \texttt{kpsewhich --var-value=FONTCONFIG\_PATH}.

\subsubsection{GSView}
Pocz±wszy od wersji zgodnej z~Ghostscript 6.50, GSView jest niestety
programem \textit{shareware}, wobec tego nie móg³ znale¼æ siê na \CD.

Parametry pracy programu s± ustawiane m.in. w~menu \verb+Media+.
W~podmenu \texttt{Display Settings} mo¿na poprawiæ (kosztem szybko¶ci pracy)
sposób wy¶wietlania: parametry \texttt{Text Alpha}
i~\texttt{Graphics Alpha} nale¿y ustawiæ na 4~bity.
W~menu \verb+Media+ mo¿na te¿ okre¶liæ rozmiar papieru i~jego orientacjê.

Uwagi dotycz±ce drukowania zawarto poni¿ej, w~podrozdziale~\ref{printing}.

% \subsubsection{WinDvi}
% \label{sec:windvi}
%  Program \file{tlpmgui.exe} ustawia skojarzenie plików \verb+.dvi+
% z~uruchamianiem programu \file{Windvi}, ale nie tworzy dla tego programu
% ikony na pulpicie. W~miarê potrzeby nale¿y zatem wykonaæ to samodzielnie b±d¼
% uruchamiaæ program z~linii poleceñ lub menu edytora (po jego odpowiednim
% skonfigurowaniu).
%
% W~menu \texttt{View}
% \verb+->+\texttt{Options} mo¿na ustawiæ niektóre parametry pracy Windvi,
% np. mo¿liwo¶æ uruchamiania programów zewnêtrznych (\texttt{Allow shell}),
% automatyczne od¶wie¿anie zmienionego pliku .dvi (\texttt{Autoscan}),
% tryb pracy \MF{}-a i~rozdzielczo¶æ generowanych fontów (\texttt{MF mode}
% i~\texttt{Pixels per inch}), wspó³pracê z~Ghostscriptem (\texttt{Postscript})
% itp. Po zakoñczeniu pracy programu parametry zapisywane s±
% w~pliku \verb+$HOME/windvi.cnf+ (lub \verb+Moje dokumenty/windvi.cnf+).
% Po³o¿enie tego pliku mo¿na ustaliæ po uruchomieniu z~wiersza poleceñ:
% \begin{verbatim}
% c:\>kpsewhich --expand-var $HOME/windvi.cnf
% \end{verbatim}
% W~wypadku b³êdnego ustawienia parametrów pracy Windvi plik konfiguracyjny
% wystarczy skasowaæ.

\subsection{Testowanie}

Ogólne wskazówki dotycz±ce weryfikacji instalacji zawarto
w~czê¶ci~\ref{sec:test-install}, na str.~\pageref{sec:test-install}.
Tutaj omówimy jedynie kwestie specyficzne dla Windows.

Dla szybkiej kontroli poprawno¶ci instalacji nale¿y uruchomiæ
edytor i~otworzyæ plik \verb+sample2e.tex+
(znajduje siê on w~katalogu \path|C:\TeXLive2007\texmf\tex\latex\base\|).
Na belce z~narzêdziami wybraæ z~menu \guiseq{Command\arw LaTeX} (XEmacs)
lub wcisn±æ ikonê uruchamiania programu \verb+latex+ (WinShell).
Nastêpnie wybraæ z~menu \guiseq{Command\arw View DVI} (XEmacs), lub
wcisn±æ ikonê podgl±du DVI (WinShell). Pierwsze uruchomienie \verb+dviout+
zazwyczaj automatycznie generuje wymagane fonty ekranowe. Po kilku sesjach
komunikaty dotycz±ce generowania fontów stan± siê rzadsze.
 %Warto ponadto wypróbowaæ uruchamianie Dvips i~GSView z~programu
 %\cmdname{WinShell}.

\textbf{Wskazówka:} je¶li program \verb+latex+ nie mo¿e znale¼æ pliku
do przetwarzania, naci¶niêcie \textbf{Ctrl-Z} spowoduje natychmiastowe
zakoñczenie jego pracy.

\subsection{Drukowanie}\label{printing}
 Drukowanie bezpo¶rednio z~programu \verb+dviout+ odbywa siê z~wykorzystaniem
uniwersalnego sterownika druku systemu Windows. Z~definicji powinien byæ on
zgodny z~wiêkszo¶ci± drukarek, jednak¿e ma on tendencjê do tworzenia
olbrzymich plików kolejek (spool) i~niektóre (starsze) wersje Windows po
prostu tego nie akceptuj±. Zalet± sterownika jest jedynie mo¿liwo¶æ obs³ugi
grafik BMP i~WFM. Stosuj±c metodê druku via sterownik Windows nale¿y
prawid³owo ustawiæ parametry rozdzielczo¶ci, w~przeciwnym wypadku otrzymany
wydruk mo¿e byæ przeskalowany (np. drukuj±c w~rozdzielczo¶ci 600dpi na
drukarce 300dpi otrzymamy niespodziewanie 1/4 zamierzonego rozmiaru wydruku).

Drukowanie znacznie szybsze i~bardziej niezawodne zapewni konwersja pliku
\verb+.dvi+ do \verb+.ps+ programem Dvips i~wykorzystanie GSView.  Z~menu
\verb+Plik+ nale¿y wybraæ \verb+Drukuj+, co wy¶wietli okno dialogowe
z~szeregiem opcji. Gdy mamy drukarkê PostScriptow±, nale¿y wybraæ
\texttt{PostScript printer}. Drukowanie na drukarkach bez interpretera
PostScript wymaga zaznaczenia opcji \texttt{Ghostscript device}
(w~sekcji ,,Print Method'' okna) i~wybrania przyciskiem po prawej stronie
odpowiedniego urz±dzenia.

%%%
\subsection{\cmdname{WinShell}}\label{sec:winshell}

Je¶li nie decydujemy siê na rozbudowany (ale i~bardzo silny) edytor
XEmacs, mo¿emy samodzielnie zainstalowaæ prosty i~³atwy w~obs³udze
edytor WinShell. Znajdziemy go na p³ytkach w~katalogu
\dirname{support/winshell}. Wystarczy dwukrotnie klikn±æ klawiszem myszy
na znajduj±cym siê tam pliku \texttt{.exe}.
Program uruchamiamy z~menu Start b±d¼ z~ikony/skrótu na pulpicie.
Dostosowanie do polskiej wersji Windows wymaga, prócz okre¶lenia jêzyka
dla menu i~komunikatów, u¿ycia menu
\verb+Opcje+ (Options) \verb+->+ \verb+Font+ \verb+->+ \verb+Zmieñ+
i~wyboru w~wy¶wietlonym oknie \texttt{Skrypt}
napisu \texttt{Europa ¦rodkowa}. Dziêki temu wpisywane za pomoc±
prawego klawisza Alt polskie znaki diakrytyczne bêd± prawid³owo
wy¶wietlane.

Aby skonfigurowaæ uruchamianie programów otwieramy menu
\texttt{Options} \verb+->+ \texttt{Program Calls}.

\begin{itemize}\itemsep 0pt
\item W zak³adce DVIWin, w~polu ,,exe-file'', powinno byæ ju¿ wpisane
\texttt{dviout.exe}.
\item W zak³adce Ghostview nale¿y sprawdziæ, czy prawid³owo podano
¶cie¿kê dla gsview32.exe:\\
\hspace*{1em} \verb+C:\ghostgum\gsview\gsview32.exe+ (dla wersji 3.6
i~nowszych).
\end{itemize}
Wciskaj±c przycisk \texttt{OK} zatwierdzamy zmiany.

Instalacja programu ustawia w~Windows skojarzenie plików \texttt{.tex}
z~uruchamianiem \cmdname{WinShell}. Dopóki nie zamierzamy korzystaæ
z~innego edytora (jak WinEdt lub Emacs) jest to poprawne.

%\cmdname{WinShell} niestety nie posiada wbudowanej korekty pisowni,
%niemniej jednak po zainstalowaniu zestawu \path|extrabin|
%mamy do dyspozycji program \cmdname{Ispell} (program korekty pisowni, znany
%z~systemów Unix). Poniewa¿ znajduje siê on w~¶cie¿ce przypisanej
%zmiennej PATH, \verb+ispell.exe+ mo¿e byæ uruchamiany z~linii
%poleceñ (okno DOS). Informacjê
%o~Ispell mo¿na znale¼æ~w: \OnCD{texmf/doc/html/manpages/ispell.html}
%Na \CD{} dostêpny jest s³ownik Ispell dla jêzyka polskiego;
%typowe uruchamianie programu: \verb+ispell -t -b -d polish-win plik.tex+
%powoduje wczytanie s³ownika w~kodowaniu Windows cp1250.
%
%Ispell mo¿na uruchamiaæ z poziomu \cmdname{WinShell};
%w~podrozdziale~\ref{winshell:ispell} opisano jak dodaæ uruchamianie polecenia
%do menu edytora.

\cmdname{WinShell} posiada pomoc, dostêpn± po naci¶niêciu symbolu
$\textbf{\underbar{?}}$ na belce z~narzêdziami.

\subsubsection{U¿ycie plików ,,projektu''}
 Wielokrotnie mamy do czynienia z~dokumentami sk³adaj±cymi siê z~wielu
czê¶ci. Najwygodniej gdy s± one zapisane w~odrêbnych plikach.
\cmdname{WinShell} umo¿liwia utworzenie pliku projektu (\textit{Project
file}), w~którym deklarujemy poszczególne czê¶ci wiêkszego dokumentu.  Nazwy
pliku projektu, traktowanego jako g³ówny edytowany plik (\textit{Main file}),
oraz plików czê¶ci s± wy¶wietlane w~lewym oknie edytora. Dwukrotne klikniêcie
mysz± na nazwie pliku pozwala na szybki wybór i~wy¶wietlenie potrzebnego
pliku w~g³ównym oknie edytora. Naci¶niêcie ikony LaTeX na belce narzêdziowej
uruchamia zawsze przetwarzanie g³ównego pliku, bez wzglêdu na to który plik
jest aktualnie wy¶wietlany.

Na belce narzêdziowej mamy dodatkowe przyciski pozwalaj±ce wy³±czyæ lub
w³±czyæ wy¶wietlanie okna projektu (po lewej stronie) i~okna zapisu sesji
(log) -- na dole. Gdy plik projektu nie jest u¿ywany, lew± czê¶æ okna mo¿na
zamkn±æ, wykorzystuj±c ca³± szeroko¶æ ekranu dla edytowanego pliku.

\subsubsection{Drukowanie z~\cmdname{WinShell} na drukarce PostScriptowej}
\label{winshell:print}
 Ikona Dvips belki narzêdziowej uruchamia program, który wynik pracy
zapisuje zwykle w~pliku \verb+.ps+. Ogl±danie i/lub drukowanie takiego pliku
wymaga uruchomienia GSView. \cmdname{WinShell} pozwala zdefiniowaæ
wygodne wywo³anie polecenia dvips, które wynik przetwarzania wy¶le od razu
do drukarki posiadaj±cej interpreter PostScript. Przyk³adowo, dla drukarki
o~nazwie \texttt{vclw}, postêpowanie bêdzie nastêpuj±ce:
\begin{enumerate}
\item Deklaracja danej drukarki w programie:
\begin{itemize}
\item otworzyæ \cmdname{WinShell}, wybraæ menu \texttt{Opcje} \verb+->+
  \texttt{Programy u¿ytkownika}.
\item wybraæ \texttt{Tool 1} w~spisie po prawej stronie i~wype³niæ pola
 po stronie lewej, np.:\vspace{-3pt}
 \begin{quote}
 Name: \verb+Drukuj+\\
 exe file: \verb+dvips+\\
 cmd-line: \verb+ -D600 %c.dvi -o vclw+\\
 skasowaæ zaznaczenie okienka ,,najpierw DVIPS''
\end{quote}%\vspace{-12pt}
\item nacisn±æ \texttt{OK}.
\end{itemize}
\item Dodanie polecenia ,,Drukuj'' do belki narzêdziowej:
\begin{itemize}
\item wybraæ menu \texttt{Opcje} \verb+->+ \texttt{Przegl±daj} \verb+->+
      \texttt{Dostosuj paski};
\item w okienku \verb+Kategoria+ wybraæ \texttt{Programy u¿ytkownika};
\item wskazaæ \texttt{Drukuj} i przeci±gn±æ go mysz± na belkê narzêdziow±,
  umieszczaj±c w~dowolnym miejscu obok innych poleceñ;
\item w kolejno wy¶wietlanym oknie dokonaæ wyboru: ,,Tylko obrazek'' (Image
only), ,,Tylko tekst'' lub ,,Tekst i~obrazek''; najpro¶ciej wybraæ
,,Tylko tekst'' i~zatwierdziæ guzikiem
 \texttt{OK}.
 Napis \texttt{Drukuj} uka¿e siê na belce. (Bardziej wymagaj±cy u¿ytkownicy
 mog± wybraæ opcjê ,,Tylko obrazek'', nastêpnie ,,Edytuj'' i~skonstruowaæ
 sobie w³asn± ikonkê.)
\end{itemize}
\end{enumerate}
Uruchamianie polecenia zosta³o zdefiniowane. Aby drukowaæ bezpo¶rednio na
drukarce wystarczy teraz nacisn±æ guzik z~napisem ,,Drukuj''.

%\subsubsection{Dodanie Ispell do \cmdname{WinShell}}
%\label{winshell:ispell}
%\begin{enumerate}
%\item Deklaracja polecenia Ispell:
%\begin{itemize}
%\item otworzyæ \cmdname{WinShell}, wybraæ menu \texttt{Opcje} \verb+->+
%  \texttt{Wywo³anie programów} \verb+->+ \texttt{User defined}.
%\item wybraæ \texttt{Tool 1} (lub \texttt{Tool 2}, je¶li \texttt{Tool 1}
%  zosta³o ju¿ u¿yte) i~wype³niæ pola po lewej stronie okna:\vspace{-3pt}
%\begin{quote}
% Name: \verb+Ispell+\\
% exe file: \verb+ispell+\\
% cmd-line: \verb+ -t -d polish-win %c.tex+\\
% skasowaæ zaznaczenie okienek ,,najpierw LaTeX'' i ,,najpierw DVIPS''
%\end{quote}%\vspace{-12pt}
%\item nacisn±æ \texttt{OK}.
%\end{itemize}
%\item Dodanie polecenia ,,Ispell'' do belki narzêdziowej
% -- analogicznie jak powy¿ej, dla polecenia ,,Drukuj''.
%\end{enumerate}
% Gdy mamy otwarty dokument \TeX-owy, naci¶niêcie guzika ,,Ispell'' uruchomi
%w~odrêbnym oknie program Ispell, który rozpocznie sprawdzanie pisowni.
%Niepoprawne (lub nieznane) s³owo zostanie wy¶wietlone, poni¿ej pojawi
%siê kontekst i~czasem sugestie jak naprawiæ b³±d (naci¶niêcie klawisza
%cyfry umieszczonej obok sugerowanego s³owa dokona zamiany
%b³êdnie napisanego s³owa). Inne reakcje na b³±d s± wy¶wietlane
%u~do³u ekranu, np. naci¶niêcie klawisza spacji ignoruje dany b³±d i~wznawia
%wyszukiwanie. Wiêcej informacji na temat Ispell mo¿na znale¼æ
%w:~\verb+C:\Program Files\TeXlive\texmf\doc\html\manpages\ispell.html+.
%
%Uwaga: poprawione s³owa nie uka¿± siê w~oknie \cmdname{WinShell}
%dopóki plik nie zostanie zamkniêty (przez naci¶niêcie X w~prawym górnym
%rogu okna edytora) i~ponownie otwarty (z~menu Plik).

\subsection{Wskazówki dla u¿ytkowników Win32}

\subsubsection{Ró¿ne wcielenia Win32}
To, co nazywamy Win32 nie jest w³a¶ciwie systemem operacyjnym a~jedynie
zbiorem funkcji, z~których wiele (ok. 12000) mo¿na u¿yæ do pisania
programów dla ró¿nych systemów operacyjnych rodziny Windows. Spotykamy
ró¿ne wersje Windows:
\begin{itemize}
\item Win95 i Win98, które \emph{nie s± prawdziwymi systemami
wielozadaniowymi i~wielow±tkowymi}. S± to ostatnie (na szczê¶cie)
metamorfozy systemu DOS, co mo¿na sprawdziæ podczas startu systemu,
wymuszaj±c ³adowanie tylko wiersza poleceñ: polecenie \texttt{ver}
zwróci wtedy np. napis ,,MS-DOS 7.0''.
\item NT, nowy system operacyjny, napisany od podstaw, wyposa¿ony
 w~prawdziwe mo¿liwo¶ci wielozadaniowo¶ci i~inne zaawansowane cechy.
\item Windows 2000, oparty na NT, z~wszystkimi cechami zewnêtrznymi
 Win98.
\item Windows XP, wystêpuj±cy w~odmianach Home i~Pro,
obecnie najpopularniejszy system operacyjny Windows
% jest ostatnim krokiem po³±czenia cech obu linii produktów Win9x i~NT. % ?
\item Windows 2003 Server, odmiana zaprojektowana do zastosowañ serwerowych.
\item Windows Vista, najnowszy system operacyjny rodziny Windows.
\end{itemize}

Win9x maj± mo¿liwo¶æ uruchamiania jednocze¶nie programów 16-
i~32-bi\-to\-wych, ale poniewa¿ sam system nie jest w~ca³o¶ci
napisany dla trybu 32-bi\-to\-wego i~nie posiada ochrony pamiêci, programy
16-bi\-to\-we mog± nadpisywaæ czê¶æ pamiêci wykorzystywanej przez system!
Niektóre elementy systemu, jak GDI (\emph{Graphical Device Interface})
zarz±dzaj± w~sposób ograniczony zasobami (bitmapy, fonty itp.)
gdy wszystkie uruchomione programy jednocze¶nie korzystaj± z~tych zasobów.
Wszystkie nag³ówki bitmap dostêpnych w~tym samym czasie nie mog± przekroczyæ
granicy 64KB. Jest to przyczyna spotykanego czêsto gwa³townego spadku
wydajno¶ci systemu i~jego zawieszania.

NT i nowsze nie posiadaj± takich ograniczeñ. S± to systemy w~pe³ni
wielozadaniowe i~z~ochron± pamiêci. Wydaj± siê bardziej stabilne,
poniewa¿ lepiej zarz±dzaj± pamiêci±, posiadaj± lepszy system plików itp.

Uwaga: nie testowali¶my dystrybucji TeX Live na wszystkich odmianach
systemu Windows.

\subsubsection{Wiersz poleceñ}
 Wielu u¿ytkowników mo¿e zadaæ pytanie: ,,po co u¿ywaæ wiersza poleceñ
w~systemie Windows?''. Dobre pytanie! Problem ma naturê bardziej ogóln±.
Otó¿ nie wszystkie zadania daje siê wykonaæ jedynie przy u¿yciu interfejsu
graficznego (\acro{GUI}). Wiersz poleceñ dostarcza wielu mo¿liwo¶ci rasowego
programowania (zak³adaj±c posiadanie przyzwoitego interpretera poleceñ).

\TeX{} jest programem dzia³aj±cym \emph{wsadowo} (\emph{batch}),
a~nie interakcyjnie: wylicza najlepszy wygl±d ka¿dej strony, rozwi±zuje
odes³ania itp. Taki charakter pracy mo¿liwy jest jedynie podczas
globalnego przetwarzania dokumentu, nie ma tu mo¿liwo¶ci interakcji.
Oznacza to, ¿e program \TeX{} powinien byæ u¿ywany z~linii poleceñ.
W~istocie nie jest to takie z³e. Programy dzia³aj±ce wsadowo, przeznaczone
do skomplikowanych zadañ, s± zwykle lepiej opracowane i~pozbawione b³êdów,
poniewa¿ nie s± zwi±zane z~graficznym interfejsem. Do uruchamiania
takich programów mo¿na zawsze opracowaæ interfejs graficzny, przekazuj±cy
zadanie do wykonania i~inne parametry. Przyk³adem takiego w³a¶nie dzia³ania
mo¿e byæ graficzny edytor (patrz punkt \ref{sec:winshell}).

Niemniej jednak czêste s± sytuacje, gdy przydaje siê mo¿liwo¶æ uruchamiania
programów bezpo¶rednio z~linii poleceñ, np. diagnostyka b³êdów w~wypadku
wyst±pienia problemów (patrz punkt \ref{sec:Debugging} na
str.~\pageref{sec:Debugging}).

\begin{description}
\item[Win9x] linia poleceñ dostêpna jest z~menu \texttt{Start->Programy->Tryb
 MS~DOS} albo \texttt{Start->Uruchom}: nale¿y tu wpisaæ \texttt{command.com}.
\item[NT, 2K, XP] dostêp do linii poleceñ z menu \texttt{Start->Akcesoria->
 Command Prompt}; mo¿na tak¿e w~menu \texttt{Start->Uruchom}
 wpisaæ \texttt{cmd.exe} co uruchomi interpreter poleceñ (wyja¶nia to,
 dlaczego trudno w~systemach opartych na NT mówiæ o~,,oknie DOS'').
\end{description}

\subsubsection{Separatory ¶cie¿ek}
API Win32 obs³uguje zarówno \texttt{/}, jak i~\path|\| jako separatory ¶cie¿ek.
Niestety interpretery poleceñ obs³uguj± wy³±cznie \path|\|, a~wiêc
odwo³uj±c siê do programu w~linii poleceñ mo¿emy u¿yæ tylko tego znaku
(wynika to z~potrzeby kompatybilno¶ci: znak \texttt{/} u¿ywany jest czêsto
jako prefiks dodatkowego parametru).
Gdy nazwa ¶cie¿ki jest u¿ywana przez program, oba separatory mog± byæ
stosowane wymiennie, a~nawet mieszane.

Nie nale¿y siê dziwiæ gdy czêsto spotkamy ¶cie¿ki pisane w~konwencji Unix
(a~wiêc separowane znakiem \texttt{/}). Windows-\TL{} jest implementacj±
\Webc{} i~z~zasady musi byæ zgodny miêdzy ró¿nymi platformami. Dlatego
w³a¶nie np. wszystkie pliki konfiguracyjne stosuj± konwencjê uniksow±
notacji ¶cie¿ek.

\subsubsection{System plików}
\label{sec:clusters}
 Najgorsz± cech± Win9x z~punktu widzenia systemu \TeX{} jest prawdopodobnie
system plików zwany FAT. \TeX{} u¿ywa bardzo wielu niewielkich plików
(1--3KB) i~na wspó³czesnych dyskach o~wielkiej pojemno¶ci ka¿dy taki plik
potrafi faktycznie zaj±æ nawet 32KB. Wykorzystanie dysku jest wiêc bardzo nieefektywne
za¶ instalacja wszystkich plików z~\CD{} mo¿e w~rzeczywisto¶ci zaj±æ wielokrotnie wiêcej miejsca ni¿ ³±czna objêto¶æ plików.

Bardziej nowoczesne systemy plików, takie jak NTFS, dostêpne s± w~nowszych
wersjach Windows s± pozbawione ujemnych cech FAT: minimalna jednostka
alokacji dla pliku to zwykle 4KB, choæ w~systemie NTFS mo¿na j± zredukowaæ
nawet do 512 bajtów.

\subsubsection{Jak dodaæ katalog do zmiennej PATH}
Wiêkszo¶æ programów korzysta ze zmiennych, którym mo¿na przypisaæ pewne
warto¶ci. Zestaw takich przypisañ (par: zmienna\dywiz warto¶æ)
nazywamy ¶rodowiskiem. Ka¿dy uruchomiony program korzysta z~kopii
¶rodowiska i~mo¿e w~ramach tej kopii zmieniaæ przypisania niektórych
zmiennych (nie s± one dostêpne dla innych uruchomionych równolegle
programów). Instalator systemu \TeX\ dla Win32 konieczn± konfiguracjê
¶rodowiska przeprowadza automatycznie. Warto jednak wiedzieæ,
jak konfigurowaæ ¶rodowisko rêcznie.

\texttt{PATH} jest specjaln± zmienn± wykorzystywan± do lokalizowania programów
w~systemie. Poszczególne wersje Windows maj± ró¿ne procedury deklarowania
\texttt{PATH}:

\begin{description}
\item[Windows 95/98] zmienna PATH jest tu deklarowana w~pliku
 \texttt{autoexec.bat} (znajduje siê on w~g³ównym katalogu dysku startowego).
 Po wczytaniu pliku do edytora (np. Notatnik, WinShell) nale¿y
 odszukaæ wiersz z~napisem \texttt{PATH=} i~z~szeregiem ¶cie¿ek
 oddzielanych separatorem \texttt{;} (¶rednik). Mo¿na dopisaæ kolejne ¶cie¿ki
 wskazuj±ce po³o¿enie programów, np.
\begin{verbatim}
PATH=c:\windows;c:\windows\system;c:\TeXLive2007\bin\win32
\end{verbatim}
 Proszê zauwa¿yæ, ¿e ¶cie¿ki zawieraj±ce spacjê wymagaj± ujêcia w~parê
 znaków \verb+"+. Poczynione zmiany bêd± aktywne po restarcie systemu.
\item[Windows ME] nale¿y uruchomiæ specjalny program
 \path|c:\windows\system\msconfig.exe| i~wybraæ opcjê ,,¦rodowisko''
 (\emph{Environment}). Po dodaniu lub modyfikacji zmiennej nale¿y ponownie
 uruchomiæ system.
\item[Windows NT/2K/XP] nale¿y wybraæ menu \texttt{Start -> Settings ->
  Panel Sterowania}, w~opcji ,,System'' otworzyæ zak³adkê ,,Zaawansowane'',
  nastêpnie przycisk ,,Zmienne ¶rodowiskowe''
  i~tu modyfikowaæ deklaracje zmiennych, zgodnie z~posiadanymi uprawnieniami.
  Istniej±c± zmienn± \texttt{PATH} modyfikujemy
  naciskaj±c lewy klawisz myszy na napisie \texttt{PATH}. Pole ,,Warto¶æ''
  (Value) poka¿e listê katalogów rozdzielonych separatorem \texttt{;}.
  Nale¿y tu dopisaæ katalog zawieraj±cy programy ¶rodowiska \TeX-owego
  (np. \path|c:\TeXLive2007\bin\win32|).
  Gdy brak jest zmiennej \texttt{PATH}, nale¿y klikn±æ pole ,,Zmienna'',
  wpisaæ \texttt{PATH}, przenie¶æ kursor do pola ,,Warto¶æ'' i~wpisaæ tu
  odpowiedni katalog.

  Uwaga: przed zamkniêciem okna dialogowego nale¿y zatwierdziæ zmiany
  przyciskiem ,,Zastosuj''.
\end{description}
Dokonane zmiany mo¿na sprawdziæ otwieraj±c konsolê i~uruchamiaj±c polecenie:
\begin{verbatim}
set NAZWA_ZMIENNEJ
\end{verbatim}
co wy¶wietli aktualnie aktywne warto¶ci dla danej zmiennej.

\subsubsection{,,Maszyny'' \TeX{}}
Z dokumentacji \Webc{} mo¿na wyczytaæ, ¿e ró¿nie nazwane programy
wykorzystuj± tê sam± ,,maszynê'', np. \texttt{tex.exe} i~\texttt{latex.exe}
s± dok³adnymi kopiami tego samego programu, ale uruchamiaj± siê
z~ró¿nymi plikami formatu, zgodnie z~nazw± podan± w~wywo³aniu.

W~systemach Unix cecha ta jest zaimplementowana poprzez tzw. dowi±zanie
symboliczne, co pozwala na zaoszczêdzenie wiele miejsca na dysku: ten sam
program uruchamiany jest z~wieloma formatami.

Interfejs aplikacji systemów Windows (API) nie zna pojêcia dowi±zania.
Aby niepotrzebnie nie zajmowaæ miejsca na dysku, zastosowano tu pomys³
umieszczenia g³ównej ,,maszyny'' \TeX{} w~pliku dynamicznie wi±zanej
biblioteki (DLL). Z~kolei programy uruchomieniowe (.exe) umieszczono
w~niewielkich plikach, przekazuj±cych przez nazwê parametr wywo³ania
(nazwê formatu). Na dysku znajdziemy zatem:
\begin{alltt}
2006-11-23  07:06             2 560 latex.exe
2007-01-06  23:54         1 073 664 pdftex.dll
2006-01-28  08:05             2 560 pdftex.exe
\end{alltt}
Ka¿dy z~tych \emph{identycznych} programów (\texttt{latex.exe},
\texttt{mex.exe} itp.) korzysta ze wspólnego pliku \texttt{pdftex.dll}.
Podobne rozwi±zanie zastosowano dla grupy programów \texttt{mktex*.exe},
z~których ka¿dy jest powi±zany z~bibliotek± \texttt{mktex.dll}.
W~dystrybucji dostêpny jest program \texttt{irun.exe}, który tworzy
w~systemach Win32 odpowiedniki dowi±zañ systemu Unix.

\subsection{W razie problemów}
\label{troubleshooting}

\subsubsection{Co zrobiæ gdy \texttt{latex} nie mo¿e znale¼æ potrzebnych
plików?}

\begin{itemize}
\item Program \cmdname{kpsewhich} jest podstawowym narzêdziem do diagnozowania
problemów. Wyprowadza on informacje diagnostyczne na wyj¶cie stderr, przy czym
konsole (wiersze poleceñ) starszych systemów Windows nie potrafi± przekierowaæ
stderr do pliku.
Umo¿liwia to dopiero system Windows NT i pó¼niejsze, ale rozwi±zanie
przedstawione poni¿ej
dzia³a dla ka¿dej konsoli (wiersza poleceñ). Otó¿ dla celów diagnostycznych
mo¿na tymczasowo zdefiniowaæ zmienn± ¶rodowiskow± (w oknie poleceñ):
\begin{verbatim}
SET KPATHSEA_DEBUG_OUTPUT=err.log
\end{verbatim}
Mo¿na równie¿ zadaæ zakres diagnostyki:
\begin{verbatim}
SET KPATHSEA_DEBUG=-1
\end{verbatim}

Podobnie, aby przekierowaæ wyj¶cie stderr na stdout:
\begin{verbatim}
SET KPATHSEA_DEBUG_OUTPUT=con:
\end{verbatim}
W ten sposób mo¿na skierowaæ zarówno stderr jak i stdout do tego samego pliku.
\item Przy za³o¿eniu, ¿e instalacjê wykonano w \path|c:/TeX|, nale¿y
  sprawdziæ (porównaæ) nastêpuj±ce warto¶ci:\\
  {\small
  \begin{tabular}{ll}
    \path|kpsewhich -expand-path $SELFAUTOPARENT| &  \path|c:/TeX| \\
    \path|kpsewhich -expand-path $TEXMF| & \path|c:/TeX/texmf....| \\
    \path|kpsewhich -expand-path $TEXMFCNF| &
                        \path|.;c:/TeX/texmf-var/web2c;| \\
    \path|kpsewhich -expand-var $TEXINPUTS| & \path|.;c:/TeX/texmf/tex//|
  \end{tabular}
}

Je¶li w otoczeniu systemowym s± zdefiniowane zmienne zwi±zane z \TeX-em,
powinny one zostaæ usuniête, maj± bowiem pierwszeñstwo nad tymi,
które okre¶lono w texmf.cnf.
\item Nastêpnie nale¿y sprawdziæ (porównaæ) warto¶ci:\\
{\small
  \begin{tabular}{ll}
  \texttt{kpsewhich cmr10.tfm} & \path|c:/TeX/texmf-dist/fonts/tfm/public/cm/cmr10.tfm|\\
  \texttt{kpsewhich latex.fmt}& \path|c:/TeX/texmf-var/web2c/latex.fmt|
  \end{tabular}
}

Je¶li sprawdzenia nie wykaza³y odstêpstw, \TeX{} i programy towarzysz±ce powinny
dzia³aæ. Je¶li tak nie jest, nale¿y poeksperymentowaæ z opcj± \path|-debug=n|
programu \path|kpsewhich| i zweryfikowaæ wszystkie uzyskane warto¶ci. Po
zidentyfikowaniu problemu warto go zg³osiæ.
\end{itemize}

%Nale¿y u¿yæ programu \cmdname{kpsewhich}, który jest narzêdziem
%do diagnostyki wszelkich problemów zwi±zanych ze znajdowaniem plików
%(patrz czê¶æ~\ref{sec:Debugging} na str.~\pageref{sec:Debugging}).

\subsubsection{Co zrobiæ gdy instalacja nadal nie dzia³a prawid³owo?}

Nale¿y odpowiedzieæ sobie na szereg pytañ:
\begin{enumerate}
\item czy program \file{tex.exe} jest w~¶cie¿ce wymienionej w~zmiennej
 \envname{PATH}?
\item czy zmienna \envname{TEXMFCNF} jest prawid³owo ustawiona
  (standardowo \path|c:/TeXLive2007/texmf-var/web2c|)?
\item diagnostyka b³êdów omówiona zosta³a w~czê¶ci~\ref{sec:Debugging}.
\item opis znanych problemów i~ewentualne rozwi±zania oraz poprawki mo¿na
  znale¼æ pod adresem \url{http://www.tug.org/tex-live.html}.
\end{enumerate}

Oprogramowanie zawarte na \TL{} jest bardzo z³o¿one i~sk³ada siê
z~ponad 250 programów i~oko³o 40000 plików ró¿nego pochodzenia. Nies³ychanie
trudno przewidzieæ wszystkie mo¿liwe przyczyny problemów, niemniej jednak
do³o¿ymy wszelkich starañ aby pomóc je rozwi±zaæ.

%--------------------------
% don't use \Webc so the \uppercase in the headline works.
\section{Instrukcja obs³ugi systemu Web2C}

\Webc{} to zestaw programów zwi±zanych z~\TeX-em, tj.  sam \TeX{}, \MF{},
\MP, \BibTeX{} itd. Stanowi± one rdzeñ dystrybucji \TL.

Oryginalna implementacja wykonana zosta³a przez Tomasa Rokickiego, który
w~roku 1987 stworzy³ pierwszy system \TeX{}-to-C, adaptuj±c pliki wymiany
(\emph{change files}) pod Unix-em (pierwotnie by³y one dzie³em Howarda
Trickey'a oraz Pavela Curtisa).  W~czasie gdy Tim Morgan zajmowa³ siê
systemem, jego nazwa zosta³a zmieniona na Web-to-C\@. W~1990 roku prace nad
projektem przej±³ Karl Berry wraz z~dziesi±tkami wspó³pracowników, a~w~roku
1997 pa³eczkê przej±³ Olaf Weber.

\Webc{} dzia³a na platformach systemowych, takich jak Unix (w~tym \MacOSX),
Windows 9x/\acro{NT/2K/XP} i~innych.
System wykorzystuje oryginalne ¼ród³a \TeX-owe autorstwa Donalda Knutha
oraz inne programy napisane w~\web{} i~t³umaczy je na kod ¼ród³owy~C.
Ponadto system udostêpnia spory zestaw makr i~funkcji stworzonych dla
zwiêkszenia funkcjonalno¶ci oryginalnych zasobów oprogramowania
zwi±zanego z~\TeX-em. Podstawowymi sk³adnikami systemu s±:

\begin{cmddescription}
\item[bibtex]    tworzenie spisów bibliograficznych;
\item[dmp]       konwersja \cmdname{troff} do MPX (rysunki \MP{}-owe);
\item[dvicopy]   modyfikowanie pliku \dvi;
\item[dvitomp]   konwersja \dvi{} do MPX (rysunki \MP{}-owe);
\item[dvitype]   konwersja \dvi{} na plik tekstowy (ASCII);
\item[gftodvi]   zamiana fontu GF na plik \dvi;
\item[gftopk]    zamiana fontu w~formacie GF na font spakowany (PK);
\item[gftype]    zamiana fontu GF na plik tekstowy (ASCII);
\item[makempx]   sk³ad etykiet \MP{}-owych;
\item[mf]        generowanie fontów bitmapowych w formacie GF;
\item[mft]       sk³ad plików ¼ród³owych \MF{}-a;
\item[mpost]     tworzenie rysunków oraz diagramów technicznych;
\item[mpto]      ekstrakcja etykiet \MP{}-owych;
\item[newer]     porównywanie czasów modyfikacji;
\item[patgen]    tworzenie wzorców przenoszenia wyrazów;
\item[pktogf]    zamiana fontów w formacie PK na fonty GF;
\item[pktype]    zamiana fontu PK na plik tekstowy (ASCII);
\item[pltotf]    konwersja tekstowej listy w³a¶ciwo¶ci do TFM;
\item[pooltype]  wy¶wietlanie \web-owych plików pool;
\item[tangle]    konwersja \web{} do jêzyka Pascal;
\item[tex]       sk³ad tekstu;
\item[tftopl]    konwersja TFM do tekstowej listy w³a¶ciwo¶ci (PL);
\item[vftovp]    konwersja fontów wirtualnych do wirtualnej listy
                 w³a¶ciwo¶ci (VPL);
\item[vptovf]    konwersja wirtualnej listy w³a¶ciwo¶ci do fontów wirtualnych;
\item[weave]     konwersja \web{} do \TeX-a.
\end{cmddescription}

\noindent
Dok³adny opis funkcji oraz sk³adni tych programów zawarty jest
w~dokumentacji poszczególnych pakietów samego \Webc{}.
Jednak do optymalnego wykorzystania instalacji \Webc{} pomocna bêdzie
znajomo¶æ kilku zasad rz±dz±cych ca³± rodzin± programów.

Wszystkie programy obs³uguj± standardowe opcje \acro{GNU}:
\begin{description}
\item[\texttt{-{}-help\ \ \ }] podaje podstawowe zasady u¿ytkowania;
\item[\texttt{-{}-verbose}] podaje dok³adny raport z~dzia³ania programu;
\item[\texttt{-{}-version}] podaje informacjê o~wersji, po czym koñczy
                          dzia³anie programu.
\end{description}

W~celu lokalizacji plików programy \Webc{} u¿ywaj± biblioteki do
przeszukiwania ¶cie¿ek zwanej \KPS{}.
Dla optymalizacji przeszukiwania \TeX-owego drzewa podkatalogów biblioteka ta
u¿ywa kombinacji zmiennych ¶rodowiskowych oraz kilku plików konfiguracyjnych.
\Webc{} potrafi obs³ugiwaæ jednocze¶nie wiêcej ni¿ jedno drzewo
podkatalogów, co jest u¿yteczne w~przypadku, gdy chce siê przechowywaæ
standardow± dystrybucjê \TeX-a jak i~lokalne rozszerzenia w~dwóch ró¿nych
drzewach katalogów.
Aby przyspieszyæ  poszukiwanie plików, katalog g³ówny ka¿dego drzewa ma swój
plik \file{ls-R}, zawieraj±cy pozycje okre¶laj±ce nazwê i~wzglêdn± ¶cie¿kê
dla wszystkich plików zawartych w~tym katalogu.

\subsection{Przeszukiwanie ¶cie¿ek przez Kpathsea}

Opiszemy najpierw ogólny mechanizm przeszukiwania ¶cie¿ek przez bibliotekê
\KPS{}.

Tym, co nazywamy \emph{¶cie¿k± przeszukiwania}, jest rozdzielona dwukropkami
lub ¶rednikami lista \emph{elementów ¶cie¿ki}, które zasadniczo s± nazwami
podkatalogów.  ¦cie¿ka przeszukiwania mo¿e pochodziæ z~(kombinacji) wielu
¼róde³.  Przyk³adowo, aby odnale¼æ plik \samp{my-file} w~¶cie¿ce
\samp{.:/dir}, \KPS{} sprawdza czy istnieje dany element ¶cie¿ki
w~nastêpuj±cej kolejno¶ci: najpierw \file{./my-file}, potem
\file{/dir/my-file}, zwracaj±c pierwszy odnaleziony (lub mo¿liwie wszystkie).

Aby optymalnie zaadaptowaæ siê do konwencji wszystkich systemów operacyjnych,
na systemach nieunixowych \KPS{} mo¿e u¿ywaæ
jako separatorów nazw ¶cie¿ek znaków innych
ni¿ dwukropek (\samp{:}) oraz ,,ciach'' (\samp{/}).

W~celu sprawdzenia konkretnego elementu \var{p} ¶cie¿ki, \KPS{} najpierw
sprawdza czy zbudowana wcze¶niej baza danych (patrz ,,Baza nazw plików'' na
stronie~\pageref{Filename-database}) odnosi sie do \var{p}, tj.
czy baza danych znajduje siê w~podkatalogu z~prefiksem~\var{p}.
Je¿eli tak, to specyfikacja ¶cie¿ki jest porównywana z~zawarto¶ci± bazy.

Je¶li baza danych nie istnieje, lub nie odnosi siê do danego elementu
¶cie¿ki, albo te¿ nie zawiera elementów zgodnych, przeszukiwany jest system
plików (je¿eli nie zosta³o to zabronione przez specyfikacjê rozpoczynaj±c±
siê od~\samp{!!}\ oraz je¿eli poszukiwany plik musi istnieæ).
\KPS{} konstruuje listê podkatalogów, które koresponduj± z~danym elementem
¶cie¿ki, a~nastêpnie sprawdza w~ka¿dym z~nich czy nie ma tam poszukiwanego
pliku.

Warunek mówi±cy, ¿e ,,plik musi istnieæ'' dotyczy np. plików \samp{.vf}
i~plików do³±czanych \TeX-owym poleceniem \cs{openin}.
Takiego pliku mo¿e nie byæ (np. \file{cmr10.vf}), b³êdne by³oby zatem
poszukiwanie go na dysku.
Je¶li wiêc zapomnisz o~aktualizacji \file{ls-R} po instalacji nowego
pliku \samp{.vf}, nie zostanie on odnaleziony.
Ka¿dy element ¶cie¿ki sprawdzany jest w~nastêpuj±cej kolejno¶ci: najpierw
w~bazie danych, potem na dysku.
Je¿eli plik siê znajdzie, przeszukiwanie zostanie zatrzymane i~zwrócony
zostanie wynik.

Poniewa¿ najprostszym i~najbardziej powszechnym elementem ¶cie¿ki jest
nazwa katalogu, \KPS{} korzysta z~dodatkowych mo¿liwo¶ci w~przeszukiwaniu
¶cie¿ek:
wielowarstwowych warto¶ci domy¶lnych, zmiennych ¶rodowiskowych, warto¶ci
pliku konfiguracyjnego, lokalnych
podkatalogów u¿ytkownika oraz rekursywnego przeszukiwania podkatalogów.
Mo¿na wiêc powiedzieæ, ¿e \KPS{} \emph{rozwija} element ¶cie¿ki, tzn.
transformuje wszystkie specyfikacje do podstawowej nazwy lub nazw katalogów.
Jest to opisane w~kolejnych akapitach, w~kolejno¶ci w~jakiej ma to miejsce.

Trzeba zauwa¿yæ, ¿e je¿eli nazwa poszukiwanego pliku jest
absolutna lub jawnie wzglêdna, tj. zaczyna siê od \samp{/} lub \samp{./}
lub \samp{../}, \KPS{} ogranicza siê do sprawdzenia czy ten plik istnieje.

\ifSingleColumn
\else
\begin{figure*}
\verbatiminput{examples/ex5.tex}
\setlength{\abovecaptionskip}{0pt}
  \caption{Przyk³ad pliku konfiguracyjnego}
  \label{fig:config-sample}
\end{figure*}
\fi

\subsubsection{¬ród³a ¶cie¿ek}
\label{Path-sources}

Nazwa przeszukiwanej ¶cie¿ki mo¿e pochodziæ z~wielu ¼róde³.
Oto kolejno¶æ, w~jakiej \KPS{} ich u¿ywa:

\begin{enumerate}
\item
  Zmienna ¶rodowiskowa ustawiana przez u¿ytkownika, np.
  \envname{TEXINPUTS}.
  Zmienne ¶rodowiskowe z~do³±czon± kropk± i~nazw± programu zastêpuj± inne,
  np. je¿eli \samp{latex} jest nazw± uruchomionego programu, wtedy zamiast
  \envname{TEXINPUTS} wykorzystana zostanie zmienna \envname{TEXINPUTS.latex}.
\item
  Plik konfiguracyjny konkretnego programu, np. linia ,,\texttt{S /a:/b}''
  w~pliku \file{config.ps} programu \cmdname{dvips}.
\item   Plik konfiguracyjny \KPS{} \file{texmf.cnf}, zawieraj±cy tak± liniê,
  jak \samp{TEXINPUTS=/c:/d} (patrz poni¿ej).
\item Warto¶ci domy¶lne dla uruchamianych programów.
\end{enumerate}
\noindent Ka¿d± z~tych warto¶ci dla danej ¶cie¿ki przeszukiwania mo¿na
zobaczyæ, u¿ywaj±c opcji diagnostyki b³êdów (patrz ,,Diagnostyka b³êdów'' na
stronie~\pageref{sec:Debugging}).

\subsubsection{Pliki konfiguracyjne}

\tolerance=3500
\KPS{} szuka ¶cie¿ek przeszukiwania i~innych definicji w~\emph{plikach
konfiguracyjnych} o~nazwach \file{texmf.cnf}.
¦cie¿ka przeszukiwania u¿ywana do znajdowania tych plików okre¶lana jest
zmienn± \envname{TEXMFCNF} (domy¶lnie taki plik znajduje siê w~podkatalogu
\file{texmf/web2c}).
Czytane bêd± \emph{wszystkie} pliki \file{texmf.cnf} w~¶cie¿ce
przeszukiwania,
a~definicje we wcze¶niejszych plikach zast±pi± te w~pó¼niejszych.
Tak wiêc w~¶cie¿ce \verb|.:$TEXMF|, warto¶ci pochodz±ce z~\file{./texmf.cnf}
zast±pi± te z~\verb|$TEXMF/texmf.cnf|.

%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%

Dociekliwy czytelnik mo¿e byæ zainteresowany jak same programy znajduj± plik
\file{texmf.cnf}, skoro nie jest obowi±zkowe deklarowanie specyficznej
zmiennej ¶rodowiskowej systemu. Otó¿ po³o¿enie domy¶lne jest wkompilowane
w~programy jako wzglêdne do ich po³o¿enia (okre¶lanego, jak wiemy, w~¶cie¿ce
specyfikowanej przez \texttt{\$PATH}): \path{../../texmf/web2c/} b±d¼
\path{../texmf/web2c/}. Je¶li jawnie deklarujemy zmienn± \envname{TEXMFCNF},
wymagane jest podanie bezwzglêdnej ¶cie¿ki.

Czytaj±c zamieszczony poni¿ej opis formatu pliku \file{texmf.cnf}
warto przegl±daæ jego zawarto¶æ. Po³o¿enie \emph{aktywnego} pliku
znajdziemy za pomoc± polecenia \texttt{kpsewhich texmf.cnf}.

\begin{itemize}
\item
  Komentarze zaczynaj± siê od ,,\texttt{\%}'', a~koñcz± na koñcu wiersza.
\item
  Puste wiersze nie s± brane pod uwagê.
\item
  Znak \bs{} na koñcu wiersza dzia³a jako znak kontynuacji, tzn.
  oznacza, ¿e kolejny wiersz jest kontynuacj± bie¿±cego.
  Spacja na pocz±tku kolejnego wiersza nie jest ignorowana.
\item
  Pozosta³e wiersze maj± postaæ:
\begin{alltt}
  \emph{zmienna}[.\emph{program}] [=] \emph{warto¶æ}
\end{alltt}%
  gdzie \samp{=} i~otaczaj±ce spacje s± opcjonalne.
\item
  ,,\texttt{\var{zmienna}}'' zawieraæ mo¿e dowolne znaki poza spacj±,
  \samp{=}, lub \samp{.} (kropk±), najbezpieczniej jest jednak u¿ywaæ znaków
  z~zakresu \samp{A-Za-z\_}.
\item
  Napis ,,\texttt{.\var{program}}'' ma zastosowanie w~wypadku, gdy
  uruchamiany program nosi nazwê \texttt{\var{program}} lub
  \texttt{\var{program}.exe}. Pozwala to ró¿nym odmianom \TeX-a posiadaæ
  ró¿ne ¶cie¿ki przeszukiwania.
\item ,,\texttt{\var{warto¶æ}}'' zawieraæ mo¿e dowolne znaki poza
  ,,\texttt{\%}'' i \samp{@}.
  Nie mo¿na u¿ywaæ konstrukcji ,,\texttt{\$\var{zmienna}.\var{program}}''
  po prawej stronie. Zamiast tego trzeba zastosowaæ zmienn± pomocnicz±.
  ¦rednik \samp{;}\ u¿yty w~,,\texttt{\var{warto¶æ}}'' zamieniany jest na
  \samp{:}\ je¿eli systemem operacyjnym jest Unix;  umo¿liwia to posiadanie
  wspólnego pliku \file{texmf.cnf} dla systemów  Unix oraz Windows.
\item
  Wszystkie definicje czytane s± zanim cokolwiek zostanie rozwiniête, tak
  wiêc do zmiennych odwo³ywaæ siê mo¿na przed ich zdefiniowaniem.
\end{itemize}
Fragment pliku konfiguracyjnego ilustruj±cy wiêkszo¶æ opisanych powy¿ej
regu³ notacji:
\ifSingleColumn
\verbatiminput{examples/ex5.tex}
\else
jest pokazany na rys.~\ref{fig:config-sample}.
\fi

\subsubsection{Rozwijanie ¶cie¿ek}
\label{Path-expansion}

\KPS{} rozpoznaje w~¶cie¿kach przeszukiwania pewne specjalne znaki oraz
konstrukcje, podobne do tych dostêpnych w~pow³okach Unix.
Jako ogólny przyk³ad: z³o¿ona ¶cie¿ka
\verb+~$USER/{foo,bar}//baz+ rozwija siê do wszystkich podkatalogów pod
katalogami \file{foo} i~\file{bar} w~katalogu g³ównym \texttt{\$USER},
które zawieraj± katalog lub plik \file{baz}.
Rozwiniêcia te opisane s± w~poni¿szych podrozdzia³ach.

\subsubsection{Rozwijanie domy¶lne}
\label{Default-expansion}

\tolerance=2500
Je¿eli ¶cie¿ka przeszukiwania najwiêkszego uprzywilejowania (patrz ,,¬ród³a
¶cie¿ek'' na stronie~\pageref{Path-sources}) zawiera
\emph{dodatkowy dwukropek} (np. na pocz±tku, na koñcu lub podwójny) to \KPS{}
wstawia w~tym miejscu nastêpn± zdefiniowan± w~hierarchii uprzywilejowania
¶cie¿kê przeszukiwania.
Je¿eli ta wstawiona ¶cie¿ka ma dodatkowy dwukropek, dzieje siê dalej to samo.
Przyk³adowo, je¿eli ustawiæ zmienn± ¶rodowiskow±
\tolerance=1500

\begin{alltt}
> \Ucom{setenv TEXINPUTS /home/karl:}
\end{alltt}
oraz warto¶æ \code{TEXINPUTS} pobran± z~\file{texmf.cnf}

\begin{alltt}
  .:\$TEXMF//tex
\end{alltt}
koñcow± warto¶ci± u¿yt± w~przeszukiwaniu bêdzie:

\begin{alltt}
  /home/karl:.:\$TEXMF//tex
\end{alltt}

Poniewa¿ nieu¿ytecznym by³oby wstawiaæ warto¶æ domy¶ln± w~wiêcej ni¿ jedno
miejsce, \KPS{} zmienia tylko jeden dodatkowy \samp{:}\ i~pozostawia
inne bez zmian. \KPS{} najpierw szuka dwukropków na pocz±tku linii, potem na koñcu,
a~nastêpnie podwójnych.

\subsubsection{Rozwijanie nawiasów}

U¿yteczn± cech± jest mo¿liwo¶æ rozwijania nawiasów, co oznacza, ¿e np.
\verb+v{a,b}w+ rozwija siê do \verb+vaw:vbw+.
Mo¿liwe jest zagnie¿d¿anie nawiasów.
Funkcja ta mo¿e byæ u¿yta do zaimplementowania ró¿nych hierarchii \TeX-owych
przez przypisanie listy nawiasów do \code{\$TEXMF}.  Przyk³adowo,
w~pliku \file{texmf.cnf} znale¼æ mo¿na nastêpuj±c± definicjê:
\begin{verbatim}
  TEXMF = {$TEXMFHOME,$TEXMFLOCAL,!!$TEXMFVAR,!!$TEXMFMAIN}
\end{verbatim}
U¿ywaj±c jej mo¿na nastêpnie napisaæ co¶ w~rodzaju:
\begin{verbatim}
  TEXINPUTS = .;$TEXMF/tex//
\end{verbatim}
co oznacza, ¿e po szukaniu w~katalogu bie¿±cym przeszukane bêd± kolejno
\code{\$TEXMFHOME/tex}, \code{\$TEXMFLOCAL/tex}, \code{\$TEXMFVAR/tex}
i~\code{\$TEXMFMAIN/tex} (wszystkie wraz z~katalogami ni¿szego poziomu;
dwie ostatnie ¶cie¿ki \emph{wy³±cznie} na podstawie zawarto¶ci
pliku \file{ls-R}).
Jest to wygodny sposób dla uruchamiania dwóch równoleg³ych struktur \TeX-owych,
jednej ,,zamro¿onej'' (np. na \CD), a~drugiej ci±gle uaktualnianej nowymi,
pojawiaj±cymi siê wersjami.
U¿ywaj±c zmiennej \code{\$TEXMF} we wszystkich definicjach jest siê pewnym,
¿e najpierw przeszukiwane jest drzewo uaktualnione.

\subsubsection{Rozwijanie podkatalogów}
\label{Subdirectory-expansion}

Dwa lub wiêcej kolejnych ,,ciachów'' (,,/'') w~elemencie ¶cie¿ki,
wystêpuj±cych po nazwie katalogu~\var{d}, zastêpowany jest przez wszystkie
podkatalogi~\var{d}, najpierw podkatalogi znajduj±ce siê bezpo¶rednio
pod~\var{d}, potem te pod powy¿szymi i~tak dalej.  Na ka¿dym etapie
kolejno¶æ, w~jakiej przeszukiwane s± katalogi, jest \emph{nieokre¶lona}.

Je¶li wyszczególni siê cz³ony nazwy pliku po \samp{//}, uwzglêdnione zostan±
tylko te podkatalogi, które zawieraj± powy¿sze cz³ony.
Na przyk³ad \samp{/a//b} rozwija siê do katalogów \file{/a/1/b},
\file{/a/2/b}, \file{/a/1/1/b} itd., ale nie do \file{/a/b/c} czy \file{/a/1}.

Mo¿liwe jest wielokrotne u¿ycie \samp{//} w~¶cie¿ce, jednak¿e \samp{//}
wystêpuj±ce na pocz±tku ¶cie¿ki nie jest brane pod uwagê.

\subsubsection{Lista znaków specjalnych i~ich znaczeñ -- podsumowanie}

Poni¿sza lista podsumowuje znaczenie znaków specjalnych w~plikach
konfiguracyjnych.

\newcommand{\CODE}[1]{\makebox[2.2em][l]{\code{#1}}}
\begin{description}
\item[\CODE{:}] znak rozdzielaj±cy w~specyfikacji ¶cie¿ki; umieszczony na
pocz±tku lub na koñcu ¶cie¿ki zastêpuje domy¶lne rozwiniêcie ¶cie¿ki;
\item[\CODE{;}] znak rozdzielaj±cy dla systemów nieUnix-owych
 (dzia³a tak jak ,,\code{:}'');
\item[\CODE{\$}] rozwijanie zmiennej;
\item[\CODE{\string~}] oznacza katalog g³ówny u¿ytkownika;
\item[\CODE{\char`\{\dots\char`\}}] rozwijanie nawiasów, np.
    \verb+a{1,2}b+ zmieni siê w~\verb+a1b:a2b+;
\item[\CODE{//}] rozwijanie podkatalogów (mo¿e wyst±piæ gdziekolwiek
 w~¶cie¿ce, poza jej pocz±tkiem);
\item[\CODE{\%}] pocz±tek komentarza, trwaj±cego do koñca linii;
\item[\CODE{\bs}] znak kontynuacji (pozwala na prze³amanie wiersza
         z~wyra¿eniem);
\item[\CODE{!!}] przeszukiwanie \emph{tylko} bazy danych,
         a~\emph{nie} dysku.
\end{description}


\subsection{Bazy nazw plików}
\label{Filename-database}

Dla celów przeszukiwania \KPS{} stara siê zminimalizowaæ dostêp do dysku.
Niemniej jednak, w~przypadku instalacji ze zbyt du¿± liczb± katalogów,
przegl±danie ka¿dego mo¿liwego katalogu w~poszukiwaniu danego pliku mo¿e
zabieraæ sporo czasu (ma to miejsce zw³aszcza, je¿eli przeszukaæ trzeba setki
katalogów z~fontami).
Dlatego te¿ \KPS{} mo¿e u¿ywaæ zewnêtrznego pliku z~,,baz± danych''
o~nazwie \file{ls-R}, który to zawiera przypisania plików do katalogów.
Unika siê w~ten sposób potrzeby czasoch³onnego przeszukiwania dysku.

Drugi plik z~baz± danych -- \file{aliases} -- pozwala na nadawanie
dodatkowych nazw plikom zawartym w~\file{ls-R}.
Mo¿e to byæ pomocne do adaptacji do DOS-owej konwencji ,,8.3'' nazewnictwa
plików w~plikach ¼ród³owych.

\subsubsection{Baza nazw plików}
\label{ls-R}

Jak to wyt³umaczono powy¿ej, plik zawieraj±cy g³ówn± bazê nazw
plików musi nosiæ nazwê \file{ls-R}.
W~katalogu podstawowym ka¿dej hierarchii \TeX-owej (domy¶lnie \code{\$TEXMF}),
któr± chcemy w³±czyæ w~mechanizm przeszukiwania, umieszczaæ mo¿na po jednym
pliku \file{ls-R}; w~wiêkszo¶ci przypadków istnieje tylko jedna hierarchia.
\KPS{} szuka pliku \file{ls-R} w~¶cie¿ce \code{TEXMFDBS}.

Najlepszym sposobem stworzenia i~utrzymywania pliku \file{ls-R} jest
uruchomienie skryptu \code{mktexlsr}, bêd±cego sk³adnikiem dystrybucji.
Jest on wywo³ywany przez ró¿ne skrypty typu \samp{mktex...}.
W~zasadzie skrypt ten jedynie wykonuje polecenie
\begin{alltt}
cd \var{/your/texmf/root} && ls -LAR ./ >ls-R
\end{alltt}
zak³adaj±c, ¿e polecenie \code{ls} danego systemu utworzy w³a¶ciwy format
strumienia wyj¶ciowego (\acro{GNU} \code{ls} dzia³a prawid³owo).
Aby mieæ pewno¶æ, ¿e baza danych jest zawsze aktualna, wygodnie jest
 przebudowywaæ j± regularnie za pomoc± demona \code{cron}.
 %tak ¿e wraz ze zmianami
 %w~instalowanych plikach -- np. po instalacji lub uaktualnianiu pakietu
 %\LaTeX{} -- plik \file{ls-R} jest uaktualniany automatycznie.

Je¶li pliku nie ma w~bazie danych,  \KPS{} domy¶lnie przechodzi do
przeszukiwania dysku. Je¿eli jednak dany element ¶cie¿ki zaczyna sie od
\samp{!!}, w~poszukiwaniu tego elementu sprawdzona zostanie \emph{jedynie}
baza danych, a~nigdy dysk.

\subsubsection{kpsewhich -- program do przeszukiwania ¶cie¿ek}
\label{Invoking-kpsewhich}

Przeszukiwanie ¶cie¿ek przez program \texttt{kpsewhich} jest niezale¿ne od
jakiejkolwiek aplikacji.
Mo¿e on byæ przydatny jako rodzaj programu \code{find}, za pomoc± którego
lokalizowaæ mo¿na pliki w~hierarchiach \TeX-owych (jest on u¿ywany
intensywnie w~skryptach \samp{mktex...} tej dystrybucji).

\begin{alltt}
> \Ucom{kpsewhich \var{opcje}\dots{} \var{nazwa-pliku}\dots{}}
\end{alltt}
Parametry wyszczególnione w~,,\texttt{\var{opcje}}'' mog± zaczynaæ siê zarówno od
\samp{-} jak i~od \samp{-{}-}, i~dozwolony jest ka¿dy jednoznaczny skrót.

\KPS{} traktuje ka¿dy argument nie bêd±cy parametrem jako nazwê pliku
i~zwraca pierwsz± odnalezion± nazwê.
Nie ma parametru nakazuj±cego zwracanie wszystkich nazw plików o~okre¶lonej
nazwie (w~tym celu mo¿na wykorzystaæ Unix-owy program \samp{find}).

Wa¿niejsze parametry opisane s± poni¿ej.

\begin{ttdescription}
\item[\texttt{-{}-dpi=\var{num}}]\mbox{}\\*
  Ustaw rozdzielczo¶æ na ,,\texttt{\var{num}}''; ma to tylko wp³yw na
  przeszukiwanie fontów \samp{gf} i~\samp{pk}.  Dla zgodno¶ci
  z~\cmdname{dvips} parametr
  \samp{-D} dzia³a identycznie. Domy¶ln± warto¶ci± jest 600.
\item[\texttt{-{}-format=\var{nazwa}}]\mbox{}\\
  Ustawienie formatu (typu pliku) przeszukiwania na ,,\texttt{\var{nazwa}}''.
  Domy¶lnie format odgadywany jest z~nazwy pliku.
  Dla formatów, które nie maj± przydzielonego jednoznacznego rozszerzenia,
  takich jak niektóre pliki \MP{}-owe czy pliki konfiguracyjne
  \cmdname{dvips}-a, nale¿y wyszczególniæ nazwê, których listê wy¶wietli
  uruchomienie \texttt{kpsewhich -{}-help}.

\item[\texttt{-{}-mode=\var{napis}}]\mbox{}\\*
  Ustaw nazwê trybu na ,,\texttt{\var{napis}}''; dotyczy to jedynie szukania
  fontów \samp{gf} oraz \samp{pk}.
  Brak jest warto¶ci domy¶lnej --  odnaleziony zostanie dowolny
  wyszczególniony tryb.
\item[\texttt{-{}-must-exist}]\mbox{}\\
  Zrób wszystko co mo¿liwe aby odnale¼æ pliki, w³±czaj±c w~to przede wszystkim
  przeszukanie dysku.
  Domy¶lnie, w~celu zwiêkszeniu efektywno¶ci dzia³ania, sprawdzana jest
  tylko baza \file{ls-R}.
\item[\texttt{-{}-path=\var{napis}}]\mbox{}\\
  Szukaj w~¶cie¿ce ,,\texttt{\var{napis}}'' (rozdzielonej, jak
  zwykle, dwukropkami), zamiast zgadywaæ ¶cie¿kê przeszukiwania z~nazwy
  pliku.
  \samp{//} i~wszystkie zwyk³e rozszerzenia s± mo¿liwe.
  Parametry \samp{-{}-path} oraz \samp{-{}-format} wzajemnie siê wykluczaj±.
\item[\texttt{-{}-progname=\var{nazwa}}]\mbox{}\\
  Ustaw nazwê programu na ,,\texttt{\var{nazwa}}''.
  Mo¿e to mieæ wp³yw na ¶cie¿kê przeszukiwania poprzez
  ,,\texttt{.\var{program}}'' w~plikach konfiguracyjnych.
  Ustawieniem domy¶lnym jest \samp{kpsewhich}.
\item[\texttt{-{}-show-path=\var{nazwa}}]\mbox{}\\
  Pokazuje ¶cie¿kê u¿ywan± do poszukiwania plików typu
  ,,\texttt{\var{nazwa}}''.
  U¿yte mo¿e byæ zarówno rozszerzenie (\samp{.pk}, \samp{.vf}, etc.), jak
  i~nazwa pliku, tak jak w~przypadku parametru \samp{-{}-format}.
\item[\texttt{-{}-debug=\var{num}}]\mbox{}\\
  ustawia parametry wykrywania b³êdów na ,,\texttt{\var{num}}''.
\end{ttdescription}

%Zmienne ¶rodowiskowe domy¶lnie ustawiane s± w~pliku konfiguracyjnym
%\file{texmf.cnf}.  W~wypadku gdy chce siê uniewa¿niæ warto¶ci zmiennych
%wyszczególnione w~tym pliku, mo¿na narzuciæ ich ustawienie w~¶rodowisku,
%w~którym uruchamiane s± programy.

\subsubsection{Przyk³ady u¿ycia}
\label{SExamplesofuse}

Przyjrzyjmy sie teraz jak dzia³a \KPS{}.

\begin{alltt}
> \Ucom{kpsewhich  article.cls}
/usr/local/texmf-dist/tex/latex/base/article.cls
\end{alltt}
Szukamy pliku \file{article.cls}.
Poniewa¿ rozszerzenie \samp{.cls} jest jednoznaczne, nie musimy zaznaczaæ, ¿e
poszukujemy pliku typu ,,tex'' (katalogi plików ¼ród³owych \TeX-a).
Znajdujemy go w~podkatalogu \file{tex/latex/base} pod katalogiem nadrzêdnym
\samp{texmf-dist}.
Podobnie wszystkie poni¿sze pliki odnajdywane s± bez\-pro\-ble\-mo\-wo
dziêki swoim jednoznacznym rozszerzeniom:
\begin{alltt}
> \Ucom{kpsewhich array.sty}
/usr/local/texmf-dist/tex/latex/tools/array.sty
> \Ucom{kpsewhich latin1.def}
/usr/local/texmf-dist/tex/latex/base/latin1.def
> \Ucom{kpsewhich size10.clo}
/usr/local/texmf-dist/tex/latex/base/size10.clo
> \Ucom{kpsewhich small2e.tex}
/usr/local/texmf-dist/tex/latex/base/small2e.tex
> \Ucom{kpsewhich tugboat.bib}
/usr/local/texmf-dist/bibtex/bib/beebe/tugboat.bib
\end{alltt}

\noindent (ostatni plik to \BibTeX-owa baza bibliograficzna dla artyku³ów
\textsl{TUGBoat}).

\begin{alltt}
> \Ucom{kpsewhich cmr10.pk}
\end{alltt}
Pliki czcionek bitmapowych typu \file{.pk} u¿ywane s± przez sterowniki,
takie jak \cmdname{dvips}  % ??? dvips to chyba nie przegl±darka ---
czy \cmdname{xdvi}.       % w oryg. by³o display programs like dvips...
W~tym wypadku nie zostan± zwrócone ¿adne rezultaty przeszukiwania, poniewa¿
w~systemie brak gotowych wygenerowanych czcionek \samp{.pk} Computer Modern
(wynika to z~faktu u¿ywania w~\TL{} fontów PostScript-owych Type1).
\begin{alltt}
> \Ucom{kpsewhich wsuipa10.pk}
\ifSingleColumn   /usr/local/texmf-var/fonts/pk/ljfour/public/wsuipa/wsuipa10.600pk
\else /usr/local/texmf-var/fonts/pk/ljfour/public/
.....                         wsuipa/wsuipa10.600pk
\fi\end{alltt}
Dla tych fontów (alfabetu fonetycznego) musieli¶my wygenerowaæ pliki
\samp{.pk}, a~poniewa¿ domy¶lnym \MF{}-owym trybem naszej instalacji jest
\texttt{ljfour} z~podstawow± rozdzielczo¶ci± 600dpi, zwracany jest taki
w³a¶nie rezultat.
\begin{alltt}
> \Ucom{kpsewhich -dpi=300 wsuipa10.pk}
\end{alltt}
W~tym wypadku, kiedy zaznaczamy, ¿e interesuje nas rozdzielczo¶æ
300dpi (\texttt{-dpi=300}), widzimy, ¿e taka czcionka nie jest dostêpna
w~naszej instalacji.
Program taki jak \cmdname{dvips} czy \cmdname{xdvi} zatrzyma³by siê, aby
utworzyæ pliki \texttt{.pk} w~wymaganej rozdzielczo¶ci (u¿ywaj±c skryptu
\cmdname{mktexpk}).

Zwrócimy teraz nasz± uwagê na pliki nag³ówkowe i~konfiguracyjne
programu \cmdname{dvips}.
Najpierw szukamy pliku PostScript-owego prologu \file{tex.pro},
wykorzystywanego dla potrzeb \TeX-a.  Drugi przyk³ad pokazuje
poszukiwanie pliku konfiguracyjnego \file{config.ps}, za¶ trzeci --
szukanie pliku mapy czcionek PostScriptowych \file{psfonts.map}
(pocz±wszy od obecnej edycji, pliki \file{.map} i~\file{.enc}
maj± w³asne regu³y przeszukiwania ¶cie¿ek i~zmienione po³o¿enie w~ramach
drzew \dirname{texmf}).
Poniewa¿ rozszerzenie \samp{.ps} nie jest jednoznaczne, musimy zaznaczyæ
wyra¼nie jaki typ jest wymagany dla pliku
\texttt{config.ps} (,,\texttt{dvips config}'').
\begin{alltt}
> \Ucom{kpsewhich tex.pro}
/usr/local/texmf/dvips/base/tex.pro
> \Ucom{kpsewhich --format="dvips config" config.ps}
/usr/local/texmf-var/dvips/config/config.ps
> \Ucom{kpsewhich psfonts.map}
/usr/local/texmf-var/fonts/map/dvips/updmap/psfonts.map
\end{alltt}

Nastêpnie przyjrzymy siê bli¿ej plikom pomocniczym fontów Times z~kolekcji
URW. W~standardzie nazewnictwa fontów posiadaj± one prefiks \samp{utm}.
Pierwszy plik którego szukamy, to plik konfiguracyjny, zawieraj±cy nazwê
pliku z~przemapowaniem fontów:
\begin{alltt}
> \Ucom{kpsewhich --format="dvips config" config.utm}
   /usr/local/texmf-dist/dvips/psnfss/config.utm
\end{alltt}
W~pliku tym znajduje siê wiersz:
\begin{alltt}
  p +utm.map
\end{alltt}
wskazuj±cy na plik \file{utm.map}, który chcemy zlokalizowaæ w~nastêpnej
kolejno¶ci:
\begin{alltt}
> \Ucom{kpsewhich utm.map}
   /usr/local/texmf-dist/fonts/map/dvips/times/utm.map
\end{alltt}
Plik z~przemapowaniem definiuje nazwy czcionek PostScriptowych Type~1
w~zestawie fontów URW, za¶ jego zawarto¶æ wygl±da nastêpuj±co
(pokazane s± tylko fragmenty wierszy):
\begin{alltt}
utmb8r  NimbusRomNo9L-Medi    ... <utmb8a.pfb
utmbi8r NimbusRomNo9L-MediItal... <utmbi8a.pfb
utmr8r  NimbusRomNo9L-Regu    ... <utmr8a.pfb
utmri8r NimbusRomNo9L-ReguItal... <utmri8a.pfb
utmbo8r NimbusRomNo9L-Medi    ... <utmb8a.pfb
utmro8r NimbusRomNo9L-Regu    ... <utmr8a.pfb
\end{alltt}
U¿ywaj±c przeszukiwania plików z~fontami Type1, znajd¼my font
Times Roman \file{utmr8a.pfb} w~drzewie katalogów \file{texmf}:
\begin{alltt}
> \Ucom{kpsewhich utmr8a.pfb}
\ifSingleColumn   /usr/local/texmf-dist/fonts/type1/urw/times/utmr8a.pfb
\else   /usr/local/texmf-dist/fonts/type1/
... urw/utm/utmr8a.pfb
\fi\end{alltt}

Powy¿sze przyk³ady pokazuj±, jak ³atwo mo¿na znajdowaæ lokalizacjê danego
pliku. Wa¿ne jest to zw³aszcza wówczas, gdy istnieje podejrzenie, ¿e gdzie¶
zawieruszy³a siê z³a wersja jakiego¶ pliku; \cmdname{kpsewhich} poka¿e tylko
pierwszy napotkany plik.

\subsubsection{Diagnostyka b³êdów}
\label{sec:Debugging}

Czasami niezbêdne s± informacje o~tym, jak program radzi sobie
z~odniesieniami do plików.  Aby da³o siê to wykonywaæ w~wygodny sposób,
\KPS{} oferuje ró¿ne poziomy diagnostyki b³êdów:
\begin{itemize}
\item[\texttt{\ 1}] wywo³ania \texttt{stat} (testy pliku). Podczas
  uruchamiania z~uaktualnion± baz± danych \file{ls-R} nie powinno to
  przewa¿nie dawaæ ¿adnego wyniku.
\item[\texttt{\ 2}] Zapis odwo³añ do tablic asocjacyjnych (\emph{hash
 tables}), takich jak baza \file{ls-R}, pliki przemapowañ, pliki konfiguracyjne.
\item[\texttt{\ 4}] Operacje otwarcia i~zamkniêcia pliku.
\item[\texttt{\ 8}] Ogólne informacje o~¶cie¿kach dla typów
  plików szukanych przez \KPS; u¿yteczne dla znalezienia ¶cie¿ki
  zdefiniowanej dla danego pliku.
\item[\texttt{16}] Lista katalogów dla ka¿dego z~elementów ¶cie¿ki
  (odnosi siê tylko do poszukiwañ na dysku).
\item[\texttt{32}] Poszukiwania plików.
\end{itemize}
Warto¶æ \texttt{-1} ustawia wszystkie powy¿sze opcje: w~praktyce,
potrzebuj±c wykryæ przyczyny b³êdów, prawdopodobnie zawsze u¿ywaæ
bêdziesz tych poziomów.

Podobnie, w~przypadku programu \cmdname{dvips}, ustawiaj±c kombinacjê
prze³±czników wykrywania b³êdów, mo¿na dok³adnie ¶ledziæ sk±d pochodz± pliki.
W~wypadku gdy plik nie zostanie odnaleziony, widaæ, w~których katalogach
program szuka³ danego pliku, dziêki czemu mo¿na siê zorientowaæ w~czym
problem.

Ogólnie mówi±c, poniewa¿ programy odwo³uj± siê wewnêtrznie do
biblioteki \KPS{}, opcje wykrywania b³êdów wybraæ mo¿na przy u¿yciu
zmiennej ¶rodowiskowej \envname{KPATHSEA\_DEBUG}, ustawiaj±c j±
na opisan± powy¿ej warto¶æ (kombinacjê warto¶ci).

\noindent
\textbf{Uwaga dla u¿ytkowników Windows:} w~systemie tym nie³atwo jest
przekierowaæ komunikaty programu do pliku. Do celów diagnostycznych
mo¿na w~tym celu ustawiæ chwilowo zmienne (w~oknie DOS/CMD):
\begin{verbatim}
SET KPATHSEA_DEBUG_OUTPUT=err.log
SET KPATHSEA_DEBUG=-1
\end{verbatim}

Rozwa¿my na przyk³ad ma³y \LaTeX-owy plik ¼ród³owy \file{hello-world.tex},
który zawiera co nastêpuje:
\begin{verbatim}
  \documentclass{article}
  \begin{document}
  Hello World!
  \end{document}
\end{verbatim}
Ten ma³y plik u¿ywa jedynie fontu \file{cmr10}. Przyjrzyjmy siê jak
\cmdname{dvips} przygotowuje plik PostScript-owy (chcemy u¿yæ wersji Type1
fontu Computer Modern, st±d opcja \texttt{-Pcms}).
\begin{alltt}
> \Ucom{dvips -d4100 hello-world -Pcms -o}
\end{alltt}
Mamy tu do czynienia jednocze¶nie z~czwart± klas± wykrywania b³êdów
programu \cmdname{dvips} (¶cie¿ki fontowe) oraz z~rozwijaniem elementu
¶cie¿ki przez \KPS{} (patrz: \emph{Dvips Reference Manual}, \OnCD{texmf/doc/dvips/dvips.html}).
 %Komunikaty z~uruchomienia programu (lekko zmodyfikowane) znajduj± siê
 %na~rys.~\ref{fig:dvipsdbga}.
 %\begin{figure*}[tp]
 %\centering
 %\input{examples/ex6a.tex}
 %\caption{Szukanie pliku konfiguracyjnego}\label{fig:dvipsdbga}
 %
 %\bigskip
 %
 %\input{examples/ex6b.tex}
 %\caption{Szukanie pliku prologu}\label{fig:dvipsdbgb}
 %
 %\bigskip
 %
 %\input{examples/ex6c.tex}
 %\caption{Szukanie pliku fontu}\label{fig:dvipsdbgc}
 %\end{figure*}
 Program \cmdname{dvips} zaczyna pracê od zlokalizowania potrzebnych mu plików.
Najpierw znajduje plik \file{texmf.cnf}, który zawiera ¶cie¿ki
przeszukiwania dla innych plików. Potem znajduje bazê danych \file{ls-R}
(dla optymalizacji szukania plików), nastêpnie plik \file{aliases},
który umo¿liwia deklarowanie ró¿nych nazw (np. krótkie \acro{DOS}-owe ,,8.3''
i~bardziej naturalne d³u¿sze wersje) dla tych samych plików.
Nastêpnie \cmdname{dvips} znajduje podstawowy plik konfiguracyjny
\file{config.ps}, zanim poszuka pliku z~ustawieniami u¿ytkownika
\file{.dvipsrc} (który w~tym wypadku \emph{nie} zostaje odnaleziony).
W~koñcu \cmdname{dvips} lokalizuje plik konfiguracyjny \file{config.cms}
dla fontów PostScript-owych Computer Modern (jest to inicjowane przez
dodanie parametru \texttt{-Pcms} przy uruchamianiu programu).
Plik ten zawiera listê plików z~,,mapami'', które definiuj± relacje
pomiêdzy \TeX-owymi, PostScript-owymi i~systemowymi nazwami fontów.
\begin{alltt}
> \Ucom{more /usr/local/texmf/dvips/config/config.cms}
p +bsr.map
p +bakomaextra.map
\end{alltt}
W~ten sposób \cmdname{dvips} wyszukuje wszystkie te pliki oraz g³ówny plik
z~przemapowaniem
\file{psfonts.map}, który ³adowany jest domy¶lnie (zawiera on deklaracje
czêsto u¿ywanych fontów PostScript-owych; wiêcej szczegó³ów odno¶nie
PostScript-owych plików przemapowañ fontów mo¿na znale¼æ w~ostatniej czê¶ci
rozdzia³u \ref{SExamplesofuse}).

W~tym miejscu \cmdname{dvips} zg³asza siê u¿ytkownikowi:
\begin{alltt}\ifSingleColumn
This is dvips 5.86 Copyright 1999 Radical Eye Software (www.radicaleye.com)
\else\small{}This is dvips 5.86 Copyright 1999 Radical Eye...
\fi\end{alltt}% decided to accept slight overrun in tub case
\ifSingleColumn
\ldots potem szuka pliku prologu \file{texc.pro}:
\begin{alltt}\small
kdebug:start search(file=texc.pro, must\_exist=0, find\_all=0,
  path=.:~/tex/dvips//:!!/usr/local/texmf/dvips//:
       ~/tex/fonts/type1//:!!/usr/local/texmf/fonts/type1//).
kdebug:search(texc.pro) => /usr/local/texmf/dvips/base/texc.pro
\end{alltt}
\else
potem szuka pliku prologu \file{texc.pro}.
 %(patrz rys.~\ref{fig:dvipsdbgb}).

\fi
Po znalezieniu szukanego pliku, \cmdname{dvips} podaje datê i~czas
oraz informuje o~generowaniu pliku \file{hello-world.ps}.
Poniewa¿ potrzebuje pliku z~fontem \file{cmr10}, a~jest on
zadeklarowany jako dostêpny, wy¶wietla komunikat:
\begin{alltt}\small
TeX output 1998.02.26:1204' -> hello-world.ps
Defining font () cmr10 at 10.0pt
Font cmr10 <CMR10> is resident.
\end{alltt}
Teraz trwa poszukiwanie pliku \file{cmr10.tfm}, który zostaje znaleziony,
a~nastêpnie \cmdname{dvips} powo³uje siê na kilka innych plików startowych
(nie pokazanych). W~koñcu przyk³adowy font Type1 \file{cmr10.pfb}
zostaje zlokalizowany
i~do³±czony do pliku wynikowego (patrz ostatnia linia):
\begin{alltt}\small
kdebug:start search(file=cmr10.tfm, must\_exist=1, find\_all=0,
  path=.:~/tex/fonts/tfm//:!!/usr/local/texmf/fonts/tfm//:
       /var/tex/fonts/tfm//).
kdebug:search(cmr10.tfm) => /usr/local/texmf/fonts/tfm/public/cm/cmr10.tfm
kdebug:start search(file=texps.pro, must\_exist=0, find\_all=0,
   ...
<texps.pro>
kdebug:start search(file=cmr10.pfb, must\_exist=0, find\_all=0,
  path=.:~/tex/dvips//:!!/usr/local/texmf/dvips//:
       ~/tex/fonts/type1//:!!/usr/local/texmf/fonts/type1//).
kdebug:search(cmr10.pfb) => /usr/local/texmf/fonts/type1/public/cm/cmr10.pfb
<cmr10.pfb>[1]
\end{alltt}

\subsection{Parametry kontroluj±ce dzia³anie programów}
Inn± u¿yteczn± cech± \Webc{} jest mo¿liwo¶æ ustalania wielu parametrów
okre¶laj±cych wielko¶æ pamiêci za pomoc± pliku \texttt{texmf.cnf}.
 %Za³±cznik~\ref{app:texmf.cnf} zaczynaj±cy siê na
 %stronie~\pageref{app:texmf.cnf} zawiera listing pliku \texttt{texmf.cnf}.
 Ustawienia wszystkich parametrów znajduj± siê w~czê¶ci trzeciej pliku.
Najwa¿niejszymi zmiennymi s±:
\begin{description}
\item[\code{main\_memory}] Ca³kowita wielko¶æ pamiêci dostêpnej dla
 \TeX-a, \MF{}-a i~\MP{}-a. Dla ka¿dego nowego ustawienia tej zmiennej
 nale¿y wykonaæ nowy format.
 %Przyk³adowo, mo¿esz wygenerowaæ ,,ogromn±'' wersjê formatu \TeX{} i~nazwaæ
 %taki plik \texttt{hugetex.fmt}.
 %Dziêki standardowemu sposobowi nazywania programów przez
 %\KPS{}, okre¶lona warto¶æ zmiennej \verb|main_memory| bêdzie
 %przeczytana z~pliku \texttt{texmf.cnf} (por. warto¶æ standardow±
 %oraz warto¶æ ,,ogromn±'', wykorzystywan± przez program \texttt{hugetex},
 %itd.).
 %
\item[\code{extra\_mem\_bot}] Dodatkowa wielko¶æ pamiêci przeznaczonej
 na ,,du¿e'' struktury danych \TeX-a, takie jak: pude³ka, kleje itd.;
 przydatna zw³aszcza w~przypadku korzystania z~pakietu \PiCTeX{}.
 %
\item[\code{font\_mem\_size}] Wielko¶æ pamiêci przeznaczonej przez
 \TeX-a na informacje o~fontach. Jest to mniej wiêcej ogólna
 wielko¶æ wczytywanych przez \TeX-a plików TFM.
 %
\item[\code{hash\_extra}] Dodatkowa wielko¶æ pamiêci przeznaczonej
 na tablicê zawieraj±c± nazwy instrukcji. Tablica g³ówna
 mo¿e zmie¶ciæ w~przybli¿eniu 10000 nazw; wielko¶æ ta mo¿e okazaæ
 siê zbyt ma³a, np. w~wypadku obszernej ksi±¿ki zawieraj±cej liczne
 odsy³acze. Domy¶lna warto¶æ \texttt{hash\_extra} to \texttt{50000}.
\end{description}
 %
Oczywi¶cie powy¿sza mo¿liwo¶æ nie zast±pi prawdziwej, dynamicznej
alokacji pamiêci. Jest to jednak niezwykle trudne
do zaimplementowania w~obecnej wersji \TeX-a i~dlatego
powy¿sze parametry stanowi± praktyczny kompromis, pozwalaj±c
na pewn± elastyczno¶æ.

%%====
\section{Budowa systemu na nowej platformie Uniksowej}\label{sec:build}
Je¿eli mamy do czynienia z~platform±, dla której nie s± dostarczone binaria,
trzeba bêdzie skompilowaæ \TeX-a oraz towarzysz±ce mu programy.
Nie jest to takie trudne jak siê wydaje.
Wszystko czego potrzebujemy znajduje siê na \CD{} w~katalogu
\texttt{source}.

Najpierw nale¿y zainstalowaæ g³ówne drzewo plików \TeX-owych z~\CD{}
\TL{} (najlepiej jest wykonaæ instalacjê podstawow±, bez wybierania
binariów systemowych).

\subsection{Warunki wstêpne}
Do skompilowania ca³ego \TeX-a i~jego programów pomocniczych potrzeba
oko³o 100 megabajtów wolnego miejsca na dysku.
Potrzebny jest tak¿e kompilator \acro{ANSI}~C, oprogramowanie \cmdname{make},
skaner leksykalny oraz generator parserów.
Programy u¿ytkowe \acro{GNU} (\cmdname{gcc}, \acro{GNU}
\cmdname{make}, \cmdname{m4}, \cmdname{flex}, \cmdname{bison})
s± najlepiej przetestowanymi na ró¿nych platformach.
Prawid³owo powinny pracowaæ \cmdname{gcc}-2.7.*, \cmdname{flex}-2.4.7
i~\acro{GNU}\,\cmdname{make}-3.72.1 lub nowszy.
Istnieje mo¿liwo¶æ pracy z~innymi kompilatorami C i~programami
\cmdname{make}, wymaga to jednak dobrego zrozumienia zasad tworzenia
programów Unixowych, aby móc poradziæ sobie z~ewentualnymi problemami.
 %W~wyniku wykonania polecenia \texttt{uname} powinni¶my
 %otrzymaæ jak±¶ rozs±dn± warto¶æ.

\subsection{Konfiguracja}
Nale¿y rozpakowaæ ¼ród³a ze skompresowanego pliku \texttt{tar}
z~katalogu \dirname{source} na twardy dysk, a~potem przej¶æ do katalogu,
do którego zosta³y one skopiowane.
Teraz trzeba zdecydowaæ siê, gdzie bêdzie g³ówny katalog instalacji,
np.\ \path|/usr/TeX| lub \path|/usr/local/TeX|.
Naturalnie, nale¿y u¿yæ tej samej lokalizacji, która zosta³a wykorzystana
przy instalowaniu g³ównego drzewa \TeX-owego.

Uruchomiæ \textsf{configure} z~linii poleceñ:
\begin{alltt}
> \Ucom{./configure --prefix=/usr/local/TeX}
\end{alltt}

Katalog ,,prefix'' to ten, w~którym zainstalowane zosta³o g³ówne drzewo
\TeX-owe. Zostanie wykorzystany nastêpuj±cy uk³ad katalogów
 (\verb|$TEXDIR| oznacza wybrany powy¿ej katalog):

\noindent
\begin{tabular}{>{\ttfamily}ll@{}}
  \dirname{$TEXDIR/man}                  & strony manuala Uniksowego,\\
  \dirname{$TEXDIR/share/texmf}          & g³ówne drzewo \TeX-owe,
                                           zawieraj±ce makra itp.,\\
  \dirname{$TEXDIR/info}                 & podrêczniki w formacie \acro{GNU}
                                           info,\\
  \dirname{$TEXDIR/bin/$PLATFORM}        & binaria\\
\end{tabular}
%$

Mo¿na unikn±æ stosowania ,,\dirname{share/}'' przed katalogiem
\dirname{texmf}, poniewa¿ \dirname{$TEXDIR/share/texmf}
i~\dirname{$TEXDIR/texmf} s± wykrywane automatycznie przez skrypt \cmdname{configure}.
W~przypadku wybrania innego katalogu, trzeba wyszczególniæ ten katalog
parametrem \verb|--datadir| skryptu \cmdname{configure}.

Je¿eli nie chcemy u¿ywaæ katalogu \dirname{$PLATFORM}
(a~wiêc umie¶ciæ binaria bezpo¶rednio w~\dirname{$TEXDIR/bin}), w~wywo³aniu
skryptu \cmdname{configure} nale¿y u¿yæ parametru
\verb|--disable-multiplatform|.

Wiêcej dostêpnych parametrów (np. pomijanie pakietów opcjonalnych, takich
jak \OMEGA\ czy \eTeX) mo¿na zobaczyæ uruchamiaj±c
\texttt{./configure -{}-help}.

\subsection{Uruchamianie \textsf{make}}
Po upewnieniu siê, ¿e nie jest ustawiona zmienna pow³oki \texttt{noclobber},
nale¿y napisaæ
\begin{alltt}
> \Ucom{make world}
\end{alltt}
i~\ldots zaparzyæ sobie kawê.

Mog³oby te¿ byæ u¿yteczne zapisanie w~pliku \texttt{.log} ca³ego procesu
kompilacji:
\begin{alltt}
> \Ucom{sh -c "make world >world.log 2>\&1" \&}
\end{alltt}
Zanim stwierdzimy, ¿e wszystko jest w~porz±dku, warto sprawdziæ czy w~pliku
\texttt{.log} nie ma komunikatów b³êdów (kiedy polecenie zwraca kod b³êdu,
\acro{GNU} \cmdname{make} zawsze u¿ywa sekwencji \samp{***})
i~czy utworzone zosta³y wszystkie binaria:
\begin{alltt}
> \Ucom{cd /usr/local/TeX/bin/i586-pc-linux-gnu}
> \Ucom{ls | wc}
\end{alltt}
Oczekiwanym rezultatem jest 242. Polecenie \texttt{make world} jest
równowa¿ne z~\texttt{make all install strip}.
Je¶li do uruchamiania \texttt{make install} potrzebne s± specjalne
uprawnienia, mo¿na uruchomiæ dwie oddzielne sesje \cmdname{make}:
\begin{alltt}
> \Ucom{make all}
> \Ucom{su}
> \Ucom{make install strip}
\end{alltt}

\subsection{Koñcowe kroki konfiguracyjne}
Nale¿y uaktualniæ zmienn± \envname{PATH} o~nazwê katalogu zawieraj±cego
w³a¶nie zainstalowane binaria (np.\
\dirname{/usr/local/TeX/bin/mips-sgi-irix6.3}); podobnie post±piæ trzeba
z~\envname{MANPATH} i~\envname{INFOPATH} i~do³±czyæ do nich
odpowiednie nazwy podkatalogów, tj.\
\dirname{$TEXDIR/man} oraz \dirname{$TEXDIR/info}.

Program \cmdname{texconfig} pozwala na ustawienie domy¶lnych wzorców
przenoszenia wyrazów, rozmiaru papieru, poleceñ do druku, trybu \MF{}-a itd.
Polecenia tego u¿ywaæ mo¿na interaktywnie. Aby zobaczyæ jakie funkcje program
udostêpnia, wystarczy napisaæ:
\begin{alltt}
> \Ucom{texconfig help}
\end{alltt}

Przyk³adowo, je¿eli nie u¿ywamy formatu A4, mo¿emy ustawiæ jako format
domy¶lny ,,lettersize'' pisz±c:
\begin{alltt}
> \Ucom{texconfig dvips paper letter}
> \Ucom{texconfig xdvi paper us}
\end{alltt}

%--------------------------
\section{Podziêkowania}\label{sec:acknowl}

\TL{} jest wspólnym dzie³em praktycznie wszystkich grup \TeX-owych.
Niniejsza edycja \TL{} zosta³a opracowana pod kierownictwem Sebastiana
Rahtza i~Karla Berry, przy g³ównym wspó³udziale:

\begin{itemize*}
\item angielskiej, niemieckiej, holenderskiej i polskiej grup \TeX-owych
  (odpowiednio \acro{TUG}, \acro{DANTE} e.V., \acro{NTG}, i~\acro{GUST}), które
  wspólnie zapewniaj± potrzebn± infrastrukturê techniczn± i~organizacyjn±.
  Do³±cz do swojej grupy \TeX-owej!;
\item zespo³u \acro{CTAN}, który dystrybuuje obrazy \TL{} i~udostêpnia wspóln±
  infrastrukturê s³u¿±c± aktualizacji pakietów, od której zale¿y \TL{};
\item Petera Breitenlohnera i zespo³u \eTeX-owego, którzy stworzyli stabiln±
  podstawê przysz³ych wersji \TeX-a;
\item Thomasa Essera, autora wspania³ego \teTeX-a, bez którego
  \TL{} z~ca³± pewno¶ci± by nie powsta³, i~którego sta³a
  pomoc umo¿liwi³a uczynienie z~tej dystrybucji coraz lepszego produktu;
\item Michaela Goossensa, który by³ wspó³autorem pierwotnej dokumentacji;
\item Eitana Gurari, autora programu \TeX4ht{} (wykorzystanego do
  tworzenia niniejszej dokumentacji w~wersji \HTML), który niezmordowanie
  pracowa³ nad jego ulepszaniem i~b³yskawicznie wykonywa³ poprawki;
\item Hansa Hagena, który dostosowywa³ \ConTeXt\ do potrzeb \TL;
\item \Thanh{}a, Martina Schr\"odera i~pdf\TeX\ teamu za ci±g³e ulepszanie
  mo¿liwo¶ci \TeX-a;
\item Taco Hoekwatera, za wznowienie rozwoju nad MetaPost i~samego \TeX-a;
\item Paw³a Jackowskiego, który wykona³ instalator dla Windows \cmdname{tlpm}
 i~Tomka £uczaka, twórcy \cmdname{tlpmgui};
\item Akira Kakuto, za zaktualizowanie binarów dla Windows, które s± czê¶ci±
  jego dystrybucji \acro{W32TEX}
  (\url{http://www.fsci.fuk.kindai.ac.jp/kakuto/win32-ptex/});
\item Jonathana Kew i jego pracodawcy \acro{SIL}, za powa¿n± now± ¶cie¿kê
  rozwojow±, któr± jest Xe\TeX{} oraz za wysi³ek w³o¿ony w~zintegrowanie
  programu z~\TL;
\item Reinharda Kotuchy za pomoc w~olbrzymim wysi³ku aktualizowania pakietów
 w~\TL, jak równie¿ za skrypt \texttt{getnonfreefonts} i~za wiele innych
 prac;
\item Petra Ol\shac{}\aac{}ka, który koordynowa³ i~sprawdza³
  przygotowanie czeskich i~s³owackich pakietów;
\item Toshio Oshimy, za jego przegl±darkê \cmdname{dviout} dla Windows;
\item Fabrice'a Popineau, który pierwszy stworzy³ wersje oprogramowania
 dla Windows;
\item Norberta Preininga za pomoc w budowaniu infrastruktury \TL{}
 i~aktualizacji pakietów, koordynowanie, wraz z~Frankiem K\"usterem,
 debianowej wersji \TL{}, oraz za wiele sugestii ulepszeñ;
\item Staszka Wawrykiewicza, g³ównego testuj±cego \TL{} w~ró¿nych systemach,
 który ponadto koordynowa³ przygotowanie wszystkich polskich dodatków (fontów,
 programów instalacyjnych i~wielu innych);
\item Olafa Webera, który cierpliwie pielêgnowa³ Web2C, od którego wszystko zale¿y;
\item Gerbena Wierda, który przygotowa³ oprogramowanie i~wsparcie dla
  \MacOSX{};
\item Grahama Williamsa, którego prace nad katalogiem pakietów bardzo
 pomog³y w~przygotowaniu dystrybucji.
\end{itemize*}

Binaria dla ró¿nych platform skompilowali:
Hartmut Henkel (\pkgname{x86\_64-linux}),
Manfred Lotz (\pkgname{i386-freebsd}),
%Maksym Polyakov (\pkgname{sparc-solaris}),
Akira Kakuto i~Fabrice Popineau (\pkgname{win32}),
Norbert Prei\-ning (\pkgname{alpha-linux}),
Vladimir Volovich (\pkgname{powerpc-aix}, \pkgname{sparc-linux}
       i~\pkgname{sparc-solaris}),
 %Staszek Wawrykiewicz
 Karl Berry (\pkgname{i386-linux}),
Olaf Weber (\pkgname{mips-irix}),
Gerben Wierda (\pkgname{i386-darwin}, \pkgname{powerpc-darwin}).

Aktualizacje i~t³umaczenia dokumentacji wykonali:
Karl Berry (angielski),
Daniel Flipo \& Fabrice Popineau (francuski),
G\"unter Partosch \& Hartmut Henkel (niemiecki),
Petr Sojka \& Jan Busa (czeski\slash s³owacki),
Boris Veytsman (rosyjski),
Staszek Wawrykiewicz (polski).

Oczywi¶cie, najwa¿niejsze podziêkowania nale¿± siê Donaldowi Knuthowi
za stworzenie systemu \TeX{} i~ofiarowanie go nam wszystkim.

%%%
\section{Historia}
\label{sec:history}

\subsection{Poprzednie wersje}

Dystrybucja \TL{} jest wspólnym przedsiêwziêciem
grup U¿ytkowników Systemu \TeX{} z Niemiec, Holandii, Wielkiej
Brytanii, Francji, Czech, S³owacji, Polski, Indii i~Rosji oraz grupy
miêdzynarodowej TUG (\emph{\TeX{} Users Group}).
Dyskusje nad projektem rozpoczê³y siê pod koniec 1993 roku, kiedy holenderska
Grupa U¿ytkowników \TeX-a rozpoczê³a prace nad swoim
4All\TeX{} \CD{} dla u¿ytkowników \acro{MS-DOS}.  W~tym te¿
czasie pojawi³y siê nadzieje na opracowanie jednego \CD{} dla
wszystkich systemów.
Projekt taki by³ wprawdzie zbyt ambitny, ale zrodzi³ nie tylko bardzo
popularny i~uwieñczony du¿ym powodzeniem projekt 4All\TeX{} \CD{},
lecz równie¿ spowodowa³ powstanie Grupy Roboczej TUG ds. Standardu Katalogów
\TeX-owych (\emph{\TeX{} Directory Structure}), okre¶laj±cego w~jaki
sposób tworzyæ zgodne i~³atwe do zarz±dzania zestawy pakietów \TeX-owych.
Koñcowy raport \TDS{} zosta³ opublikowany w~grudniowym numerze
\textsl{TUGboat}-a, i~jasnym siê sta³o, ¿e
jednym z~oczekiwanych rezultatów wprowadzenia tego standardu mog³aby
byæ modelowa struktura na \CD.
Niniejszy \CD{} jest bezpo¶rednim rezultatem rozwa¿añ i~zaleceñ
Grupy Roboczej ds. \TDS.
Jasne tak¿e by³o, ¿e sukces 4All\TeX{} \CD{} pokaza³, ¿e
u¿ytkownicy Unixa tak¿e wiele by zyskali mog±c korzystaæ
z~podobnie ³atwego w~instalacji/pielêgnacji i~u¿ytkowaniu systemu.
By³o to jednym z~celów projektu \TL.

Projekt przygotowania nowego \CD, opartego na standardzie \TDS i~zorientowanego
na systemy Uniksowe, rozpocz±³ siê jesieni± 1995 roku. Szybko
zdecydowali¶my siê na wykorzystanie \teTeX-a autorstwa Thomasa Essera, poniewa¿
oferowa³ on wsparcie dla wielu platform i~zosta³ zaprojektowany z~my¶l±
o~przeno¶no¶ci pomiêdzy ró¿nymi systemami plików.  Thomas zgodzi³ siê pomóc
i~prace rozpoczê³y siê na dobre na pocz±tku 1996 roku. Pierwsze wydanie
ukaza³o siê w~maju 1996 roku.  Na pocz±tku 1997 roku Karl Berry udostêpni³
now±, powa¿nie zmienion± wersjê swojego pakietu \Webc, zawieraj±c± prawie
wszystkie funkcje wprowadzone do \teTeX-a przez Thomasa Essera. W~zwi±zku
z~tym zdecydowali¶my siê oprzeæ drugie wydanie \CD{} na standardowej
bibliotece \Webc, z~dodaniem skryptu \texttt{texconfig} z~pakietu \teTeX.
Trzecie wydanie \CD{} by³o oparte na \Webc{} wersji 7.2, przygotowanej przez
Olafa Webera. W~tym samym czasie zosta³a przygotowana nowa wersja \teTeX-a
i~\TL{} udostêpnia³ prawie wszystkie jego nowe funkcje.
Czwarta edycja by³a przygotowana podobnie,
wykorzystuj±c now± wersjê  te\TeX-a i~now± wersjê \Webc{} (7.3).
Wtedy to te¿ zainaugurowano kompletn± dystrybucjê dla Windows.

Edycja pi±ta (marzec 2000) zawiera³a wiele poprawek i~uzupe³nieñ;
zaktualizowano setki pakietów. Szczegó³y zawarto¶ci pakietów zosta³y
zapisane w~plikach XML.
G³ówn± zmian± w~\TeX\ Live5 by³o usuniêcie programów, które nie mia³y statusu
{\it public domain}. Zawarto¶æ ca³ej p³ytki powinna odpowiadaæ ustaleniom
Debian Free Software Guidelines (\url{http://www.debian.org/intro/free}).
Do³o¿yli¶my wszelkich starañ aby sprawdziæ warunki licencyjne pakietów,
ale nadal bardzo prosimy o~zg³aszanie zauwa¿onych pomy³ek.

Szósta edycja (lipiec 2001) zawiera³a aktualizacje ca³ego materia³u. G³ówn±
zmian± by³o wprowadzenie nowej koncepcji programów instalacyjnych: u¿ytkownik
mia³ odt±d mo¿liwo¶æ dok³adniejszego wyboru potrzebnych zestawów i~pakietów.
Zestawy dotycz±ce obs³ugi poszczególnych jêzyków zosta³y ca³kowicie
zreorganizowane, dziêki czemu wybór jednego z~nich nie tylko instalowa³
potrzebne makra i~fonty, ale tak¿e przygotowywa³ odpowiedni plik
\texttt{language.dat}.

\TL~7 (rok 2002) zawiera³ po raz pierwszy oprogramowanie dla \MacOSX{}
i,~jak zwykle, aktualizacjê wszelkich programów i~pakietów.
Wa¿nym zadaniem, które wykonano, by³o ujednolicenie plików ¼ród³owych
programów z~dystrybucj± te\TeX. W~programach instalacyjnych wprowadzono
mo¿liwo¶æ wyboru bardziej ogólnych, predefiniowanych zestawów pakietów
(m.in. dla u¿ytkowników francuskojêzycznych oraz polskich). Nowo¶ci±
by³o tak¿e wprowadzenie procedury aktualizacji map fontowych dla Dvips
i~Pdftex podczas instalacji oraz doinstalowywania pakietów fontowych.

W~2003~r., wraz z~nap³ywem aktualizacji i~dodatkowych nowych pakietów,
okaza³o siê, ¿e \TL{} nie mie¶ci siê na pojedynczym \CD.
Zmuszeni byli¶my podzieliæ \TL{} na trzy dystrybucje, które wydano
na \DVD{} i~dwóch p³ytkach \CD. Ponadto:

\begin{itemize*}
\item na ¿yczenie ,,\LaTeX{} team'' zmieniono standardowe u¿ycie
 programów \cmdname{latex} i~\cmdname{pdflatex}~-- korzysta³y
 one z~\eTeX{} (patrz str.~\pageref{text:etex});
\item za³±czono nowe fonty obwiedniowe Latin Modern, które zastêpuj±
 m.in. fonty EC (zawieraj±c komplet znaków europejskich), szczególnie
 do tworzenia poprawnych plików PDF;
\item usuniêto binaria dla platformy Alpha \acro{OSF} (poprzednio
 usuniêto tak¿e binaria dla \acro{HPUX}), niestety nie uda³o siê znale¼æ
 osób chêtnych do wykonania kompilacji;
\item zmieniono instalacjê w~systemach Windows, wprowadzaj±c po raz pierwszy
 zintegrowane ¶rodowisko pracy oparte na edytorze XEmacs;
\item potrzebne programy pomocnicze dla Windows (Perl, Ghost\-script,
 Image\-Magick, Ispell) instalowano w~strukturze katalogów
 instalacji \TL;
\item mapy fontowe, wykorzystywane przez programy \cmdname{dvips},
 \cmdname{dvipdfm} oraz \cmdname{pdftex}, generowano odt±d w~katalogu
 \dirname{texmf/fonts/map};
\item \TeX{}, \MF{} oraz \MP{} domy¶lnie pozwala³y wypisywaæ komunikaty
 na ekranie i~w~pliku .log, a~tak¿e w~operacjach \verb|\write| w~ich
 reprezentacji 8-bitowej, zamiast tradycyjnej notacji \verb|^^|;
 w~\TL{}~7 eksperymentalnie wprowadzono zale¿no¶æ przekodowania
 wyj¶cia programów od systemowej strony kodowej, obecnie ten pomys³
 zarzucono;
\item znacznie zmieniono niniejsz± dokumentacjê;
\item wreszcie, poniewa¿ numery wersji kolejnych edycji mog³y wprowadzaæ
 w~b³±d, postanowili¶my identyfikowaæ edycje \TL{} zgodnie z~rokiem
 wydania.
\end{itemize*}

\subsection{Edycja 2004}

Jak przy ka¿dej kolejnej wersji, w~2004 roku uaktualniono wiele pakietów
i~programów. Poni¿ej wymieniamy najbardziej istotne zmiany.

\begin{itemize}
\item Gdy mamy ju¿ lokalnie zaistalowane fonty, które korzystaj± z~w³asnych
plików \filename{.map} i/lub \filename{.enc}, \emph{nale¿y} przenie¶æ te
pliki w~nowe miejsce w~strukturze \filename{texmf/}.

Pliki \filename{.map} (map fontowych) s± obecnie wyszukiwane w~podkatalogach
\dirname{fonts/map} (w~ka¿dym drzewie \filename{texmf}), zgodnie ze ¶cie¿k±
okre¶lon± przez zmienn± \envname{TEXFONTMAPS}. Analogicznie, pliki
\filename{.enc} (przekodowañ fontów) s± obecnie wyszukiwane w~podkatalogach
\dirname{fonts/enc}, zgodnie ze ¶cie¿k± okre¶lon± przez zmienn±
\envname{ENCFONTS}. O~niew³a¶ciwie umieszczonych plikach tego typu
zostaniemy ostrze¿eni podczas uruchomienia programu \cmdname{updmap}.
Zmiany te wprowadzono w~celu uporz±dkowania struktury katalogów: wszystkie
pliki dotycz±ce fontów znajduj± siê obecnie w~ramach jednego podkatalogu
\dirname{fonts/}.

Metody radzenia sobie z~sytuacjami zwi±zanymi z~przej¶ciem na nowy uk³ad
katalogów omawia artyku³ \url{http://tug.org/texlive/mapenc.html}.

\item Do \TK\ \DVD{} dodano now± dystrybucjê dla Windows o~nazwie
pro\TeX{}t (opart± na \MIKTEX-u). Jest ona dostêpna tak¿e na odrêbnym \CD.
Choæ pro\TeX{}t nie bazuje na implementacji Web2C, stosuje uk³ad katalogów
zgodny z~\TDS (patrz czê¶æ~\ref{sec:struct-tl} na
str.~\pageref{sec:struct-tl}).

\item W ramach \TL{} dotychczasowe pojedyncze drzewo katalogów
\dirname{texmf} zosta³o rozdzielone na trzy mniejsze: \dirname{texmf},
\dirname{texmf-dist} i~\dirname{texmf-doc} (patrz
czê¶æ~\ref{sec:tld}, str.~\pageref{sec:tld}) oraz pliki \filename{README}
w~ka¿dym z~tych katalogów).

\item Wszystkie pliki makr wczytywane przez \TeX-a s±
obecnie umieszczone wy³±cznie w~podkalogu \dirname{tex} w~ramach
\dirname{texmf*}. Tym samym usuniêto zbêdne katalogi
\dirname{etex}, \dirname{pdftex}, \dirname{pdfetex} itp. i~uproszczono
metody wyszukiwania plików.

\item Pomocnicze skrypty wykonywalne, niezale¿ne od platformy
i~zwykle uruchamiane w~sposób automatyczny, s± obecnie
umieszczone w~nowym podkatalogu \dirname{scripts} w~ramach \dirname{texmf*}.
Znajdywane s± poleceniem \verb|kpsewhich -format=texmfscripts|.
Programy korzystaj±ce z tych skryptów mog± wymagaæ modyfikacji.
Patrz \CDref{texmf-doc/doc/english/tds/tds.html\#Scripts}
{\texttt{texmf-doc/doc/english/tds/tds.html\#Scripts}}.

\item Prawie wszystkie formaty traktuj± obecnie wiêkszo¶æ znaków
jako jawnie ,,wy¶wietlalne'' (\emph{printable}), nie za¶, jak by³o dotychczas,
konwertowane na \TeX-ow± notacjê \verb|^^|. Mo¿liwe jest to dziêki domy¶lnemu
wczytywaniu tablicy przekodowañ \filename{cp227.tcx}. Dok³adniej, znaki
o~kodach 32--256, HT, VT oraz FF s± traktowane dos³ownie podczas wy¶wietlania
komunikatów. Wyj±tkiem jest plain \TeX{} (tylko znaki z~zakresu 32--127
s± nie zmieniane), \ConTeXt{} (znaki z zakresu 0--255) oraz formaty bazuj±ce
na Omedze. Podobna domy¶lna w³a¶ciwo¶æ by³a wprowadzona w~\TL\,2003, ale
obecnie zosta³a zaimplementowana w~bardziej elegancki sposób i~z~wiêkszymi
mo¿liwo¶ciami indywidualnego dostosowania (patrz
\CDref{texmf/doc/web2c/web2c.html\#TCX-files}
{\texttt{texmf/doc/web2c/web2c.html\#TCX-files}}.
(Warto wspomnieæ, ¿e wczytuj±c Unicode \TeX{} mo¿e w~komunikatach b³êdów
pokazywaæ niekompletne sekwencje znaków, poniewa¿
zosta³ zaprojektowany ,,bajtowo''.) % hmmm, ca³y akapit by
                                     % o strumieniach we-wy?

\item Program \textsf{pdfetex} jest obecnie domy¶ln± ,,maszyn±'' dla
wiêkszo¶ci formatów (nie dotyczy to samego (plain) \textsf{tex}).
Domy¶lnie, gdy uruchamiamy polecenie \textsf{latex}, \textsf{mex}
itp., generowane s± pliki \acro{DVI}. Mo¿liwe jest jednak wykorzystanie
w~\LaTeX, \ConTeXt{} itp. m.in. w³a¶ciwo¶ci mikrotypograficznych
zaimplementowanych w~\textsf{pdftex}, a~tak¿e rozszerzonych cech \eTeX-a
(\OnCD{texmf-dist/doc/etex/base/}).

Oznacza to tak¿e, co warto podkre¶liæ, ¿e \emph{zalecane} jest u¿ycie
pakietu \pkgname{ifpdf} (który dzia³a zarówno z~plain, jak i~\LaTeX)
lub analogicznych makr. Zwyk³e sprawdzanie czy zdefiniowano \cs{pdfoutput}
b±d¼ kilka innych poleceñ pierwotnych mo¿e nie wystarczyæ do rozstrzygniêcia
czy nie jest generowany plik \acro{PDF}. W~tym roku podjêli¶my
wysi³ek by zachowaæ, najlepiej jak to mo¿liwe, kompatybilno¶æ
z~dotychczasowymi przyzwyczajeniami u¿ytkowników. Od przysz³ego roku
nale¿y siê spodziewaæ, ¿e \cs{pdfoutput} mo¿e byæ zdefiniowany nawet wtedy,
gdy generowany jest plik \acro{DVI}.

\item pdf\TeX\ (\url{http://pdftex.org}) posiada obecnie wiele nowych
cech:

 \begin{itemize*}

 \item \cs{pdfmapfile} i~\cs{pdfmapline} pozwalaj± okre¶liæ
 z~poziomu dokumentu u¿yte mapy fontowe, a~tak¿e pojedyncze
 dodatkowe wpisy w~tych mapach.

 \item mikrotypograficzne operacje z~fontami s± ³atwiejsze w u¿yciu;\\
 \url{http://www.ntg.nl/pipermail/ntg-pdftex/2004-May/000504.html}

 \item wszystkie parametry pracy pdf\TeX-a, dotychczas okre¶lane
 w~specjalnym pliku konfiguracyjnym \filename{pdftex.cfg}, musz± byæ
 teraz ustawiane poleceniami wbudowanymi, jak w~pliku
 \filename{pdftexconfig.tex}; plik \filename{pdftex.cfg}
 nie jest ju¿ w~ogóle wykorzystywany. Po zmianie \filename{pdftexconfig.tex}
 nale¿y na nowo wygenerowaæ pliki formatów (wci±¿ jednak u¿ytkownik ma
 pe³n± swobodê okre¶lania parametrów w~redagowanym dokumencie);

 \item wiêcej informacji zawarto w~podrêczniku pdf\TeX-a:
 \OnCD{texmf/doc/pdftex/manual}.

 \end{itemize*}

\item Polecenie \cs{input} w~programach \cmdname{tex},
 \cmdname{mf} oraz \cmdname{mpost} akceptuje obecnie nazwy
 plików ograniczone podwójnymi apostrofami, zawieraj±ce spacje i~inne
 znaki, np.:
\begin{verbatim}
\input "nazwa_pliku ze spacjami"   % plain
\input{"nazwa_pliku ze spacjami"}  % latex
\end{verbatim}
Wiêcej informacji zawiera podrêcznik Web2C: \OnCD{texmf/doc/web2c}.

\item \texttt{-output-directory} -- nowa opcja programów \cmdname{tex},
 \cmdname{mf} oraz \cmdname{mpost} -- pozwala na zapisanie wyniku pracy
 w~wyspecyfikowanym katalogu (np. mo¿emy uruchomiæ program \texttt{tex}
 z~plikiem znajduj±cym siê na dysku tylko do odczytu, za¶ wynik zapisaæ
 na dysku pozwalaj±cym na~to);

\item Rozszerzenie enc\TeX\ zosta³o szczê¶liwie w³±czone do Web2C.
 Aby uaktywniæ to rozszerzenie, nale¿y podczas generowania formatu
 u¿yæ opcji \optname{-enc}. Ogólnie mówi±c, enc\TeX\ obs³uguje
 przekodowanie wej¶cia i~wyj¶cia, w³±czaj±c tak¿e Unicode (\acro{UTF}-8)
 (patrz \OnCD{texmf-dist/doc/generic/enctex/} oraz
 \url{http://www.olsak.net/enctex.html}).

\item Dostêpny jest nowy program Aleph, który ³±czy cechy \eTeX\ i~\OMEGA.
 Póki co, dokumentacja jest znikoma (\OnCD{texmf-dist/doc/aleph/base}
 oraz \url{http://www.tex.ac.uk/cgi-bin/texfaq2html?label=aleph}).
 Format bazuj±cy na \LaTeX-u dla programu Aleph nazwano \textsf{lamed}.

\item Aktualna dystrybucja \LaTeX-a zosta³a zaopatrzona w~now± licencjê
\acro{LPPL}, obecnie w~pe³ni zgodn± i~aprobowan± przez zalecenia okre¶lone
w~licencji Debiana. O~nowo¶ciach i~uaktualnieniach mo¿na siê dowiedzieæ
przegl±daj±c pliki \filename{ltnews} w~\OnCD{texmf-dist/doc/latex/base}.

\item Do³±czono tak¿e program \cmdname{dvipng} konwertuj±cy pliki \acro{DVI}
do formatu graficznego \acro{PNG} (\OnCD{texmf/doc/man/man1/dvipng.1}).

\item W~porozumieniu i~z~pomoc± autora, Claudio Beccari, ograniczono
pakiet \pkgname{cbgreek} do zestawu fontów rozs±dnego rozmiaru. Usuniêto
sporadycznie u¿ywane fonty konturowe i~s³u¿±ce do prezentacji. Pe³en
zestaw jest oczywi¶cie nadal dostêpny z~serwerów \acro{CTAN}
(\url{http://www.ctan.org/tex-archive/fonts/greek/cb}).

\item Usuniêto program \cmdname{oxdvi}; jego funkcje obs³uguje
obecnie \cmdname{xdvi}.

\item Programy z~przedrostkiem \cmdname{ini} oraz \cmdname{vir}
(np. \cmdname{initex}), które zwykle by³y dowi±zaniami do programów
\cmdname{tex}, \cmdname{mf} i~\cmdname{mpost}, nie s± ju¿ dostêpne.
W~zupe³no¶ci wystarcza u¿ycie w~wierszu poleceñ opcji \optname{-ini}.

\item Dystrybucja nie zawiera binariów dla platformy \textsf{i386-openbsd}
(g³ównie z~powodu braku chêtnych do wykonania kompilacji).

\item W~systemie \textsf{sparc-solaris} nale¿y ustawiæ zmienn± systemow±
\envname{LD\_LIBRARY\_PATH}, aby uruchomiæ programy \pkgname{t1utils}.
Binaria by³y kompilowane w~C++, ale w~tym systemie brak jest standardowego
po³o¿enia bibliotek uruchomieniowych. Fakt ten by³ ju¿ wcze¶niej znany,
ale nie by³ dotychczas udokumentowany. Z~kolei dla systemu
\textsf{mips-irix} wymagana jest obecno¶æ bibliotek \acro{MIPS}pro 7.4.

\end{itemize}

\subsection{Edycja 2005}

Edycja ta przynios³a, jak zwykle, mnóstwo aktualizacji pakietów
i~programów. Struktura dystrybucji ustabilizowa³a siê, niemniej jednak
pojawi³o siê nieco zmian w~konfiguracji:

\begin{itemize}

\item Wprowadzono nowe skrypty \cmdname{texconfig-sys}, \cmdname{updmap-sys}
 i~\cmdname{fmtutil-sys}, których zadaniem jest modyfikowanie plików
 konfiguracyjnych w~g³ównych drzewach katalogów systemu. Dotychczasowe
 skrypty \cmdname{texconfig}, \cmdname{updmap} i~\cmdname{fmtutil}
 modyfikuj± obecnie pliki u¿ytkownika w~katalogu \dirname{$HOME/.texlive2005}.
 (Patrz czê¶æ~\ref{sec:texconfig}, str.~\pageref{sec:texconfig}).

\item Nowe zmienne ¶rodowiskowe \envname{TEXMFCONFIG}
 i~\envname{TEXMFSYSCONFIG} wskazuj± po³o¿enie drzew katalogów z~plikami
 konfiguracyjnymi, odpowiednio: u¿ytkownika i~systemu. Tak wiêc mo¿e okazaæ
 siê koniecznym przeniesienie w³asnych wersji \filename{fmtutil.cnf}
 i~\filename{updmap.cfg} w~odpowiednie miejsca. Inn± mo¿liwo¶ci± jest
 przedefiniowanie \envname{TEXMFCONFIG} lub \envname{TEXMFSYSCONFIG}
 w~pliku texmf.cnf. W~ka¿dym przypadku po³o¿enie tych plików i~przypisania
 \envname{TEXMFCONFIG} i~\envname{TEXMFSYSCONFIG} musz± byæ zgodne.
 (Patrz czê¶æ~\ref{sec:texmftrees}, str.~\pageref{sec:texmftrees}.)

\item W~wydaniu zesz³orocznym przy produkowaniu wynikowego pliku DVI
 \verb|\pdfoutput| i~podobne polecenia pozostawa³y niezdefiniowane, mimo
 ¿e u¿ywany by³ program \cmdname{pdfetex}. Zgodnie z~obietnic±,
 w~tym roku zarzucili¶my to rozwi±zanie, którego celem by³o zapewnienie
 kompatybilno¶ci. Z~tego powodu bêd± musia³y ulec zmianie te Twoje dokumenty,
 które u¿ywaj± \verb|\ifx\pdfoutput\undefined| do sprawdzania czy plik
 wynikowy ma byæ w~formacie PDF. Mo¿esz zastosowaæ pakiet \pkgname{ifpdf.sty},
 który dzia³a zarówno z~plain \TeX-em jak i~\LaTeX-em, albo zapo¿yczyæ
 zastosowane w~nim rozwi±zania.

\item W~wydaniu zesz³orocznym zmienili¶my wiêkszo¶æ formatów tak, aby na
 wyj¶ciu 8-bitowe znaki by³y reprezentowane przez same siebie (por.
 poprzednia czê¶æ). Nowy plik TCX o~nazwie \filename{empty.tcx} pozwala
 w~³atwy sposób uzyskaæ w~razie potrzeby oryginaln± notacjê (\verb|^^|),
 np.:

\begin{verbatim}
latex --translate-file=empty.tcx twojplik.tex
\end{verbatim}

\item Do³±czono nowy program \cmdname{dvipdfmx}, s³u¿±cy do konwersji DVI
 do PDF. Program jest aktywnie pielêgnowan± aktualizacj± programu
 \cmdname{dvipdfm}, który wci±¿ jest dostêpny, ale nie jest ju¿ polecany.

\item Nowe programy \cmdname{pdfopen} i~\cmdname{pdfclose} pozwalaj± na
 prze³adowanie plików PDF w~Adobe Acrobat Reader, bez konieczno¶ci ponownego
 uruchamiania programu. (Inne przegl±darki formatu PDF, jak \cmdname{xpdf},
 \cmdname{gv} i~\cmdname{gsview}, nigdy na tê przypad³o¶æ nie cierpia³y.)

\item Dla spójno¶ci, zmienne \envname{HOMETEXMF} i~\envname{VARTEXMF} zosta³y
 przemianowane odpowiednio na \envname{TEXMFHOME} i~\envname{TEXMFSYSVAR}.
 Istnieje równie¿ \envname{TEXMFVAR}, która przeznaczona jest domy¶lnie
 dla u¿ytkownika. Patrz te¿ punkt pierwszy, powy¿ej.

\end{itemize}

\subsection{Edycja 2007}
\label{sec:tlcurrent}

Najwiêksz± nowo¶ci± edycji lat 2006 i~2007 jest Xe\TeX{},
w~postaci programów \texttt{xetex} i~\texttt{xelatex}; patrz
\OnCD{texmf-dist/doc/xetex/XeTeX-reference.pdf} lub
\url{http://scripts.sil.org/xetex}.

W istotny sposób zosta³ zaktualizowany MetaPost, planuje siê tak¿e jego
dalszy rozwój (\url{http://tug.org/metapost/articles}); to samo dotyczy
pdf\TeX-a (\url{http://tug.org/applications/pdftex}).

Pliki formatów (pdf)TeX-a (\filename{.fmt}) oraz analogiczne dla MetaPosta
i~Meta\-Fonta s± obecnie zapisywane w~podkatalogach \dirname{texmf/web2c},
choæ sam ten katalog jest nadal przeszukiwany. Podkatalogi te maj± nazwê
zgodn± z~zastosowanym podczas generowania ,,silnikiem'', np.
\filename{tex}, \filename{pdftex} lub \filename{xetex}. Zmiana ta nie powinna
byæ zauwa¿alna w~typowym u¿yciu.

Program \texttt{tex} (plain) ju¿ nie analizuje pierwszego wiersza
rozpoczynaj±cego siê znakami \texttt{\%\&} aby ustaliæ jaki ma wczytaæ
format. Jest to zatem czysty, Knuthowy \TeX. \LaTeX\ i~wszystkie
pozosta³e formaty nadal analizuj± pierwszy wiersz z~\texttt{\%\&}.

Skrypty instalacyjne akcepuj± obecnie kilka zmiennych ¶rodowiska, co
umo¿liwia instalowanie wsadowe (nieinteraktywne) -- patrz
rozdzia³~\ref{sec:noninteractive-install}.

Oczywi¶cie, jak zwykle, w~okresie od ostatniego wydania wykonano setki innych
aktualizacji pakietów i programów. Kolejne aktualizacje mo¿na znale¼æ
tradycyjnie na \acro{CTAN} (\url{http://www.ctan.org}).

Drzewo ¼ród³owe \TL{} jest obecnie przechowywane w~Subversion. Przegl±danie
umo¿liwia standardowy interfejs www, a jego adres jest opublikowany
na stronie \url{http://tug.org.pl/texlive}.
Mimo i¿ nie widaæ efektów tej zmiany w koñcowej dystrybucji, mamy nadziejê,
¿e bêdzie to stabilne repozytorium oprogramowania dla rozwoju \TL{}
w~nadchodz±cych latach.

Na koniec, w~maju 2006~r. Thomas Esser og³osi³, ¿e zaprzestaje aktualizowania
dystrybucji te\TeX{} (\url{http://tug.org/tetex}).  W wyniku tego znacznie
wzros³o zainteresowanie \TL-em, szczególnie w¶ród dystrybutorów
\acro{GNU}/Linux-a. (W \TL{} zdefiniowano w przybli¿eniu równowa¿ny, nowy
schemat instalacyjny pod nazw± \texttt{tetex}.) Mamy nadziejê, ¿e
w~przysz³o¶ci doprowadzi to do takich ulepszeñ w~otoczeniu \TeX-owym, na
których wszyscy skorzystaj±.

\subsection{Przysz³e wersje}

\emph{Niniejsza dystrybucja nie jest doskona³a!} Planujemy kontynuowanie
wydawania nowych wersji i~chcieliby¶my, ¿eby zawiera³y one jeszcze wiêcej
pomocnej dokumentacji, wiêcej programów u¿ytkowych, lepsze programy
instalacyjne oraz (oczywi¶cie) stale ulepszany i~poprawiany katalog makr
i~fontów. Zadanie to jest wykonywane przez ciê¿ko pracuj±cych ochotników,
po¶wiêcaj±cych na to wiele swojego wolnego czasu. Wiele jeszcze pozosta³o do
zrobienia. Je¿eli mo¿esz pomóc, nie zastanawiaj siê i~przy³±cz siê do nas.

Prosimy o~przesy³anie poprawek, sugestii i~uzupe³nieñ oraz deklaracji
pomocy w~opracowywaniu kolejnych edycji na adres:\hfill\null
 %
\begin{quote}
\email{tex-live@tug.org} \\
\url{http://tug.org/texlive}
\end{quote}

%Uaktualnienia, og³oszenia i~wskazówki bêd± dostêpne na stronie
%\url{http://tug.org/texlive.html}.

\end{document}