summaryrefslogtreecommitdiff
path: root/Master/texmf-dist/doc/mex/base/mexinfo.pol
blob: 0e132aba19a191077a2e6c6a76b2b4b8122608e5 (plain)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
%% Plik w notacji prefiksowej (/a/c/e/l/n/o/s/x/z /A/C/E/L/N/O/S/X/Z, //)
%%  konwersja na dowolny ,,standard'' polskich liter patrz programy w:
%%  ftp://ftp.gust.org.pl/pub/TeX/tools/PL-konwertery/
----------------------------------------------------------------------------
MEXINFO.POL: plik informacyjny opisuj/acy pakiet MeX 1.05, 18 grudnia 1993 r.
niewielkie zmiany w dokumentacjach: 8 listopada 1997 r.
----------------------------------------------------------------------------

Co to jest MeX?
===============

MeX jest pakietem plik/ow do TeX-a i METAFONT-a.
TeX jest systemem sk/ladu drukarskiego, a METAFONT jest systemem
do generowania font/ow; oba zosta/ly stworzone przez prof. Donalda E. Knutha.

Wi/ekszo/s/c u/zytkownik/ow TeX-a wykorzystuje go wraz ze standardowym
oprogramowaniem: z pakietami makr o nazwach PLAIN oraz LaTeX. (Pakiety 
makr s/a te/z nazywane ,,formatami''.) MeX jest adaptacj/a format/ow PLAIN 
i LaTeX (v.209) do sk/ladu w j/ezyku polskim z uwzgl/ednieniem polskich 
zwyczaj/ow drukarskich.

Pakiet MeX sk/lada si/e z:

    -- font/ow (w postaci /xr/od/lowych plik/ow METAFONT-owych)
       zawieraj/acych polskie znaki diakrytyczne i dodatkowe u/zywane
       w j/ezyku polskim znaki cudzys/low/ow
    -- regu/l dzielenia wyraz/ow w j/ezyku polskim
    -- plik/ow makr TeX-owych (w wersji /xr/od/lowej), zwanych MeX i LaMeX,
       umo/zliwiaj/acych sk/lad tekst/ow w j/ezyku polskim.

Autorzy
=======

Fonty:
       Bogus/law Jackowski (BJ) i Marek Ry/cko (MR),
       konsultacja: Roman Tomaszewski

Formaty MeX i LaMeX (polska wersja pakiet/ow makr PLAIN i LaTeX209):
       MR & BJ.

Polskie wzorce dzielenia wyraz/ow:
       Hanna Ko/lodziejska (HK),
       BJ & MR.
       (Patrz ,,Historia powstania pakietu MeX'')

Zasady rozpowszechniania
========================

MeX jest dobrem wsp/olnym (ang. ,,public domain'').

Pakiet MeX mo/ze by/c rozpowszechniany wy/l/acznie w niezmienionej postaci 
i w komplecie zawieraj/acym wszystkie sk/ladaj/ace si/e na/n pliki (patrz
rozdzia/ly ,,Pliki'' oraz ,,Fonty PL'').  W szczeg/olno/sci musz/a 
znajdowa/c si/e w nim niezmienione pliki MEXINFO.ENG i MEXINFO.POL.

Rozpowszechnianie pakietu MeX jest dozwolone, a nawet wskazane.
Musi by/c jednak zachowany jeden z nast/epuj/acych warunk/ow:
  1. albo rozpowszechnianie jest bezp/latne
  2. albo rozpowszechnianie jest p/latne i w/owczas:
     a) mo/zna pobra/c jedynie op/lat/e manipulacyjn/a na pokrycie koszt/ow
        dystrybucji jasno stwierdzaj/ac, /ze nie jest to op/lata za produkt
        ani za licencj/e do jego u/zywania,
     b) op/lata manipulacyjna za udost/epnienie jednej dyskietki
        nie mo/ze przekroczy/c ceny tej dyskietki.

Pakiet MeX nie podlega gwarancji /zadnego rodzaju. Autorzy nie ponosz/a
odpowiedzialno/sci za konsekwencje jego u/zywania.

Ponadto u/zytkownik musi stosowa/c si/e do okre/slonych przez
D. E. Knutha regu/l dotycz/acych wykorzystania TeX-a, METAFONT-a
i zwi/azanego z nimi oprogramowania.

Jak kontaktowa/c si/e z autorami
==============================

Korespondencj/e do autor/ow mo/zna kierowa/c poprzez
Polsk/a Grup/e U/zytkownik/ow Systemu TeX ,,GUST''.

Bie/z/acy adres GUST-u:

Polska Grupa U\.zytkownik\'ow Systemu TeX ,,GUST''
Instytut Matematyki Uniwersytetu Gda\'nskiego
ul. Wita Stwosza 57
80-952 Gda\'nsk
POLAND
http://www.gust.org.pl

Wszelkie uwagi dotycz/ace pakietu MeX s/a mile widziane.

Historia powstania pakietu MeX
==============================

Pakiet MeX powsta/l w firmie ,,MacroSoft'' Sp. z o. o. w Warszawie.

Powsta/l na bazie poprzedniej polskiej adaptacji TeX-a, nosz/acej nazw/e
LeX. Sk/lada/ly si/e na ni/a pliki makr oraz rodzina font/ow P1. BJ & MR,
autorzy LeX-a, pracowali nad t/a wersj/a od listopada 1987 do grudnia 1989.
MeX jest udoskonalon/a wersj/a LeX-a, wykorzystuj/ac/a nowe mo/zliwo/sci 
TeX-a 3.x.

Zestaw wzorc/ow, zawieraj/acy regu/ly dzielenia polskich wyraz/ow
wykorzystany w formacie LeX zosta/l zaprojektowany i utworzony
przez HK w 1987, a przystosowany do formatu LeX, przetestowany
i uzupe/lniony -- przez BJ & MR w latach 1987--1989.

W firmie ,,MacroSoft'' Sp. z o. o. zosta/ly wykonane nast/epuj/ace prace:

 -- udoskonalenie regu/l dzielenia wyraz/ow i dostosowanie ich do nowych
    mo/zliwo/sci TeX-a 3.x -- HK, lipiec--sierpie/n 1991

 -- przej/scie od formatu LeX, wersja 1.75, do formatu MeX, wersja 1.01,
    oraz od font/ow P1 do font/ow PL, wersja 1.01 -- BJ & MR,
    pa/xdziernik 1991--luty 1992.

Autorzy dzi/ekuj/a firmie ,,MacroSoft'' za zapewnienie warunk/ow
umo/zliwiaj/acych wykonanie tych prac.

Wa/zniejsze zmiany od czasu powstania pakietu MeX 1.01
=====================================================

Wersja 1.03,  18 grudnia 1992 r.:
    -- wyeliminowano przykry b/l/ad z nieprawid/lowym zachowaniem makra
       \notin i makr pokrewnych (przepraszamy -- BJ & MR);
    -- dodano makra \emulateplain i \emulateLaTeX s/lu/z/ace do emulacji
       format/ow plain i LaTeX209 odpowiednio wewn/atrz format/ow MeX 
       i LaMeX;
    -- poprawiono dyskretyzacj/e niekt/orych polskich znak/ow;
    -- zmieniono kolejno/s/c czytania plik/ow w programach METAFONT-owych,
       tak aby nie by/lo konieczne tworzenie formatu CM.BAS;
    -- dokonano kilku innych, kosmetycznych zmian, g/l/ownie w komentarzach.

Wersja 1.05,  18 grudnia 1993 r.:
    -- wyeliminowano b/l/ad (przepraszamy -- BJ & MR), wskutek kt/orego
       niekt/ore znaki mia/ly przypisan/a nieprawid/low/a kategori/e, 
       mianowicie zbyt wiele znak/ow mia/lo kategori/e ,,litera'' 
       (\catcode=11); powodowa/lo to m. in., /ze w akcentowanym s/lowie 
       ,,r\^^Dole'' sygnalizowany by/l b/l/ad ,,nieznany symbol kontrolny 
       \^^Dole'', podczas gdy wszystko by/loby dobrze, gdyby znak ^^D
       nie mia/l kategorii ,,litera''; obecnie (na pocz/atku pracy MeX-a 
       lub LaMeX-a) znaki o kodach 0--127 maj/a kategorie dok/ladnie takie 
       same, jak w odpowiednich formatach angielskich, natomiast w/sr/od 
       znak/ow o kodach powy/zej 127 obowi/azuje nast/epuj/aca zasada: 
       znaki o kodach odpowiadaj/acych pozycjom polskich znak/ow 
       diakrytycznych w uk/ladzie PL maj/a kategori/e ,,litera'', 
       pozosta/le znaki maj/a kategori/e ,,inny'' (\catcode=12);
    -- pliki MFJ, jako zwi/azane z instalacj/a em-TeX-ow/a, zosta/ly
       umieszczone razem z plikami instalacyjnymi dla em-TeX-a
       (plik GPLMODES.MFJ zosta/l dostosowany do nowych wersji sterownik/ow
       Eberharda Matesa);
       pozosta/le pliki METAFONT-owe nie uleg/ly /zadnym zmianom
       i zachowa/ly dotychczasowy numer wersji (1.03);
    -- zrezygnowano z pakowania plik/ow do cel/ow dystrybucyjnych;
       w zwi/azku z tym nie ma potrzeby do/l/aczania programu LHa
       do zestawu dystrybucyjnego MeX-a.

Instalacja format/ow MeX i LaMeX
================================

Do rozpocz/ecia pracy z polsk/a wersj/a format/ow PLAIN oraz LaTeX (v.209)
niezb/edne jest utworzenie za pomoc/a wersji inicjalizacyjnej programu TeX
(INITEX) plik/ow MEX.FMT i LAMEX.FMT i umieszczenie ich w odpowiednim
miejscu zale/znym od u/zytego systemu operacyjnego i od implementacji TeX-a.
W plikach FMT zapami/etane s/a w skondensowanej postaci makra oraz regu/ly
przenoszenia wyraz/ow.

Przed utworzeniem plik/ow MEX.FMT i LAMEX.FMT u/zytkownik powinien 
przygotowa/c w miejscu dost/epnym dla TeX-a, np. w bie/z/acym katalogu, 
zestaw plik/ow /xr/od/lowych:
  MEX.TEX, LAMEX.TEX, MEX1.TEX, MEX2.TEX, MEXCONF.TEX, PLHYPH.TEX
oraz /xr/od/lowe wersje oryginalnych format/ow angielskoj/ezycznych
przystosowanych do TeX-a 3.x, tj.:
  PLAIN.TEX, LATEX.TEX, LPLAIN.TEX, LFONTS.TEX, HYPHEN.TEX.

(Pliki PLAIN.TEX i LFONTS.TEX zawieraj/a mi/edzy innymi list/e font/ow
wykorzystywanych przez angielskoj/ezyczne wersje format/ow PLAIN i LaTeX 
(v.209). W typowych wersjach plik/ow PLAIN.TEX i LFONTS.TEX wi/ekszo/s/c 
font/ow ma nazwy rozpoczynaj/acych si/e od ,,cm''. W czasie generacji 
plik/ow MEX.FMT i LAMEX.FMT przedrostek ,,cm'' zamieniany jest 
automatyczne na ,,pl'' -- nie myli/c z ,,p1'' -- i do plik/ow FMT s/a 
wbudowywane informacje o fontach PL. Plik/ow z fontami CM mo/ze w tym 
czasie w og/ole nie by/c w pami/eci.)

Spos/ob generowania plik/ow FMT zale/zy od systemu operacyjnego i od
implementacji TeX-a.

Wi/ekszo/s/c najnowszych implementacji TeX-a, w tym emTeX (autorstwa
Eberharda Mattesa), ma mo/zliwo/s/c automatycznej zamiany kod/ow znak/ow
czytanych z pliku na kody wewn/etrzne TeX-a. Pozwala to na wykorzystanie
pe/lni mo/zliwo/sci TeX-a przy jednoczesnym uniezale/znieniu si/e od sposobu
kodowania polskich liter w danej instalacji komputera.

W pakiecie MeX znajduj/a si/e pliki wsadowe (ang. batch files) s/lu/z/ace do
generowania plik/ow FMT pod kontrol/a systemu operacyjnego MS-DOS przy
u/zyciu emTeX-a (np. TEX386.EXE). Pliki te wykorzystuj/a tabele konwersji
zapisane w postaci /xr/od/lowej w plikach MAZ2PL.PCT, ISO2PL.PCT, LAT2PL.PCT
i WIN2PL.PCT a w postaci przygotowanej do pracy z INITEX-em w plikach 
MAZ2PL.TCP, ISO2PL.TCP, LAT2PL.TCP i WIN2PL.TCP. (Pliki TCP powstaj/a 
z plik/ow PCT po wykonaniu komendy MK-TCP.BAT.)

Je/sli u/zytkownik wykorzystuje kodowanie polskich liter w systemie Mazovia,
powinien utworzy/c pliki FMT za pomoc/a GM-MEX.BAT (generowanie MEX.FMT)
oraz GM-LAMEX.BAT (generowanie LAMEX.FMT) i odpowiednio:
kodowanie w ISO8859-2 (ISO LAtin2) -- GI-MEX.BAT oraz GI-LAMEX.BAT.
kodowanie w Latin 2 (CP852) -- GL-MEX.BAT oraz GL-LAMEX.BAT.
kodowanie w Windows (CP1250) -- GW-MEX.BAT oraz GW-LAMEX.BAT.

Utworzone w ten spos/ob pliki FMT nale/zy przenie/s/c do odpowiednich
kartotek.

Konfigurowanie format/ow
-----------------------

W momencie rozpocz/ecia pracy ze standardow/a konfiguracj/a format/ow MeX 
i LaMeX obowi/azuj/a nast/epuj/ace zasady opisane w pliku MEXCONF.TEX:

  1. bie/z/acym j/ezykiem jest j/ezyk polski,
  2. stosowanym uk/ladem polskich znak/ow diakrytycznych w fontach
     jest uk/lad PL (nie myli/c ze sposobem kodowania znak/ow
     w plikach wej/sciowych),
  3. obowi/azuj/acym sposobem notacji polskich znak/ow w plikach wej/sciowych
     jest notacja jednoznakowa (bezprefiksowa) -- zwykle jest to
     Mazovia lub Latin 2, zale/znie od stosowanej tabeli konwersji
     znak/ow wej/sciowych,
  4. obowi/azuj/acym sposobem spacjowania po znakach przestankowych jest
     \frenchspacing, tzn. wielko/s/c odst/ep/ow mi/edzywyrazowych nie zale/zy
     od tego jaki znak poprzedza odst/ep.

U/zytkownik mo/ze zmieni/c te zasady modyfikuj/ac plik MEXCONF.TEX 
(p. informacje zawarte w tym pliku).

Podr/ecznik U/zytkownika pakietu MeX
==================================

Polskie znaki diakrytyczne
--------------------------

W standardowej konfiguracji format/ow MeX i LaMeX polskie znaki diakrytyczne
zapisywane s/a jako zwyk/le znaki o kodach zale/znych od standardu
stosowanego na danym komputerze (zwykle Mazovia lub Latin 2). Pozwala to na
bardzo wygodne sk/ladanie tekst/ow z u/zyciem TeX-a: polskie litery widoczne
s/a na ekranie w trakcie przygotowywania tekstu, ponadto mo/zliwe jest
definiowanie polskich komend TeX-owych, jak np. \/swiat/lo, \/slad,
\/z/o/l/c, itp.

Niezale/znie od standardu kodowania polskich znak/ow mo/zliwe jest 
w formatach MeX i LaMeX w/l/aczenie za pomoc/a komendy \prefixing tzw. 
notacji prefiksowej. (Notacj/e bezprefiksow/a, obowi/azuj/aca na pocz/atku
przetwarzania ka/zdego dokumentu, przywraca komenda \nonprefixing.)

W notacji prefiksowej specyficznie polska litera, taka jak ,,/a'', ,,/s''
czy ,,/l'' zapisywana jest w pliku danych dla MeX-a za pomoc/a dw/och 
znak/ow, z kt/orych pierwszy to znak ,,//'' (,,ciach'', ang. slash). Litery
   /a  /c  /e  /l  /n  /o  /s  /x  /z   /A  /C  /E  /L  /N  /O  /S  /X  /Z
zapisywane s/a odpowiednio jako:
  //a //c //e //l //n //o //s //x //z  //A //C //E //L //N //O //S //X //Z

Poniewa/z znak // zosta/l w notacji prefiksowej wykorzystany do oznaczania
polskich liter, konieczna jest dodatkowa konwencja notacyjna pozwalaj/aca
uzyska/c w druku symbol ,,ciach''. W MeX-u przyj/eto naturaln/a zasad/e
reprezentowania znaku ,,ciach'' poprzez //// (2 znaki ,,ciach''). Mo/zna 
r/ownie/z u/zywa/c komendy \normalslash.

Nale/zy zwr/oci/c uwag/e, /ze oznaczenie //z, kt/ore mog/loby reprezentowa/c
albo ,,/z'' albo ,,/x'', zdecydowano przypisa/c literze ,,/z'' jako znacznie
cz/e/sciej u/zywanej (w bie/z/acym zdaniu u/zyta zosta/la pi/e/c razy, nie
licz/ac cytat/ow).  Litera ,,/x'' jest zapisywana w postaci //x, poniewa/z
klawisz ,,X'' zwykle s/asiaduje z klawiszem ,,Z'' i jest rzadko u/zywany 
w j/ezyku polskim.

UWAGI:

1. Podczas obowi/azywania notacji prefiksowej znak ,,//'' jest znakiem
   aktywnym (kategoria 13). /Swiadomie zrezygnowano ze stosowanego niekiedy
   sposobu uzyskiwania znak/ow diakrytycznych poprzez ligatury.

2. Nale/zy pami/eta/c, /ze w czasie pisania do pliku za pomoc/a komendy
   \write makra s/a rozwijane. Dotyczy to w szczeg/olno/sci makra ,,//'' 
   i trzeba na to zwraca/c uwag/e przy pisaniu do plik/ow, kt/ore maj/a 
   by/c potem czytane przez TeX-a. Format LaMeX automatycznie przejmuje 
   kontrol/e nad odpowiednim pisaniem i czytaniem standardowych plik/ow 
   pomocniczych (np. pliku ze spisem tre/sci).

Cudzys/lowy
----------

``Anglosaski'' spos/ob pisania cudzys/low/ow jest niezgodny z polskimi
zwyczajami. Polski cudzys/l/ow otwieraj/acy znajduje si/e na wysoko/sci
linii bazowej pisma i ma kszta/lt zbli/zony do dw/och przecink/ow.

Formaty MeX i LaMeX oraz fonty PL zosta/ly tak skonstruowane, /ze polski
cudzys/l/ow otwieraj/acy zapisuje si/e w pliku danych wej/sciowych jako dwa
przecinki, a cudzys/l/ow zamykaj/acy (podobnie jak w j/ezyku angielskim) jako
dwa apostrofy. To s/a w/la/snie ,,polskie'' cudzys/lowy.

Niekiedy w j/ezyku polskim u/zywany jest te/z drugi rodzaj cudzys/low/ow,
tzw. cudzys/lowy <<francuskie>>. Lewy francuski cudzys/l/ow oznaczany
jest dwoma znakami mniejszo/sci, a prawy dwoma znakami wi/ekszo/sci.

Przy zamianie znak/ow ,, '' << i >> na odpowiednie cudzys/lowy wykorzystywany
jest TeX-owy mechanizm ligatur. Informacje o ligaturach wbudowane s/a do
font/ow PL. W zestawie font/ow PL fonty stosowane do sk/ladu formu/l
matematycznych oraz fonty nieproporcjonalne (np. w/l/aczane komend/a \tt) nie
zawieraj/a jednak mechanizmu tworzenia ligatur zwi/azanych z cudzys/lowami.
Cudzys/lowy mo/zna wtedy pisa/c poprzez u/zycie komend \plqq, \prqq, \flqq
oraz \frqq (\plqq i \prqq oznaczaj/a odpowiednio lewe i prawe polskie
cudzys/lowy, \flqq i \frqq oznaczaj/a odpowiednio lewe i prawe francuskie
cudzys/lowy).

Dzielenie wyraz/ow
-----------------

Z punktu widzenia TeX-a zasady dzielenia wyraz/ow zale/z/a zar/owno od
j/ezyka, jak te/z od uk/ladu liter w bie/z/acym foncie. W zwi/azku z tym dla
TeX-a istnieje kilka ,,j/ezyk/ow polskich''. W konsekwencji je/sli
u/zytkownik prze/l/acza si/e na font o innym uk/ladzie (innych kodach)
polskich znak/ow diakrytycznych, to towarzyszy/c temu powinno prze/l/aczenie
TeX-a na inne regu/ly przenoszenia wyraz/ow.

Pakiet MeX przygotowany jest do pracy z fontami w uk/ladzie PL jako
podstawowymi oraz dodatkowo z fontami zawieraj/acymi polskie litery
w po/lo/zeniach zgodnych z kodem Mazovia, Latin 2 oraz P1.

Podczas tworzenia plik/ow MEX.FMT i LAMEX.FMT standardowo wbudowywane s/a
regu/ly przenoszenia wyraz/ow:
  a) w j/ezyku angielskim,
  b) w j/ezyku polskim dla u/zytkownik/ow stosuj/acych fonty w uk/ladzie PL.

U/zytkownik, zale/znie od wielko/sci dost/epnej pami/eci, mo/ze wbudowa/c do
formatu regu/ly przenoszenia dla innych uk/lad/ow polskich font/ow. Wystarczy
w tym celu dokona/c prostej modyfikacji pliku konfiguracyjnego MEXCONF.TEX.
Odpowiednie makra formatu MeX lub LaMeX automatycznie przeczytaj/a
odpowiedni/a liczb/e razy ten sam plik zawieraj/acy polskie regu/ly
przenoszenia (PLHYPH.TEX), za ka/zdym razem interpretuj/ac go w inny spos/ob.

Zale/znie od informacji wpisanych w pliku MEXCONF.TEX podczas generowania
plik/ow FMT, w czasie p/o/xniejszego sk/ladania tekst/ow, przy zmianie
uk/ladu fontu z polskimi znakami diakrytycznymi MeX (lub LaMeX) b/edzie
w/l/acza/l b/ad/x ZAKAZ przenoszenia wyraz/ow (je/sli odpowiednie wzorce nie
zosta/ly wbudowane) b/ad/x regu/ly przenoszenia odpowiednie dla tego uk/ladu.

Polskie regu/ly ortograficzne zalecaj/a by wyrazy /l/aczone, takie jak np.
,,d/zentelmen-w/lamywacz'', przenosi/c w nast/epuj/acy spos/ob:
   d/zentelmen-
   -w/lamywacz.
Dozwolony jest oczywi/scie podzia/l wewn/atrz pierwszego b/ad/x drugiego 
cz/lonu wyrazu, np.
   d/zen-
   telmen-w/lamywacz.

W j/ezyku angielskim nie powtarza si/e /l/acznika na pocz/atku drugiego
wiersza.  Z tego powodu w polskiej wersji zosta/la wprowadzona komenda \=,
kt/ora u/zyta w miejsce /l/acznika (d/zentelmen\=w/lamywacz) zapewnia
dzielenie s/l/ow z/lo/zonych zgodne z wy/zej opisan/a zasad/a.

UWAGA:
Poniewa/z w formatach PLAIN i LaTeX komenda \= oznacza akcent ,,macron'',
w formatach MeX i LaMeX wprowadzona zosta/la w to miejsce komenda \macron.

Uk/lady polskich font/ow
----------------------

Standardowym uk/ladem polskiego fontu jest uk/lad PL  (p. rozdzia/l 
,,Fonty PL'').  Dopuszczalne jest jednak stosowanie font/ow o innych 
ni/z PL uk/ladach polskich znak/ow, a nawet mieszanie r/o/znych uk/lad/ow 
w obr/ebie jednego dokumentu.  Mo/zliwe jest to dzi/eki komendzie \layout.

Nast/epuj/ace wywo/lania komendy \layout:
    \layout{pl}
    \layout{mazovia}
    \layout{latintwo}
    \layout{pone}
s/lu/z/a do przestawienia systemu MeX lub LaMeX do pracy z fontami
w uk/ladach odpowiednio:
         PL -- standardowy uk/lad PL
    Mazovia -- polskie znaki (w foncie!) w pozycjach takich jak w kodzie
               Mazovia, cudzys/l/ow otwieraj/acy -- kod 255
    Latin 2 -- polskie znaki (w foncie!) w pozycjach takich jak w kodzie
               Latin 2, cudzys/l/ow otwieraj/acy -- kod 255
         P1 -- uk/lad font/ow P1 (u/zywany dawniej z formatem LeX)

Wykonanie komendy \layout polega na:
    -- w przypadku w/l/aczania uk/ladu PL, kt/ory jest standardowym,
       wyr/o/znionym uk/ladem:
         * przypisanie polskim znakom diakrytycznym kategorii ,,litera'',
       w przypadku w/l/aczania uk/ladu innego ni/z PL:
         * przypisanie polskim znakom diakrytycznym kategorii ,,aktywny''
           i zdefiniowanie ich jako makr rozwijaj/acych si/e do odpowiednich
           liter,
    -- odpowiednia zmiana tablicy \sfcode,
    -- utworzenie tablic \uccode i \lccode zgodnych z uk/ladem fontu,
    -- przypisanie pozycjom polskich znak/ow w foncie odpowiednich kod/ow
       matematycznych,
    -- w/l/aczenie regu/l przenoszenia wyraz/ow w j/ezyku polskim
       zgodnych z uk/ladem fontu, je/sli takie regu/ly zosta/ly przeczytane
       podczas tworzenia pliku FMT -- patrz rozdzia/ly ,,Instalacja format/ow
       MeX i LaMeX'' oraz ,,Dzielenie wyraz/ow''; je/sli nie ma odpowiednich
       regu/l, w/l/aczany jest zakaz dzielenia wyraz/ow,
    -- nadanie odpowiedniego znaczenia symbolowi \polish; od tego momentu
       komenda \language\english mo/ze s/lu/zy/c do w/l/aczania angielskich
       regu/l dzielenia wyraz/ow, a komenda \language\polish do w/l/aczania
       dzielenia wyraz/ow w j/ezyku polskim wzgl/edem bie/z/acego uk/ladu 
       fontu,
    -- przypisanie nowego znaczenia notacji prefiksowej, gdyby by/la u/zywana
       (dzi/eki temu zawsze //a //c //e itp. odwo/luj/a si/e do pozycji 
       znak/ow w bie/z/acym uk/ladzie fontu), odpowiednio zmieniaj/a si/e 
       te/z znaczenia komend \plqq\prqq \flqq\frqq.

Nale/zy zwr/oci/c uwag/e, /ze komenda \layout przygotowuje tylko system MeX
lub LaMeX do pracy z fontami w odpowiednim uk/ladzie, nie w/l/acza jednak
samego fontu.

Zaleca si/e stosowanie makra \layout lokalnie (wewn/atrz nawias/ow
grupowych), ze wzgl/edy na brak komendy odwo/luj/acej zmiany spowodowane 
jego u/zyciem.

(Niezale/znie od obowi/azuj/acego uk/ladu fontu i zmieniaj/acego si/e wraz 
z tym uk/ladem znaczenia symbolu \polish, symbole \pllanguage,
\mazovialanguage, \latintwolanguage, \ponelanguage oznaczaj/a numery
j/ezyk/ow w sensie TeX-a, czyli numery odpowiednich regu/l dzielenia
wyraz/ow. Mo/zna wi/ec w razie potrzeby pisa/c \language\mazovialanguage itp.
Dla jednolito/sci przyj/eto, /ze symbol \englishlanguage oznacza to samo co
\english.)

Sk/ladanie formu/l matematycznych
-------------------------------

W formu/lach matematycznych jest bardzo niewiele element/ow
zale/znych od j/ezyka. R/ownanie $2x^2+3x-1=0$ wygl/ada tak samo w tek/scie
napisanym w j/ezyku polskim, jak i w tek/scie angielskim. Zwykle stosuje
si/e w matematyce jednoliterowe oznaczenia obiekt/ow matematycznych
i polskie znaki diakrytyczne nie s/a u/zywane do tego celu.

Pewne sytuacje wymagaj/a stosowania w matematyce nazw wieloliterowych.
Zar/owno w TeX-u, jak i w jego polskiej wersji nale/zy w takim przypadku
okre/sla/c jawnie nazw/e kroju pisma, kt/ore ma by/c u/zyte, na przyk/lad:
    $$\it obj/eto/s/c=wysoko/s/c \times szeroko/s/c \times g/l/eboko/s/c$$
Komenda \it jest poleceniem wykonywania sk/ladu kursyw/a tekstow/a (a nie
matematyczn/a).

Polskie litery mog/a by/c u/zywane w formu/lach matematycznych w indeksach
g/ornych i dolnych, np.:
 $$x_{\rm /srednie} = {{x_{\rm ma/le} + x_{\rm du/ze}} \over 2}$$

Je/sli w danym momencie obowi/azuje notacja prefiksowa, dotyczy ona r/ownie/z
formu/l matematycznych.

Stosowane w Polsce znaki mniejsze-r/owne i wi/eksze-r/owne r/o/zni/a si/e od
znak/ow w fontach CM zaprojektowanych przez D. E. Knutha (p. rozdzia/l
,,Fonty PL''). Fonty PL (/sci/slej PLSY) zawieraj/a odpowiednie znaki,
a uzyska/c je mo/zna za pomoc/a komend odpowiednio \xleq lub \xle oraz
\xgeq lub \xge.

W Polsce u/zywa si/e nazw ,,tg'', ,,ctg'', ,,tgh'' i ,,ctgh'' zamiast
,,tan'', ,,cot'', ,,tanh'' i ,,coth''. Formaty MeX i LaMeX zawieraj/a 
komendy \tg, \ctg, \tgh, oraz \ctgh do sk/ladania nazw tych funkcji 
w formu/lach matematycznych.  Dodatkowo wprowadzona zosta/la komenda 
\arc, kt/ora w po/l/aczeniu z takimi komendami jak \sin, \cos, itp. 
(\arc\sin, \arc\cos) umieszcza w sk/ladzie napis ,,arc sin'', 
,,arc cos'' z odpowiednio ma/lym odst/epem mi/edzy s/lowem ,,arc'' 
i nazw/a funkcji.

Polskie ,,style'' do formatu LaMeX
----------------------------------

W LaTeX209 styl dokumentu okre/slany jest komend/a \documentstyle. 
Parametrem tej komendy jest nazwa pliku zawieraj/acego opis tego stylu: 
article, report, book, letter itd.  Oryginalnych wersji tych plik/ow nie
mo/zna zastosowa/c do sk/ladu w j/ezyku polskim ze wzgl/edu na wstawiane
automatycznie angielskie s/lowa takie jak ,,Chapter'', ,,Figure'', 
,,Table of Contents'' itp.

Cz/e/sci/a pakietu MeX s/a specjalne wersje tych plik/ow, przystosowane do
sk/ladu tekst/ow w j/ezyku polskim lub angielskim. S/a to: iarticle, ibook,
iletter, imakeidx, iopenbib, iproc, ireport, ititlepa.  U/zycie jednego 
z tych styl/ow powoduje umieszczanie w sk/ladzie odpowiednich polskich 
s/l/ow takich jak ,,Rozdzia/l'', ,,Rysunek'', ,,Spis tre/sci'' itp. oraz 
sk/ladanie daty (automatycznie lub za pomoc/a komendy \today) po polsku.

Style iarticle, ireport itp. mog/a by/c u/zywane r/ownie/z do sk/ladania
tekst/ow w j/ezyku angielskim. Wymaga to u/zycia na pocz/atku dokumentu
komend:
   \captionsenglish \dateenglish
Polskie nazewnictwo przywracaj/a komendy
   \captionspolish \datepolish.

(Implementacja styl/ow iarticle, ireport itp. zosta/la oparta na pomys/lach
H. Partla i J. Schroda, wykorzystanych w niemieckiej wersji LaTeX-a.)

Komendy s/lu/z/ace do sk/ladania nazw format/ow MeX i LaMeX
-----------------------------------------------------------

W formatach MeX i LaMeX komenda \MeX s/lu/zy do z/lo/zenia nazwy ,,MeX''
z u/zyciem liter z bie/z/acego fontu.

W formacie LaMeX komenda \LaMeX s/lu/zy do z/lo/zenia nazwy ,,LaMeX''
krojem pisma \rm odpowiedniej wielko/sci.

Fonty PL (polskie rozszerzenie font/ow CM)
=========================================

  0. Fonty PL przeznaczone s/a do sk/ladania polskich lub polsko-angielskich
     tekst/ow przy u/zyciu format/ow MeX i LaMeX. Obecnie mog/a te/z by/c do
     sk/ladu przy u/zyciu pakietu PLaTeX polonizuj/acego LaTeX2e (autorstwa
     Mariusza Olko i Marcina Woli/nskiego):
         ftp:////ftp.gust.org.pl//pub//TeX//language//polish//platex-1.0.zip
     lub ftp:////ftp.dante.de//tex-archive//language//polish//platex-1.0.zip

     Autorzy starali si/e zachowa/c ,,ducha CM-/ow'' przy projektowaniu
     polskich znak/ow diakrytycznych. Np. przekre/slenie ma/lej litery
     ,,/l'' zosta/lo nieco tylko powi/ekszone w stosunku do przekre/slenia
     font/ow rodziny CM (METAFONT-owy program ,,Cross for Polish l and L''
     w pliku ACCENT.MF) umieszczanego w sk/ladzie komendami TeX-owymi
     \l oraz \L, chocia/z w niekt/orych fontach autorzy ch/etnie
     widzieliby przekre/slenie znacznie wyra/xniejsze. Podobnie podci/ecia
     wstawiane automatycznie pomi/edzy znakami (implicit kerns) by/ly
     dodawane raczej ostro/znie. Np. zdaniem autor/ow podci/ecie mi/edzy
     polskim otwieraj/acym cudzys/lowem (,,) a liter/a ,,W'' b/ad/x ,,T'' 
     mog/loby by/c znacznie wi/eksze, gdyby nie to, /ze w fontach CM nie 
     ma /zadnego podci/ecia mi/edzy liter/a ,,A'' a cudzys/lowem 
     zamykaj/acym ('').

     Fonty PL, podobnie jak macierzyste fonty CM, projektowane by/ly
     pod k/atem zastosowa/n profesjonalnych, tzn. urz/adze/n o wi/ekszych
     rozdzielczo/sciach. Tym niemniej sporo wysi/lku w/lo/zono w prawid/low/a
     dyskretyzacj/e przy ma/lych rozdzielczo/sciach (dla potrzeb wydruk/ow
     testowych na drukarkach mozaikowych 9- i 24-ig/lowych). Gdyby mimo
     to u/zytkownik mia/l inne zdanie ni/z METAFONT na temat dyskretyzacji,
     w pakiecie emTeX autorstwa Eberharda Mattesa znajduje si/e program
     o nazwie PKEDIT pozwalaj/acy r/ecznie korygowa/c wygenerowane za pomoc/a
     METAFONT-a mapy bitowe.

  1. Fonty PL stanowi/a rozszerzenie standardowego zestawu rodziny
     Computer Modern (CM) o polskie znaki diakrytyczne i bazuj/a na tych
     samych plikach parametrycznych co fonty rodziny CM. Zmiany parametr/ow
     odbiegaj/ace zbyt daleko od standardu zaproponowanego przez D. E. Knutha
     mog/a spowodowa/c nieoczekiwane efekty (do b/l/edu w trakcie oblicze/n
     w/l/acznie). Przyk/ladowo, za/lo/zone zosta/lo, /ze kursywa i grotesk
     wykluczaj/a si/e.

     Uk/lad font/ow PL charakteryzuje si/e tym, /ze znaki o kodach < 128
     s/a identyczne ze znakami rodziny CM, natomiast polskim znakom
     diakrytycznym przypisane zosta/ly kody > 127 (innych cech TeX-a 3.x
     nie wykorzystuje si/e). Polskie znaki diakrytyczne maj/a kody zgodne
     z uk/ladem ECM (Extended Computer Modern, Cork encoding), natomiast 
     cudzys/lowy maj/a kody niestandardowe (w ECM cudzys/lowy maj/a 
     kody < 127):

               /A -- 129     /a -- 161
               /C -- 130     /c -- 162
               /E -- 134     /e -- 166
               /L -- 138     /l -- 170
               /N -- 139     /n -- 171
               /O -- 211     /o -- 243
               /S -- 145     /s -- 177
               /X -- 153     /x -- 185
               /Z -- 155     /z -- 187

              << (francuski cudzys/l/ow otwieraj/acy) -- 174
              >> (francuski cudzys/l/ow zamykaj/acy)  -- 175
              ,, (polski cudzys/l/ow otwieraj/acy)    -- 255

      Uwagi:
        * Fonty matematyczne PLMI, PLMIB oraz PLEX nie zawieraj/a polskich
          znak/ow diakrytycznych i nie r/o/zni/a si/e od odpowiednich font/ow CM;
          przedrostki CM zosta/ly zmienione na PL jedynie dla zachowania
          jednorodno/sci.
        * Podobnie font PLTEX10 to po prostu font CMTEX10 ze zmienion/a dla
          jednolito/sci nazw/a; font CMTEX10 odzwierciedla uk/lad klawiatury
          na komputerze u/zywanym przez profesora Knutha (D. E. Knuth,
          ,,Computer Modern Typefaces'', str. 568), tym samym nie powinien
          raczej zawiera/c polskich znak/ow diakrytycznych.
        * Fonty PLSY zosta/ly poszerzone (w stosunku do CMSY) o znaki
          ,,wi/eksze-r/owne'' i ,,mniejsze-r/owne'' odpowiadaj/ace
          polskim zwyczajom drukarskim (dolna kreska sko/sna zamiast
          poziomej); na konieczno/s/c takiego rozszerzenia zwr/oci/l
          uwag/e p. W/lodzimierz J. Martin; majusku/ly kaligraficzne tych
          font/ow (opisane w pliku CALU.MF) nie zosta/ly uzupe/lnione
          o polskie znaki diakrytyczne.

  2. Jedynymi znakami ,,polskimi'' dost/epnymi poprzez ligatury s/a
     cudzys/lowy (,, << >>). Polskie znaki diakrytyczne s/a dost/epne
     albo bezpo/srednio, albo za pomoc/a komendy realizowanej przez
     ,,aktywny ciach'' (//a //c //e //l //n //o //s //x //z //A //C 
     //E //L //N //O //S //X //Z) zaprogramowanej w formatach MeX i LaMeX 
     (p. opis u/zywania format/ow MeX i LaMeX). Istniej/a zasadnicze powody, 
     dla kt/orych autorzy nie wykorzystali do tego celu ligatur.

  3. Ze wzgl/edu na ograniczenie liczby r/o/znych wysoko/sci znak/ow w foncie 
     do 15 niezerowych, zrezygnowano z kusz/acego wype/lniania ,,g/ornej 
     po/l/owki'' fontu. Ponadto w programach METAFONT-owych podj/ete zosta/ly 
     zabiegi maj/ace na celu minimalizacj/e liczby r/o/znych wysoko/sci. 
     Niestety, mimo to w niekt/orych przypadkach liczba r/o/znych niezerowych 
     wysoko/sci przekracza 15. W takiej sytuacji METAFONT automatycznie 
     zmienia niekt/ore spo/sr/od wysoko/sci. Oznacza to, /ze w pewnych 
     (bardzo z/lo/sliwych i -- miejmy nadziej/e -- niezwykle rzadkich) 
     przypadkach mo/ze si/e zdarzy/c, /ze tekst czysto angielski z/lo/zony 
     fontami PL zostanie inaczej prze/lamany na strony ni/z tekst z/lo/zony 
     fontami CM.

  4. Starano si/e unika/c wprowadzania dodatkowych parametr/ow, co jednak
     nie zawsze by/lo mo/zliwe. Szczeg/o/ly dotycz/ace mo/zliwo/sci zmiany
     zachowania domy/slnego opisane s/a w pliku PL_DOD.MF. Przyk/lady u/zycia
     opcjonalnych parametr/ow zmieniaj/acych zachowanie domy/slne znale/x/c
     mo/zna w plikach /xr/od/lowych font/ow PLB10, PLBX5, PLBX6, PLBX7, 
     PLBX8, PLCSC10, PLDUNH10, PLFI10, PLFF10, PLITT10, PLR5, PLR6, PLR7, 
     PLR8, PLR9, PLR12, PLR17, PLSL8, PLSL9, PLSL12, PLSSQ8, PLSSQI8, 
     PLTCSC10, PLTI7, PLTI8, PLTI12 oraz PLVTT10.

  5. Programy opisuj/ace polskie znaki diakrytyczne zosta/ly oparte na
     odpowiednich programach rodziny CM. Opisy polskich znak/ow
     diakrytycznych stanowi/a niezale/zne programy, co jest zgodne
     z og/oln/a filozofi/a program/ow rodziny CM (mo/zna by np. 
     zapami/etywa/c mapy bitowe liter ,,A'', ,,C'', ,,a'', ,,c'', ..., 
     itd., i te mapy bitowe modyfikowa/c; z takiego podej/scia i mu 
     podobnych zrezygnowano).

     Nieco trickowe rozwi/azanie zastosowano w celu unikni/ecia duplikowania
     plik/ow parametrycznych (PLB10, PLBX10, ..., itd.). Wykorzystano tu
     METAFONT-ow/a zmienn/a ,,jobname'' do czytania odpowiednich plik/ow
     parametrycznych rodziny CM. Pliki te powinny znajdowa/c si/e w kartotece
     przeszukiwanej przez METAFONT-a w trakcie realizacji komendy ,,input''.

  6. Program dla polskiego cudzys/lowu otwieraj/acego zaczerpni/ety zosta/l
     z program/ow rodziny CM. Natomiast kszta/lt cudzys/low/ow francuskich
     zosta/l zaprojektowany i zaprogramowany ,,od zera''.

  7. Pierwsz/a i najwa/zniejsz/a faz/a pracy nad fontami PL by/lo 
     zaprojektowanie i zaprogramowanie kszta/lt/ow polskich znak/ow 
     diakrytycznych w sze/sciu podstawowych krojach: PLR, PLSS, PLBX, PLSSBX, 
     PLTT oraz PLTI (stopnie pisma od 5 do 17 punkt/ow).

     Tym etapem pracy opiekowa/l si/e troskliwie p. Roman Tomaszewski,
     wybitny polski typograf, cz/lonek zarz/adu Mi/edzynarodowego
     Stowarzyszenia Typograficznego ATypI i zarazem przewodnicz/acy Polskiego
     Oddzia/lu ATypI. Autorzy s/a mu g/l/eboko wdzi/eczni za /zyczliwe 
     wspieranie sw/a wiedz/a i do/swiadczeniem prac projektowych nad 
     fontami PL.

     Pan Roman Tomaszewski zmar/l w grudniu 1992 roku.

  8. Akcenty nad minusku/lami ,,/c'' ,,/n'' ,,/o'' ,,/s'' ,,/x''  s/a takie 
     same jak wstawiany TeX-ow/a komend/a \' akcent ,,acute'', tyle /ze 
     w niekt/orych przypadkach s/a nieco przesuni/ete w poziomie. Natomiast 
     akcenty nad majusku/lami ,,/C'' ,,/N'' ,,/O'' ,,/S'' ,,/X''  s/a 
     wprawdzie konstruowane w oparciu o akcent ,,acute'', ale s/a nieco 
     ,,sp/laszczone'' (w przypadku odmian szeryfowych jest to zwyk/ly obr/ot, 
     natomiast w przypadku odmian bezszeryfowych -- obr/ot po/l/aczony 
     z pewn/a modyfikacj/a, ze wzgl/edu na konieczno/s/c zachowania poziomego 
     po/lo/zenia g/ornej i dolnej kraw/edzi akcentu oraz optycznej grubo/sci 
     kreski akcentowej). Wyj/atkowo w karykaturalnie smuk/lym foncie PLDUNH10 
     akcent nad minusku/lami i majusku/lami jest pochylony tak samo.

     Powy/zsze zabiegi s/a zgodne z regu/lami sztuki typograficznej, 
     powoduj/a natomiast, /ze akcenty k/ladzione za pomoc/a TeX-owej komendy 
     \accent mog/a si/e istotnie r/o/zni/c od akcentowanych majusku/l 
     w fontach PL.

  9. Akcent nad literami ,,/z'' oraz ,,/Z'' jest taki sam jak kropka nad
     liter/a ,,i'', czyli inny ni/z akcent wstawiany przez TeX-a (za pomoc/a
     komendy \.). W literze ,,/z'' jest tak/ze umieszczony na tej samej
     wysoko/sci co kropka nad ,,i'' (oczywi/scie nie w foncie kapitalikowym).
     Dzi/eki temu w s/lowach takich jak ,,gwi/zd/ze'' czy ,,ni/zej'' kropka
     zachowuje t/e sam/a wysoko/s/c. Niestety, w niekt/orych fontach rodziny
     CM kropka nad ,,i'' jest stanowczo za ma/la (np. CMTT), co powoduje,
     /ze warto/s/c optyczna kropki nad ,,/z'' oraz ,,/Z'' jest te/z czasami 
     zbyt ma/la. Z powi/ekszenia kropki zrezygnowano, uznaj/ac jej wielko/s/c
     za cech/e font/ow CM.

 10. Przekre/slenie litery ,,/L'' jest znacznie wi/eksze od przekre/slenia
     litery ,,/l'', a przekre/slenie litery ,,/l'' jest z kolei wi/eksze od
     przekre/slenia w fontach rodziny CM (p. punkt 0 powy/zej).

 11. ,,Ogonki'' pod literami  ,,/A'' ,,/E'' ,,/a'' ,,/e''  budowane s/a za
     pomoc/a stosunkowo skomplikowanego algorytmu, ale geometria
     ogonka jest bardzo prosta: zewn/etrzna i wewn/etrzna kraw/ed/x to
     pojedyncze segmenty krzywych B\`eziera. Ogonki takie -- jak
     pokazuje do/swiadczenie -- s/a najzgrabniejsze.

     Opcjonalne parametry dodatkowe wp/lywaj/ace na kszta/lt ogonk/ow
     opisane s/a w pliku PL_DOD.MF.

 12. Polskie znaki diakrytyczne nie s/a przeznaczone do u/zywania jako
     znaki matematyczne, dlatego w programach opisuj/acych te znaki
     pomini/eta zosta/la komenda ,,math_adjust''.

 13. Podci/ecia wstawiane automatycznie mi/edzy znakami (implicit kerns)
     s/a w zasadzie takie same dla polskich znak/ow diakrytycznych jak dla
     odpowiednich liter alfabetu /laci/nskiego, z pewnymi wszak/ze wyj/atkami
     (p. pliki POLAN.MF, POLKUR.MF oraz POLKAP.MF); podobnie rzecz si/e ma
     z korekt/a italikow/a wstawian/a za polskimi znakami diakrytycznymi.

 14. Dla tych, kt/orzy chcieliby wydrukowa/c /xr/od/la METAFONT-owe w postaci
     sformatowanej za pomoc/a programu MFT, do/l/aczony jest odpowiedni
     format o nazwie PL.MFT. Format ten jest przygotowany do sk/ladania
     z u/zyciem font/ow rodziny CM; je/sli u/zytkownik zamieni/l ju/z 
     wszystkie CM-y na fonty PL, musi odpowiednio zmieni/c nazwy font/ow 
     w plikach PL.MFT oraz MFTMAC.TEX (plik MFTMAC.TEX znale/x/c mo/zna 
     np. w pakiecie emTeX E. Mattesa lub 
     ftp://ftp.gust.org.pl/pub/TeX/macros/generic/plain/base/mftmac.tex).

 15. /Xr/od/la METAFONT-owe obejmuj/a nast/epuj/ace pliki (zak/lada si/e, 
     /ze u/zytkownik posiada komplet plik/ow /xr/od/lowych rodziny CM):

     a) pliki zawieraj/ace opisy polskich znak/ow diakrytycznych:

          PL_CUD.MF      PL_DOD.MF      PL_MLK.MF
          PL_DL.MF       PL_ML.MF       PL_SYM.MF

     b) pliki steruj/ace:

          POLAN.MF   -- odpowiednik pliku ROMAN.MF
          POLKAP.MF  -- odpowiednik pliku CSC.MF
          POLKUR.MF  -- odpowiednik pliku TEXTIT.MF
          POLMAT.MF  -- odpowiednik pliku MATHSY.MF
          POLTYT.MF  -- odpowiednik pliku TITLE.MF

     c) pliki parametryczne rodziny PL:

          PLBSY10.MF     PLMI10.MF      PLSSBI36.MF    PLSY5.MF
          PLBXSL10.MF    PLMI12.MF      PLSSBI48.MF    PLSY6.MF
          PLBXTI10.MF    PLMI5.MF       PLSSBX10.MF    PLSY7.MF
          PLBX10.MF      PLMI6.MF       PLSSBX36.MF    PLSY8.MF
          PLBX12.MF      PLMI7.MF       PLSSBX48.MF    PLSY9.MF
          PLBX5.MF       PLMI8.MF       PLSSDC10.MF    PLTCSC10.MF
          PLBX6.MF       PLMI9.MF       PLSSDC40.MF    PLTEX10.MF
          PLBX7.MF       PLR10.MF       PLSSI10.MF     PLTEX8.MF
          PLBX8.MF       PLR12.MF       PLSSI12.MF     PLTEX9.MF
          PLBX9.MF       PLR17.MF       PLSSI17.MF     PLTI10.MF
          PLB10.MF       PLR5.MF        PLSSI8.MF      PLTI12.MF
          PLCSC10.MF     PLR6.MF        PLSSI9.MF      PLTI7.MF
          PLDUNH10.MF    PLR7.MF        PLSSQI8.MF     PLTI8.MF
          PLEX10.MF      PLR8.MF        PLSSQ8.MF      PLTI9.MF
          PLEX9.MF       PLR9.MF        PLSS10.MF      PLTT10.MF
          PLFF10.MF      PLSLTT10.MF    PLSS12.MF      PLTT12.MF
          PLFIB8.MF      PLSL10.MF      PLSS17.MF      PLTT8.MF
          PLFI10.MF      PLSL12.MF      PLSS8.MF       PLTT9.MF
          PLINCH.MF      PLSL8.MF       PLSS9.MF       PLU10.MF
          PLITT10.MF     PLSL9.MF       PLSY10.MF      PLVTT10.MF
          PLMIB10.MF     PLSSBI10.MF

     d) dodatkowe pliki parametryczne:

        * CMSSBI10.MF (odwo/luj/a si/e do/n pliki PLSSBI10, PLSSBI36 
          i PLSSBI48)

        * CMBX11.MF, CMR11.MF, CMSL11.MF, CMTI11.MF (te pliki s/lu/zy/ly
          do generowania u/zywanych poprzednio 11-punktowych font/ow P1)

        * DLR10 -- przyk/ladowy plik s/lu/z/acy do generowania fontu
          PLR10 at 10dd (w jednostkach przyj/etych w polskim drukarstwie)

     e) plik pomocniczy wczytywany podczas przetwarzania przez METAFONT-a
        plik/ow parametrycznych PL:

          FIK_MIK.MF

     f) plik zawieraj/acy opis trybu generowania font/ow dla 
        fotona/swietlarek Linotronic 100 i Linotronic 300; tre/s/c 
        tego pliku nale/zy wkopiowa/c do pliku LOCAL.MF przed generowaniem 
        format/ow bazowych (PLAIN.BAS i CM.BAS) za pomoc/a inicjalizacyjnej 
        wersji METAFONT-a (INIMF):

          LINOMODE.MF

 16. Generowanie font/ow PL

     Konkretnym implementacjom METAFONT-a towarzyszy na og/o/l oprogramowanie
     u/latwiaj/ace generowanie font/ow. Do pakietu MeX do/l/aczone zosta/ly 
     pliki z danymi dla programu MFJOB, obs/luguj/acego generowanie font/ow 
     z u/zyciem emMETAFONT-a (szczeg/o/ly mo/zna znale/x/c w dokumentacji 
     pakietu E. Mattesa emTeX). S/a to:

       G180PL.MFJ   dane do generowania font/ow PL dla drukarek 24-ig/lowych

       G240PL.MFJ   dane do generowania font/ow PL dla drukarek 9-ig/lowych

       G300PL.MFJ   dane do generowania font/ow PL dla drukarek laserowych

       GPLMODES.MFJ plik wczytywany przy przetwarzaniu plik/ow G180PL.MFJ,
                       G240PL.MFJ i G300PL.MFJ przez program MFJOB.EXE


Pliki
=====

Pakiet MeX sk/lada si/e z nast/epuj/acych grup plik/ow:

    1. Pliki dokumentacyjne//informacyjne
    2. Pliki TeX-owe
    3. Pliki METAFONT-a

Poni/zej przedstawiamy list/e wszystkich plik/ow sk/ladaj/acych si/e na
pakiet MeX-a. Podkre/slamy raz jeszcze, /ze pakiet MeX mo/ze by/c
rozpowszechniany tylko tak, jak zosta/l przygotowany -- musi by/c kompletny 
i niezmieniony. Dotyczy to r/ownie/z plik/ow dokumentacyjnych//informacyjnych.
(patrz ,,Zasady rozpowszechniania'').

  1. Pliki dokumentacyjne//informacyjne

          MEXINFO.POL -- plik, kt/ory jest w/la/snie czytamy
          MEXINFO.ENG -- analogiczny tekst w j/ezyku angielskim

  2. Pliki TeX-owe

     Pliki makr:
     ----------

             MEX.TEX -- polska wersja pakietu makr PLAIN.TEX
           LAMEX.TEX -- polska wersja pakietu makr LPLAIN.TEX
            MEX1.TEX -- pomocniczy plik wej/sciowy MeX-a i LaMeX-a
            MEX2.TEX -- pomocniczy plik wej/sciowy MeX-a i LaMeX-a
         MEXCONF.TEX -- plik konfiguracyjny MeX-a i LaMeX-a
          PLHYPH.TEX -- polskie regu/ly dzielenia wyraz/ow

     Wej/sciowe pliki filtruj/ace do emTeX-a (do implementacji TeX-a
     -------------------------------------------------------------
                        wykonanej przez E. Mattesa):
                       ----------------------------

                MAZ2PL.PCT -- tabela konwersji kod/ow Mazovii na kody PL
                LAT2PL.PCT -- tabela konwersji kod/ow Latin 2 na kody PL
                ISO2PL.PCT -- tabela konwersji kod/ow ISO8859-2 na kody PL
                WIN2PL.PCT -- tabela konwersji kod/ow CP1250 na kody PL
    MAZ2PL.TCP, ISO2PL.TCP, LAT2PL.TCP, WIN2PL.TCP -- j.w., posta/c 
                              przygotowana do pracy z INITEX-em
                MK-TCP.BAT -- plik wsadowy do tworzenia tablic konwersji
                              w postaci plik/ow TCP

    Pliki wsadowe systemu DOS (ang. batch file) do generowania plik/ow
    -----------------------------------------------------------------
                          MEX.FMT i LAMEX.FMT:
                         ---------------------

         GM-MEX.BAT -- generuje MEX.FMT    (+ Mazovia)
         GI-MEX.BAT -- generuje MEX.FMT    (+ ISO8859-2)
         GL-MEX.BAT -- generuje MEX.FMT    (+ CP852)
         GW-MEX.BAT -- generuje MEX.FMT    (+ CP1250)
       GM-LAMEX.BAT -- generuje LAMEX.FMT  (+ Mazovia)
       GI-LAMEX.BAT -- generuje LAMEX.FMT  (+ ISO8859-2)
       GL-LAMEX.BAT -- generuje LAMEX.FMT  (+ CP852)
       GW-LAMEX.BAT -- generuje LAMEX.FMT  (+ CP1250)

    Dodatkowe pliki do LaMeX-a (style):
    ----------------------------------

       IARTICLE.STY     IMAKEIDX.STY      IREPORT.STY
       IBOOK.STY        IOPENBIB.STY      ITITLEPA.STY
       ILETTER.STY

 3. Pliki METAFONT-owe opisane zosta/ly w cz/e/sci po/swi/econej fontom PL.


Podzi/ekowania
=============

Bardzo wiele os/ob przyczyni/lo si/e do szcz/e/sliwego zako/nczenia prac nad
d/lugo trwaj/acym projektem adaptacji TeX-a do j/ezyka polskiego. Wymienienie
tu wszystkich, kt/orzy nam pomogli, jest po prostu niemo/zliwe. Tym niemniej
czujemy si/e zobowi/azani szczeg/olnie serdecznie podzi/ekowa/c
nast/epuj/acym osobom:

    Andrzej Blikle
    W/lodzimierz Bzyl
    Jacek Leszczy/lowski
    Marian /Lakomy
    W/lodzimierz J. Martin
    Frank Mittelbach
    Gra/zyna Nowak
    Andrzej Odyniec
    Piotr Pianowski
    Tomasz Przechlewski
    Stanis/law Szczyci/nski
    Roman Tomaszewski
    Stanis/law Wawrykiewicz.