1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
|
Typografie wordt meestal toegepast om het doel en de inhoud van een
tekst te ondersteunen. Een tekst moet bijvoorbeeld prettig leesbaar
zijn. Daarom worden teksten in boeken en kranten vaak uit een lettertype
met schreef gezet, maar op het beeldscherm juist vaak met een
schreefloos lettertype zoals Verdana of Tahoma opgemaakt.
Voor een reclame- of waarschuwingsbord is het van belang dat woorden
opvallen door ze met felle kleuren te accentueren. In een lange tekst
wordt het juist als storend wordt ervaren wanneer er vetgedrukte woorden
uitspringen en wordt bij voorkeur cursivering gebruikt om de lezer te
attenderen.
Ook met andere zaken die de leesbaarheid van een tekst beïnvloeden houdt
typografie zich bezig. Bijvoorbeeld het gebruik (doelgroep) en de
indeling van een pagina. De typograaf let op:
\begin{itemize}
\item de zetbreedte (regellengte): de breedte van een tekstblok of
kolom. De typograaf let daarbij op het maximum aantal tekens of woorden
per regel. Bij een tekst met te lange regels moet het oog van de lezer
namelijk een te grote afstandssprong maken van het eind van de regel
naar het begin van de volgende. In het algemeen worden maxima gehanteerd
van gemiddeld ca. 85 tekens (inclucief spaties en leestekens) of van
gemiddeld twaalf woorden.
\item de diverse lettergroottes (corpsen) en -soorten Door een
combinatie daarvan (naast o.a. kleurgebruik) kan de typograaf de diverse
tekstelementen visueel onderscheidend maken en daarmee de inhoudelijke
hiërarchie goed visualiseren en ordenen. Letterfamilies bestaan uit
diverse lettersoorten, meestal minimaal romein (normaal), vet, cursief
en vet-cursief. Er zijn ook uitgebreide letterfamilies, die dan bijv.
als extra lettersoort vet-cursief, halfvet, extra vet, versmald en
verbreed hebben.
\item de interlinie: het wit tussen twee regels.
\item de regelafstand: de grootte van de letter (het korps) opgetels bij
de grootte van de interlinie. (Voorbeeld: corps 10 punt + 4 punt
interlinie geeft een regelafstand van 14 punt.)
\item de woordspaties: het wit (de ruimte) tussen twee woorden.
\item de letterspatiëring: het wit tussen de letters onderling
\item de leestekens
\item de gebruikte letterfamilie(s) (lettertypen).
\item het vaste (verticale) tussenwit (bij meerdere kolommen)
\item het bijeenblijven van inhoudelijke eenheden
\item het bijeenblijven van inhoudelijke eenheden
\end{itemize}
Om een bekend voorbeeld te geven: de staartregel van een alinea die niet
alleen boven aan een pagina mag staan (het zgn. 'hoerenjong'). Zo
bestaat er o.a. ook de 'wees' of de 'weduwe' (uit het engels: the
'widow'). Deze termen staan beiden voor de eerste regel van een alinea
die alleen staat onderaan een pagina.
Voor woordenboeken of kranten,\footnote{en wat u nog maar zelf kunt
bedenken...} waar ruimte schaars is, worden er opzettelijk smalle
lettertypen uitgezocht, waardoor het papier efficiënter benut kan
worden. De marges worden dan uiteraard ook klein gehouden. Een voorbeeld
is de Lexicon (Bram de Does, 1992), die wordt gebruikt in de krant NRC
Handelsblad en het woordenboek de Dikke Van Dale.
Sommige aspecten en gewoontes van de typografie zijn universeel: te
lange regels, te weinig interlinie en te kleine woordspaties lezen niet
prettig. Andere gewoontes zoals het gebruik van aanhalingstekens en
gedachtestreepjes verschillen van tijd tot tijd en van land tot land en
daarbinnen nog weer van publicatie tot publicatie.
% $Id: typo,v 1.1.1.1 2006/09/15 21:27:36 wybo Exp $
|
