diff options
Diffstat (limited to 'Master/texmf-dist/doc/mex/base/mexinfo.pol')
-rw-r--r-- | Master/texmf-dist/doc/mex/base/mexinfo.pol | 1252 |
1 files changed, 620 insertions, 632 deletions
diff --git a/Master/texmf-dist/doc/mex/base/mexinfo.pol b/Master/texmf-dist/doc/mex/base/mexinfo.pol index 0e132aba19a..8364c0c7385 100644 --- a/Master/texmf-dist/doc/mex/base/mexinfo.pol +++ b/Master/texmf-dist/doc/mex/base/mexinfo.pol @@ -1,718 +1,707 @@ -%% Plik w notacji prefiksowej (/a/c/e/l/n/o/s/x/z /A/C/E/L/N/O/S/X/Z, //) -%% konwersja na dowolny ,,standard'' polskich liter patrz programy w: -%% ftp://ftp.gust.org.pl/pub/TeX/tools/PL-konwertery/ ---------------------------------------------------------------------------- -MEXINFO.POL: plik informacyjny opisuj/acy pakiet MeX 1.05, 18 grudnia 1993 r. -niewielkie zmiany w dokumentacjach: 8 listopada 1997 r. +MEXINFO.POL: plik informacyjny opisujący pakiet MeX 1.05, 18 grudnia 1993 r. + +Niewielkie zmiany w dokumentacjach: 8 listopada 1997 r. + +Zmiany w sekcjach Zasady rozpowszechniania i Jak kontaktować się z autorami +oraz przekodowanie pliku do UTF-8: 30 marca 2020 r. ---------------------------------------------------------------------------- Co to jest MeX? =============== -MeX jest pakietem plik/ow do TeX-a i METAFONT-a. -TeX jest systemem sk/ladu drukarskiego, a METAFONT jest systemem -do generowania font/ow; oba zosta/ly stworzone przez prof. Donalda E. Knutha. +MeX jest pakietem plików do TeX-a i METAFONT-a. +TeX jest systemem składu drukarskiego, a METAFONT jest systemem +do generowania fontów; oba zostały stworzone przez prof. Donalda E. Knutha. -Wi/ekszo/s/c u/zytkownik/ow TeX-a wykorzystuje go wraz ze standardowym -oprogramowaniem: z pakietami makr o nazwach PLAIN oraz LaTeX. (Pakiety -makr s/a te/z nazywane ,,formatami''.) MeX jest adaptacj/a format/ow PLAIN -i LaTeX (v.209) do sk/ladu w j/ezyku polskim z uwzgl/ednieniem polskich -zwyczaj/ow drukarskich. +Większość użytkowników TeX-a wykorzystuje go wraz ze standardowym +oprogramowaniem: z pakietami makr o nazwach PLAIN oraz LaTeX. (Pakiety +makr są też nazywane „formatami”.) MeX jest adaptacją formatów PLAIN +i LaTeX (v.209) do składu w języku polskim z uwzględnieniem polskich +zwyczajów drukarskich. -Pakiet MeX sk/lada si/e z: +Pakiet MeX składa się z: - -- font/ow (w postaci /xr/od/lowych plik/ow METAFONT-owych) - zawieraj/acych polskie znaki diakrytyczne i dodatkowe u/zywane - w j/ezyku polskim znaki cudzys/low/ow - -- regu/l dzielenia wyraz/ow w j/ezyku polskim - -- plik/ow makr TeX-owych (w wersji /xr/od/lowej), zwanych MeX i LaMeX, - umo/zliwiaj/acych sk/lad tekst/ow w j/ezyku polskim. + – fontów (w postaci źródłowych plików METAFONT-owych) + zawierających polskie znaki diakrytyczne i dodatkowe używane + w języku polskim znaki cudzysłowów + – reguł dzielenia wyrazów w języku polskim + – plików makr TeX-owych (w wersji źródłowej), zwanych MeX i LaMeX, + umożliwiających skład tekstów w języku polskim. Autorzy ======= Fonty: - Bogus/law Jackowski (BJ) i Marek Ry/cko (MR), + Bogusław Jackowski (BJ) i Marek Ryćko (MR), konsultacja: Roman Tomaszewski -Formaty MeX i LaMeX (polska wersja pakiet/ow makr PLAIN i LaTeX209): +Formaty MeX i LaMeX (polska wersja pakietów makr PLAIN i LaTeX209): MR & BJ. -Polskie wzorce dzielenia wyraz/ow: - Hanna Ko/lodziejska (HK), +Polskie wzorce dzielenia wyrazów: + Hanna Kołodziejska (HK), BJ & MR. - (Patrz ,,Historia powstania pakietu MeX'') + (Patrz „Historia powstania pakietu MeX”) Zasady rozpowszechniania ======================== -MeX jest dobrem wsp/olnym (ang. ,,public domain''). - -Pakiet MeX mo/ze by/c rozpowszechniany wy/l/acznie w niezmienionej postaci -i w komplecie zawieraj/acym wszystkie sk/ladaj/ace si/e na/n pliki (patrz -rozdzia/ly ,,Pliki'' oraz ,,Fonty PL''). W szczeg/olno/sci musz/a -znajdowa/c si/e w nim niezmienione pliki MEXINFO.ENG i MEXINFO.POL. +MeX jest dobrem wspólnym (ang. „public domain”). -Rozpowszechnianie pakietu MeX jest dozwolone, a nawet wskazane. -Musi by/c jednak zachowany jeden z nast/epuj/acych warunk/ow: - 1. albo rozpowszechnianie jest bezp/latne - 2. albo rozpowszechnianie jest p/latne i w/owczas: - a) mo/zna pobra/c jedynie op/lat/e manipulacyjn/a na pokrycie koszt/ow - dystrybucji jasno stwierdzaj/ac, /ze nie jest to op/lata za produkt - ani za licencj/e do jego u/zywania, - b) op/lata manipulacyjna za udost/epnienie jednej dyskietki - nie mo/ze przekroczy/c ceny tej dyskietki. +Pakiet MeX nie podlega gwarancji żadnego rodzaju. Autorzy nie ponoszą +odpowiedzialności za konsekwencje jego używania. -Pakiet MeX nie podlega gwarancji /zadnego rodzaju. Autorzy nie ponosz/a -odpowiedzialno/sci za konsekwencje jego u/zywania. +Ponadto użytkownik musi stosować się do określonych przez +D. E. Knutha reguł dotyczących wykorzystania TeX-a, METAFONT-a +i związanego z nimi oprogramowania. -Ponadto u/zytkownik musi stosowa/c si/e do okre/slonych przez -D. E. Knutha regu/l dotycz/acych wykorzystania TeX-a, METAFONT-a -i zwi/azanego z nimi oprogramowania. - -Jak kontaktowa/c si/e z autorami +Jak kontaktować się z autorami ============================== -Korespondencj/e do autor/ow mo/zna kierowa/c poprzez -Polsk/a Grup/e U/zytkownik/ow Systemu TeX ,,GUST''. +Korespondencję do autorów można kierować poprzez +Polską Grupę Użytkowników Systemu TeX – GUST. -Bie/z/acy adres GUST-u: +Bieżący adres GUST-u: -Polska Grupa U\.zytkownik\'ow Systemu TeX ,,GUST'' -Instytut Matematyki Uniwersytetu Gda\'nskiego -ul. Wita Stwosza 57 -80-952 Gda\'nsk +Polska Grupa Użytkowników Systemu TeX – GUST +Pl. Rapackiego 1 +80-952 Gdańsk POLAND http://www.gust.org.pl -Wszelkie uwagi dotycz/ace pakietu MeX s/a mile widziane. +Wszelkie uwagi dotyczące pakietu MeX są mile widziane. Historia powstania pakietu MeX ============================== -Pakiet MeX powsta/l w firmie ,,MacroSoft'' Sp. z o. o. w Warszawie. +Pakiet MeX powstał w firmie „MacroSoft” Sp. z o. o. w Warszawie. -Powsta/l na bazie poprzedniej polskiej adaptacji TeX-a, nosz/acej nazw/e -LeX. Sk/lada/ly si/e na ni/a pliki makr oraz rodzina font/ow P1. BJ & MR, -autorzy LeX-a, pracowali nad t/a wersj/a od listopada 1987 do grudnia 1989. -MeX jest udoskonalon/a wersj/a LeX-a, wykorzystuj/ac/a nowe mo/zliwo/sci +Powstał na bazie poprzedniej polskiej adaptacji TeX-a, noszącej nazwę +LeX. Składały się na nią pliki makr oraz rodzina fontów P1. BJ & MR, +autorzy LeX-a, pracowali nad tą wersją od listopada 1987 do grudnia 1989. +MeX jest udoskonaloną wersją LeX-a, wykorzystującą nowe możliwości TeX-a 3.x. -Zestaw wzorc/ow, zawieraj/acy regu/ly dzielenia polskich wyraz/ow -wykorzystany w formacie LeX zosta/l zaprojektowany i utworzony +Zestaw wzorców, zawierający reguły dzielenia polskich wyrazów +wykorzystany w formacie LeX został zaprojektowany i utworzony przez HK w 1987, a przystosowany do formatu LeX, przetestowany -i uzupe/lniony -- przez BJ & MR w latach 1987--1989. +i uzupełniony – przez BJ & MR w latach 1987–1989. -W firmie ,,MacroSoft'' Sp. z o. o. zosta/ly wykonane nast/epuj/ace prace: +W firmie „MacroSoft” Sp. z o. o. zostały wykonane następujące prace: - -- udoskonalenie regu/l dzielenia wyraz/ow i dostosowanie ich do nowych - mo/zliwo/sci TeX-a 3.x -- HK, lipiec--sierpie/n 1991 + – udoskonalenie reguł dzielenia wyrazów i dostosowanie ich do nowych + możliwości TeX-a 3.x – HK, lipiec–sierpień 1991 - -- przej/scie od formatu LeX, wersja 1.75, do formatu MeX, wersja 1.01, - oraz od font/ow P1 do font/ow PL, wersja 1.01 -- BJ & MR, - pa/xdziernik 1991--luty 1992. + – przejście od formatu LeX, wersja 1.75, do formatu MeX, wersja 1.01, + oraz od fontów P1 do fontów PL, wersja 1.01 – BJ & MR, + październik 1991–luty 1992. -Autorzy dzi/ekuj/a firmie ,,MacroSoft'' za zapewnienie warunk/ow -umo/zliwiaj/acych wykonanie tych prac. +Autorzy dziękują firmie „MacroSoft” za zapewnienie warunków +umożliwiających wykonanie tych prac. -Wa/zniejsze zmiany od czasu powstania pakietu MeX 1.01 +Ważniejsze zmiany od czasu powstania pakietu MeX 1.01 ===================================================== Wersja 1.03, 18 grudnia 1992 r.: - -- wyeliminowano przykry b/l/ad z nieprawid/lowym zachowaniem makra - \notin i makr pokrewnych (przepraszamy -- BJ & MR); - -- dodano makra \emulateplain i \emulateLaTeX s/lu/z/ace do emulacji - format/ow plain i LaTeX209 odpowiednio wewn/atrz format/ow MeX + – wyeliminowano przykry błąd z nieprawidłowym zachowaniem makra + \notin i makr pokrewnych (przepraszamy – BJ & MR); + – dodano makra \emulateplain i \emulateLaTeX służące do emulacji + formatów plain i LaTeX209 odpowiednio wewnątrz formatów MeX i LaMeX; - -- poprawiono dyskretyzacj/e niekt/orych polskich znak/ow; - -- zmieniono kolejno/s/c czytania plik/ow w programach METAFONT-owych, - tak aby nie by/lo konieczne tworzenie formatu CM.BAS; - -- dokonano kilku innych, kosmetycznych zmian, g/l/ownie w komentarzach. + – poprawiono dyskretyzację niektórych polskich znaków; + – zmieniono kolejność czytania plików w programach METAFONT-owych, + tak aby nie było konieczne tworzenie formatu CM.BAS; + – dokonano kilku innych, kosmetycznych zmian, głównie w komentarzach. Wersja 1.05, 18 grudnia 1993 r.: - -- wyeliminowano b/l/ad (przepraszamy -- BJ & MR), wskutek kt/orego - niekt/ore znaki mia/ly przypisan/a nieprawid/low/a kategori/e, - mianowicie zbyt wiele znak/ow mia/lo kategori/e ,,litera'' - (\catcode=11); powodowa/lo to m. in., /ze w akcentowanym s/lowie - ,,r\^^Dole'' sygnalizowany by/l b/l/ad ,,nieznany symbol kontrolny - \^^Dole'', podczas gdy wszystko by/loby dobrze, gdyby znak ^^D - nie mia/l kategorii ,,litera''; obecnie (na pocz/atku pracy MeX-a - lub LaMeX-a) znaki o kodach 0--127 maj/a kategorie dok/ladnie takie - same, jak w odpowiednich formatach angielskich, natomiast w/sr/od - znak/ow o kodach powy/zej 127 obowi/azuje nast/epuj/aca zasada: - znaki o kodach odpowiadaj/acych pozycjom polskich znak/ow - diakrytycznych w uk/ladzie PL maj/a kategori/e ,,litera'', - pozosta/le znaki maj/a kategori/e ,,inny'' (\catcode=12); - -- pliki MFJ, jako zwi/azane z instalacj/a em-TeX-ow/a, zosta/ly + – wyeliminowano błąd (przepraszamy – BJ & MR), wskutek którego + niektóre znaki miały przypisaną nieprawidłową kategorię, + mianowicie zbyt wiele znaków miało kategorię „litera” + (\catcode=11); powodowało to m. in., że w akcentowanym słowie + „r\^^Dole” sygnalizowany był błąd „nieznany symbol kontrolny + \^^Dole”, podczas gdy wszystko byłoby dobrze, gdyby znak ^^D + nie miał kategorii „litera”; obecnie (na początku pracy MeX-a + lub LaMeX-a) znaki o kodach 0–127 mają kategorie dokładnie takie + same, jak w odpowiednich formatach angielskich, natomiast wśród + znaków o kodach powyżej 127 obowiązuje następująca zasada: + znaki o kodach odpowiadających pozycjom polskich znaków + diakrytycznych w układzie PL mają kategorię „litera”, + pozostałe znaki mają kategorię „inny” (\catcode=12); + – pliki MFJ, jako związane z instalacją em-TeX-ową, zostały umieszczone razem z plikami instalacyjnymi dla em-TeX-a - (plik GPLMODES.MFJ zosta/l dostosowany do nowych wersji sterownik/ow + (plik GPLMODES.MFJ został dostosowany do nowych wersji sterowników Eberharda Matesa); - pozosta/le pliki METAFONT-owe nie uleg/ly /zadnym zmianom - i zachowa/ly dotychczasowy numer wersji (1.03); - -- zrezygnowano z pakowania plik/ow do cel/ow dystrybucyjnych; - w zwi/azku z tym nie ma potrzeby do/l/aczania programu LHa + pozostałe pliki METAFONT-owe nie uległy żadnym zmianom + i zachowały dotychczasowy numer wersji (1.03); + – zrezygnowano z pakowania plików do celów dystrybucyjnych; + w związku z tym nie ma potrzeby dołączania programu LHa do zestawu dystrybucyjnego MeX-a. +Wersja 1.05a, 30 marca 2020 r.: + – Wyczyszczono informacje licencyjne w pakiecie: nie powinno być + wątpliwości że pakiet jest udostępniany pod licencją Knutha. + – W wielu plikach kodowanie tekstów/komentarzy zamieniono na UTF-8 -Instalacja format/ow MeX i LaMeX +Instalacja formatów MeX i LaMeX ================================ -Do rozpocz/ecia pracy z polsk/a wersj/a format/ow PLAIN oraz LaTeX (v.209) -niezb/edne jest utworzenie za pomoc/a wersji inicjalizacyjnej programu TeX -(INITEX) plik/ow MEX.FMT i LAMEX.FMT i umieszczenie ich w odpowiednim -miejscu zale/znym od u/zytego systemu operacyjnego i od implementacji TeX-a. -W plikach FMT zapami/etane s/a w skondensowanej postaci makra oraz regu/ly -przenoszenia wyraz/ow. +Do rozpoczęcia pracy z polską wersją formatów PLAIN oraz LaTeX (v.209) +niezbędne jest utworzenie za pomocą wersji inicjalizacyjnej programu TeX +(INITEX) plików MEX.FMT i LAMEX.FMT i umieszczenie ich w odpowiednim +miejscu zależnym od użytego systemu operacyjnego i od implementacji TeX-a. +W plikach FMT zapamiętane są w skondensowanej postaci makra oraz reguły +przenoszenia wyrazów. -Przed utworzeniem plik/ow MEX.FMT i LAMEX.FMT u/zytkownik powinien -przygotowa/c w miejscu dost/epnym dla TeX-a, np. w bie/z/acym katalogu, -zestaw plik/ow /xr/od/lowych: +Przed utworzeniem plików MEX.FMT i LAMEX.FMT użytkownik powinien +przygotować w miejscu dostępnym dla TeX-a, np. w bieżącym katalogu, +zestaw plików źródłowych: MEX.TEX, LAMEX.TEX, MEX1.TEX, MEX2.TEX, MEXCONF.TEX, PLHYPH.TEX -oraz /xr/od/lowe wersje oryginalnych format/ow angielskoj/ezycznych +oraz źródłowe wersje oryginalnych formatów angielskojęzycznych przystosowanych do TeX-a 3.x, tj.: PLAIN.TEX, LATEX.TEX, LPLAIN.TEX, LFONTS.TEX, HYPHEN.TEX. -(Pliki PLAIN.TEX i LFONTS.TEX zawieraj/a mi/edzy innymi list/e font/ow -wykorzystywanych przez angielskoj/ezyczne wersje format/ow PLAIN i LaTeX -(v.209). W typowych wersjach plik/ow PLAIN.TEX i LFONTS.TEX wi/ekszo/s/c -font/ow ma nazwy rozpoczynaj/acych si/e od ,,cm''. W czasie generacji -plik/ow MEX.FMT i LAMEX.FMT przedrostek ,,cm'' zamieniany jest -automatyczne na ,,pl'' -- nie myli/c z ,,p1'' -- i do plik/ow FMT s/a -wbudowywane informacje o fontach PL. Plik/ow z fontami CM mo/ze w tym -czasie w og/ole nie by/c w pami/eci.) +(Pliki PLAIN.TEX i LFONTS.TEX zawierają między innymi listę fontów +wykorzystywanych przez angielskojęzyczne wersje formatów PLAIN i LaTeX +(v.209). W typowych wersjach plików PLAIN.TEX i LFONTS.TEX większość +fontów ma nazwy rozpoczynających się od „cm”. W czasie generacji +plików MEX.FMT i LAMEX.FMT przedrostek „cm” zamieniany jest +automatyczne na „pl” – nie mylić z „p1” – i do plików FMT są +wbudowywane informacje o fontach PL. Plików z fontami CM może w tym +czasie w ogóle nie być w pamięci.) -Spos/ob generowania plik/ow FMT zale/zy od systemu operacyjnego i od +Sposób generowania plików FMT zależy od systemu operacyjnego i od implementacji TeX-a. -Wi/ekszo/s/c najnowszych implementacji TeX-a, w tym emTeX (autorstwa -Eberharda Mattesa), ma mo/zliwo/s/c automatycznej zamiany kod/ow znak/ow -czytanych z pliku na kody wewn/etrzne TeX-a. Pozwala to na wykorzystanie -pe/lni mo/zliwo/sci TeX-a przy jednoczesnym uniezale/znieniu si/e od sposobu +Większość najnowszych implementacji TeX-a, w tym emTeX (autorstwa +Eberharda Mattesa), ma możliwość automatycznej zamiany kodów znaków +czytanych z pliku na kody wewnętrzne TeX-a. Pozwala to na wykorzystanie +pełni możliwości TeX-a przy jednoczesnym uniezależnieniu się od sposobu kodowania polskich liter w danej instalacji komputera. -W pakiecie MeX znajduj/a si/e pliki wsadowe (ang. batch files) s/lu/z/ace do -generowania plik/ow FMT pod kontrol/a systemu operacyjnego MS-DOS przy -u/zyciu emTeX-a (np. TEX386.EXE). Pliki te wykorzystuj/a tabele konwersji -zapisane w postaci /xr/od/lowej w plikach MAZ2PL.PCT, ISO2PL.PCT, LAT2PL.PCT -i WIN2PL.PCT a w postaci przygotowanej do pracy z INITEX-em w plikach -MAZ2PL.TCP, ISO2PL.TCP, LAT2PL.TCP i WIN2PL.TCP. (Pliki TCP powstaj/a -z plik/ow PCT po wykonaniu komendy MK-TCP.BAT.) +W pakiecie MeX znajdują się pliki wsadowe (ang. batch files) służące do +generowania plików FMT pod kontrolą systemu operacyjnego MS-DOS przy +użyciu emTeX-a (np. TEX386.EXE). Pliki te wykorzystują tabele konwersji +zapisane w postaci źródłowej w plikach MAZ2PL.PCT, ISO2PL.PCT, LAT2PL.PCT +i WIN2PL.PCT a w postaci przygotowanej do pracy z INITEX-em w plikach +MAZ2PL.TCP, ISO2PL.TCP, LAT2PL.TCP i WIN2PL.TCP. (Pliki TCP powstają +z plików PCT po wykonaniu komendy MK-TCP.BAT.) -Je/sli u/zytkownik wykorzystuje kodowanie polskich liter w systemie Mazovia, -powinien utworzy/c pliki FMT za pomoc/a GM-MEX.BAT (generowanie MEX.FMT) +Jeśli użytkownik wykorzystuje kodowanie polskich liter w systemie Mazovia, +powinien utworzyć pliki FMT za pomocą GM-MEX.BAT (generowanie MEX.FMT) oraz GM-LAMEX.BAT (generowanie LAMEX.FMT) i odpowiednio: -kodowanie w ISO8859-2 (ISO LAtin2) -- GI-MEX.BAT oraz GI-LAMEX.BAT. -kodowanie w Latin 2 (CP852) -- GL-MEX.BAT oraz GL-LAMEX.BAT. -kodowanie w Windows (CP1250) -- GW-MEX.BAT oraz GW-LAMEX.BAT. +kodowanie w ISO8859-2 (ISO LAtin2) – GI-MEX.BAT oraz GI-LAMEX.BAT. +kodowanie w Latin 2 (CP852) – GL-MEX.BAT oraz GL-LAMEX.BAT. +kodowanie w Windows (CP1250) – GW-MEX.BAT oraz GW-LAMEX.BAT. -Utworzone w ten spos/ob pliki FMT nale/zy przenie/s/c do odpowiednich +Utworzone w ten sposób pliki FMT należy przenieść do odpowiednich kartotek. -Konfigurowanie format/ow +Konfigurowanie formatów ----------------------- -W momencie rozpocz/ecia pracy ze standardow/a konfiguracj/a format/ow MeX -i LaMeX obowi/azuj/a nast/epuj/ace zasady opisane w pliku MEXCONF.TEX: - - 1. bie/z/acym j/ezykiem jest j/ezyk polski, - 2. stosowanym uk/ladem polskich znak/ow diakrytycznych w fontach - jest uk/lad PL (nie myli/c ze sposobem kodowania znak/ow - w plikach wej/sciowych), - 3. obowi/azuj/acym sposobem notacji polskich znak/ow w plikach wej/sciowych - jest notacja jednoznakowa (bezprefiksowa) -- zwykle jest to - Mazovia lub Latin 2, zale/znie od stosowanej tabeli konwersji - znak/ow wej/sciowych, - 4. obowi/azuj/acym sposobem spacjowania po znakach przestankowych jest - \frenchspacing, tzn. wielko/s/c odst/ep/ow mi/edzywyrazowych nie zale/zy - od tego jaki znak poprzedza odst/ep. - -U/zytkownik mo/ze zmieni/c te zasady modyfikuj/ac plik MEXCONF.TEX +W momencie rozpoczęcia pracy ze standardową konfiguracją formatów MeX +i LaMeX obowiązują następujące zasady opisane w pliku MEXCONF.TEX: + + 1. bieżącym językiem jest język polski, + 2. stosowanym układem polskich znaków diakrytycznych w fontach + jest układ PL (nie mylić ze sposobem kodowania znaków + w plikach wejściowych), + 3. obowiązującym sposobem notacji polskich znaków w plikach wejściowych + jest notacja jednoznakowa (bezprefiksowa) – zwykle jest to + Mazovia lub Latin 2, zależnie od stosowanej tabeli konwersji + znaków wejściowych, + 4. obowiązującym sposobem spacjowania po znakach przestankowych jest + \frenchspacing, tzn. wielkość odstępów międzywyrazowych nie zależy + od tego jaki znak poprzedza odstęp. + +Użytkownik może zmienić te zasady modyfikując plik MEXCONF.TEX (p. informacje zawarte w tym pliku). -Podr/ecznik U/zytkownika pakietu MeX +Podręcznik Użytkownika pakietu MeX ================================== Polskie znaki diakrytyczne -------------------------- -W standardowej konfiguracji format/ow MeX i LaMeX polskie znaki diakrytyczne -zapisywane s/a jako zwyk/le znaki o kodach zale/znych od standardu +W standardowej konfiguracji formatów MeX i LaMeX polskie znaki diakrytyczne +zapisywane są jako zwykłe znaki o kodach zależnych od standardu stosowanego na danym komputerze (zwykle Mazovia lub Latin 2). Pozwala to na -bardzo wygodne sk/ladanie tekst/ow z u/zyciem TeX-a: polskie litery widoczne -s/a na ekranie w trakcie przygotowywania tekstu, ponadto mo/zliwe jest -definiowanie polskich komend TeX-owych, jak np. \/swiat/lo, \/slad, -\/z/o/l/c, itp. - -Niezale/znie od standardu kodowania polskich znak/ow mo/zliwe jest -w formatach MeX i LaMeX w/l/aczenie za pomoc/a komendy \prefixing tzw. -notacji prefiksowej. (Notacj/e bezprefiksow/a, obowi/azuj/aca na pocz/atku -przetwarzania ka/zdego dokumentu, przywraca komenda \nonprefixing.) - -W notacji prefiksowej specyficznie polska litera, taka jak ,,/a'', ,,/s'' -czy ,,/l'' zapisywana jest w pliku danych dla MeX-a za pomoc/a dw/och -znak/ow, z kt/orych pierwszy to znak ,,//'' (,,ciach'', ang. slash). Litery - /a /c /e /l /n /o /s /x /z /A /C /E /L /N /O /S /X /Z -zapisywane s/a odpowiednio jako: - //a //c //e //l //n //o //s //x //z //A //C //E //L //N //O //S //X //Z - -Poniewa/z znak // zosta/l w notacji prefiksowej wykorzystany do oznaczania -polskich liter, konieczna jest dodatkowa konwencja notacyjna pozwalaj/aca -uzyska/c w druku symbol ,,ciach''. W MeX-u przyj/eto naturaln/a zasad/e -reprezentowania znaku ,,ciach'' poprzez //// (2 znaki ,,ciach''). Mo/zna -r/ownie/z u/zywa/c komendy \normalslash. - -Nale/zy zwr/oci/c uwag/e, /ze oznaczenie //z, kt/ore mog/loby reprezentowa/c -albo ,,/z'' albo ,,/x'', zdecydowano przypisa/c literze ,,/z'' jako znacznie -cz/e/sciej u/zywanej (w bie/z/acym zdaniu u/zyta zosta/la pi/e/c razy, nie -licz/ac cytat/ow). Litera ,,/x'' jest zapisywana w postaci //x, poniewa/z -klawisz ,,X'' zwykle s/asiaduje z klawiszem ,,Z'' i jest rzadko u/zywany -w j/ezyku polskim. +bardzo wygodne składanie tekstów z użyciem TeX-a: polskie litery widoczne +są na ekranie w trakcie przygotowywania tekstu, ponadto możliwe jest +definiowanie polskich komend TeX-owych, jak np. \światło, \ślad, +\żółć, itp. + +Niezależnie od standardu kodowania polskich znaków możliwe jest +w formatach MeX i LaMeX włączenie za pomocą komendy \prefixing tzw. +notacji prefiksowej. (Notację bezprefiksową, obowiązująca na początku +przetwarzania każdego dokumentu, przywraca komenda \nonprefixing.) + +W notacji prefiksowej specyficznie polska litera, taka jak „ą”, „ś” +czy „ł” zapisywana jest w pliku danych dla MeX-a za pomocą dwóch +znaków, z których pierwszy to znak „/” („ciach”, ang. slash). Litery + ą ć ę ł ń ó ś ź ż Ą Ć Ę Ł Ń Ó Ś Ź Ż +zapisywane są odpowiednio jako: + /a /c /e /l /n /o /s /x /z /A /C /E /L /N /O /S /X /Z + +Ponieważ znak / został w notacji prefiksowej wykorzystany do oznaczania +polskich liter, konieczna jest dodatkowa konwencja notacyjna pozwalająca +uzyskać w druku symbol „ciach”. W MeX-u przyjęto naturalną zasadę +reprezentowania znaku „ciach” poprzez // (2 znaki „ciach”). Można +również używać komendy \normalslash. + +Należy zwrócić uwagę, że oznaczenie /z, które mogłoby reprezentować +albo „ż” albo „ź”, zdecydowano przypisać literze „ż” jako znacznie +częściej używanej (w bieżącym zdaniu użyta została pięć razy, nie +licząc cytatów). Litera „ź” jest zapisywana w postaci /x, ponieważ +klawisz „X” zwykle sąsiaduje z klawiszem „Z” i jest rzadko używany +w języku polskim. UWAGI: -1. Podczas obowi/azywania notacji prefiksowej znak ,,//'' jest znakiem - aktywnym (kategoria 13). /Swiadomie zrezygnowano ze stosowanego niekiedy - sposobu uzyskiwania znak/ow diakrytycznych poprzez ligatury. +1. Podczas obowiązywania notacji prefiksowej znak „/” jest znakiem + aktywnym (kategoria 13). Świadomie zrezygnowano ze stosowanego niekiedy + sposobu uzyskiwania znaków diakrytycznych poprzez ligatury. -2. Nale/zy pami/eta/c, /ze w czasie pisania do pliku za pomoc/a komendy - \write makra s/a rozwijane. Dotyczy to w szczeg/olno/sci makra ,,//'' - i trzeba na to zwraca/c uwag/e przy pisaniu do plik/ow, kt/ore maj/a - by/c potem czytane przez TeX-a. Format LaMeX automatycznie przejmuje - kontrol/e nad odpowiednim pisaniem i czytaniem standardowych plik/ow - pomocniczych (np. pliku ze spisem tre/sci). +2. Należy pamiętać, że w czasie pisania do pliku za pomocą komendy + \write makra są rozwijane. Dotyczy to w szczególności makra „/” + i trzeba na to zwracać uwagę przy pisaniu do plików, które mają + być potem czytane przez TeX-a. Format LaMeX automatycznie przejmuje + kontrolę nad odpowiednim pisaniem i czytaniem standardowych plików + pomocniczych (np. pliku ze spisem treści). -Cudzys/lowy +Cudzysłowy ---------- -``Anglosaski'' spos/ob pisania cudzys/low/ow jest niezgodny z polskimi -zwyczajami. Polski cudzys/l/ow otwieraj/acy znajduje si/e na wysoko/sci -linii bazowej pisma i ma kszta/lt zbli/zony do dw/och przecink/ow. - -Formaty MeX i LaMeX oraz fonty PL zosta/ly tak skonstruowane, /ze polski -cudzys/l/ow otwieraj/acy zapisuje si/e w pliku danych wej/sciowych jako dwa -przecinki, a cudzys/l/ow zamykaj/acy (podobnie jak w j/ezyku angielskim) jako -dwa apostrofy. To s/a w/la/snie ,,polskie'' cudzys/lowy. - -Niekiedy w j/ezyku polskim u/zywany jest te/z drugi rodzaj cudzys/low/ow, -tzw. cudzys/lowy <<francuskie>>. Lewy francuski cudzys/l/ow oznaczany -jest dwoma znakami mniejszo/sci, a prawy dwoma znakami wi/ekszo/sci. - -Przy zamianie znak/ow ,, '' << i >> na odpowiednie cudzys/lowy wykorzystywany -jest TeX-owy mechanizm ligatur. Informacje o ligaturach wbudowane s/a do -font/ow PL. W zestawie font/ow PL fonty stosowane do sk/ladu formu/l -matematycznych oraz fonty nieproporcjonalne (np. w/l/aczane komend/a \tt) nie -zawieraj/a jednak mechanizmu tworzenia ligatur zwi/azanych z cudzys/lowami. -Cudzys/lowy mo/zna wtedy pisa/c poprzez u/zycie komend \plqq, \prqq, \flqq -oraz \frqq (\plqq i \prqq oznaczaj/a odpowiednio lewe i prawe polskie -cudzys/lowy, \flqq i \frqq oznaczaj/a odpowiednio lewe i prawe francuskie -cudzys/lowy). - -Dzielenie wyraz/ow +“Anglosaski” sposób pisania cudzysłowów jest niezgodny z polskimi +zwyczajami. Polski cudzysłów otwierający znajduje się na wysokości +linii bazowej pisma i ma kształt zbliżony do dwóch przecinków. + +Formaty MeX i LaMeX oraz fonty PL zostały tak skonstruowane, że polski +cudzysłów otwierający zapisuje się w pliku danych wejściowych jako dwa +przecinki, a cudzysłów zamykający (podobnie jak w języku angielskim) jako +dwa apostrofy. To są właśnie „polskie” cudzysłowy. + +Niekiedy w języku polskim używany jest też drugi rodzaj cudzysłowów, +tzw. cudzysłowy «francuskie». Lewy francuski cudzysłów oznaczany +jest dwoma znakami mniejszości, a prawy dwoma znakami większości. + +Przy zamianie znaków ,, '' << i >> na odpowiednie cudzysłowy wykorzystywany +jest TeX-owy mechanizm ligatur. Informacje o ligaturach wbudowane są do +fontów PL. W zestawie fontów PL fonty stosowane do składu formuł +matematycznych oraz fonty nieproporcjonalne (np. włączane komendą \tt) nie +zawierają jednak mechanizmu tworzenia ligatur związanych z cudzysłowami. +Cudzysłowy można wtedy pisać poprzez użycie komend \plqq, \prqq, \flqq +oraz \frqq (\plqq i \prqq oznaczają odpowiednio lewe i prawe polskie +cudzysłowy, \flqq i \frqq oznaczają odpowiednio lewe i prawe francuskie +cudzysłowy). + +Dzielenie wyrazów ----------------- -Z punktu widzenia TeX-a zasady dzielenia wyraz/ow zale/z/a zar/owno od -j/ezyka, jak te/z od uk/ladu liter w bie/z/acym foncie. W zwi/azku z tym dla -TeX-a istnieje kilka ,,j/ezyk/ow polskich''. W konsekwencji je/sli -u/zytkownik prze/l/acza si/e na font o innym uk/ladzie (innych kodach) -polskich znak/ow diakrytycznych, to towarzyszy/c temu powinno prze/l/aczenie -TeX-a na inne regu/ly przenoszenia wyraz/ow. - -Pakiet MeX przygotowany jest do pracy z fontami w uk/ladzie PL jako -podstawowymi oraz dodatkowo z fontami zawieraj/acymi polskie litery -w po/lo/zeniach zgodnych z kodem Mazovia, Latin 2 oraz P1. - -Podczas tworzenia plik/ow MEX.FMT i LAMEX.FMT standardowo wbudowywane s/a -regu/ly przenoszenia wyraz/ow: - a) w j/ezyku angielskim, - b) w j/ezyku polskim dla u/zytkownik/ow stosuj/acych fonty w uk/ladzie PL. - -U/zytkownik, zale/znie od wielko/sci dost/epnej pami/eci, mo/ze wbudowa/c do -formatu regu/ly przenoszenia dla innych uk/lad/ow polskich font/ow. Wystarczy -w tym celu dokona/c prostej modyfikacji pliku konfiguracyjnego MEXCONF.TEX. -Odpowiednie makra formatu MeX lub LaMeX automatycznie przeczytaj/a -odpowiedni/a liczb/e razy ten sam plik zawieraj/acy polskie regu/ly -przenoszenia (PLHYPH.TEX), za ka/zdym razem interpretuj/ac go w inny spos/ob. - -Zale/znie od informacji wpisanych w pliku MEXCONF.TEX podczas generowania -plik/ow FMT, w czasie p/o/xniejszego sk/ladania tekst/ow, przy zmianie -uk/ladu fontu z polskimi znakami diakrytycznymi MeX (lub LaMeX) b/edzie -w/l/acza/l b/ad/x ZAKAZ przenoszenia wyraz/ow (je/sli odpowiednie wzorce nie -zosta/ly wbudowane) b/ad/x regu/ly przenoszenia odpowiednie dla tego uk/ladu. - -Polskie regu/ly ortograficzne zalecaj/a by wyrazy /l/aczone, takie jak np. -,,d/zentelmen-w/lamywacz'', przenosi/c w nast/epuj/acy spos/ob: - d/zentelmen- - -w/lamywacz. -Dozwolony jest oczywi/scie podzia/l wewn/atrz pierwszego b/ad/x drugiego -cz/lonu wyrazu, np. - d/zen- - telmen-w/lamywacz. - -W j/ezyku angielskim nie powtarza si/e /l/acznika na pocz/atku drugiego -wiersza. Z tego powodu w polskiej wersji zosta/la wprowadzona komenda \=, -kt/ora u/zyta w miejsce /l/acznika (d/zentelmen\=w/lamywacz) zapewnia -dzielenie s/l/ow z/lo/zonych zgodne z wy/zej opisan/a zasad/a. +Z punktu widzenia TeX-a zasady dzielenia wyrazów zależą zarówno od +języka, jak też od układu liter w bieżącym foncie. W związku z tym dla +TeX-a istnieje kilka „języków polskich”. W konsekwencji jeśli +użytkownik przełącza się na font o innym układzie (innych kodach) +polskich znaków diakrytycznych, to towarzyszyć temu powinno przełączenie +TeX-a na inne reguły przenoszenia wyrazów. + +Pakiet MeX przygotowany jest do pracy z fontami w układzie PL jako +podstawowymi oraz dodatkowo z fontami zawierającymi polskie litery +w położeniach zgodnych z kodem Mazovia, Latin 2 oraz P1. + +Podczas tworzenia plików MEX.FMT i LAMEX.FMT standardowo wbudowywane są +reguły przenoszenia wyrazów: + a) w języku angielskim, + b) w języku polskim dla użytkowników stosujących fonty w układzie PL. + +Użytkownik, zależnie od wielkości dostępnej pamięci, może wbudować do +formatu reguły przenoszenia dla innych układów polskich fontów. Wystarczy +w tym celu dokonać prostej modyfikacji pliku konfiguracyjnego MEXCONF.TEX. +Odpowiednie makra formatu MeX lub LaMeX automatycznie przeczytają +odpowiednią liczbę razy ten sam plik zawierający polskie reguły +przenoszenia (PLHYPH.TEX), za każdym razem interpretując go w inny sposób. + +Zależnie od informacji wpisanych w pliku MEXCONF.TEX podczas generowania +plików FMT, w czasie późniejszego składania tekstów, przy zmianie +układu fontu z polskimi znakami diakrytycznymi MeX (lub LaMeX) będzie +włączał bądź ZAKAZ przenoszenia wyrazów (jeśli odpowiednie wzorce nie +zostały wbudowane) bądź reguły przenoszenia odpowiednie dla tego układu. + +Polskie reguły ortograficzne zalecają by wyrazy łączone, takie jak np. +„dżentelmen-włamywacz”, przenosić w następujący sposób: + dżentelmen- + -włamywacz. +Dozwolony jest oczywiście podział wewnątrz pierwszego bądź drugiego +członu wyrazu, np. + dżen- + telmen-włamywacz. + +W języku angielskim nie powtarza się łącznika na początku drugiego +wiersza. Z tego powodu w polskiej wersji została wprowadzona komenda \=, +która użyta w miejsce łącznika (dżentelmen\=włamywacz) zapewnia +dzielenie słów złożonych zgodne z wyżej opisaną zasadą. UWAGA: -Poniewa/z w formatach PLAIN i LaTeX komenda \= oznacza akcent ,,macron'', -w formatach MeX i LaMeX wprowadzona zosta/la w to miejsce komenda \macron. +Ponieważ w formatach PLAIN i LaTeX komenda \= oznacza akcent „macron”, +w formatach MeX i LaMeX wprowadzona została w to miejsce komenda \macron. -Uk/lady polskich font/ow +Układy polskich fontów ---------------------- -Standardowym uk/ladem polskiego fontu jest uk/lad PL (p. rozdzia/l -,,Fonty PL''). Dopuszczalne jest jednak stosowanie font/ow o innych -ni/z PL uk/ladach polskich znak/ow, a nawet mieszanie r/o/znych uk/lad/ow -w obr/ebie jednego dokumentu. Mo/zliwe jest to dzi/eki komendzie \layout. +Standardowym układem polskiego fontu jest układ PL (p. rozdział +„Fonty PL”). Dopuszczalne jest jednak stosowanie fontów o innych +niż PL układach polskich znaków, a nawet mieszanie różnych układów +w obrębie jednego dokumentu. Możliwe jest to dzięki komendzie \layout. -Nast/epuj/ace wywo/lania komendy \layout: +Następujące wywołania komendy \layout: \layout{pl} \layout{mazovia} \layout{latintwo} \layout{pone} -s/lu/z/a do przestawienia systemu MeX lub LaMeX do pracy z fontami -w uk/ladach odpowiednio: - PL -- standardowy uk/lad PL - Mazovia -- polskie znaki (w foncie!) w pozycjach takich jak w kodzie - Mazovia, cudzys/l/ow otwieraj/acy -- kod 255 - Latin 2 -- polskie znaki (w foncie!) w pozycjach takich jak w kodzie - Latin 2, cudzys/l/ow otwieraj/acy -- kod 255 - P1 -- uk/lad font/ow P1 (u/zywany dawniej z formatem LeX) +służą do przestawienia systemu MeX lub LaMeX do pracy z fontami +w układach odpowiednio: + PL – standardowy układ PL + Mazovia – polskie znaki (w foncie!) w pozycjach takich jak w kodzie + Mazovia, cudzysłów otwierający – kod 255 + Latin 2 – polskie znaki (w foncie!) w pozycjach takich jak w kodzie + Latin 2, cudzysłów otwierający – kod 255 + P1 – układ fontów P1 (używany dawniej z formatem LeX) Wykonanie komendy \layout polega na: - -- w przypadku w/l/aczania uk/ladu PL, kt/ory jest standardowym, - wyr/o/znionym uk/ladem: - * przypisanie polskim znakom diakrytycznym kategorii ,,litera'', - w przypadku w/l/aczania uk/ladu innego ni/z PL: - * przypisanie polskim znakom diakrytycznym kategorii ,,aktywny'' - i zdefiniowanie ich jako makr rozwijaj/acych si/e do odpowiednich + – w przypadku włączania układu PL, który jest standardowym, + wyróżnionym układem: + * przypisanie polskim znakom diakrytycznym kategorii „litera”, + w przypadku włączania układu innego niż PL: + * przypisanie polskim znakom diakrytycznym kategorii „aktywny” + i zdefiniowanie ich jako makr rozwijających się do odpowiednich liter, - -- odpowiednia zmiana tablicy \sfcode, - -- utworzenie tablic \uccode i \lccode zgodnych z uk/ladem fontu, - -- przypisanie pozycjom polskich znak/ow w foncie odpowiednich kod/ow + – odpowiednia zmiana tablicy \sfcode, + – utworzenie tablic \uccode i \lccode zgodnych z układem fontu, + – przypisanie pozycjom polskich znaków w foncie odpowiednich kodów matematycznych, - -- w/l/aczenie regu/l przenoszenia wyraz/ow w j/ezyku polskim - zgodnych z uk/ladem fontu, je/sli takie regu/ly zosta/ly przeczytane - podczas tworzenia pliku FMT -- patrz rozdzia/ly ,,Instalacja format/ow - MeX i LaMeX'' oraz ,,Dzielenie wyraz/ow''; je/sli nie ma odpowiednich - regu/l, w/l/aczany jest zakaz dzielenia wyraz/ow, - -- nadanie odpowiedniego znaczenia symbolowi \polish; od tego momentu - komenda \language\english mo/ze s/lu/zy/c do w/l/aczania angielskich - regu/l dzielenia wyraz/ow, a komenda \language\polish do w/l/aczania - dzielenia wyraz/ow w j/ezyku polskim wzgl/edem bie/z/acego uk/ladu + – włączenie reguł przenoszenia wyrazów w języku polskim + zgodnych z układem fontu, jeśli takie reguły zostały przeczytane + podczas tworzenia pliku FMT – patrz rozdziały „Instalacja formatów + MeX i LaMeX” oraz „Dzielenie wyrazów”; jeśli nie ma odpowiednich + reguł, włączany jest zakaz dzielenia wyrazów, + – nadanie odpowiedniego znaczenia symbolowi \polish; od tego momentu + komenda \language\english może służyć do włączania angielskich + reguł dzielenia wyrazów, a komenda \language\polish do włączania + dzielenia wyrazów w języku polskim względem bieżącego układu fontu, - -- przypisanie nowego znaczenia notacji prefiksowej, gdyby by/la u/zywana - (dzi/eki temu zawsze //a //c //e itp. odwo/luj/a si/e do pozycji - znak/ow w bie/z/acym uk/ladzie fontu), odpowiednio zmieniaj/a si/e - te/z znaczenia komend \plqq\prqq \flqq\frqq. + – przypisanie nowego znaczenia notacji prefiksowej, gdyby była używana + (dzięki temu zawsze /a /c /e itp. odwołują się do pozycji + znaków w bieżącym układzie fontu), odpowiednio zmieniają się + też znaczenia komend \plqq\prqq \flqq\frqq. -Nale/zy zwr/oci/c uwag/e, /ze komenda \layout przygotowuje tylko system MeX -lub LaMeX do pracy z fontami w odpowiednim uk/ladzie, nie w/l/acza jednak +Należy zwrócić uwagę, że komenda \layout przygotowuje tylko system MeX +lub LaMeX do pracy z fontami w odpowiednim układzie, nie włącza jednak samego fontu. -Zaleca si/e stosowanie makra \layout lokalnie (wewn/atrz nawias/ow -grupowych), ze wzgl/edy na brak komendy odwo/luj/acej zmiany spowodowane -jego u/zyciem. +Zaleca się stosowanie makra \layout lokalnie (wewnątrz nawiasów +grupowych), ze względy na brak komendy odwołującej zmiany spowodowane +jego użyciem. -(Niezale/znie od obowi/azuj/acego uk/ladu fontu i zmieniaj/acego si/e wraz -z tym uk/ladem znaczenia symbolu \polish, symbole \pllanguage, -\mazovialanguage, \latintwolanguage, \ponelanguage oznaczaj/a numery -j/ezyk/ow w sensie TeX-a, czyli numery odpowiednich regu/l dzielenia -wyraz/ow. Mo/zna wi/ec w razie potrzeby pisa/c \language\mazovialanguage itp. -Dla jednolito/sci przyj/eto, /ze symbol \englishlanguage oznacza to samo co +(Niezależnie od obowiązującego układu fontu i zmieniającego się wraz +z tym układem znaczenia symbolu \polish, symbole \pllanguage, +\mazovialanguage, \latintwolanguage, \ponelanguage oznaczają numery +języków w sensie TeX-a, czyli numery odpowiednich reguł dzielenia +wyrazów. Można więc w razie potrzeby pisać \language\mazovialanguage itp. +Dla jednolitości przyjęto, że symbol \englishlanguage oznacza to samo co \english.) -Sk/ladanie formu/l matematycznych +Składanie formuł matematycznych ------------------------------- -W formu/lach matematycznych jest bardzo niewiele element/ow -zale/znych od j/ezyka. R/ownanie $2x^2+3x-1=0$ wygl/ada tak samo w tek/scie -napisanym w j/ezyku polskim, jak i w tek/scie angielskim. Zwykle stosuje -si/e w matematyce jednoliterowe oznaczenia obiekt/ow matematycznych -i polskie znaki diakrytyczne nie s/a u/zywane do tego celu. - -Pewne sytuacje wymagaj/a stosowania w matematyce nazw wieloliterowych. -Zar/owno w TeX-u, jak i w jego polskiej wersji nale/zy w takim przypadku -okre/sla/c jawnie nazw/e kroju pisma, kt/ore ma by/c u/zyte, na przyk/lad: - $$\it obj/eto/s/c=wysoko/s/c \times szeroko/s/c \times g/l/eboko/s/c$$ -Komenda \it jest poleceniem wykonywania sk/ladu kursyw/a tekstow/a (a nie -matematyczn/a). - -Polskie litery mog/a by/c u/zywane w formu/lach matematycznych w indeksach -g/ornych i dolnych, np.: - $$x_{\rm /srednie} = {{x_{\rm ma/le} + x_{\rm du/ze}} \over 2}$$ - -Je/sli w danym momencie obowi/azuje notacja prefiksowa, dotyczy ona r/ownie/z -formu/l matematycznych. - -Stosowane w Polsce znaki mniejsze-r/owne i wi/eksze-r/owne r/o/zni/a si/e od -znak/ow w fontach CM zaprojektowanych przez D. E. Knutha (p. rozdzia/l -,,Fonty PL''). Fonty PL (/sci/slej PLSY) zawieraj/a odpowiednie znaki, -a uzyska/c je mo/zna za pomoc/a komend odpowiednio \xleq lub \xle oraz +W formułach matematycznych jest bardzo niewiele elementów +zależnych od języka. Równanie $2x^2+3x-1=0$ wygląda tak samo w tekście +napisanym w języku polskim, jak i w tekście angielskim. Zwykle stosuje +się w matematyce jednoliterowe oznaczenia obiektów matematycznych +i polskie znaki diakrytyczne nie są używane do tego celu. + +Pewne sytuacje wymagają stosowania w matematyce nazw wieloliterowych. +Zarówno w TeX-u, jak i w jego polskiej wersji należy w takim przypadku +określać jawnie nazwę kroju pisma, które ma być użyte, na przykład: + $$\it objętość=wysokość \times szerokość \times głębokość$$ +Komenda \it jest poleceniem wykonywania składu kursywą tekstową (a nie +matematyczną). + +Polskie litery mogą być używane w formułach matematycznych w indeksach +górnych i dolnych, np.: + $$x_{\rm średnie} = {{x_{\rm małe} + x_{\rm duże}} \over 2}$$ + +Jeśli w danym momencie obowiązuje notacja prefiksowa, dotyczy ona również +formuł matematycznych. + +Stosowane w Polsce znaki mniejsze-równe i większe-równe różnią się od +znaków w fontach CM zaprojektowanych przez D. E. Knutha (p. rozdział +„Fonty PL”). Fonty PL (ściślej PLSY) zawierają odpowiednie znaki, +a uzyskać je można za pomocą komend odpowiednio \xleq lub \xle oraz \xgeq lub \xge. -W Polsce u/zywa si/e nazw ,,tg'', ,,ctg'', ,,tgh'' i ,,ctgh'' zamiast -,,tan'', ,,cot'', ,,tanh'' i ,,coth''. Formaty MeX i LaMeX zawieraj/a -komendy \tg, \ctg, \tgh, oraz \ctgh do sk/ladania nazw tych funkcji -w formu/lach matematycznych. Dodatkowo wprowadzona zosta/la komenda -\arc, kt/ora w po/l/aczeniu z takimi komendami jak \sin, \cos, itp. -(\arc\sin, \arc\cos) umieszcza w sk/ladzie napis ,,arc sin'', -,,arc cos'' z odpowiednio ma/lym odst/epem mi/edzy s/lowem ,,arc'' -i nazw/a funkcji. - -Polskie ,,style'' do formatu LaMeX ----------------------------------- - -W LaTeX209 styl dokumentu okre/slany jest komend/a \documentstyle. -Parametrem tej komendy jest nazwa pliku zawieraj/acego opis tego stylu: -article, report, book, letter itd. Oryginalnych wersji tych plik/ow nie -mo/zna zastosowa/c do sk/ladu w j/ezyku polskim ze wzgl/edu na wstawiane -automatycznie angielskie s/lowa takie jak ,,Chapter'', ,,Figure'', -,,Table of Contents'' itp. - -Cz/e/sci/a pakietu MeX s/a specjalne wersje tych plik/ow, przystosowane do -sk/ladu tekst/ow w j/ezyku polskim lub angielskim. S/a to: iarticle, ibook, -iletter, imakeidx, iopenbib, iproc, ireport, ititlepa. U/zycie jednego -z tych styl/ow powoduje umieszczanie w sk/ladzie odpowiednich polskich -s/l/ow takich jak ,,Rozdzia/l'', ,,Rysunek'', ,,Spis tre/sci'' itp. oraz -sk/ladanie daty (automatycznie lub za pomoc/a komendy \today) po polsku. - -Style iarticle, ireport itp. mog/a by/c u/zywane r/ownie/z do sk/ladania -tekst/ow w j/ezyku angielskim. Wymaga to u/zycia na pocz/atku dokumentu +W Polsce używa się nazw „tg”, „ctg”, „tgh” i „ctgh” zamiast +„tan”, „cot”, „tanh” i „coth”. Formaty MeX i LaMeX zawierają +komendy \tg, \ctg, \tgh, oraz \ctgh do składania nazw tych funkcji +w formułach matematycznych. Dodatkowo wprowadzona została komenda +\arc, która w połączeniu z takimi komendami jak \sin, \cos, itp. +(\arc\sin, \arc\cos) umieszcza w składzie napis „arc sin”, +„arc cos” z odpowiednio małym odstępem między słowem „arc” +i nazwą funkcji. + +Polskie „style” do formatu LaMeX +-------------------------------- + +W LaTeX209 styl dokumentu określany jest komendą \documentstyle. +Parametrem tej komendy jest nazwa pliku zawierającego opis tego stylu: +article, report, book, letter itd. Oryginalnych wersji tych plików nie +można zastosować do składu w języku polskim ze względu na wstawiane +automatycznie angielskie słowa takie jak „Chapter”, „Figure”, +„Table of Contents” itp. + +Częścią pakietu MeX są specjalne wersje tych plików, przystosowane do +składu tekstów w języku polskim lub angielskim. Są to: iarticle, ibook, +iletter, imakeidx, iopenbib, iproc, ireport, ititlepa. Użycie jednego +z tych stylów powoduje umieszczanie w składzie odpowiednich polskich +słów takich jak „Rozdział”, „Rysunek”, „Spis treści” itp. oraz +składanie daty (automatycznie lub za pomocą komendy \today) po polsku. + +Style iarticle, ireport itp. mogą być używane również do składania +tekstów w języku angielskim. Wymaga to użycia na początku dokumentu komend: \captionsenglish \dateenglish -Polskie nazewnictwo przywracaj/a komendy +Polskie nazewnictwo przywracają komendy \captionspolish \datepolish. -(Implementacja styl/ow iarticle, ireport itp. zosta/la oparta na pomys/lach +(Implementacja stylów iarticle, ireport itp. została oparta na pomysłach H. Partla i J. Schroda, wykorzystanych w niemieckiej wersji LaTeX-a.) -Komendy s/lu/z/ace do sk/ladania nazw format/ow MeX i LaMeX ------------------------------------------------------------ +Komendy służące do składania nazw formatów MeX i LaMeX +------------------------------------------------------ -W formatach MeX i LaMeX komenda \MeX s/lu/zy do z/lo/zenia nazwy ,,MeX'' -z u/zyciem liter z bie/z/acego fontu. +W formatach MeX i LaMeX komenda \MeX służy do złożenia nazwy „MeX” +z użyciem liter z bieżącego fontu. -W formacie LaMeX komenda \LaMeX s/lu/zy do z/lo/zenia nazwy ,,LaMeX'' -krojem pisma \rm odpowiedniej wielko/sci. +W formacie LaMeX komenda \LaMeX służy do złożenia nazwy „LaMeX” +krojem pisma \rm odpowiedniej wielkości. -Fonty PL (polskie rozszerzenie font/ow CM) +Fonty PL (polskie rozszerzenie fontów CM) ========================================= - 0. Fonty PL przeznaczone s/a do sk/ladania polskich lub polsko-angielskich - tekst/ow przy u/zyciu format/ow MeX i LaMeX. Obecnie mog/a te/z by/c do - sk/ladu przy u/zyciu pakietu PLaTeX polonizuj/acego LaTeX2e (autorstwa - Mariusza Olko i Marcina Woli/nskiego): - ftp:////ftp.gust.org.pl//pub//TeX//language//polish//platex-1.0.zip - lub ftp:////ftp.dante.de//tex-archive//language//polish//platex-1.0.zip - - Autorzy starali si/e zachowa/c ,,ducha CM-/ow'' przy projektowaniu - polskich znak/ow diakrytycznych. Np. przekre/slenie ma/lej litery - ,,/l'' zosta/lo nieco tylko powi/ekszone w stosunku do przekre/slenia - font/ow rodziny CM (METAFONT-owy program ,,Cross for Polish l and L'' - w pliku ACCENT.MF) umieszczanego w sk/ladzie komendami TeX-owymi - \l oraz \L, chocia/z w niekt/orych fontach autorzy ch/etnie - widzieliby przekre/slenie znacznie wyra/xniejsze. Podobnie podci/ecia - wstawiane automatycznie pomi/edzy znakami (implicit kerns) by/ly - dodawane raczej ostro/znie. Np. zdaniem autor/ow podci/ecie mi/edzy - polskim otwieraj/acym cudzys/lowem (,,) a liter/a ,,W'' b/ad/x ,,T'' - mog/loby by/c znacznie wi/eksze, gdyby nie to, /ze w fontach CM nie - ma /zadnego podci/ecia mi/edzy liter/a ,,A'' a cudzys/lowem - zamykaj/acym (''). - - Fonty PL, podobnie jak macierzyste fonty CM, projektowane by/ly - pod k/atem zastosowa/n profesjonalnych, tzn. urz/adze/n o wi/ekszych - rozdzielczo/sciach. Tym niemniej sporo wysi/lku w/lo/zono w prawid/low/a - dyskretyzacj/e przy ma/lych rozdzielczo/sciach (dla potrzeb wydruk/ow - testowych na drukarkach mozaikowych 9- i 24-ig/lowych). Gdyby mimo - to u/zytkownik mia/l inne zdanie ni/z METAFONT na temat dyskretyzacji, - w pakiecie emTeX autorstwa Eberharda Mattesa znajduje si/e program - o nazwie PKEDIT pozwalaj/acy r/ecznie korygowa/c wygenerowane za pomoc/a + 0. Fonty PL przeznaczone są do składania polskich lub polsko-angielskich + tekstów przy użyciu formatów MeX i LaMeX. Obecnie mogą też być do + składu przy użyciu pakietu PLaTeX polonizującego LaTeX2e (autorstwa + Mariusza Olko i Marcina Wolińskiego): + ftp://ftp.gust.org.pl/pub/TeX/łanguage/polish/platex-1.0.zip + lub ftp://ftp.dante.de/tex-archive/łanguage/polish/platex-1.0.zip + + Autorzy starali się zachować „ducha CM-ów” przy projektowaniu + polskich znaków diakrytycznych. Np. przekreślenie małej litery + „ł” zostało nieco tylko powiększone w stosunku do przekreślenia + fontów rodziny CM (METAFONT-owy program „Cross for Polish l and L” + w pliku ACCENT.MF) umieszczanego w składzie komendami TeX-owymi + \l oraz \L, chociaż w niektórych fontach autorzy chętnie + widzieliby przekreślenie znacznie wyraźniejsze. Podobnie podcięcia + wstawiane automatycznie pomiędzy znakami (implicit kerns) były + dodawane raczej ostrożnie. Np. zdaniem autorów podcięcie między + polskim otwierającym cudzysłowem („) a literą „W” bądź „T” + mogłoby być znacznie większe, gdyby nie to, że w fontach CM nie + ma żadnego podcięcia między literą „A” a cudzysłowem + zamykającym (”). + + Fonty PL, podobnie jak macierzyste fonty CM, projektowane były + pod kątem zastosowań profesjonalnych, tzn. urządzeń o większych + rozdzielczościach. Tym niemniej sporo wysiłku włożono w prawidłową + dyskretyzację przy małych rozdzielczościach (dla potrzeb wydruków + testowych na drukarkach mozaikowych 9- i 24-igłowych). Gdyby mimo + to użytkownik miał inne zdanie niż METAFONT na temat dyskretyzacji, + w pakiecie emTeX autorstwa Eberharda Mattesa znajduje się program + o nazwie PKEDIT pozwalający ręcznie korygować wygenerowane za pomocą METAFONT-a mapy bitowe. - 1. Fonty PL stanowi/a rozszerzenie standardowego zestawu rodziny - Computer Modern (CM) o polskie znaki diakrytyczne i bazuj/a na tych - samych plikach parametrycznych co fonty rodziny CM. Zmiany parametr/ow - odbiegaj/ace zbyt daleko od standardu zaproponowanego przez D. E. Knutha - mog/a spowodowa/c nieoczekiwane efekty (do b/l/edu w trakcie oblicze/n - w/l/acznie). Przyk/ladowo, za/lo/zone zosta/lo, /ze kursywa i grotesk - wykluczaj/a si/e. - - Uk/lad font/ow PL charakteryzuje si/e tym, /ze znaki o kodach < 128 - s/a identyczne ze znakami rodziny CM, natomiast polskim znakom - diakrytycznym przypisane zosta/ly kody > 127 (innych cech TeX-a 3.x - nie wykorzystuje si/e). Polskie znaki diakrytyczne maj/a kody zgodne - z uk/ladem ECM (Extended Computer Modern, Cork encoding), natomiast - cudzys/lowy maj/a kody niestandardowe (w ECM cudzys/lowy maj/a + 1. Fonty PL stanowią rozszerzenie standardowego zestawu rodziny + Computer Modern (CM) o polskie znaki diakrytyczne i bazują na tych + samych plikach parametrycznych co fonty rodziny CM. Zmiany parametrów + odbiegające zbyt daleko od standardu zaproponowanego przez D. E. Knutha + mogą spowodować nieoczekiwane efekty (do błędu w trakcie obliczeń + włącznie). Przykładowo, założone zostało, że kursywa i grotesk + wykluczają się. + + Układ fontów PL charakteryzuje się tym, że znaki o kodach < 128 + są identyczne ze znakami rodziny CM, natomiast polskim znakom + diakrytycznym przypisane zostały kody > 127 (innych cech TeX-a 3.x + nie wykorzystuje się). Polskie znaki diakrytyczne mają kody zgodne + z układem ECM (Extended Computer Modern, Cork encoding), natomiast + cudzysłowy mają kody niestandardowe (w ECM cudzysłowy mają kody < 127): - /A -- 129 /a -- 161 - /C -- 130 /c -- 162 - /E -- 134 /e -- 166 - /L -- 138 /l -- 170 - /N -- 139 /n -- 171 - /O -- 211 /o -- 243 - /S -- 145 /s -- 177 - /X -- 153 /x -- 185 - /Z -- 155 /z -- 187 + Ą – 129 ą – 161 + Ć – 130 ć – 162 + Ę – 134 ę – 166 + Ł – 138 ł – 170 + Ń – 139 ń – 171 + Ó – 211 ó – 243 + Ś – 145 ś – 177 + Ź – 153 ź – 185 + Ż – 155 ż – 187 - << (francuski cudzys/l/ow otwieraj/acy) -- 174 - >> (francuski cudzys/l/ow zamykaj/acy) -- 175 - ,, (polski cudzys/l/ow otwieraj/acy) -- 255 + « (francuski cudzysłów otwierający) – 174 + » (francuski cudzysłów zamykający) – 175 + „ (polski cudzysłów otwierający) – 255 Uwagi: - * Fonty matematyczne PLMI, PLMIB oraz PLEX nie zawieraj/a polskich - znak/ow diakrytycznych i nie r/o/zni/a si/e od odpowiednich font/ow CM; - przedrostki CM zosta/ly zmienione na PL jedynie dla zachowania - jednorodno/sci. - * Podobnie font PLTEX10 to po prostu font CMTEX10 ze zmienion/a dla - jednolito/sci nazw/a; font CMTEX10 odzwierciedla uk/lad klawiatury - na komputerze u/zywanym przez profesora Knutha (D. E. Knuth, - ,,Computer Modern Typefaces'', str. 568), tym samym nie powinien - raczej zawiera/c polskich znak/ow diakrytycznych. - * Fonty PLSY zosta/ly poszerzone (w stosunku do CMSY) o znaki - ,,wi/eksze-r/owne'' i ,,mniejsze-r/owne'' odpowiadaj/ace - polskim zwyczajom drukarskim (dolna kreska sko/sna zamiast - poziomej); na konieczno/s/c takiego rozszerzenia zwr/oci/l - uwag/e p. W/lodzimierz J. Martin; majusku/ly kaligraficzne tych - font/ow (opisane w pliku CALU.MF) nie zosta/ly uzupe/lnione + * Fonty matematyczne PLMI, PLMIB oraz PLEX nie zawierają polskich + znaków diakrytycznych i nie różnią się od odpowiednich fontów CM; + przedrostki CM zostały zmienione na PL jedynie dla zachowania + jednorodności. + * Podobnie font PLTEX10 to po prostu font CMTEX10 ze zmienioną dla + jednolitości nazwą; font CMTEX10 odzwierciedla układ klawiatury + na komputerze używanym przez profesora Knutha (D. E. Knuth, + „Computer Modern Typefaces”, str. 568), tym samym nie powinien + raczej zawierać polskich znaków diakrytycznych. + * Fonty PLSY zostały poszerzone (w stosunku do CMSY) o znaki + „większe-równe” i „mniejsze-równe” odpowiadające + polskim zwyczajom drukarskim (dolna kreska skośna zamiast + poziomej); na konieczność takiego rozszerzenia zwrócił + uwagę p. Włodzimierz J. Martin; majuskuły kaligraficzne tych + fontów (opisane w pliku CALU.MF) nie zostały uzupełnione o polskie znaki diakrytyczne. - 2. Jedynymi znakami ,,polskimi'' dost/epnymi poprzez ligatury s/a - cudzys/lowy (,, << >>). Polskie znaki diakrytyczne s/a dost/epne - albo bezpo/srednio, albo za pomoc/a komendy realizowanej przez - ,,aktywny ciach'' (//a //c //e //l //n //o //s //x //z //A //C - //E //L //N //O //S //X //Z) zaprogramowanej w formatach MeX i LaMeX - (p. opis u/zywania format/ow MeX i LaMeX). Istniej/a zasadnicze powody, - dla kt/orych autorzy nie wykorzystali do tego celu ligatur. - - 3. Ze wzgl/edu na ograniczenie liczby r/o/znych wysoko/sci znak/ow w foncie - do 15 niezerowych, zrezygnowano z kusz/acego wype/lniania ,,g/ornej - po/l/owki'' fontu. Ponadto w programach METAFONT-owych podj/ete zosta/ly - zabiegi maj/ace na celu minimalizacj/e liczby r/o/znych wysoko/sci. - Niestety, mimo to w niekt/orych przypadkach liczba r/o/znych niezerowych - wysoko/sci przekracza 15. W takiej sytuacji METAFONT automatycznie - zmienia niekt/ore spo/sr/od wysoko/sci. Oznacza to, /ze w pewnych - (bardzo z/lo/sliwych i -- miejmy nadziej/e -- niezwykle rzadkich) - przypadkach mo/ze si/e zdarzy/c, /ze tekst czysto angielski z/lo/zony - fontami PL zostanie inaczej prze/lamany na strony ni/z tekst z/lo/zony + 2. Jedynymi znakami „polskimi” dostępnymi poprzez ligatury są + cudzysłowy (,, << >>). Polskie znaki diakrytyczne są dostępne + albo bezpośrednio, albo za pomocą komendy realizowanej przez + „aktywny ciach” (/a /c /e /l /n /o /s /x /z /A /C + /E /L /N /O /S /X /Z) zaprogramowanej w formatach MeX i LaMeX + (p. opis używania formatów MeX i LaMeX). Istnieją zasadnicze powody, + dla których autorzy nie wykorzystali do tego celu ligatur. + + 3. Ze względu na ograniczenie liczby różnych wysokości znaków w foncie + do 15 niezerowych, zrezygnowano z kuszącego wypełniania „górnej + połówki” fontu. Ponadto w programach METAFONT-owych podjęte zostały + zabiegi mające na celu minimalizację liczby różnych wysokości. + Niestety, mimo to w niektórych przypadkach liczba różnych niezerowych + wysokości przekracza 15. W takiej sytuacji METAFONT automatycznie + zmienia niektóre spośród wysokości. Oznacza to, że w pewnych + (bardzo złośliwych i – miejmy nadzieję – niezwykle rzadkich) + przypadkach może się zdarzyć, że tekst czysto angielski złożony + fontami PL zostanie inaczej przełamany na strony niż tekst złożony fontami CM. - 4. Starano si/e unika/c wprowadzania dodatkowych parametr/ow, co jednak - nie zawsze by/lo mo/zliwe. Szczeg/o/ly dotycz/ace mo/zliwo/sci zmiany - zachowania domy/slnego opisane s/a w pliku PL_DOD.MF. Przyk/lady u/zycia - opcjonalnych parametr/ow zmieniaj/acych zachowanie domy/slne znale/x/c - mo/zna w plikach /xr/od/lowych font/ow PLB10, PLBX5, PLBX6, PLBX7, - PLBX8, PLCSC10, PLDUNH10, PLFI10, PLFF10, PLITT10, PLR5, PLR6, PLR7, - PLR8, PLR9, PLR12, PLR17, PLSL8, PLSL9, PLSL12, PLSSQ8, PLSSQI8, + 4. Starano się unikać wprowadzania dodatkowych parametrów, co jednak + nie zawsze było możliwe. Szczegóły dotyczące możliwości zmiany + zachowania domyślnego opisane są w pliku PL_DOD.MF. Przykłady użycia + opcjonalnych parametrów zmieniających zachowanie domyślne znaleźć + można w plikach źródłowych fontów PLB10, PLBX5, PLBX6, PLBX7, + PLBX8, PLCSC10, PLDUNH10, PLFI10, PLFF10, PLITT10, PLR5, PLR6, PLR7, + PLR8, PLR9, PLR12, PLR17, PLSL8, PLSL9, PLSL12, PLSSQ8, PLSSQI8, PLTCSC10, PLTI7, PLTI8, PLTI12 oraz PLVTT10. - 5. Programy opisuj/ace polskie znaki diakrytyczne zosta/ly oparte na - odpowiednich programach rodziny CM. Opisy polskich znak/ow - diakrytycznych stanowi/a niezale/zne programy, co jest zgodne - z og/oln/a filozofi/a program/ow rodziny CM (mo/zna by np. - zapami/etywa/c mapy bitowe liter ,,A'', ,,C'', ,,a'', ,,c'', ..., - itd., i te mapy bitowe modyfikowa/c; z takiego podej/scia i mu + 5. Programy opisujące polskie znaki diakrytyczne zostały oparte na + odpowiednich programach rodziny CM. Opisy polskich znaków + diakrytycznych stanowią niezależne programy, co jest zgodne + z ogólną filozofią programów rodziny CM (można by np. + zapamiętywać mapy bitowe liter „A”, „C”, „a”, „c”, …, + itd., i te mapy bitowe modyfikować; z takiego podejścia i mu podobnych zrezygnowano). - Nieco trickowe rozwi/azanie zastosowano w celu unikni/ecia duplikowania - plik/ow parametrycznych (PLB10, PLBX10, ..., itd.). Wykorzystano tu - METAFONT-ow/a zmienn/a ,,jobname'' do czytania odpowiednich plik/ow - parametrycznych rodziny CM. Pliki te powinny znajdowa/c si/e w kartotece - przeszukiwanej przez METAFONT-a w trakcie realizacji komendy ,,input''. - - 6. Program dla polskiego cudzys/lowu otwieraj/acego zaczerpni/ety zosta/l - z program/ow rodziny CM. Natomiast kszta/lt cudzys/low/ow francuskich - zosta/l zaprojektowany i zaprogramowany ,,od zera''. - - 7. Pierwsz/a i najwa/zniejsz/a faz/a pracy nad fontami PL by/lo - zaprojektowanie i zaprogramowanie kszta/lt/ow polskich znak/ow - diakrytycznych w sze/sciu podstawowych krojach: PLR, PLSS, PLBX, PLSSBX, - PLTT oraz PLTI (stopnie pisma od 5 do 17 punkt/ow). - - Tym etapem pracy opiekowa/l si/e troskliwie p. Roman Tomaszewski, - wybitny polski typograf, cz/lonek zarz/adu Mi/edzynarodowego - Stowarzyszenia Typograficznego ATypI i zarazem przewodnicz/acy Polskiego - Oddzia/lu ATypI. Autorzy s/a mu g/l/eboko wdzi/eczni za /zyczliwe - wspieranie sw/a wiedz/a i do/swiadczeniem prac projektowych nad + Nieco trickowe rozwiązanie zastosowano w celu uniknięcia duplikowania + plików parametrycznych (PLB10, PLBX10, …, itd.). Wykorzystano tu + METAFONT-ową zmienną „jobname” do czytania odpowiednich plików + parametrycznych rodziny CM. Pliki te powinny znajdować się w kartotece + przeszukiwanej przez METAFONT-a w trakcie realizacji komendy „input”. + + 6. Program dla polskiego cudzysłowu otwierającego zaczerpnięty został + z programów rodziny CM. Natomiast kształt cudzysłowów francuskich + został zaprojektowany i zaprogramowany „od zera”. + + 7. Pierwszą i najważniejszą fazą pracy nad fontami PL było + zaprojektowanie i zaprogramowanie kształtów polskich znaków + diakrytycznych w sześciu podstawowych krojach: PLR, PLSS, PLBX, PLSSBX, + PLTT oraz PLTI (stopnie pisma od 5 do 17 punktów). + + Tym etapem pracy opiekował się troskliwie p. Roman Tomaszewski, + wybitny polski typograf, członek zarządu Międzynarodowego + Stowarzyszenia Typograficznego ATypI i zarazem przewodniczący Polskiego + Oddziału ATypI. Autorzy są mu głęboko wdzięczni za życzliwe + wspieranie swą wiedzą i doświadczeniem prac projektowych nad fontami PL. - Pan Roman Tomaszewski zmar/l w grudniu 1992 roku. - - 8. Akcenty nad minusku/lami ,,/c'' ,,/n'' ,,/o'' ,,/s'' ,,/x'' s/a takie - same jak wstawiany TeX-ow/a komend/a \' akcent ,,acute'', tyle /ze - w niekt/orych przypadkach s/a nieco przesuni/ete w poziomie. Natomiast - akcenty nad majusku/lami ,,/C'' ,,/N'' ,,/O'' ,,/S'' ,,/X'' s/a - wprawdzie konstruowane w oparciu o akcent ,,acute'', ale s/a nieco - ,,sp/laszczone'' (w przypadku odmian szeryfowych jest to zwyk/ly obr/ot, - natomiast w przypadku odmian bezszeryfowych -- obr/ot po/l/aczony - z pewn/a modyfikacj/a, ze wzgl/edu na konieczno/s/c zachowania poziomego - po/lo/zenia g/ornej i dolnej kraw/edzi akcentu oraz optycznej grubo/sci - kreski akcentowej). Wyj/atkowo w karykaturalnie smuk/lym foncie PLDUNH10 - akcent nad minusku/lami i majusku/lami jest pochylony tak samo. - - Powy/zsze zabiegi s/a zgodne z regu/lami sztuki typograficznej, - powoduj/a natomiast, /ze akcenty k/ladzione za pomoc/a TeX-owej komendy - \accent mog/a si/e istotnie r/o/zni/c od akcentowanych majusku/l + Pan Roman Tomaszewski zmarł w grudniu 1992 roku. + + 8. Akcenty nad minuskułami „ć” „ń” „ó” „ś” „ź” są takie + same jak wstawiany TeX-ową komendą \' akcent „acute”, tyle że + w niektórych przypadkach są nieco przesunięte w poziomie. Natomiast + akcenty nad majuskułami „Ć” „Ń” „Ó” „Ś” „Ź” są + wprawdzie konstruowane w oparciu o akcent „acute”, ale są nieco + „spłaszczone” (w przypadku odmian szeryfowych jest to zwykły obrót, + natomiast w przypadku odmian bezszeryfowych – obrót połączony + z pewną modyfikacją, ze względu na konieczność zachowania poziomego + położenia górnej i dolnej krawędzi akcentu oraz optycznej grubości + kreski akcentowej). Wyjątkowo w karykaturalnie smukłym foncie PLDUNH10 + akcent nad minuskułami i majuskułami jest pochylony tak samo. + + Powyższe zabiegi są zgodne z regułami sztuki typograficznej, + powodują natomiast, że akcenty kładzione za pomocą TeX-owej komendy + \accent mogą się istotnie różnić od akcentowanych majuskuł w fontach PL. - 9. Akcent nad literami ,,/z'' oraz ,,/Z'' jest taki sam jak kropka nad - liter/a ,,i'', czyli inny ni/z akcent wstawiany przez TeX-a (za pomoc/a - komendy \.). W literze ,,/z'' jest tak/ze umieszczony na tej samej - wysoko/sci co kropka nad ,,i'' (oczywi/scie nie w foncie kapitalikowym). - Dzi/eki temu w s/lowach takich jak ,,gwi/zd/ze'' czy ,,ni/zej'' kropka - zachowuje t/e sam/a wysoko/s/c. Niestety, w niekt/orych fontach rodziny - CM kropka nad ,,i'' jest stanowczo za ma/la (np. CMTT), co powoduje, - /ze warto/s/c optyczna kropki nad ,,/z'' oraz ,,/Z'' jest te/z czasami - zbyt ma/la. Z powi/ekszenia kropki zrezygnowano, uznaj/ac jej wielko/s/c - za cech/e font/ow CM. - - 10. Przekre/slenie litery ,,/L'' jest znacznie wi/eksze od przekre/slenia - litery ,,/l'', a przekre/slenie litery ,,/l'' jest z kolei wi/eksze od - przekre/slenia w fontach rodziny CM (p. punkt 0 powy/zej). - - 11. ,,Ogonki'' pod literami ,,/A'' ,,/E'' ,,/a'' ,,/e'' budowane s/a za - pomoc/a stosunkowo skomplikowanego algorytmu, ale geometria - ogonka jest bardzo prosta: zewn/etrzna i wewn/etrzna kraw/ed/x to - pojedyncze segmenty krzywych B\`eziera. Ogonki takie -- jak - pokazuje do/swiadczenie -- s/a najzgrabniejsze. - - Opcjonalne parametry dodatkowe wp/lywaj/ace na kszta/lt ogonk/ow - opisane s/a w pliku PL_DOD.MF. - - 12. Polskie znaki diakrytyczne nie s/a przeznaczone do u/zywania jako - znaki matematyczne, dlatego w programach opisuj/acych te znaki - pomini/eta zosta/la komenda ,,math_adjust''. - - 13. Podci/ecia wstawiane automatycznie mi/edzy znakami (implicit kerns) - s/a w zasadzie takie same dla polskich znak/ow diakrytycznych jak dla - odpowiednich liter alfabetu /laci/nskiego, z pewnymi wszak/ze wyj/atkami - (p. pliki POLAN.MF, POLKUR.MF oraz POLKAP.MF); podobnie rzecz si/e ma - z korekt/a italikow/a wstawian/a za polskimi znakami diakrytycznymi. - - 14. Dla tych, kt/orzy chcieliby wydrukowa/c /xr/od/la METAFONT-owe w postaci - sformatowanej za pomoc/a programu MFT, do/l/aczony jest odpowiedni - format o nazwie PL.MFT. Format ten jest przygotowany do sk/ladania - z u/zyciem font/ow rodziny CM; je/sli u/zytkownik zamieni/l ju/z - wszystkie CM-y na fonty PL, musi odpowiednio zmieni/c nazwy font/ow - w plikach PL.MFT oraz MFTMAC.TEX (plik MFTMAC.TEX znale/x/c mo/zna - np. w pakiecie emTeX E. Mattesa lub + 9. Akcent nad literami „ż” oraz „Ż” jest taki sam jak kropka nad + literą „i”, czyli inny niż akcent wstawiany przez TeX-a (za pomocą + komendy \.). W literze „ż” jest także umieszczony na tej samej + wysokości co kropka nad „i” (oczywiście nie w foncie kapitalikowym). + Dzięki temu w słowach takich jak „gwiżdże” czy „niżej” kropka + zachowuje tę samą wysokość. Niestety, w niektórych fontach rodziny + CM kropka nad „i” jest stanowczo za mała (np. CMTT), co powoduje, + że wartość optyczna kropki nad „ż” oraz „Ż” jest też czasami + zbyt mała. Z powiększenia kropki zrezygnowano, uznając jej wielkość + za cechę fontów CM. + + 10. Przekreślenie litery „Ł” jest znacznie większe od przekreślenia + litery „ł”, a przekreślenie litery „ł” jest z kolei większe od + przekreślenia w fontach rodziny CM (p. punkt 0 powyżej). + + 11. „Ogonki” pod literami „Ą” „Ę” „ą” „ę” budowane są za + pomocą stosunkowo skomplikowanego algorytmu, ale geometria + ogonka jest bardzo prosta: zewnętrzna i wewnętrzna krawędź to + pojedyncze segmenty krzywych Béziera. Ogonki takie – jak + pokazuje doświadczenie – są najzgrabniejsze. + + Opcjonalne parametry dodatkowe wpływające na kształt ogonków + opisane są w pliku PL_DOD.MF. + + 12. Polskie znaki diakrytyczne nie są przeznaczone do używania jako + znaki matematyczne, dlatego w programach opisujących te znaki + pominięta została komenda „math_adjust”. + + 13. Podcięcia wstawiane automatycznie między znakami (implicit kerns) + są w zasadzie takie same dla polskich znaków diakrytycznych jak dla + odpowiednich liter alfabetu łacińskiego, z pewnymi wszakże wyjątkami + (p. pliki POLAN.MF, POLKUR.MF oraz POLKAP.MF); podobnie rzecz się ma + z korektą italikową wstawianą za polskimi znakami diakrytycznymi. + + 14. Dla tych, którzy chcieliby wydrukować źródła METAFONT-owe w postaci + sformatowanej za pomocą programu MFT, dołączony jest odpowiedni + format o nazwie PL.MFT. Format ten jest przygotowany do składania + z użyciem fontów rodziny CM; jeśli użytkownik zamienił już + wszystkie CM-y na fonty PL, musi odpowiednio zmienić nazwy fontów + w plikach PL.MFT oraz MFTMAC.TEX (plik MFTMAC.TEX znaleźć można + np. w pakiecie emTeX E. Mattesa lub ftp://ftp.gust.org.pl/pub/TeX/macros/generic/plain/base/mftmac.tex). - 15. /Xr/od/la METAFONT-owe obejmuj/a nast/epuj/ace pliki (zak/lada si/e, - /ze u/zytkownik posiada komplet plik/ow /xr/od/lowych rodziny CM): + 15. Źródła METAFONT-owe obejmują następujące pliki (zakłada się, + że użytkownik posiada komplet plików źródłowych rodziny CM): - a) pliki zawieraj/ace opisy polskich znak/ow diakrytycznych: + a) pliki zawierające opisy polskich znaków diakrytycznych: PL_CUD.MF PL_DOD.MF PL_MLK.MF PL_DL.MF PL_ML.MF PL_SYM.MF - b) pliki steruj/ace: + b) pliki sterujące: - POLAN.MF -- odpowiednik pliku ROMAN.MF - POLKAP.MF -- odpowiednik pliku CSC.MF - POLKUR.MF -- odpowiednik pliku TEXTIT.MF - POLMAT.MF -- odpowiednik pliku MATHSY.MF - POLTYT.MF -- odpowiednik pliku TITLE.MF + POLAN.MF – odpowiednik pliku ROMAN.MF + POLKAP.MF – odpowiednik pliku CSC.MF + POLKUR.MF – odpowiednik pliku TEXTIT.MF + POLMAT.MF – odpowiednik pliku MATHSY.MF + POLTYT.MF – odpowiednik pliku TITLE.MF c) pliki parametryczne rodziny PL: @@ -740,136 +729,135 @@ Fonty PL (polskie rozszerzenie font/ow CM) d) dodatkowe pliki parametryczne: - * CMSSBI10.MF (odwo/luj/a si/e do/n pliki PLSSBI10, PLSSBI36 + * CMSSBI10.MF (odwołują się doń pliki PLSSBI10, PLSSBI36 i PLSSBI48) - * CMBX11.MF, CMR11.MF, CMSL11.MF, CMTI11.MF (te pliki s/lu/zy/ly - do generowania u/zywanych poprzednio 11-punktowych font/ow P1) + * CMBX11.MF, CMR11.MF, CMSL11.MF, CMTI11.MF (te pliki służyły + do generowania używanych poprzednio 11-punktowych fontów P1) - * DLR10 -- przyk/ladowy plik s/lu/z/acy do generowania fontu - PLR10 at 10dd (w jednostkach przyj/etych w polskim drukarstwie) + * DLR10 – przykładowy plik służący do generowania fontu + PLR10 at 10dd (w jednostkach przyjętych w polskim drukarstwie) e) plik pomocniczy wczytywany podczas przetwarzania przez METAFONT-a - plik/ow parametrycznych PL: + plików parametrycznych PL: FIK_MIK.MF - f) plik zawieraj/acy opis trybu generowania font/ow dla - fotona/swietlarek Linotronic 100 i Linotronic 300; tre/s/c - tego pliku nale/zy wkopiowa/c do pliku LOCAL.MF przed generowaniem - format/ow bazowych (PLAIN.BAS i CM.BAS) za pomoc/a inicjalizacyjnej + f) plik zawierający opis trybu generowania fontów dla + fotonaświetlarek Linotronic 100 i Linotronic 300; treść + tego pliku należy wkopiować do pliku LOCAL.MF przed generowaniem + formatów bazowych (PLAIN.BAS i CM.BAS) za pomocą inicjalizacyjnej wersji METAFONT-a (INIMF): LINOMODE.MF - 16. Generowanie font/ow PL + 16. Generowanie fontów PL - Konkretnym implementacjom METAFONT-a towarzyszy na og/o/l oprogramowanie - u/latwiaj/ace generowanie font/ow. Do pakietu MeX do/l/aczone zosta/ly - pliki z danymi dla programu MFJOB, obs/luguj/acego generowanie font/ow - z u/zyciem emMETAFONT-a (szczeg/o/ly mo/zna znale/x/c w dokumentacji - pakietu E. Mattesa emTeX). S/a to: + Konkretnym implementacjom METAFONT-a towarzyszy na ogół oprogramowanie + ułatwiające generowanie fontów. Do pakietu MeX dołączone zostały + pliki z danymi dla programu MFJOB, obsługującego generowanie fontów + z użyciem emMETAFONT-a (szczegóły można znaleźć w dokumentacji + pakietu E. Mattesa emTeX). Są to: - G180PL.MFJ dane do generowania font/ow PL dla drukarek 24-ig/lowych + G180PL.MFJ dane do generowania fontów PL dla drukarek 24-igłowych - G240PL.MFJ dane do generowania font/ow PL dla drukarek 9-ig/lowych + G240PL.MFJ dane do generowania fontów PL dla drukarek 9-igłowych - G300PL.MFJ dane do generowania font/ow PL dla drukarek laserowych + G300PL.MFJ dane do generowania fontów PL dla drukarek laserowych - GPLMODES.MFJ plik wczytywany przy przetwarzaniu plik/ow G180PL.MFJ, + GPLMODES.MFJ plik wczytywany przy przetwarzaniu plików G180PL.MFJ, G240PL.MFJ i G300PL.MFJ przez program MFJOB.EXE Pliki ===== -Pakiet MeX sk/lada si/e z nast/epuj/acych grup plik/ow: +Pakiet MeX składa się z następujących grup plików: - 1. Pliki dokumentacyjne//informacyjne + 1. Pliki dokumentacyjne/informacyjne 2. Pliki TeX-owe 3. Pliki METAFONT-a -Poni/zej przedstawiamy list/e wszystkich plik/ow sk/ladaj/acych si/e na -pakiet MeX-a. Podkre/slamy raz jeszcze, /ze pakiet MeX mo/ze by/c -rozpowszechniany tylko tak, jak zosta/l przygotowany -- musi by/c kompletny -i niezmieniony. Dotyczy to r/ownie/z plik/ow dokumentacyjnych//informacyjnych. -(patrz ,,Zasady rozpowszechniania''). +Poniżej przedstawiamy listę wszystkich plików składających się na +pakiet MeX-a. Podkreślamy raz jeszcze, że pakiet MeX może być +rozpowszechniany tylko tak, jak został przygotowany – musi być kompletny +i niezmieniony. Dotyczy to również plików dokumentacyjnych/informacyjnych. +(patrz „Zasady rozpowszechniania”). - 1. Pliki dokumentacyjne//informacyjne + 1. Pliki dokumentacyjne/informacyjne - MEXINFO.POL -- plik, kt/ory jest w/la/snie czytamy - MEXINFO.ENG -- analogiczny tekst w j/ezyku angielskim + MEXINFO.POL – plik, który jest właśnie czytamy + MEXINFO.ENG – analogiczny tekst w języku angielskim 2. Pliki TeX-owe Pliki makr: - ---------- + ----------- - MEX.TEX -- polska wersja pakietu makr PLAIN.TEX - LAMEX.TEX -- polska wersja pakietu makr LPLAIN.TEX - MEX1.TEX -- pomocniczy plik wej/sciowy MeX-a i LaMeX-a - MEX2.TEX -- pomocniczy plik wej/sciowy MeX-a i LaMeX-a - MEXCONF.TEX -- plik konfiguracyjny MeX-a i LaMeX-a - PLHYPH.TEX -- polskie regu/ly dzielenia wyraz/ow + MEX.TEX – polska wersja pakietu makr PLAIN.TEX + LAMEX.TEX – polska wersja pakietu makr LPLAIN.TEX + MEX1.TEX – pomocniczy plik wejściowy MeX-a i LaMeX-a + MEX2.TEX – pomocniczy plik wejściowy MeX-a i LaMeX-a + MEXCONF.TEX – plik konfiguracyjny MeX-a i LaMeX-a + PLHYPH.TEX – polskie reguły dzielenia wyrazów - Wej/sciowe pliki filtruj/ace do emTeX-a (do implementacji TeX-a + Wejściowe pliki filtrujące do emTeX-a (do implementacji TeX-a ------------------------------------------------------------- wykonanej przez E. Mattesa): - ---------------------------- + ------------------------------ - MAZ2PL.PCT -- tabela konwersji kod/ow Mazovii na kody PL - LAT2PL.PCT -- tabela konwersji kod/ow Latin 2 na kody PL - ISO2PL.PCT -- tabela konwersji kod/ow ISO8859-2 na kody PL - WIN2PL.PCT -- tabela konwersji kod/ow CP1250 na kody PL - MAZ2PL.TCP, ISO2PL.TCP, LAT2PL.TCP, WIN2PL.TCP -- j.w., posta/c + MAZ2PL.PCT – tabela konwersji kodów Mazovii na kody PL + LAT2PL.PCT – tabela konwersji kodów Latin 2 na kody PL + ISO2PL.PCT – tabela konwersji kodów ISO8859-2 na kody PL + WIN2PL.PCT – tabela konwersji kodów CP1250 na kody PL + MAZ2PL.TCP, ISO2PL.TCP, LAT2PL.TCP, WIN2PL.TCP – j.w., postać przygotowana do pracy z INITEX-em - MK-TCP.BAT -- plik wsadowy do tworzenia tablic konwersji - w postaci plik/ow TCP + MK-TCP.BAT – plik wsadowy do tworzenia tablic konwersji + w postaci plików TCP - Pliki wsadowe systemu DOS (ang. batch file) do generowania plik/ow + Pliki wsadowe systemu DOS (ang. batch file) do generowania plików ----------------------------------------------------------------- MEX.FMT i LAMEX.FMT: - --------------------- + ---------------------- - GM-MEX.BAT -- generuje MEX.FMT (+ Mazovia) - GI-MEX.BAT -- generuje MEX.FMT (+ ISO8859-2) - GL-MEX.BAT -- generuje MEX.FMT (+ CP852) - GW-MEX.BAT -- generuje MEX.FMT (+ CP1250) - GM-LAMEX.BAT -- generuje LAMEX.FMT (+ Mazovia) - GI-LAMEX.BAT -- generuje LAMEX.FMT (+ ISO8859-2) - GL-LAMEX.BAT -- generuje LAMEX.FMT (+ CP852) - GW-LAMEX.BAT -- generuje LAMEX.FMT (+ CP1250) + GM-MEX.BAT – generuje MEX.FMT (+ Mazovia) + GI-MEX.BAT – generuje MEX.FMT (+ ISO8859-2) + GL-MEX.BAT – generuje MEX.FMT (+ CP852) + GW-MEX.BAT – generuje MEX.FMT (+ CP1250) + GM-LAMEX.BAT – generuje LAMEX.FMT (+ Mazovia) + GI-LAMEX.BAT – generuje LAMEX.FMT (+ ISO8859-2) + GL-LAMEX.BAT – generuje LAMEX.FMT (+ CP852) + GW-LAMEX.BAT – generuje LAMEX.FMT (+ CP1250) Dodatkowe pliki do LaMeX-a (style): - ---------------------------------- + ––––––––––––––––– IARTICLE.STY IMAKEIDX.STY IREPORT.STY IBOOK.STY IOPENBIB.STY ITITLEPA.STY ILETTER.STY - 3. Pliki METAFONT-owe opisane zosta/ly w cz/e/sci po/swi/econej fontom PL. + 3. Pliki METAFONT-owe opisane zostały w części poświęconej fontom PL. -Podzi/ekowania +Podziękowania ============= -Bardzo wiele os/ob przyczyni/lo si/e do szcz/e/sliwego zako/nczenia prac nad -d/lugo trwaj/acym projektem adaptacji TeX-a do j/ezyka polskiego. Wymienienie -tu wszystkich, kt/orzy nam pomogli, jest po prostu niemo/zliwe. Tym niemniej -czujemy si/e zobowi/azani szczeg/olnie serdecznie podzi/ekowa/c -nast/epuj/acym osobom: +Bardzo wiele osób przyczyniło się do szczęśliwego zakończenia prac nad +długo trwającym projektem adaptacji TeX-a do języka polskiego. Wymienienie +tu wszystkich, którzy nam pomogli, jest po prostu niemożliwe. Tym niemniej +czujemy się zobowiązani szczególnie serdecznie podziękować +następującym osobom: Andrzej Blikle - W/lodzimierz Bzyl - Jacek Leszczy/lowski - Marian /Lakomy - W/lodzimierz J. Martin + Włodzimierz Bzyl + Jacek Leszczyłowski + Marian Łakomy + Włodzimierz J. Martin Frank Mittelbach - Gra/zyna Nowak + Grażyna Nowak Andrzej Odyniec Piotr Pianowski Tomasz Przechlewski - Stanis/law Szczyci/nski + Stanisław Szczyciński Roman Tomaszewski - Stanis/law Wawrykiewicz. - + Stanisław Wawrykiewicz. |