summaryrefslogtreecommitdiff
path: root/Master/texmf-dist/doc/latex/lshort-mongol/src/things.tex
diff options
context:
space:
mode:
Diffstat (limited to 'Master/texmf-dist/doc/latex/lshort-mongol/src/things.tex')
-rw-r--r--Master/texmf-dist/doc/latex/lshort-mongol/src/things.tex514
1 files changed, 514 insertions, 0 deletions
diff --git a/Master/texmf-dist/doc/latex/lshort-mongol/src/things.tex b/Master/texmf-dist/doc/latex/lshort-mongol/src/things.tex
new file mode 100644
index 00000000000..9441b9c864a
--- /dev/null
+++ b/Master/texmf-dist/doc/latex/lshort-mongol/src/things.tex
@@ -0,0 +1,514 @@
+%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
+% Contents: Things you need to know
+% $Id: things.tex 172 2008-09-25 05:26:50Z oetiker $
+%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
+
+\chapter{Мэдвэл зохих зійлс}
+\begin{intro}
+Энэ білгийн эхний хэсэгт \LaTeXe-ийн тііх, тііний ажиллагааны індсэн зарчмыг товчхон дурдах б°г°°д хојрдугаар хэсэгт \LaTeX{} баримтын індсэн бітцийг танилцуулна. Ийнхіі энэ білгээс \LaTeX{}-ийн ажиллах зарчмын талаарх тойм мэдлэгийг авах болно.
+\end{intro}
+
+\section{Нэршил}
+\subsection{\TeX}
+Доналд Кнут (\index{Knuth, Donald E.}Donald E. Knuth) \cite{texbook}, 1977 онд хэвлэлд тоон технологи нэвтэрч эхлэх іед уг технологиор хэвліілж байсан °°рийн ном товхимлын хэвлэлтийн чанаргій байдлыг °°рчл°хийг хіссэнээр \TeX{}-ийг бичиж эхэлжээ. ђн°°дрийн бидний ашиглаж байгаа \TeX{} анх 1982 онд гарсан б°г°°д 1989 онд бага зэрэг засвар хийгдэж 8-битийн тэмдэгтийг бірэн дэмжих болсон байна. \TeX{} нь аль ч компьютерт ажиллах чадвартай ажиллагааны тогтвортой байдал болон бараг алдаагій бичигдсэн зэргээрээ олонд алдаршсан билээ. Одоогийн хувилбар нь $3.141592$ б°г°°д энэ нь $\pi$ тоо хіртэл °с°х јстой ажээ.
+
+\TeX{} нь Грекийн texnologia (технологи) гэдэг ігнээс гаралтай б°г°°д іінд X-г Грекээр ``ch'' буюу ``chi'' гэж дууддагийг баримталж Германы ``Ach''\footnote{Герман хэлэнд ``ch''-г хојр янзаар дууддаг б°г°°д зарим нь іінийг ``Pech'' гэдгийн з°°л°н ``ch''-ээр дуудах нь иліі зохимжтой гэж іздэг. Тэгвэл чухам аль нь з°в болох талаар Кнут Герман Wikipedia-д ингэж °гіілжээ: \emph{Хімііс \TeX{} гэдгийг °°р °°рсдийнх°°р°° янз бірээр дуудахыг буруутгах аргагій\ldots{} X-ийн °мн° a эгшиг бус e эгшиг орсныг баримталж Герман хэлэнд іінийг хатуу ch-ээр бус з°°л°н ch-ээр дуудах нь тігээмэл байна. Орос хэлэнд `tex' нь `tyekh' гэж дуудагддаг маш тігээмэл іг юм. Харин миний хувьд сіілийн ісгийг Грек дуудлагаар буюу ach болон Loch гэдгийн хатуу ch-ээр дуудах нь иліі зохистой гэж ізэж байна.}}
+Шотландын ``Loch'' гэсэн ігсийн ``ch'' дуудлагаар дуудна гэвэл \TeX{} гэдгийг ``Tech'' буюу Монголоор ``Тэх'' гэж дуудна. \TeX{} гэдгийг ASCII тэмдэгтээр \texttt{TeX} гэж тэмдэглэнэ.
+
+\subsection{\LaTeX}
+
+\LaTeX{} нь эхийг хэвлэлийн °нд°р т°вшинд, мэргэжлийн бэлэн зохиомж ашиглан бэлтгэн хэвлэх боломжийг олгодог. \TeX{} системийн горимыг ашиглаж \index{Lamport, Leslie}Лесли Лампорт (Leslie Lamport)~\cite{manual} анх \LaTeX{} системийг зохиосон б°г°°д одоогоор \LaTeX-ийг \index{Mittelbach, Frank}Франк Миттельбах (Frank Mittelbach) іргэлжліілэн х°гжіілсээр байна.
+
+%In 1994 the \LaTeX{} package was updated by the \index{LaTeX3@\LaTeX
+% 3}\LaTeX 3 team, led by \index{Mittelbach, Frank}Frank Mittelbach,
+%to include some long-requested improvements, and to re\-unify all the
+%patched versions which had cropped up since the release of
+%\index{LaTeX 2.09@\LaTeX{} 2.09}\LaTeX{} 2.09 some years earlier. To
+%distinguish the new version from the old, it is called \index{LaTeX
+%2e@\LaTeXe}\LaTeXe. This documentation deals with \LaTeXe. These days you
+%might be hard pressed to find the venerable \LaTeX{} 2.09 installed
+%anywhere.
+
+\LaTeX{}-ийг ``Lay-tech'' буюу ``Lah-tech'' хэмээн дуудах ба \texttt{ASCII} тэмдэгтээр \texttt{LaTeX} гэж тэмдэглэх бол \LaTeXe{}-ийг ``Lay-tech two e'' гэж дуудаж \texttt{LaTeX2e} гэж тэмдэглэнэ.
+
+%Figure~\ref{components} above % on page \pageref{components}
+%shows how \TeX{} and \LaTeXe{} work together. This figure is taken from
+%\texttt{wots.tex} by Kees van der Laan.
+
+%\begin{figure}[btp]
+%\begin{lined}{0.8\textwidth}
+%\begin{center}
+%\input{kees.fig}
+%\end{center}
+%\end{lined}
+%\caption{Components of a \TeX{} System.} \label{components}
+%\end{figure}
+
+\section{“ндэслэл}
+
+\subsection{Зохиогч, номын дизайнер, ісэг °р°гч}
+
+Зохиогч ном хэвліілэхээр гар бичмэлээ хэвлэлийн компанид °г°х°д номын дизайнерууд тэрхіі гар бичмэлд тохирохуйц хэвлэх зохиомжийг (м°рийн урт, ісгийн хэмжээ, гарчгийн дээд доод зай,~\ldots) гаргаж, ном болгож хэрхэн бэлтгэх тухай зааварчилгыг гар бичмэл дээр тэмдэглээд ісэг °р°гчд°д шилжіілмэгц ісэг °р°гчид тэмдэглэсэн зааврын дагуу номыг бэлтгэж эхэлнэ.
+
+Номын дизайнер нь зохиогчоос хілээн авсан гар бичмэлийн агуулгад зохицуулан номын білгийн гарчиг, ишлэл, жишээ, томьјо зэргийг °°рийн мэдлэгт тулгуурлан боловсруулахдаа зохиогчийн гар бичмэлдээ илэрхийлэх гэсэн санааг тусгахыг хичээдэг.
+
+\LaTeX{}-ийн хувьд, номын дизайнерын ііргийг °°р°° орлож, ісэг °р°гчийн ііргийг \TeX{}-ээр гійцэтгіілдэг. \LaTeX{} нь ``ерд°°'' программ тул зохиогчид °°рийн ажлын логик бітцийг тодорхойлох ``\LaTeX{} тушаал'' біхий нэмэлт мэдээллийг тодорхойлох шаардлага тулгардаг.
+
+“ігээрээ энэ нь сіілийн іед °рг°н хэрэглэгдэж байгаа зохиогч баримтын хэвлэгдэх іеийн зохиомж дээр шууд ажиллах боломжтой бодит загварт тулгуурласан \emph{MS Word} буюу \emph{Corel WordPerfect} мэтийн \wi{WYSIWYG}\footnote{What you see is what you get.} т°рлийн эх бэлтгэгчіідээс эрс ялгардаг ажээ.
+
+\LaTeX{}-ийн хувьд бэлтгэж буй файлаа \LaTeX{} дээр боловсруулж байж хэвлэгдэх іеийн т°рхийг харах бололцоотой байдаг ба хэвлэхээс °мн° алдаагаа туршилтын боловсруулалтаар засдаг, °°р°°р хэлбэл эхээ бодит зохиомж дээрээ шууд бэлтгэх боломжгій байдаг.
+
+\subsection{Зохиомж}
+
+Хэвлэлийн дизайныг дан ганц урлаг талаас эрээлжилсэн олон зурагтай унших мэдээлэл хомсхон ерд°° ``гој сайхан харагдах'' т°дий бэлтгэхдээ бус харин уншихад гаргацтай, ойлгогдож байхаар, хінээс ур ухаан шаардах дотоод зій тогтолд захируулан бэлтгэх нь чухал юм. Тодруулбал:
+\begin{itemize}
+\item Білэг, дэд білгіідийн дугаарлалт болон ісгийн хэмжээ уншихад эмх цэгцтэй харагдахуйц байх.
+\item М°рийн урт нь хэт °нг° ізэмжид дулдуйдсан нід чилээхээр урт биш байх.
+\end{itemize}
+
+\wi{WYSIWYG} систем ашиглаж бэлтгэсэн баримт нь дотоод бітэц дулимагхан, хэт ізэмжид анхаарсан байдаг бол \LaTeX{} энэ байдлаас зайлсхийж тухайн баримтад нийцэх \emph{логик} бітцийг сонгон бэлтгэх боломжийг хэрэглэгчдэд олгодгоороо давуутай.
+
+\subsection{Давуу болон сул талууд}
+
+\wi{WYSIWYG} болон \LaTeX{} хэрэглэгчдийн дунд ихэнхдээ ``\LaTeX{} системийн, ердийн эх бэлтгэгчдээс ялгарах давуу байдлын'' талаар яриа °рн°д°г боловч уг яриа эцэстээ нэгдмэл байр сууринд хірч чадалгійгээр маргаан болон замхардаг учраас анхнаасаа маргалдахгій байх нь дээр байдаг. Гэхдээ заримдаа яах ч аргагій байдалд хірэх нь бий \ldots
+
+\medskip\noindent \LaTeX{} системийн, ердийн эх бэлтгэх программуудаас ялгарах онцлог давуу талуудаас дурдвал:
+
+\begin{itemize}
+
+\item ``Хэвлэмэл'' мэт харагдуулж чадах мэргэжлийн °нд°р т°вшинд бэлтгэгдсэн зохиомжийг (загварыг) ашиглах боломжтой.
+\item Математикийн томьјог маш сайн дірсэлдэг.
+\item Хэрэглэгч, эх бэлтгэхэд шаардлагатай бэлэн зохиомжуудад логик бітцийг тодорхойлох хялбар хэдхэн тушаалыг мэдсэн байхад л хангалттай.
+\item Тайлбар, товъјг, зургийн жагсаалт, номзій зэргийг хялбархан іісгэх боломжтой.
+\item Хэвлэлийн янз бірийн т°р°лд хамаарах жишээлбэл, \PSi{} т°рлийн зураг оруулах болон номзій іісгэх стандартуудыг агуулсан \LaTeX{}-ийн індсэн багцад ороогій нэмэлт нээлттэй эх біхий багцууд агуулагддаг. Тэдгээр нэмэлт багцуудын талаар \companion~товхимолд тайлбарласан байгаа.
+\item \LaTeX{} нь урьдчилан тодорхойлсон бітцийн дагуу ажилладаг учраас зохиогч эхээ эмх цэгцтэй бэлтгэх шаардлагатай болдог.
+\item \LaTeXe-ийн індсэн ажиллагааны горим болох \TeX{} нь аль ч компьютерт зохицох нээлттэй эх.
+%
+% Add examples ...
+%
+\end{itemize}
+
+\medskip
+
+\noindent\LaTeX{} системийн сул гэгддэг талууд нь:
+
+\begin{itemize}
+\item \LaTeX{} системээс татгалзагсдын хувьд энэ систем мэдээж тийм ч сайн ажилладаггій\ldots
+\item Хэдийгээр бэлэн зохиомжийн зарим нэг хувьсагчийг °°рчилж болдог ч цоо шинээр зохиомж іісгэх нь маш хіндрэлтэй, цаг их зарцуулсан ажил болдог.\footnote{Энэ нь, удахгій гарах \LaTeX 3\index{LaTeX3@\LaTeX 3} системд шийдвэл зохих чухал асуудлуудын тоонд ороод байгаа бололтой.}
+\item Бітэц зохион байгуулалт муутай бэлтгэгдсэн эхийг боловсруулахад хіндрэл учирдаг.
+\item Зарим нэг туслах алхмуудыг іл тооцвол Logical Markup-ийн тухай ойлголт нь ойлгомж муутай, нууцлагдмал байдаг.
+\end{itemize}
+
+\section{\LaTeX{} оролтын файлууд}
+
+\LaTeX{} оролтын, текст т°дийгій текстийг хэрхэн бэлтгэн оруулахыг \LaTeX-д мэдээлэх тушаал агуулсан \texttt{ASCII} текст файлыг дурын текст засварлагчаар іісгэж болно.
+
+\subsection{Сул зай}
+
+Догол м°р буюу зай авах ``хоосон зайн'' тэмдэгтийг \LaTeX{}-д ``\wi{зай}''-д тооцох ба \emph{цуварсан хэд хэдэн} \wi{хоосон зайг} \emph{нэг} ``зайд'' тооцдог. М°рийн эхэнд зай (догол м°р) авахыг з°вш°°р°х б°г°°д тэрхіі ``хоосон зай''\index{хоосон зай!м°рийн эхэн дэх}-г авахдаа хоосон м°р авах ійлдлийг нэг удаа гійцэтгэнэ.
+
+Догол м°рийг хојр м°рийн хооронд нэг хоосон м°р авч гаргах б°г°°д ингэхдээ \emph{хэд хэдэн} хоосон м°рийг \emph{нэг} хоосон м°рд тооцно. Доорх жишээний зіін талд оролтын файлыг, баруун талд гаралтын файлыг тус тус харуулжээ.
+
+\begin{example}
+“гийн араас нэг удаа зай авах
+нэлээд хэдэн удаа зай авах
+хојр ійлдэл огтхон ч ялгаагій.
+
+Хоосон м°р°°р догол м°рийг
+эхліілдэг.
+\end{example}
+
+\subsection{Тусгай тэмдэгтіід}
+
+Дараах тэмдэгтіід нь \LaTeX{}-д фонтын ііргийг іл гійцэтгэх, \wi{тусгай ііргээр ордог тэмдэгтіід} юм. Хэрэв эдгээр нь текстэд дангаараа орсон тохиолдолд алдаа зааж хэвлэгдэхгій т°дийгій \LaTeX-ийг огт °°р зійлд ачаалахыг завдана.
+\begin{code}
+\verb.# $ % ^ & _ { } ~ \ . %$
+\end{code}
+
+Харин эдгээр тэмдэгтіідийг баримтад хэвлэхдээ °мн° нь ташуу зураас тавьдаг:
+
+\begin{example}
+\# \$ \% \^{} \& \_ \{ \} \~{}
+\end{example}
+
+ђ°р бусад тэмдэгтіідийг дірслэхдээ, математик томьјонд ашиглагдах тусгай тушаалуудыг эсвэл ісгийн °рг°лтіідийг ашиглаж болно. Хос ташуу зураас (\verb|\\|) нь ганц ташуу зураасыг $\backslash$ \emph{илэрхийлэхгій}, харин энэ нь м°р таслах ійлдэлд ашиглагддаг.\footnote{“іний оронд \texttt{\$}\ci{backslash}\texttt{\$} тушаалыг ашиглавал `$\backslash$' гэж хэвлэгдэнэ.}
+
+\subsection{\LaTeX{} тушаалууд}
+
+\LaTeX{} \wi{тушаалууд} нь том жижиг ісгийн ялгамжтай ба дараах хојр т°р°лд хамаардаг:
+
+\begin{itemize}
+\item Тэдгээр нь \wi{ташуу зураас}ын \verb|\| араас з°вх°н ісгээс бірдэх тушаалын нэрийг дагуулсан байна. Тэдгээр тушаалуудын нэрс нь бусдаас зай, тоо буюу `ісгэн бус' тэмдэгтіідээр тусгаарлагддаг.
+\item Тэдгээр нь м°н ташуу зураас біхий ісгэн бус ганц тэмдэгтээс бірдэж болно.
+\end{itemize}
+
+%
+% \\* doesn't comply !
+%
+
+%
+% Can \3 be a valid command ? (jacoboni)
+%
+\label{whitespace}
+
+\LaTeX{}-д тушаалын араас сул зай авч болдог. Хэрэв тушаалын араас зай авъя гэвэл \index{сул зай!тушаалын ард} \verb|{}| гээд хоосон зай авах эсвэл зай авах °°р бусад тушаалыг ашиглаж болно. \verb|{}| тэмдэглэл нь тушаалын нэрийн ар дахь хоосон зайг шахах \LaTeX{}-ийн ажиллагааг зогсоодог.
+
+\begin{example}
+Кнут \TeX{} хэрэглэгчдийг
+\TeX{}никч, \TeX перт хэмээн
+ангилдаг гэж сонссон.\\
+ђн°°д°р \today.
+\end{example}
+
+Зарим тушаалууд нь тушаалын нэрийн арын \wi{гој хаалт} \verb|{ }| дунд \wi{хувьсагч} авдаг бол зарим нь \wi{туслах хувьсагч}ийг давхар ашигладаг б°г°°д тіінийгээ тушаалын нэрийн ард дагалдах \wi{д°рв°лжин хаалт}ад~\verb|[ ]| авдаг. Дараах жишээгээр зарим \LaTeX{} тушаалыг ізіілэв. Тэдгээр тушаалуудыг хожим тайлбарлах болно.
+
+\begin{example}
+Намайг \textsl{налж} болно!
+\end{example}
+\begin{example}
+Шинэ м°рийг эндээс
+эхліілнэ іі!\newline
+Баярлалаа!
+\end{example}
+
+\subsection{Тайлбарууд}
+\index{тайлбарууд}
+
+Оролтын файлд \verb|%| тэмдэгт тохиолдвол \LaTeX{} тухайн м°рийн уг тэмдэгтээс хойших м°р таслах болон бусад тэмдэгт, м°н тіінчлэн дараагийн м°р°°с
+эхлэх сул зай бірийг идэвхгій болгодог.
+
+Оролтын файлд іінийг гаралтын файлд іл хэвлэгдэх тайлбар хийхэд ашиглаж болно.
+
+\begin{example}
+Энэ бол % тэнэг
+% Иліі сайн: сургамжтай <----
+жишээ: Supercal%
+ ifragilist%
+ icexpialidocious
+\end{example}
+
+Урт м°рийг, сул зай авах буюу шинэ м°рд таслах тушаалыг биеліілэлгійгээр богиносгоход \texttt{\%}~тэмдэгтийг ашиглаж бас болно.
+
+Урт тайлбарыг \pai{verbatim} багцын \ei{comment} хірээллээр оруулж болно. ђ°р°°р хэлбэл, энэхіі тушаалыг ашиглахын урьд, бэлтгэж буй баримтынхаа эхэнд \verb|\usepackage{verbatim}| м°рийг доорх маягаар зарласан байх јстой.
+
+\begin{example}
+Энэ бол
+\begin{comment}
+нэлээд тэнэг,
+гэхдээ хэрэгтэй
+\end{comment}
+баримтад тайлбар
+оруулах бас нэг жишээ.
+\end{example}
+
+Энэ нь нийлмэл хірээлэлд жишээлбэл математик хірээлэл дотор ійлчлэхгій гэдгийг анхаараарай.
+
+\section{Оролтын файлын бітэц}
+
+\LaTeXe{}, оролтын файлыг тодорхой бітцийн дагуу боловсруулдаг б°г°°д тэрхіі \wi{бітэц} нь бэлтгэх эхийн т°рлийг тодорхойлох дараах тушаалаар эхэлнэ
+\begin{code}
+\verb|\documentclass{...}|
+\end{code}
+“іний дараагаар бэлтгэх эхийнхээ загварыг тодорхойлох буюу \LaTeX{} системд нэмэлт \wi{багц}ыг тодорхойлох дараах тушаалыг зарлаж болно:
+\begin{code}
+\verb|\usepackage{...}|
+\end{code}
+
+Ажиллах біх бітцийг тодорхойлж дуусмагц,\footnote{\texttt{\bs documentclass} ба \texttt{\bs begin$\mathtt{\{}$document$\mathtt{\}}$} тушаал хоорондох нь \emph{\wi{баримтын эхлэл}} юм.} эхийг дараах тушаалын араас бэлтгэж эхэлнэ.
+
+\begin{code}
+\verb|\begin{document}|
+\end{code}
+
+Ийнхіі \LaTeX{} тушаал агуулсан текстээ оруулж дуусмагц, т°гсг°лд нь \LaTeX{}-ийн т°гсг°х
+\begin{code}
+\verb|\end{document}|
+\end{code}
+гэсэн тушаалыг зарлаж °гн°. Энэ тушаалын ард орсон текст болон тушаалуудыг \LaTeX{} хэрэгсэхгій.
+
+Зураг~\ref{mini}-т \LaTeXe{} файлын хялбар жишээг, харин \wi{оролтын файл}ын дэлгэрэнгійг зураг~\ref{document}-т тус тус ізіілэв.
+
+\begin{figure}[!bp]
+\begin{lined}{6cm}
+\begin{verbatim}
+\documentclass{article}
+\usepackage[mongolian]{babel}
+\usepackage[utf8]{inputenc}
+\begin{document}
+Энгийн байх нь сайхан.
+\end{document}
+\end{verbatim}
+\end{lined}
+\caption{\LaTeX{} файлын хялбар жишээ.} \label{mini}
+\end{figure}
+
+\begin{figure}[!bp]
+\begin{lined}{10cm}
+\begin{verbatim}
+\documentclass[a4paper,11pt]{article}
+\usepackage[mongolian]{babel}
+\usepackage[mn]{inputenc} % cp1251 кодчилол
+% гарчиг тодорхойлох
+\author{Х.~Партл}
+\title{Багахан}
+\begin{document}
+% гарчгийг іісгэх
+\maketitle
+% хіснэгтийн жагсаалт оруулах
+\tableofcontents
+\section{Зарим сонирхолтой ігс}
+Ингээд миний °гіілэл эндээс эхлээд
+\section{Т°гсг°л}
+\ldots{} энд т°гс°ж байна.
+\end{document}
+\end{verbatim}
+\end{lined}
+\caption[Сэтгііл дэх °гііллийн жишээ.]{Сэтгііл дэх °гііллийн жишээ. Энэхіі жишээнд гарсан тушаалуудыг хожим танилцуулга хэсэгт тайлбарлах болно.} \label{document}
+
+\end{figure}
+
+\section{Файл боловсруулах тушаалууд}
+
+\pageref{mini}-р хуудсанд ізіілсэн \LaTeX{} оролтын файлын хялбар жишээг боловсруулж ізэцгээе. \LaTeX{} бол з°вх°н оролтын файлыг боловсруулан х°рвіілэх зориулалттай программ учраас °°рт°° GUI буюу товчлуур ашиглан боловсруулах горимыг агуулдаггій. Гэхдээ зарим системіід оролтын файлыг \LaTeX{}-ээр боловсруулахад хялбарчилсан товчлуур агуулдаг бол зарим текстэд суурилсан системіідэд баримтыг \LaTeX{} дээр боловсруулахын тулд тушаал бичиж °г°х хэрэгтэй болдог. “інийг хэрхэн гійцэтгэхийг тайлбарлая. Анхаар: компьютерт тань \LaTeX{} суусан байх јстой.\footnote{Ялангуяа Unix системіідэд файл боловсруулах тушаалууд хэрэг болдог \ldots{} Unix-ийн Real Men ашигла \ldots{} \texttt{;-)}}
+
+\begin{enumerate}
+\item
+\LaTeX{} оролтын файлыг ердийн ASCII текст форматаар засах буюу іісгэнэ. Unix системийн текст засварлагчид уг форматаар іісгэдэг. Windows дээр файлаа ASCII юм уу \emph{Plain Text} форматаар бэлтгэж болно. Файлдаа нэр °г°хд°°, файлын °рг°тг°л \eei{.tex} байх јстой гэдгийг анхаараарай.
+
+\item
+Оролтын файлыг \LaTeX{}-ээр боловсруулна. Боловсруулалт амжилттай болмогц \texttt{.dvi} файл ііснэ. Хіснэгтийн болон бусад жагсаалтуудыг іісгэхэд \LaTeX{}-ийн хэд хэдэн удаагийн боловсруулалт шаардлагатай болно. Оролтын файлд алдаа гарвал \LaTeX{} энэ тухай мэдэгдэж боловсруулах ажиллагааг зогсоодог. \texttt{ctrl-D} товчлуурын хослолыг дарж тушаалын м°рт буцан очно.
+\begin{lscommand}
+\verb+latex foo.tex+
+\end{lscommand}
+
+\item
+Гарган авсан DVI файлыг нээн ізэх хэд хэдэн арга бий. Уг файлыг Unix системийн X11 дээр нээх бол дараах тушаалыг ашиглана:
+\begin{lscommand}
+\verb+xdvi foo.dvi &+
+\end{lscommand}
+Windows дээр бол \texttt{yap} (yet another previewer) ашиглана.
+
+М°н тіінчлэн dvi файлаа, Ghostscript дээр ізэх буюу хэвлэх зориулалттай \PSi{} файл уруу х°рвіілж болно.
+\begin{lscommand}
+\verb+dvips -Pcmz foo.dvi -o foo.ps+
+\end{lscommand}
+
+Хэрэв \LaTeX{} системд тань \texttt{dvipdf} х°рвіілэгч суусан бол \texttt{.dvi} файлаа шууд pdf файл уруу доорх тушаалаар х°рвіілж бас болно.
+\begin{lscommand}
+\verb+dvipdf foo.dvi+
+\end{lscommand}
+
+\end{enumerate}
+
+
+\section{Баримтын зохиомж}
+
+\subsection {Баримтын т°рліід}\label{sec:documentclass}
+
+Оролтын файлыг боловсруулах іед \LaTeX{}-ийн таних јстой анхдагч мэдээлэл бол зохиогчийн бэлтгэхийг хіссэн баримтын т°р°л юм. Тіінийг \ci{documentclass} тушаалаар тодорхойлно.
+\begin{lscommand}
+\ci{documentclass}\verb|[|\emph{т°л°віід}\verb|]{|\emph{т°р°л}\verb|}|
+\end{lscommand}
+\noindent “інд \emph{т°р°л} нь баримтын т°рлийг тодорхойлно. Баримтын т°рліідийг хіснэгт~\ref{documentclasses}-т тайлбарлан ізіілэв. \LaTeXe{} тархцууд захидал болон илтгэл (slide) бэлтгэхэд зориулагдсан нэмэлт т°рліідийг багтаасан байдаг. Тіінчлэн \emph{\wi{т°л°в}іід} хувьсагч нь баримтын т°рлийн т°л°вийг заах б°г°°д эдгээрийг °°р хооронд нь таслалаар тусгаарлан бичнэ. Ердийн тігээмэл хэрэглэгддэг баримтын т°рлийн т°л°вийг хіснэгт~\ref{options}-т ізіілэв.
+
+
+\begin{table}[!bp]
+\caption{Баримтын т°рліід.} \label{documentclasses}
+\begin{lined}{\textwidth}
+\begin{description}
+
+\item [\normalfont\texttt{article}] нь шинжлэх ухааны сэтгііл, °гіілэл, илтгэл, тайлан, мэдээ баримт, урилга зэрэгт зориулагдсан.
+ \index{article т°р°л}
+\item [\normalfont\texttt{proc}] нь article т°р°лд суурилсан баримтын т°р°л.
+ \index{proc т°р°л}
+\item [\normalfont\texttt{minimal}] нь алдаа засах зориулалттайгаар ерд°° хуудасны хэмжээ, фонт хојрыг тохируулж болох багахан хэмжээтэй файлд зориулагдсан.
+ \index{minimal т°р°л}
+\item [\normalfont\texttt{report}] нь олон білэг тайлан, PhD эрдмийн зэрэг горилох бітээл зэрэгт\index{report т°р°л}
+\item [\normalfont\texttt{book}] нь ном бичихэд зориулагдсан.\index{book т°р°л}
+\item [\normalfont\texttt{slides}] нь том sans serif фонтоор илтгэл бэлтгэхэд зориулагдсан б°г°°д м°н ііний оронд Beamer т°рлийг ашиглаж болно.
+ \index{slides т°р°л}
+\end{description}
+\end{lined}
+\end{table}
+
+\begin{table}[!bp]
+\caption{Баримтын т°рлийн т°л°віід.} \label{options}
+\begin{lined}{\textwidth}
+\begin{flushleft}
+\begin{description}
+\item[\normalfont\texttt{10pt}, \texttt{11pt}, \texttt{12pt}] \quad Баримтад індсэн фонтын хэмжээг тохируулна. Хэрэв эдгээрээс алийг ч сонгоогій тохиолдолд \texttt{10pt} хэмжээ сонгогдоно. \index{баримтын фонтын хэмжээ}\index{індсэн фонтын хэмжээ}
+\item[\normalfont\texttt{a4paper}, \texttt{letterpaper}, \ldots] \quad Цаасны хэмжээг тохируулна. “ндсэн хэмжээ нь \texttt{letterpaper}. Тіінчлэн \texttt{a5paper}, \texttt{b5paper}, \texttt{executivepaper},
+ болон \texttt{legalpaper} хэмжээг сонгож болно. \index{legal цаас}
+ \index{цаасны хэмжээ}\index{A4 цаас}\index{letter цаас} \index{A5 цаас}\index{B5 цаас}\index{executive цаас}
+
+\item[\normalfont\texttt{fleqn}] \quad Томьјог голд бус зіін талд эгніілнэ.
+
+\item[\normalfont\texttt{leqno}] \quad Томьјоны дугаарлалтыг баруун бус зіін талд байрлуулна.
+
+\item[\normalfont\texttt{titlepage}, \texttt{notitlepage}] \quad Энэ нь \wi{баримтын ніір} ардаа шинэ хуудастай байх эсэхийг тогтооно. Уг тохиргоо нь \texttt{report} ба \texttt{book} т°рліідэд хічинтэй харин \texttt{article} т°р°лд ійлчлэхгій. \index{баримтын ніір}
+
+\item[\normalfont\texttt{onecolumn}, \texttt{twocolumn}] \quad \LaTeX{}-д баримтыг \wi{нэг багана}тайгаар эсвэл \wi{хојр багана}тайгаар бэлтгэнэ.
+
+\item[\normalfont\texttt{twoside, oneside}] \quad Хуудсыг нэг талаар нь эсвэл ар °в°р хојр талаар нь ашиглахад хэрэглэнэ. \texttt{article} ба \texttt{report}-ийн індсэн тохиргоо нь \wi{нэг талтай}гаар, \texttt{book} т°рлийнх нь \wi{хојр талтай}гаар бэлтгэдэг. Эдгээр тохиргоонууд нь баримтын з°вх°н загварт хамааралтай б°г°°д \texttt{twoside} сонголт нь хэвлэгчид хуудсыг ар °в°р хојр талаар хэвлэх тушаал \emph{°г°хгій} гэдгийг ойлгох хэрэгтэй.
+\item[\normalfont\texttt{landscape}] \quad Хуудсыг хэвтээгээр хэвлэнэ.
+\item[\normalfont\texttt{openright, openany}] \quad Білэг бірийг з°вх°н сондгой эсвэл тэгш сондгойгоос іл хамаарах хуудасны дурын дугаараас эхліілнэ. \texttt{article} т°р°лд білэг байдаггій учраас тус т°р°лд энэхіі тохиргоо хічингій. \texttt{report} т°рлийн індсэн тохиргоонд білгийг дурын хуудаснаас эхліілдэг бол \texttt{book} т°р°лд сондгой дугаартай хуудаснаас (баруун талын) эхліілдэг.
+
+\end{description}
+\end{flushleft}
+\end{lined}
+\end{table}
+
+Жишээ: \LaTeX{} оролтын файл дараах м°р°°р эхэлдэг.
+\begin{code}
+\ci{documentclass}\verb|[11pt,twoside,a4paper]{article}|
+\end{code}
+Энэ тохиргоонд бэлтгэхээр завдаж буй баримтын т°рлийг \emph{article}, ісгийн хэмжээг \emph{11 points}, хуудасны \emph{хојр талд} текст хэвлэгдэхээр \emph{A4 цаасыг} тус тус сонгосон байна.
+\pagebreak[2]
+
+\subsection{Багцууд}
+\index{багц} Эх бэлтгэх явцад \LaTeX{}-д, \wi{зураг} болон \wi{°нг°т текст} буюу гаднаас файл оруулах ійлдліідийг биеліілж чадахгій тохиолдол гарч байгааг анзаарсан байх. “інд \LaTeX-ийн чадавхыг сайжруулах хэрэгтэй б°г°°д нэмэлт багцыг дараах байдлаар зарлан идэвхжіілснээр дээрх алдааг засаж болно.
+\begin{lscommand}
+\ci{usepackage}\verb|[|\emph{т°л°віід}\verb|]{|\emph{багц}\verb|}|
+\end{lscommand}
+\noindent “інд, багцын нэрийг \emph{багц} гэдэгт, багцын тусгай чадавхуудыг илтгэх тілхіір ігсийг \emph{т°л°віід} гэдэгт тодорхойлно. Зарим багцууд \LaTeXe{} індсэн тархцад дагалдаж ирдэг (хіснэгт~\ref{packages}-г із) бол зарим нь дагалддаггій. \guide~гарын авлагаас эдгээр багцуудын талаарх мэдээллийг авч болно. \LaTeX{} багцын талаарх індсэн мэдээллийг \companion~сурвалжаас хэдэн зуун багцын тайлбар, \LaTeXe-г °рг°тг°х°д °°рийн хувь нэмрийг хэрхэн оруулж болох тухай з°вл°г°°ний хамтаар авах боломжтой.
+
+\TeX{} тархцууд олон тооны багцын хамтаар тігээгдэх болжээ. Хэрэв та Unix систем ашигладаг бол \texttt{texdoc} тушаалаар тухайн багцынхаа дэлгэрэнгій мэдээллийг авч болно.
+
+\begin{table}[btp]
+\caption{\LaTeX-д дагалдах зарим багцууд.} \label{packages}
+\begin{lined}{\textwidth}
+\begin{description}
+\item[\normalfont\pai{doc}] \LaTeX{} программын бичиг баримт боловсруулахад зориулагдсан.\\
+ \texttt{doc.dtx}\footnote{Уг файл таны системд суусан байх јстой б°г°°д тіінийг \texttt{latex doc.dtx} гэсэн тушаалаар \texttt{dvi} файл уруу х°рвіілж болно. Энэ хіснэгтэд дурдсан бусад файлуудад энэхіі тушаал м°н хічинтэй.} болон \companion-д тайлбарласан байгаа.
+
+\item[\normalfont\pai{exscale}] Математикийн нэмэлт фонтыг томсгосон хэмжээгээр дірслэхэд ашиглана. \texttt{ltexscale.dtx}-д тайлбарласан байгаа.
+
+\item[\normalfont\pai{fontenc}] \LaTeX{}-д ямар \wi{фонтын кодчилол} ашиглахыг тодорхойлно.\\
+ \texttt{ltoutenc.dtx}-д тайлбарласан байгаа.
+
+\item[\normalfont\pai{ifthen}] Дараах тушаалыг гійцэтгэнэ\\
+ `хэрэв\ldots бол\ldots гэж гійцэтгэ, бусад тохиолдолд\ldots гэж гійцэтгэ.'\\
+ \texttt{ifthen.dtx} болон \companion -д тайлбарласан байгаа.
+
+\item[\normalfont\pai{latexsym}] \LaTeX{}-ийн тэмдэгтийн фонтыг ачаалахад \texttt{latexsym} багцыг ашиглана.
+ \texttt{latexsym.dtx} болон \companion-д тайлбарласан байгаа.
+
+\item[\normalfont\pai{makeidx}] Товъјг іісгэхэд ашиглагдана. Білэг~\ref{sec:indexing} болон \companion-д тайлбарласан байгаа.
+
+\item[\normalfont\pai{syntonly}] Баримтыг хэвлэн гаргахгійгээр (гаралтын файл іісгэхгійгээр) боловсруулна.
+
+\item[\normalfont\pai{inputenc}] ASCII, ISO Latin-1, ISO Latin-2, 437/850 IBM
+ кодчиллууд, Apple Macintosh, Next, ANSI-Windows болон бусад оролтын кодчиллуудыг тодорхойлоход ашиглагдах б°г°°д энэ талаар
+ \texttt{inputenc.dtx}-д тодорхой тайлбарласан байгаа.
+\end{description}
+\end{lined}
+\end{table}
+
+
+\subsection{Хуудасны загварууд}
+
+\LaTeX-д \wi{зійлчлэл}/\wi{зіілт}ийн гурван янзын хослол біхий \wi{хуудасны загвар}ыг доорх маягаар зарлаж ашигладаг
+\index{хуудасны загвар!plain@\texttt{plain}}\index{plain@\texttt{plain}}
+\index{хуудасны загвар!headings@\texttt{headings}}\index{headings@texttt{headings}}
+\index{хуудасны загвар!empty@\texttt{empty}}\index{empty@\texttt{empty}}
+\begin{lscommand}
+\ci{pagestyle}\verb|{|\emph{загвар}\verb|}|
+\end{lscommand}
+\noindent Тэдгээр загварыг хіснэгт~\ref{pagestyle}-т харуулав.
+
+\begin{table}[!hbp]
+\caption{\LaTeX-ийн хуудасны бэлэн загварууд} \label{pagestyle}
+\begin{lined}{\textwidth}
+\begin{description}
+
+\item[\normalfont\texttt{plain}] хуудасны дугаарлалтыг хуудасны доод талд голлуулан байрлуулна. Энэ нь хуудасны індсэн загвар юм.
+
+\item[\normalfont\texttt{headings}] яг энэхіі товхимлын хуудасны загвартай адилаар хуудасны дугаарлалт болон зійлчлэлийг хуудасны дээд талд байрлуулж, хуудасны доод хэсгийг хоосон ілдээнэ.
+\item[\normalfont\texttt{empty}] хуудасны дээд доод талыг хоосон орхино.
+
+\end{description}
+\end{lined}
+\end{table}
+
+Тухайн хуудасны загварыг дараах тушаалаар °°рчилн°
+\begin{lscommand}
+\ci{thispagestyle}\verb|{|\emph{загвар}\verb|}|
+\end{lscommand}
+Хуудасны дээд ба доод талыг (зійлчлэл ба зіілт) °°рийнх°°р°° хэрхэн зохион байгуулж болох талаар \companion{} болон \pageref{sec:fancy}-р тал дахь білэг~\ref{sec:fancy}-с сонирхоно уу.
+%
+% Pointer to the Fancy headings Package description !
+%
+
+\section{Файлууд}
+
+\LaTeX{} дээр ажиллах явцад, учир нь олдохгій олон т°рлийн \wi{°рг°тг°л}тэй янз бірийн файлуудтай тааралдах болно. \TeX{}-ийн тэдгээр ялгаатай \wi{файлын т°рліід}ийг нэгбірчлэн тайлбарлая. Гэхдээ энд бігдийг багтаахыг зорьсонгій. Хэрэв энд чухалд тооцогдох °рг°тг°л оролгій орхигдсон бол энэ тухай надад захидлаар мэдэгдэхийг хісэж байна.
+
+\begin{description}
+
+\item[\eei{.tex}] нь \LaTeX{} буюу \TeX{} оролтын файл. \texttt{latex} дээр боловсруулж болно.
+\item[\eei{.sty}] нь \LaTeX{} Макро багц. “інийг \ci{usepackage} тушаалаар \LaTeX{} баримтдаа дуудна.
+\item[\eei{.dtx}] нь \TeX{} баримтжуулалт. Энэ нь \LaTeX{} т°рлийн файлуудын індсэн тархац формат. Хэрэв .dtx файлыг боловсруулбал .dtx файлд агуулагдах \LaTeX{} багцын баримт тайлбартай макро кодыг гарган авах болно.
+\item[\eei{.ins}] нь .dtx файлд агуулагдсан файлуудын суулгац. Интернетээс \LaTeX{}-ийн багцуудыг татаж авах іед .dtx файлд .ins файл дагалдах б°г°°д .ins файлыг \LaTeX{} дээр боловсруулснаар .dtx файлыг задална.
+\item[\eei{.cls}] нь \ci{documentclass} тушаалаар сонгогдох баримтын зохиомжийг тодорхойлох загвар файлууд.
+\item[\eei{.fd}] нь \LaTeX{}-д шинэ фонт тодорхойлогч файл.
+\end{description}
+Дараах файлууд \LaTeX{} дээр оролтын файлыг боловсруулахад ііснэ:
+
+\begin{description}
+\item[\eei{.dvi}] Device Independent File (т°х°°р°мж°°с іл хамаарах файл). \LaTeX{}-ийн боловсруулалтын ір дін. “інийг DVI-г дэмжих программаар ізэх буюу \texttt{dvips} болон бусад ижил т°рлийн программаар хэвлэнэ.
+\item[\eei{.log}] Сіілчийн боловсруулалтын талаарх нарийвчилсан мэдээллийг тайлагнана.
+\item[\eei{.toc}] Дэд білгіідийн зійлчлэлийг агуулна. Удаах боловсруулалтаар хіснэгтийн агуулгыг іісгэхэд хэрэглэгдэнэ.
+\item[\eei{.lof}] Энэ нь .toc °рг°тг°лтэй т°стэйг°°р зургийн жагсаалт іісгэнэ.
+\item[\eei{.lot}] ђмн°хтэй адилаар хіснэгтийн жагсаалт іісгэнэ.
+\item[\eei{.aux}] Эхний удаагийн боловсруулалтын біртгэлийн мэдээллийг дараагийн боловсруулалтад дамжуулах іірэгтэй.
+\item[\eei{.idx}] Хэрэв баримт нь товъјг агуулсан бол \LaTeX{}, товъјгт агуулагдах ігсийг уг файлд хадгалдаг. Энэхіі файлыг \texttt{makeindex} дээр боловсруулна. \pageref{sec:indexing}-р хуудсан дахь білэг \ref{sec:indexing}-т товъјгтой холбоотой дэлгэрэнгій мэдээллийг дурдсан болно.
+\item[\eei{.ind}] Дахин боловсруулалтаар баримтын товъјгт хавсаргагдах боловсруулсан .idx файл.
+\item[\eei{.ilg}] энэ нь \texttt{makeindex}-ийн боловсруулах іеийн мэдээллийг агуулна.
+\end{description}
+
+
+% Package Info pointer
+%
+%
+
+
+
+%
+% Add Info on page-numbering, ...
+% \pagenumbering
+
+\section{Томоохон баримтууд}
+Томоохон баримтуудыг ажиллагааны амрыг бодож хэд хэдэн жижиг хэсгіідэд хуваах шаардлагатай болдог. “інийг \LaTeX{} дээр хојр янзын тушаалаар гійцэтгэнэ. Эхнийх нь
+
+\begin{lscommand}
+\ci{include}\verb|{|\emph{файлыннэр}\verb|}|
+\end{lscommand}
+\noindent Оруулах файлын нэрийг агуулсан энэхіі тушаалыг баримтад зарлахад \LaTeX{} тэрхіі \emph{файлыннэр.tex} гэсэн файлд агуулагдах баримтыг, эх баримтад шинэ хуудаснаас эхліілэн хавсаргадгийг анхаарах хэрэгтэй.
+
+Хојр дахь тушаалыг баримтын эхлэлд зарлах б°г°°д ингэхдээ файлуудын нэр болон таслал хооронд зай авахгій. З°вх°н энэхіі тушаалд заагдсан файлуудыг л \LaTeX{}, баримтад \ci{include} тушаалаар хавсаргахыг з°вш°°рд°г
+\begin{lscommand}
+\ci{includeonly}\verb|{|\emph{файлыннэр}\verb|,|\emph{файлыннэр}%
+\verb|,|\ldots\verb|}|
+\end{lscommand}
+Ийнхіі баримтын эхлэлд энэхіі тушаал биелэгдсэний дараа хавсаргах файлыг \ci{include} гэсэн тушаалаар нэгбірчлэн дуудаж оруулдаг б°г°°д \ci{include} тушаал нь оруулах эхийг, \ci{includeonly} тушаалыг ашиглах іед гаднаас орох мэдээлэл хуудсанд эвдрэх болон гээгдэхээс сэргийлж шинэ хуудсанд хавсаргадаг. Заримдаа энэ нь тийм ч тохиромжтой байдаггій тул ііний оронд доорх тушаалыг ашигладаг
+\begin{lscommand}
+\ci{input}\verb|{|\emph{файлыннэр}\verb|}|
+\end{lscommand}
+\noindent Ийнхіі файлыг, хуурмаг зохицуулалт хийлгійгээр, холбогч хавсаргалгійгээр хялбархан оруулж болдог.
+
+\pai{syntonly} багцаар \LaTeX{} системд боловсруулах файлуудын тушаал болон зохих бітцийн алдааг шалгадаг б°г°°д энэ нь гаралтын (DVI) файл іісгэдэггій. Дээрх т°л°вт \LaTeX{} хурдан ажилладаг учраас цаг хэмнэх боломжтой байдаг. Уг багцыг хэрэглэхдээ баримтын эхлэлд дараах тушаалуудыг бичнэ:
+
+\begin{verbatim}
+\usepackage{syntonly}
+\syntaxonly
+\end{verbatim}
+Хэрэв гаралтын файл іісгэхийг хісвэл хојр дахь м°рийг идэвхгій (урд нь \% тэмдэг тавьж) болгоно.
+
+
+%
+
+% Local Variables:
+% TeX-master: "lshort2e"
+% mode: latex
+% mode: flyspell
+% End: