summaryrefslogtreecommitdiff
path: root/Master/texmf-dist/doc/generic/tex-virtual-academy-pl/podstawy/2-1coto.html
diff options
context:
space:
mode:
Diffstat (limited to 'Master/texmf-dist/doc/generic/tex-virtual-academy-pl/podstawy/2-1coto.html')
-rw-r--r--Master/texmf-dist/doc/generic/tex-virtual-academy-pl/podstawy/2-1coto.html414
1 files changed, 414 insertions, 0 deletions
diff --git a/Master/texmf-dist/doc/generic/tex-virtual-academy-pl/podstawy/2-1coto.html b/Master/texmf-dist/doc/generic/tex-virtual-academy-pl/podstawy/2-1coto.html
new file mode 100644
index 00000000000..8a51b5c06b5
--- /dev/null
+++ b/Master/texmf-dist/doc/generic/tex-virtual-academy-pl/podstawy/2-1coto.html
@@ -0,0 +1,414 @@
+<html>
+<head>
+<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=iso-8859-2">
+<meta http-equiv="Content-language" content="pl">
+<meta name="Author" content="Włodzimierz Macewicz">
+<meta name="Keywords" content="tex, Wirtualna Akademia">
+</head>
+<body>
+
+<a name="coto">
+<h2>2. Co<b> </b>to jest T<sub><font size=5>E</font></sub>X -- informacje ogólne</h2>
+
+T<sub><font size=4>E</font></sub>X, to taki mało znany system, używany przez około milion
+osób<b> </b>na całym<b> </b>świecie. Służy --&nbsp;mówiąc bardzo skrótowo --&nbsp;
+do<b> </b>wykonywania profesjonalnego składu drukarskiego.
+<p>
+Autorem<b> </b>T<sub><font size=4>E</font></sub>X-a jest jeden z&nbsp;najwybitniejszych matematyków i&nbsp;
+informatyków<b> </b>na <b> </b>świecie --&nbsp;profesor Donald Knuth z&nbsp;Uniwersytetu
+Stanforda<b> </b>w&nbsp;Stanach Zjednoczonych.
+<p>
+Nazwę<b> </b>T<sub><font size=4>E</font></sub>X wymawia się <i> tech</i>, ponieważ są to trzy
+duże<b> </b>greckie litery Tau, Epsilon, Chi. Polska wersja T<sub><font size=4>E</font></sub>X-a
+nazywa<b> </b>się M<sub><font size=4>E</font></sub>X (wym.&nbsp;<i> mech</i>). Litera&nbsp;E&nbsp;jest
+opuszczona<b> </b>w&nbsp;dół i&nbsp;dosunięta do pozostałych, żeby zademonstrować
+możliwości<b> </b>sytemu.
+
+
+<h3>2.1. Cechy<b> </b>T<sub><font size=4>E</font></sub>X-a</h3>
+
+Jest<b> </b>to system w&nbsp;znacznym stopniu godny zaufania, co najmniej ze
+względu<b> </b>na opisane poniżej jego cechy.
+
+<h4>2.1.1. Stabilność</h4>
+
+Jest<b> </b>to system stosunkowo ,,stary''. Prace nad nim zostały rozpoczęte
+w&nbsp;roku<b> </b>1977, a&nbsp;więc jeszcze przed rozpoczęciem ery komputerów osobistych,
+a&nbsp;ukończone<b> </b>w&nbsp;1982 roku. W&nbsp;(prawie) niezmienionej postaci używany jest od
+kilkunastu
+lat.
+<p>
+Oznacza<b> </b>to bardzo dużą stabilność tego programu.
+Jest<b> </b>to bardzo ważna cecha, gdyż jest to program trudny do opanowania.
+Jego<b> </b>stabilność wpływa na bezpieczeństwo użytkownika. Po dość długim
+czasie<b> </b>inwestowania w&nbsp;swoją umiejętność obsługi T<sub><font size=4>E</font></sub>X-a,
+użytkownik<b> </b>ma gwarancję, że to,
+czego<b> </b>się nauczył pozostanie aktualne nawet po wielu latach. Można zatem
+z&nbsp;dużą<b> </b>ufnością uczyć się go. Ponadto wszelkie dokumenty (teksty) złożone
+za<b> </b>jego pomocą będą mogły być przetwarzane i&nbsp;poprawiane tym samym
+systemem<b> </b>mimo upływu czasu. Nie ma obawy co do zmiany ,,sposobu kodowania''
+dokumentów,<b> </b>która uniemożliwiałaby dalszą obróbkę ,,starych'' tekstów.
+<p>
+Dobrze<b> </b>jest --&nbsp;wybierając program tak skomplikowany, jak system
+składu<b> </b>--&nbsp;zwracać uwagę na to, czy zdołamy nauczyć się wszystkich
+jego<b> </b>możliwości, zanim --&nbsp;w&nbsp;kolejnej wersji --&nbsp;ulegną one zmianie.
+
+<h4>2.1.2. Poprawność<b> </b>(bezbłędność)</h4>
+
+T<sub><font size=4>E</font></sub>X jest programem w&nbsp;bardzo znacznym stopniu bezbłędnym.
+Oznacza<b> </b>to, że działa całkowicie zgodnie z&nbsp;dokumentacją.
+Autor<b> </b>systemu T<sub><font size=4>E</font></sub>X wyznaczył nawet nagrodę pieniężną dla każdego,
+kto<b> </b>wykryje jakikolwiek błąd w&nbsp;działaniu programu. Wartość tej
+nagrody<b> </b>wynosi obecnie ponad 300$. Można mieć pewność, że
+po<b> </b>kilkunastu latach stosowania programu przez liczne grono użytkowników,
+znalezienie<b> </b>jakichkolwiek błędów jest bardzo mało prawdopodobne.
+<p>
+Jakże<b> </b>często zdarza się użytkownikom komputerów, że program
+wysyła<b> </b>im niezrozumiałe komunikaty (np.&nbsp;sygnały błędów), zalecając
+np.&nbsp;zgłoszenie<b> </b>się do wytwórcy z&nbsp;prośbą o&nbsp;wyjaśnienie. Niewielka
+to<b> </b>pociecha, jeśli wytwórca jest za oceanem.
+
+<h4>2.1.3. Dokumentacja</h4>
+
+Autor<b> </b>napisał na temat T<sub><font size=4>E</font></sub>X-a i&nbsp;systemów pokrewnych serię pięciu
+książek<b> </b>[1--5], stanowiących kompletną dokumentację tych systemów.
+Wszystkie<b> </b>funkcje tych systemów zostały tam szczegółowo opisane.
+Dokumentacja<b> </b>nie ma żadnych luk.
+
+<h4>2.1.4. Złożoność</h4>
+
+T<sub><font size=4>E</font></sub>X jest systemem skomplikowanym. Powoduje to, że jest --&nbsp;
+przynajmniej<b> </b>początkowo --&nbsp;trudny w&nbsp;obsłudze. Często
+uważane<b> </b>jest to za jego wadę. Jest to jednak absolutnie
+niezbędna<b> </b>cena jaką trzeba zapłacić za możliwości, które
+oferuje.<b> </b>W&nbsp;istocie to nie T<sub><font size=4>E</font></sub>X jest skomplikowany, lecz
+zadanie,<b> </b>które on realizuje jest takie. Jeśli chcemy
+całkowicie<b> </b>panować nad wynikami uzyskiwanymi za jego
+pomocą,<b> </b>i&nbsp;osiągać efekty profesjonalne i&nbsp;precyzyjne, musimy
+nauczyć<b> </b>się obsługi rozmaitych ,,regulatorów'' i&nbsp;,,pokręteł''
+zawartych<b> </b>w&nbsp;T<sub><font size=4>E</font></sub>X-u, aby móc przekazać mu nasze
+intencje.
+<p>
+Oczywiście,<b> </b>jeśli nie zależy nam na bardzo eleganckich, profesjonalnych
+wynikach,<b> </b>to nie musimy używać tak skomplikowanego programu jak T<sub><font size=4>E</font></sub>X.
+Jest<b> </b>wiele prostszych programów, służących do podobnych celów.
+Należy<b> </b>jednak zdawać sobie sprawę, że używając prostszego programu
+prędzej<b> </b>czy później natkniemy się na zadanie, któremu ten program
+nie<b> </b>będzie mógł sprostać. W&nbsp;przypadku stosowania T<sub><font size=4>E</font></sub>X-a takie niebezpieczeństwo
+nam<b> </b>nie grozi (patrz też&nbsp;<a href="#rozsz"> --&nbsp;Rozszerzalność</a>).
+<p>
+Różnice<b> </b>pomiędzy T<sub><font size=4>E</font></sub>X-em, a&nbsp;innymi systemami w&nbsp;zakresie złożoności
+i&nbsp;zarazem<b> </b>w&nbsp;zakresie szybkości uczenia się i&nbsp;szybkości osiągania
+efektów<b> </b>można przedstawić stosując następujące porównanie.
+<p>
+Czym<b> </b>się różni rower od samolotu? Obsługi tego pierwszego można się nauczyć
+bardzo<b> </b>szybko: kierownica do kierowania, pedały do przyspieszania
+i&nbsp;hamulce<b> </b>do hamowania. Prawie nic więcej. W&nbsp;samolocie są tysiące urządzeń,
+których<b> </b>obsługi trzeba się nauczyć. Nie oznacza to jednak, że samolot
+jest<b> </b>gorszy, albo że ma przestarzały ,,interfejs''. Po prostu latanie
+z&nbsp;dużą<b> </b>szybkością i&nbsp;na duże odległości wymaga bardziej skomplikowanej obsługi.
+<p>
+Co<b> </b>więcej --&nbsp;pewne proste zadania, które leżą w&nbsp;zasięgu możliwości
+obu<b> </b>tych urządzeń, mogą być wykonane szybciej i&nbsp;sprawniej rowerem.
+Jeśli<b> </b>trzeba przejechać kilkaset metrów, to rowerzysta pokona
+ten<b> </b>dystans jeszcze zanim pilot samolotu zdąży uruchomić silniki.
+Jednak<b> </b>już pokonanie odległości kilkuset kilometrów zajmie rowerzyście
+znacznie<b> </b>więcej czasu, niż pilotowi samolotu, nie mówiąc już o&nbsp;wysiłku.
+Przebycie<b> </b>oceanu rowerem jest raczej niemożliwe.
+Te<b> </b>porównania nie oznaczają oczywiście, że rower jest lepszy,
+albo<b> </b>że samolot jest lepszy. Jest jednak jasne, że ktoś, kto jest
+pewny,<b> </b>że nigdy nie będzie jeździł na większe odległości nie powinien
+wybierać<b> </b>samolotu.
+<p>
+Oczywiste<b> </b>jest ponadto, że na<b> </b>świecie jest znacznie więcej rowerzystów,
+niż<b> </b>pilotów samolotów. To znowu nie oznacza, że rower jest lepszy od samolotu,
+ani<b> </b>nie oznacza, że takie pojazdy jak samoloty są w&nbsp;zaniku i&nbsp;wkrótce
+przestaną<b> </b>istnieć.
+
+
+<a name=rozsz>
+<h4>2.1.5. Rozszerzalność</h4>
+
+T<sub><font size=4>E</font></sub>X ma wbudowany język programowania (inaczej mówiąc <i> jest</i> językiem
+programowania).<b> </b>Za pomocą tego języka można definiować rozszerzenia
+tego<b> </b>systemu, tworząc specjalizowane systemy składu.
+
+
+<h4>2.1.6. Cena</h4>
+
+T<sub><font size=4>E</font></sub>X nic nie kosztuje. Ściślej mówiąc jest to program typu <i> public
+domain</i><b> </b>(dobro wspólne). Autor T<sub><font size=4>E</font></sub>X-a wyraził zgodę na bezpłatne
+rozpowszechnianie<b> </b>i&nbsp;używanie tego programu.
+<p>
+Nie<b> </b>wszystkie programy <i> public domain</i> na<b> </b>świecie mają jednak
+taki<b> </b>sam status. Na ogół ich autorzy decydują o tym, co w&nbsp;ich przypadku
+oznacza<b> </b>określenie <i> public domain</i>.
+<p>
+W&nbsp;przypadku<b> </b>T<sub><font size=4>E</font></sub>X-a, w&nbsp;ramach szerokiej zgody autora na
+używanie<b> </b>jego dzieła, możliwe jest nawet utworzenie
+własnej<b> </b>implementacji z&nbsp;powszechnie dostępnej<b> </b>źródłowej
+wersji<b> </b>programu i&nbsp;sprzedawanie jej już jako programu
+komercyjnego<b> </b>--&nbsp;odpłatnego. Przykładem takiej implementacji
+jest<b> </b>wspaniale opracowany program ,,Textures'' firmy Blue
+Sky<b> </b>Research, który jest implementacją T<sub><font size=4>E</font></sub>X-a na komputery
+Macintosh.<b> </b>Jest to produkt komercyjny, którego używanie
+wymaga<b> </b>licencji. Użytkownicy Macintosha mogą też wybrać --&nbsp;
+jeśli<b> </b>wolą --&nbsp;bezpłatną implementację T<sub><font size=4>E</font></sub>X-a, program
+OzT<sub><font size=4>E</font></sub>X.
+<p>
+Polska<b> </b>wersja systemu T<sub><font size=4>E</font></sub>X, zawierająca standardowy zestaw fontów
+z&nbsp;polskimi<b> </b>znakami diakrytycznymi, polskie reguły przenoszenia
+(dzielenia)<b> </b>wyrazów oraz komplet makr (makrodefinicji) napisanych
+w&nbsp;języku<b> </b>T<sub><font size=4>E</font></sub>X nazywa się M<sub><font size=4>E</font></sub>X i&nbsp;ma również status <i> public
+domain</i>.<b> </b>Jest ona dostępna --&nbsp;podobnie jak T<sub><font size=4>E</font></sub>X --&nbsp;w&nbsp;wersji<b> </b>źródłowej.
+<p>
+<!--%<b> </b>Programiści mogą też dowolne fragmenty T<sub><font size=4>E</font></sub>X-a wbudowywać do swoich progamów.-->
+
+Coś<b> </b>jednak zawsze kosztuje. Najwięcej chyba (czasu albo pieniędzy)
+kosztuje<b> </b>nauczenie się obsługi T<sub><font size=4>E</font></sub>X-a. Z&nbsp;pewnością można
+uczyć<b> </b>się go latami i&nbsp;jeszcze być daleko od stwierdzenia
+,,wiem<b> </b>wszystko''. Kosztują też pewne programy związane z&nbsp;
+T<sub><font size=4>E</font></sub>X-em, np.&nbsp;niektóre sterowniki urządzeń zewnętrznych.
+Również<b> </b>większość fontów, nie należących do podstawowego
+kompletu<b> </b>T<sub><font size=4>E</font></sub>X-a można nabyć jedynie odpłatnie.
+
+
+<h4>2.1.7. Przenośność</h4>
+
+Kod<b> </b>źródłowy programu T<sub><font size=4>E</font></sub>X jest powszechnie dostępny i&nbsp;zawiera
+dobrze<b> </b>opracowaną dokumentację wewnętrzną. Został on napisany
+w&nbsp;specjalnie<b> </b>opracowanej wersji języka Pascal, w&nbsp;tzw.&nbsp;języku WEB.
+Autor<b> </b>systemu zadbał bardzo starannie o&nbsp;to, żeby cechy programu
+związane<b> </b>ściśle z&nbsp;określonym typem komputera lub systemem operacyjnym,
+m.&nbsp;in.<b> </b>takie jak sposoby zapisywania i&nbsp;czytania plików,
+były<b> </b>starannie wydzielone w&nbsp;tekście programu i&nbsp;łatwe do wymiany.
+Z&nbsp;dużą<b> </b>pieczołowitością opracował też rozmaite działania wewnętrzne
+programu,<b> </b>tak żeby dla tych samych danych program dawał dokładnie
+takie<b> </b>same wyniki, niezależnie od typu komputera, rodzaju procesora użytego
+do<b> </b>obliczeń itp.
+<p>
+Dzięki<b> </b>tym cechom powstały implementacje T<sub><font size=4>E</font></sub>X-a na dziesiątki różnych
+typów<b> </b>komputerów, pod różnymi systemami operacyjnymi. Praktycznie każdy
+typ<b> </b>komputera, poczynając od 16-bitowych ma swoją wersję systemu T<sub><font size=4>E</font></sub>X.
+
+<!--%<b> </b>jakie komputery?-->
+
+
+<h4>2.1.8. Logiczność<b> </b>w&nbsp;przeciwieństwie do graficzności</h4>
+
+,,Logiczność'',<b> </b>to możliwość opisywania w&nbsp;T<sub><font size=4>E</font></sub>X-u
+logicznej<b> </b>struktury składanego tekstu, co bardzo ułatwia
+dokonywanie<b> </b>wszelkich zmian w&nbsp;tekście, już po jego złożeniu.
+<p>
+Jest<b> </b>to prawdopodobnie jedna z&nbsp;najważniejszych cech T<sub><font size=4>E</font></sub>X-a,
+stanowiących<b> </b>o&nbsp;jego sile i&nbsp;możliwościach
+
+
+<h3>2.2. Kim<b> </b>są użytkownicy T<sub><font size=4>E</font></sub>X-a?</h3>
+
+Użytkownicy<b> </b>T<sub><font size=4>E</font></sub>X-a, to w&nbsp;znacznej części pracownicy naukowi i&nbsp;studenci
+wyższych<b> </b>uczelni i&nbsp;innych instytucji naukowych, choć nie brakuje też
+wydawców,<b> </b>a&nbsp;także np.&nbsp;wytwórców pieczątek czy wizytówek, agencji
+reklamowych<b> </b>itp.
+
+
+<h3>2.3. T<sub><font size=4>E</font></sub>X-owcy,<b> </b>łączcie się</h3>
+
+Ze<b> </b>względu na to, że T<sub><font size=4>E</font></sub>X ma stosunkowo niewielu użytkowników,
+<!--%i&nbsp;nie<b> </b>zawsze jest łatwo znaleźć w&nbsp;okolicy innego użytkownika,-->
+T<sub><font size=4>E</font></sub>X-owcy zawiązują stowarzyszenia, zwane grupami, w&nbsp;celu łatwiejszej
+wymiany<b> </b>informacji, współpracy, łatwiejszego rozpowszechniania
+oprogramowania&nbsp;itp.
+<p>
+Istnieje<b> </b>międzynarodowe stowarzyszenie użytkowników T<sub><font size=4>E</font></sub>X-a:
+T<sub><font size=4>E</font></sub>X&nbsp;Users Group z&nbsp;siedzibą w&nbsp;Stanach Zjednoczonych. W&nbsp;Europie prawie w&nbsp;
+każdym<b> </b>kraju zawiązały się narodowe grupy użytkowników.
+<p>
+W&nbsp;Polsce<b> </b>w&nbsp;1992&nbsp;r.&nbsp;powstała Polska Grupa Użytkowników Sytemu T<sub><font size=4>E</font></sub>X,
+w&nbsp;skrócie<b> </b>GUST. Grupa wydaje własny biuletyn informacyjny, organizuje
+doroczne<b> </b>konferencje użytkowników oraz współorganizuje szkolenia
+obsługi<b> </b>systemu. Dzięki Grupie istnieje też dostępna elektronicznie
+(dla<b> </b>użytkowników sieci komputerowych) lista dyskusyjna oraz archiwum
+oprogramowania<b> </b>związanego z&nbsp;T<sub><font size=4>E</font></sub>X-em.
+
+
+<h3>2.4. Do<b> </b>czego służy T<sub><font size=4>E</font></sub>X?</h3>
+
+T<sub><font size=4>E</font></sub>X pozwala komputerowo robić to, co dawniej robili zecerzy.
+<p>
+Praca<b> </b>zecera w&nbsp;drukarni polegała na tym, że z&nbsp;gotowych
+czcionek,<b> </b>zawierających poszczególne znaki, odlewanych z&nbsp;
+ołowiu<b> </b>lub innego metalu, układał on kolejne linijki
+tekstu,<b> </b>a&nbsp;następnie --&nbsp;układając takie linijki jedna nad
+drugą<b> </b>--&nbsp;montował z&nbsp;nich kolumny tekstu, które następnie,
+spięte<b> </b>odpowiednią ramą, były umieszczane w&nbsp;maszynie
+drukarskiej<b> </b>i&nbsp;służyły do drukowania stron.
+<p>
+Obecnie<b> </b>takie prace wykonuje się komputerowo. Końcowy efekt
+pracy<b> </b>komputera w&nbsp;tym zakresie zależy od oczekiwanego
+stopnia<b> </b>profesjonalizmu lub jakości. W&nbsp;prostszym przypadku
+wynikiem<b> </b>mogą być strony tekstu wydrukowane bezpośrednio na
+papierze<b> </b>za pomocą podłączonej do komputera drukarki
+(laserowej,<b> </b>mozaikowej lub atramentowej). W&nbsp;zastosowaniach
+profesjonalnych,<b> </b>kiedy wynik składu ma być zastosowany w&nbsp;
+druku,<b> </b>tworzy się przezroczystą folię z&nbsp;nieprzezroczystym
+tekstem,<b> </b>naświetloną w&nbsp;urządzeniu zwanym fotonaświetlarką.
+Promień<b> </b>lasera naświetla na błonie fotograficznej małe
+punkciki<b> </b>w&nbsp;miejscach, które mają być nieprzezroczyste.
+Następnie<b> </b>taka błona po wywołaniu służy do wykonania matryc
+drukarskich<b> </b>do tzw.&nbsp;druku offsetowego.
+
+
+<h3>2.5. Czy<b> </b>T<sub><font size=4>E</font></sub>X-em można...?</h3>
+
+Często<b> </b>użytkownicy różnych programów służących do podobnych
+celów<b> </b>zadają sobie nawzajem pytania w&nbsp;rodzaju: ,,Czy twoim systemem
+można...?''.<b> </b>Podobne pytania mogłyby paść w&nbsp;odniesieniu do systemu
+T<sub><font size=4>E</font></sub>X. Wymienienie wszystkiego, co można zrobić T<sub><font size=4>E</font></sub>X-em nie tylko
+nie<b> </b>jest łatwe, ale jest niemożliwe. Możemy jednak przyjrzeć się
+kilku<b> </b>przykładom.
+<p>
+T<sub><font size=4>E</font></sub>X jest uniwersalnym systemem pozwalającym na wykorzystanie
+go<b> </b>do wszelkich prac związanych z&nbsp;nadawaniem formy tekstom.
+Można<b> </b>nim składać wszystko począwszy od listów i&nbsp;ulotek,
+poprzez<b> </b>wszelkiego rodzaju książki i&nbsp;czasopisma (w&nbsp;tym naukowe
+i&nbsp;nutowe),<b> </b>a&nbsp;skończywszy na wielkich dziełach, jak encyklopedie.
+<p>
+Typowe<b> </b>systemy mają na ogół listę dobrze przygotowanych,<b> </b>ściśle określonych
+czynności,<b> </b>które potrafią zrealizować. Nic poza tą listą nie może
+być<b> </b>wykonane. W&nbsp;przypadku T<sub><font size=4>E</font></sub>X-a trudność
+może<b> </b>polegać jedynie na tym, że <i> jeszcze</i> nie umiemy czegoś
+za<b> </b>jego pomocą zrobić.
+<p>
+Z&nbsp;racji<b> </b>swojego sposobu działania T<sub><font size=4>E</font></sub>X nigdy nie pracuje samotnie.
+W&nbsp;swoim<b> </b>cyklu przetwarzania współpracuje
+z&nbsp;różnymi<b> </b>programami pomocniczymi, między innymi z&nbsp;edytorem i&nbsp;ze
+sterownikami<b> </b>urządzeń zewnętrznych. Od wyboru tych programów
+i&nbsp;sposobu<b> </b>organizacji jego cyklu przetwarzania
+zależą<b> </b>często jego możliwości. Pisząc poniżej, że T<sub><font size=4>E</font></sub>X może to-i-to,
+mamy<b> </b>na myśli, że można tak skonfigurować T<sub><font size=4>E</font></sub>X-a i&nbsp;połączyć go z&nbsp;
+innymi<b> </b>programami, że jest to możliwe.
+
+W&nbsp;szczególności<b> </b>bardzo dużą moc daje T<sub><font size=4>E</font></sub>X-owi połączenie z&nbsp;systemem
+PostScript.
+
+<!--%<b> </b>tu przydałyby się przykłady...-->
+
+
+<h4>2.5.1. Matematyka<b> </b>i inne nauki</h4>
+
+T<sub><font size=4>E</font></sub>X nie ma równego sobie systemu w&nbsp;zakresie składu
+prac<b> </b>i&nbsp;książek naukowych, w&nbsp;szczególności matematycznych i&nbsp;fizycznych.
+Większość<b> </b>matematyków używa T<sub><font size=4>E</font></sub>X-a do pisania swoich prac. T<sub><font size=4>E</font></sub>X
+jest<b> </b>standardem Amerykańskiego Towarzystwa Matematycznego (AMS),
+największej<b> </b>organizacji matematyków na<b> </b>świecie.
+
+
+<h4>2.5.2. Ilustracje</h4>
+
+T<sub><font size=4>E</font></sub>X pozwala na włączanie do tekstu dowolnych ilustracji (w&nbsp;tym zdjęć,
+również<b> </b>barwnych).
+
+
+<h4>2.5.3. Nuty</h4>
+
+Istnieje<b> </b>co najmniej kilka rozszerzeń T<sub><font size=4>E</font></sub>X-a pozwalających na skład nut.
+Co<b> </b>najmniej jednym z&nbsp;nich można składać nawet najbardziej skomplikowane
+partytury<b> </b>i&nbsp;--&nbsp;co bardzo ważne --&nbsp;łączyć skład nut z&nbsp;wszystkimi innymi
+elementami,<b> </b>na które pozwala T<sub><font size=4>E</font></sub>X. W&nbsp;tym samym dokumencie, a&nbsp;nawet na tej
+samej<b> </b>stronie mogą znaleźć się nuty, teksty, formuły matematyczne, zdjęcia itp.
+
+
+<h4>2.5.4. Kolory</h4>
+
+Przy<b> </b>odpowiednim połączeniu systemu T<sub><font size=4>E</font></sub>X z&nbsp;wyjściowymi urządzeniami
+barwnymi<b> </b>T<sub><font size=4>E</font></sub>X może składać w&nbsp;kolorze. Teksty, tło, ilustracje&nbsp;itp.
+mogą<b> </b>być wielobarwne.
+
+
+<h4>2.5.5. Różne<b> </b>kroje pisma</h4>
+
+Niektórzy<b> </b>użytkownicy systemu T<sub><font size=4>E</font></sub>X błędnie sądzą, że
+ten<b> </b>program wyposażony jest w&nbsp;skończony, ograniczony i&nbsp;zamknięty
+komplet<b> </b>krojów pisma i&nbsp;że nie można w&nbsp;nim użyć innych krojów.
+<p>
+Autor<b> </b>T<sub><font size=4>E</font></sub>X-a wyposażył go w&nbsp;rodzinę krojów pisma o&nbsp;nazwie
+Computer<b> </b>Modern. Kroje te, opracowane częściowo na wzór
+rodziny<b> </b>krojów Modern, zostały zaprojektowane przez Donalda Knutha
+we<b> </b>współpracy z&nbsp;jednym z&nbsp;najwybitniejszych współczesnych typografów
+Hermanem<b> </b>Zapfem. Rodzina krojów Computer Modern zawiera dużą liczbę znaków
+przeznaczonych<b> </b>do składania formuł matematycznych i&nbsp;dlatego dobrze nadaje
+się<b> </b>do wykonywania składu prac naukowych.
+<p>
+Program<b> </b>T<sub><font size=4>E</font></sub>X nie jest jednak w&nbsp;żaden sposób związany z&nbsp;rodziną
+Computer<b> </b>Modern. Można w&nbsp;nim wykorzystywać praktycznie wszystkie kroje
+pisma<b> </b>opracowane na<b> </b>świecie. Każda większa firma zajmująca się produkcją
+i&nbsp;sprzedażą<b> </b>komputerowych nośników krojów pisma ma w&nbsp;swojej ofercie
+na<b> </b>ogół około dwa do czterech tysięcy krojów. Wszystkie one mogą być
+używane<b> </b>w&nbsp;T<sub><font size=4>E</font></sub>X-u. Jak zawsze w&nbsp;przypadku T<sub><font size=4>E</font></sub>X-a problemem nie jest
+,,czy<b> </b>można?'', tylko ,,czy już umiem to zrobić?''.
+<p>
+Każdy<b> </b>krój pisma i&nbsp;każda odmiana może być dowolnie skalowana.
+Nie<b> </b>ma (praktycznie) żadnych ograniczeń na wielkość pisma.
+Skład<b> </b>można wykonywać zarówno pismem wielkości ułamka punktu drukarskiego
+(co<b> </b>może mieć zastosowanie do tzw.&nbsp;mikrodruku, stosowanego np.&nbsp;do
+zabezpieczania<b> </b>banknotów), jak też pismem wielkości kilkudziesięciu centymetrów
+czy<b> </b>nawet kilku metrów.
+
+<!--%Niniejsza<b> </b>broszurka złożona jest w&nbsp;większości krojem pisma
+%Galliard,<b> </b>z&nbsp;wykorzystaniem odmiany prostej, kursywy i&nbsp;odmiany półgrubej.-->
+
+
+<h3>2.6. Konfiguracja</h3>
+
+T<sub><font size=4>E</font></sub>X jest programem zajmującym w&nbsp;pamięci dyskowej --&nbsp;zależnie od
+wersji<b> </b>--&nbsp;około 200--250&nbsp;kilobajtów.
+Do<b> </b>pracy potrzebne mu są dodatkowo pliki zawierające podstawowe,
+tzw.<b> </b>metryczne informacje o&nbsp;fontach.
+<p>
+Każdy<b> </b>font (font, to zestaw znaków określonego kroju i&nbsp;wielkości)
+używany<b> </b>przez system T<sub><font size=4>E</font></sub>X, reprezentowany jest w&nbsp;pamięci dyskowej
+komputera<b> </b>co najmniej dwoma różnymi plikami.
+<p>
+Pierwszy<b> </b>z&nbsp;tych plików
+to<b> </b>tak zwany plik <tt>TFM</tt> (<i> T<sub><font size=4>E</font></sub>X font metrics</i>). Zawiera
+on<b> </b>jedynie informacje o&nbsp;wymiarach znaków, w&nbsp;szczególności szerokość,
+wysokość<b> </b>i&nbsp;głębokość każdego znaku. Nie zawiera informacji
+o&nbsp;kształcie<b> </b>znaku. Zapis w&nbsp;pliku <tt>TFM</tt> wykorzystywany jest przez
+program<b> </b>T<sub><font size=4>E</font></sub>X podczas składania tekstu.
+Cały<b> </b>komplet plików <tt>TFM</tt> obejmujący podstawowy zestaw fontów
+T<sub><font size=4>E</font></sub>X-a (w&nbsp;jego polskiej wersji),
+w&nbsp;tym<b> </b>wszystkie fonty specjalne służące do składania wzorów
+matematycznych,
+zajmuje<b> </b>poniżej 180&nbsp;kilobajtów.
+<p>
+Drugi<b> </b>plik informacyjny o&nbsp;foncie zawiera informacje o&nbsp;kształcie
+każdego<b> </b>znaku. Zapis zawarty w&nbsp;tym pliku przeznaczony jest nie dla
+programu<b> </b>T<sub><font size=4>E</font></sub>X, ale dla jednego ze sterowników (<i> drajwerów</i>)
+współpracujących<b> </b>z&nbsp;T<sub><font size=4>E</font></sub>X-em. Zapis ten służy przeniesieniu obrazu
+każdego<b> </b>znaku na określone urządzenie zewnętrzne, takie jak ekran
+komputera,<b> </b>drukarka laserowa, atramentowa lub igłowa albo fotonaświetlarka.
+<p>
+W&nbsp;związku<b> </b>z&nbsp;różnorodnością możliwych urządzeń zewnętrznych, ich jakości,
+rozdzielczości<b> </b>i&nbsp;sposobów komunikowania się z&nbsp;nimi programów, różne też
+mogą<b> </b>być zapisy fontów przeznaczonych do przeniesienia na te urządzenia.
+Dlatego<b> </b>też nie ma jednego określonego standardu zapisywania fontów
+T<sub><font size=4>E</font></sub>X-owych przeznaczonych dla urządzeń zewnętrznych. Zwyczajowo jednak
+fonty<b> </b>w&nbsp;postaci map bitowych zapisywane są w&nbsp;tzw.&nbsp;formacie <tt>PK</tt>.
+Należy<b> </b>jednak pamiętać, że są to fonty przeznaczone dla określonej
+rozdzielczości<b> </b>urządzenia zewnętrznego i&nbsp;dla określonego rodzaju
+sterownika.
+<p>
+Zależnie<b> </b>od ilości i&nbsp;rodzaju używanych urządzeń zewnętrznych
+oraz<b> </b>zależnie od ilości różnych krojów i&nbsp;możliwych wielkości znaków,
+które<b> </b>chcemy mieć stale dostępne, zapis fontów na dysku może zajmować
+mniej<b> </b>lub więcej miejsca. Wydaje się, że minimalna konfiguracja, umożliwiająca
+już<b> </b>pracę z&nbsp;prostymi tekstami, zajmuje poniżej 1&nbsp;megabajta.
+Możliwości<b> </b>instalowania fontów są praktycznie nieograniczone
+można<b> </b>używać nawet kilku tysięcy krojów pisma. Ich zapis na dysku może zajmować
+dziesiątki<b> </b>i&nbsp;setki megabajtów. Ilość miejsca zajmowanego przez
+fonty<b> </b>jest jednak niezależna od systemu T<sub><font size=4>E</font></sub>X i&nbsp;wynosiłaby
+tyle<b> </b>samo przy jakimkolwiek innym systemie składu.
+
+</body>
+</html>