diff options
author | Karl Berry <karl@freefriends.org> | 2005-12-29 00:26:31 +0000 |
---|---|---|
committer | Karl Berry <karl@freefriends.org> | 2005-12-29 00:26:31 +0000 |
commit | c365d78bfcdeb6493a68e35e852244839c1c9ee4 (patch) | |
tree | d488910550c0a1dacc75509f02d03551d88ed2f4 /Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog | |
parent | 0d5f68998e0af490bbfdeb67a5dada34c034c8b0 (diff) |
doc/french+
git-svn-id: svn://tug.org/texlive/trunk@16 c570f23f-e606-0410-a88d-b1316a301751
Diffstat (limited to 'Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog')
15 files changed, 2410 insertions, 0 deletions
diff --git a/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/auctex.html b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/auctex.html new file mode 100644 index 00000000000..1037975da8c --- /dev/null +++ b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/auctex.html @@ -0,0 +1,767 @@ +<html> +<head> + <meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=iso-8859-2"> +<meta http-equiv="Content-language" content="pl"> +<meta name="Author" content="Włodzimierz Macewicz"> +<meta name="Keywords" content="tex, Wirtualna Akademia"> + <title>Używanie TeX-a w systemie UNIX</title> +</head> +<body> +<h1>Używanie TeX-a w systemie UNIX (AUCTeX)</h1> +<p> + <em>Adam Dawidziuk</em> +</p> +<p> + TeX, jak wiadomo, nie jest zaopatrzony w standardowy interfejs + użytkownika, co daje dużą swobodę wyboru metod przygotowywania + dokumentów źródłowych. O ile format plików wejściowych i sposób ich + przetwarzania przez TeX-a pozostaje z założenia niezmienny, to + narzędzia wspomagające wprowadzanie treści dokumentów we właściwym + formacie są nieustannie rozwijane. W artykule jest opisany jeden + z możliwych sposobów używania TeX-a w systemie UNIX, ze szczególnym + uwzględnieniem pakietu AUC TeX. +</p> + +<h2>Przetwarzanie danych</h2> +<p> + Brak narzuconego i okienkowego interfejsu użytkownika powoduje, że TeX + bywa postrzegany jako program przestarzały i trudny. Przeciętny + użytkownik komputera zwykle nie jest w stanie zrozumieć sposobu działania + TeX-a, a jeszcze trudniej dostrzec mu korzyści, jakie można osiągnąć + przygotowując dokumenty w ten właśnie sposób. Pierwszą + i najpoważniejszą barierą pojęciową jest fakt, że TeX nie jest systemem + kompletnym, ale wymaga korzystania z wielu dodatkowych narzędzi + wspomagających pracę. Wprawdzie mało kto wprowadza treść dokumentu + z klawiatury w chwili, gdy TeX pokaże na ekranie dwie gwiazdki, ale + na pomysł stworzenia sobie wygodnego i efektywnego środowiska pracy też + niestety wpada nieliczne grono użytkowników. +</p> +<p> + Działanie TeX-a można sprowadzić do przetwarzania + plików. TeX czyta dokument źródłowy, zwykle z pliku o nazwie + z przyrostkiem <code>.tex</code>, i tworzy obraz kolejnych stron + dokumentu w pliku o nazwie kończącej się napisem + <code>.dvi</code>. Zadaniem użytkownika jest przygotowanie + plików wejściowych i uruchomienie ciągu przetworzeń, które doprowadzą + do pożądanego wyniku. Zarówno przygotowanie danych, jak i ich + przetwarzanie można zorganizować w zasadzie w dowolny sposób. Istnieją + dwie istotnie różne metody tworzenia plików z danymi wejściowymi: + generowanie i wpisywanie. +</p> +<p> + Generowanie danych wejściowych do TeX-a to zagadnienie bardzo rozległe + i mające wiele praktycznych zastosowań. Sam proces przygotowania danych, + ich obróbka i metody generowania mogą być bardzo różne. Wszystko zależy + od celu przetwarzania i postawionych wymagań. TeX jest doskonałym + narzędziem do formatowania wydruków z baz danych (np. słowniki, + sprawozdania) pozwalającym na uzyskanie wysokiej jakości typograficznej przy + całkowitej automatyzacji procesu składania tekstu. Często użytkownik (autor + tekstu) nie ma bezpośredniego kontaktu z TeX-em i nie musi znać + specyficznego dla TeX-a systemu oznaczeń tekstu. Jednak jest to temat znacznie + wykraczający poza ramy tego artykułu. +</p> +<p> + Większość użytkowników zadowala się zwyczajnym wpisywaniem tekstu. + W takim wypadku najważniejszy jest ergonomiczny i dobrze opanowany + edytor tekstów. Zwykle każdy ma swój ulubiony edytor, w którym wszystko + mu wychodzi najłatwiej. I prawdopodobnie to będzie ten edytor, którego + należy użyć tworząc pliki źródłowe do przetwarzania TeX-em. Jeśli jednak + zamierzamy pisać dużo, to nie powinniśmy eksperymentować z edytorami zbyt + prostymi. Czas poświęcony na poznanie inteligentnego, konfigurowalnego edytora + zwróci się już po kilku dniach pisania. Z edytorów dostępnych + w systemie UNIX doskonały jest <code>vim</code>. Można go ,,nauczyć'' + wielu pożytecznych skrótów, a jego ostatnie wersje potrafią rozpoznawać + składnię i zwiększać czytelność plików źródłowych przez stosowanie + kolorów. Lepszy jest tylko <code>emacs</code> (tak twierdzą użytkownicy + Emacsa). Niestety, zarówno <code>vim</code> jak i Emacs + u niektórych wywołują reakcje alergiczne, a na to rady nie ma. +</p> +<p> + Zwolennicy okienek MS nie powinni czuć się pokrzywdzeni + (a przynajmniej nie z powodu braku edytora). Z rzeczy dobrych godny + polecenia jest WinEdit, który może bardzo dużo i składnię pliku + TeX-owego zna na tyle dobrze, że wyróżnia kolorami odpowiednie + fragmenty. Jest łatwo konfigurowalny w zakresie wystarczającym do + efektywnej pracy. + Między innymi umożliwia powiązanie z polami menu + dowolnych skryptów np. przetwarzających pliki źródłowe. Daje się + używać bez zbyt częstego sięgania do myszy. + Jedną z jego głównych + zalet jest sprawdzanie na bieżąco składni wprowadzanych słów -- te + których brak w słowniku są wyróżniane. + Do podstawowych wad należy + konieczność konfigurowania właściwie wszystkiego od początku oraz to, + że, w przeciwieństwie do vima i Emacsa nie jest to program + bezpłatny. Cena jest jednak umiarkowana. +</p> +<p> + Przewidując trwały związek z TeX-em warto + usprawnić przetwarzanie + pliku źródłowego do postaci + wynikowej. Nie ma wielkiego problemu, jeśli przetwarzaniu podlega + jeden plik, a formatem wyjściowym jest dvi. Już + jednak konwersja pliku dvi do PostScriptu oznacza + konieczność uruchomienia dodatkowego programu. + Jeśli jeszcze dołożymy do tego + tworzone podczas pisania rysunki (w szczególności rysunki + generowane, np. MetaPost-em) to liczba programów, które trzeba + uruchomić w ściśle określonym porządku, zniechęca do robienia tego + ręcznie. Łatwo się pomylić. + Dobrym pomysłem jest napisanie skryptu, + który wykonuje wszystkie operacje. + Przetwarzanie za każdym + razem wszystkich plików źródłowych nie zawsze jest konieczne, + a znacznie wydłuża czas oczekiwania na wynik. W takiej sytuacji + najwygodniej użyć programu <code>make</code>. +</p> +<p> + Doświadczony użytkownik TeX-a zwykle ma własny zestaw programów, które czynią + życie łatwiejszym. Często w skład tego zestawu wchodzi dodatkowo jakiś + edytor strumieniowy np. sed, czy częściej awk lub perl (najbardziej + wszechstronny). W przypadku umieszczania w dokumentach ilustracji + lub zdjęć należy uwzględnić specjalizowane programy do przetwarzania obrazków + itd. Podstawową zaletą TeX jest łatwość zintegrowania go z dowolnym + używanym systemem. +</p> +<p> + Każdy może więc używać TeX dokładnie tak, jak lubi i tak jak mu + wygodnie. Trudno jest w jednym krótkim tekście omówić wszystkie typowe + przypadki. Ograniczę się do przykładu szczególnego -- systemu + UNIX. Przyczyn tego wyboru mógłbym wymienić wiele. Przede wszystkim + cały UNIX zbudowany jest z programów wykonujących dobrze określone + funkcje, takich ,,klocków'', z których można zbudować dowolnie + skomplikowane systemy przetwarzania informacji. Nie posiadający interfejsu + użytkownika, przetwarzający pliki w inne pliki i konfigurowalny TeX + łatwo daje się dopasować do potrzeb użytkownika UNIXa. Oczywiście + istnieje mnóstwo różnych i dobrych sposobów pracy z TeX-em. Zarówno + podany przykład edytora (Emacs z AUC TeX-em), jak i techniki + przetwarzania dokumentów noszą wyraźne piętno moich osobistych + preferencji. +</p> + +<h2>AUC TeX</h2> +<p> + AUC TeX to dostępne w edytorze <code>emacs</code> + zintegrowane środowisko do tworzenia i przetwarzania dokumentów + TeX-owych i LaTeX-owych. Możliwości AUC TeX-a są ogromne, na + szczęście nie trzeba wiedzieć wszystkiego, aby z niego + korzystać. AUC TeX-a można oswajać ,,krok po kroku'', podobnie jak + i samego Emacsa. +</p> + +<h3>Emacs</h3> +<p> + Edytor <code>emacs</code> ma długą historię w systemie UNIX. + W dużej części został napisany w języku <code>Lisp</code> + (dokładniej w dialekcie Emacs Lisp). Jest to język funkcyjny służący + przede wszystkim do porozumiewania się z Emacsem. Lisp bywał chętnie + stosowany w tworzeniu tzw. ,,systemów sztucznej inteligencji''. Nie dziwi + więc naprawdę nieprzeciętna inteligencja edytora Emacs jeśli uświadomimy sobie, + że jest to największy z popularnych programów napisanych w Lispie. + A możliwości i umiejętności Emacsa są chyba niezgłębione (strzyże, + śpiewa, tańczy, gotuje, krawaty wiąże...). +</p> +<p> + Edytor ten bywa niezbyt lubiany przez początkujących + użytkowników ze względu na sposób wydawania poleceń i niezbyt + zrozumiałą terminologię stosowaną w dokumentacji + i komunikatach. + Koncepcja porozumiewania się z edytorem jest + rzeczywiście mocno egzotyczna, ale wbrew pozorom ma głęboki + sens. + Kluczem do sukcesu jest znalezienie klawisza + <code>Meta</code> na klawiaturze. Wciśnięcie tego klawisza ze + znakiem <code>x</code> (oznaczane jako <code>Meta-x</code> + lub <code>M-x</code>) rozpoczyna wprowadzanie poleceń. + W klawiaturze komputera PC zwykle klawiszem <code>Meta</code> jest + <code>Alt</code>. Jeśli jednak <code>Alt</code> został + przedefiniowany (np. w celu wprowadzania polskich znaków) to + <code>M-x</code> można wprowadzić sekwencyjnie wciskając + najpierw klawisz <code>Esc</code>, a potem + <code>x</code>. Tego typu problemy nie istnieją z klawiszem + <code>Ctrl</code>. Podstawowymi chwytami są + <code>Ctrl-x</code> i <code>Ctrl-c</code>, opisywane + często jako <code>C-x</code> i <code>C-c</code>. +</p> +<p> + Mocną stroną Emacsa jest dokumentacja (<code>C-h</code>). Funkcje przypisane + klawiszom zmieniają się w zależności od trybu pracy (<em>mode</em>), co + zawsze można sprawdzić wpisując <code>C-h m</code>. Wiedząc, że Emacs może + otwierać wiele plików jednocześnie, ale każdy w innym buforze + (<em>buffer</em>), że w środowisku okienkowym może otwierać wiele okien + zwanych ramkami (<em>frames</em>) i że każda ramka może być podzielona na + wiele ,,okien'' (<em>window</em>) można + bez problemu zrozumieć język dokumentacji. +</p> +<p> + Istnieje wiele odmian Emacsa. Na potrzeby tego artykułu założymy sobie, że + dysponujemy zainstalowaną, współczesną wersją XEmacsa. Założenie to jest + uzasadnione, ponieważ normą są już komputery, na których działające okienka + graficzne nie powodują zatrzymania systemu. A XEmacs dobrze wygląda + w okienkach. Poza tym w XEmacsie AUC TeX jest domyślnie + zainstalowany, co pozwala skrócić ten tekst o rozdział poświęcony + instalacji. Dodatkowo nie będę rozwijać problemu konfiguracji, którą + w XEmacsie można wykonać za pomocą myszy. Wszystkie ustawienia AUC TeX-a + wykonuje się wybierając myszą z menu <code>Options Customize Emacs Wp + Tex AUC Tex</code>, a potem już według uznania. W to samo miejsce + można trafić wciskając <code>M-x customize</code>, tyle że po drodze jest + więcej objaśnień i łatwiej się zagubić. +</p> +<p> + Jeśli ktoś nie dysponuje XEmacsem lub nie lubi myszy, to będzie musiał wpisywać + odpowiednie zaklęcia do pliku <code>.emacs</code>, który znajduje się + w katalogu domowym użytkownika. Pomocne może być odszukanie pliku + <code>tex.el</code> i <code>tex-site.el</code>, które leżą gdzieś + z innymi plikami Emacsa (ale w różnych katalogach -- przyda się + program <code>find</code>). Można w nich podejrzeć, jak są zadawane + wartości początkowe list i zmiennych i je zmodyfikować. Nie należy + przy tym zmieniać pliku <code>tex.el</code> (ani jego skompilowanej wersji + <code>tex.elc</code>) lecz kopiować co trzeba do pliku <code>.emacs</code>. + Jeśli zmiana ma dotyczyć wszystkich użytkowników należy odpowiedni fragment + pliku <code>tex.el</code> skopiować do pliku <code>tex-site.el</code> + i tam pozamieniać wszystko to, co wymaga zmiany. +</p> +<p> + I jeszcze jedna uwaga dla początkujących: w Emacsie można zapisać plik + z bufora na dysk wciskając <code>C-x C-s</code>, a pracę + z Emacsem zakończyć sekwencją <code>C-x C-c</code>. Emacs nie jest + jednak małym programem, więc szanując swój czas lepiej nie otwierać go + i nie zamykać bez wyraźnej potrzeby, zwłaszcza, że raz otwarty mocno nie + przeszkadza. +</p> +<p> + Do efektywnego wykorzystania Emacsa na potrzeby języka polskiego jest potrzebna + polska klawiatura (każdy robi to jak lubi, jedna z klasycznych metod + w systemie XWindow sprowadza się do wykorzystania <code>xmodmap</code>) + oraz polski słownik do programu <code>ispell</code>. Zagadnienia te są + dokładnie omówione w tekstach poświęconych polskim ,,ogonkom''. +</p> + +<h3>Uruchomienie AUC TeX-a</h3> +<p> + Po uruchomieniu edytora Emacs utworzenie nowego pliku jest możliwe po + wciśnięciu <code>C-x C-f</code> i podaniu nazwy. Podając nazwę pliku + z przyrostkiem <code>.tex</code> zmusimy edytor do wejścia w tryb + <code>LaTeX-mode</code>. Informacja o tym powinna pojawić się + w wierszu trybu pracy (<em>Mode Line</em>) w dolnej części okna + jako napis <code>LaTeX</code>. Można też wymusić wejście w tryb + <code>LaTeX</code> wywołując polecenie <code>LaTeX-mode</code> (<code>M-x + LaTeX-mode</code>). Do rozwijania nazw można użyć znaku klawisza tabulacji + (<code>Tab</code>). +</p> +<p> + Jeśli powyższe działania nie prowadzą do uruchomienia + AUC TeX-a, to albo nie jest on zainstalowany, albo w pliku + <code>.emacs</code> brakuje wiersza +</p> +<pre> +(require 'tex-site) +</pre> +<p> + Brak zainstalowanego + AUC TeX-a może prowadzić do pomyłek ponieważ Emacs wchodzi w takiej + sytuacji w dużo prostszy tryb wspomagania LaTeX-a, a wszystko działa + inaczej (w szczególności ,,klawiszologia'' jest inna). +</p> + +<h3>Słowa kluczowe LaTeX-a</h3> +<p> + Przy tworzeniu pliku LaTeX-owego pewne oznaczenia tekstu pojawiają się częściej + niż inne. Na szczególną uwagę zasługują mechanizmy AUC TeX-a ułatwiające + wpisywanie tych właśnie często występujących słów kluczowych. Najczęściej + wprowadza się do tekstu oznaczenia środowisk i ich nazwy, ,,zwykłe'' polecenia + TeX-owe, śródtytuły oraz polecenia zmiany kroju pisma. +</p> +<p> + Najważniejszą konstrukcją LaTeX-a są środowiska, czyli pary + <code>\begin{*}</code> <code>\end{*}</code>. Do wprowadzania środowisk służy + polecenie <code>LaTeX-enviroment</code> domyślnie przypisane do sekwencji + <code>C-c C-e</code>. Po wydaniu tego polecenia AUC TeX pyta + o nazwę środowiska i ewentualne dodatkowe dane. Przy pomocy + klawisza <code>Tab</code> lub spacji można rozwijać częściowo wpisane nazwy. + AUC TeX zna mnóstwo standardowych środowisk, poza tym potrafi uczyć się + nowych analizując włączane pakiety i nagłówek pliku. +</p> +<p> + Otwarte środowisko można zamknąć poleceniem + <code>LaTeX-close-enviroment</code> (<code>C-c ]</code>). + Zdecydowanie jednak najbezpieczniejsze jest wprowadzanie + kompletnych środowisk przy użyciu <code>C-c C-e</code>. +</p> +<p> + Poza środowiskami w pliku LaTeX-owym często pojawiają się + tradycyjne polecenia TeX-a, czyli słowa rozpoczynające się znakiem + <code>\</code>. Zapamiętanie wszystkich poleceń jest trudne, + a przy ich wprowadzaniu łatwo o błąd. Dlatego należy korzystać + z polecenia <code>LaTeX-complete-symbol</code>. Jeśli pisane słowo + rozpoczyna się znakiem <code>\</code> to wystarczy wcisnąć + <code>M-Tab</code> aby je zakończyć, lub uzyskać listę możliwych + zakończeń. +</p> +<p> + Inny sposób wpisywania makr TeX-owych polega na wykorzystaniu + polecenia <code>TeX-insert-macro</code> (<code>C-c C-m</code>). + Aby użyć jeszcze innej metody należy np. w pliku + <code>.emacs</code> ustawić różną od <code>nil</code> + wartość zmiennej <code>TeX-electric-escape</code> +</p> +<pre> +(setq TeX-electric-escape t) +</pre> +<p> + Wiąże to znak + <code>\</code> z funkcją + <code>TeX-electric-macro</code>, co umożliwia uruchamianie + mechanizmu rozwijania makr przez wpisanie tego znaku. Jest to metoda + najszybsza. +</p> +<p> + AUC TeX domyślnie wstawia parę pustych nawiasów <code>{}</code> po + wpisaniu makra, co zabezpiecza przed ,,zniknięciem'' spację znajdującą się za + tym makrem. Jeśli nawiasy nie są mile widziane należy zmiennej + <code>TeX-insert-braces</code> przypisać wartość <code>nil</code>. +</p> +<p> + Inaczej oznacza się elementy listy <code>\item</code>. Służy do tego polecenie + <code>LaTeX-insert-item</code> (<code>M-Return</code>), którego działanie + zależy od kontekstu. +</p> +<p> + Kolejnym często występującym elementem tekstu są śródtytuły, oznaczane słowami + kluczowymi <code>\chapter</code>, <code>\section</code> itd. Można ułatwić + sobie życie korzystając z polecenia <code>LaTeX-section</code> (<code>C-c + C-s</code>). Wywołanie tego polecenia spowoduje wstawienie oznaczenia + śródtytułu, przy czym domyślnie AUC TeX zapyta o tytuł + i etykietę związaną z tym śródtytułem (argument polecenia + <code>\label</code>). Domyślny poziom śródtytułu można zmienić wpisując + ręcznie właściwe słowo kluczowe (z rozwijaniem) lub podając argument + (<code>C-u</code>) przed wywołaniem polecenia <code>LaTeX-section</code>. Jeśli + argument jest ujemny, to poziom zostanie zmieniony w dół o jeden. +</p> +<p> + I tak, jeśli ostatnio wstawiony był śródtytuł na poziomie + <code>\subsection</code> to będzie to aktualny poziom domyślny. Sekwencja + <code>C-c C-s</code> oznacza polecenie wpisania śródtytułu na tym właśnie + poziomie. Podanie <code>C-u C-c C-s</code> to wpisanie + <code>\subsubsection</code>, a <code>C-u -1 C-c C-s</code> spowoduje + wstawienie <code>\section</code>. Przedrostki nazw w etykietach + <code>\label</code> są kontrolowane zmienną <code>LaTeX-section-label</code>. + Jeśli wartością tej zmiennej jest <code>nil</code>, to odnośniki nie będą + wstawiane. +</p> +<p> + AUC TeX udostępnia również silny mechanizm zmiany kroju pisma. Jego + podstawą jest polecenie <code>TeX-font</code> (skrót <code>C-c C-f</code>), po + którym podaje się argument określający pożądaną zmianę kroju pisma. I tak + <code>C-e</code> powoduje wpisanie <code>\emph{}</code>, <code>C-i</code> -- + <code>\textit{}</code>, <code>C-t</code> -- <code>\texttt{}</code> itd, + włącznie z usuwaniem ustawienia kroju pisma <code>C-d</code>. Lista możliwości + jest wypisywana po podaniu spacji jako argumentu: +</p> +<pre> +Font list: + + C-b \textbf{ } + C-c \textsc{ } + C-e \emph{ } + C-f \textsf{ } + tab \textit{ } + return \textmd{ } + C-n \textnormal{ } + C-r \textrm{ } + C-s \textsl{ } + C-t \texttt{ } + C-u \textup{ } + C-d -- delete font +</pre> +<p> + Jeśli polecenie <code>TeX-font</code> jest poprzedzone argumentem + (<code>C-u</code>), to zostanie zmieniony krój pisma w miejscu, + w którym znajduje się kursor. Przykładowo jeżeli kursor jest umieszczony + na tekście będącym argumentem polecenia <code>\textit{}</code>, to sekwencja + <code>C-u C-c C-f C-e</code> zmieni polecenie <code>\textit</code> na + <code>\emph</code>. +</p> + +<h3>Inne elementy tekstu</h3> +<p> + W treści dokumentu pojawiają się nie tylko słowa kluczowe, ale także znaki + specjalne: cudzysłów, znak dolara <code>$</code>, nawiasy klamrowe + <code>{}</code> oraz znak komentarza <code>%</code>. +</p> +<p> + W TeX-u nie używamy znaków <code>"</code> na oznaczenie cudzysłowu. + W tekstach pisanych po angielsku używamy znaku <code>``</code> jako + cudzysłowu otwierającego i znaku <code>''</code> jako cudzysłowu + zamykającego. Jeśli użytkownik wpisuje <code>"</code> to AUC TeX zadba, + aby w tekście pojawiło się to co trzeba. W przypadku języka + polskiego (i spolszczonego LaTeX-a) cudzysłów otwierający oznacza się + w tekście dwoma przecinkami <code>,,</code>. Aby polecenie + <code>TeX-insert-quote</code> wywoływane klawiszem <code>"</code> zadziałało + prawidłowo należy zmiennej <code>TeX-open-quote</code> przypisać wartość + <code>,,</code> (czyli dwa przecinki). +</p> +<p> + Znaki dolara <code>$</code> w pliku TeX-owym obejmują + tekst wzoru matematycznego, a w podwójne dolary <code>$$</code> + jest ujęty wzór wyeksponowany w osi strony. W celu lepszej kontroli + otwierania i zamykania wzorów wprowadzenie znaku dolara powoduje + wywołanie polecenia <code>TeX-insert-dollar</code>. Polecenie to, oprócz + wprowadzenie do pliku znaku <code>$</code> sprawdza stan + sparowania tych znaków. Dzięki temu dokładnie wiadomo, gdzie się + zaczyna i gdzie kończy środowisko matematyczne, a przy okazji nie da + się wzoru rozpoczętego dwoma dolarami zamknąć tylko jednym. +</p> +<p> + Polecenie <code>TeX-insert-braces</code> pozwala + wprowadzać nawiasy klamrowe parami. Skrót klawiaturowy jest + intuicyjny: <code>C-c {</code>. +</p> +<p> + Przy wprowadzaniu i usuwaniu znaku komentarza na początku wierszy + przydaje się polecenie <code>TeX-comment-regin</code> (<code>C-c ;</code>). + Umożliwia ono wstawienie znaku komentarza na początku każdego wiersza + zaznaczonego fragmentu tekstu (<em>region</em>) czyli obszaru od punktu + oznaczonego przez <code>C-</code>spacja do bieżącej pozycji kursora (lub + zaznaczonego myszą). Podobnie działa polecenie + <code>TeX-comment-paragraph</code> (<code>C-c %</code>) dla akapitu. Aby + usunąć znak komentarza wpisujemy <code>C-u - C-c ;</code> lub <code>C-u - + C-c %</code>. +</p> +<p> + +<h3>Matematyka</h3> +<p> + W przypadku wprowadzania dużej liczby wzorów matematycznych warto mieć pod ręką + mechanizm przyspieszający wpisywanie słów takich jak <code>\upsilon</code> czy + <code>\rightarrow</code>. Mechanizm taki uruchamia się (i wyłącza) + w AUC TeX-u poleceniem <code>LaTeX-math-mode</code> (<code>C-c ~</code>). + W trybie matematycznym po wprowadzeniu znaku + ,,<code>`</code>'' klawiatura zmienia znaczenie i zamiast zwykłych znaków + pojedynczym klawiszem można wprowadzać symbole matematyczne. I tak + (w trybie matematycznym) sekwencja klawiszy <code>`d</code> spowoduje + wpisanie <code>\delta</code>, <code>`G</code> -- <code>\Gamma</code>, + a <code>`cN</code> -- <code>{\cal N}</code>. +</p> +<p> + Pożyteczne bywa podanie argumentu (<code>C-u</code>) przed + symbolem matematycznym. Sekwencja klawiszy <code>C-u `e</code> + spowoduje wpisanie do bufora <code>$\epsilon$</code> -- co + znacznie przyśpiesza wstawianie pojedynczych symboli w bloku + tekstu. +</p> +<p> + Bez możliwości definiowania własnych skrótów przydatność trybu matematycznego + byłaby znacznie ograniczona. Można to robić modyfikując na prywatne potrzeby + listę <code>LaTeX-math-list</code>. Nie sprawi też problemu zamiana klawisza + <code>`</code> na jakiś poręczniejszy (jeśli ktoś musi) -- należy zmienić + wartość zmiennej <code>LaTeX-math-abberv-prefix</code>. +</p> + +<h3>Własne definicje</h3> +<p> + Powróćmy do rozwijania słów kluczowych. Często się zdarza, że definiujemy + własne makra. AUC TeX doskonale nas rozumie. Jeśli wpiszemy definicję + LaTeX-ową (<code>\renewcommand</code>) to AUC TeX ją rozpozna i się + jej ,,nauczy'' -- będzie ona dostępna poprzez mechanizm rozwijania początków + wyrazów. Możliwe jest również rozpoznawanie definicji TeX-a wprowadzanych jako + <code>\def</code>. +</p> +<p> + AUC TeX rozpoznaje makrodefinicje zapisane w pliku podczas + parsowania dokumentu po wydaniu polecenia + <code>TeX-normal-mode</code> (<code>C-c C-n</code>). + Jeśli więc wpiszemy w pliku nową definicję, należy wcisnąć <code>C-c C-n</code> + i nie musimy jej dokładnie pamiętać. Informacje + o makrodefinicjach zapisywane są w pliku + <code>./auto/nazwa.el</code>. +</p> +<p> + Można wymusić parsowanie dokumentu natychmiast po jego wczytaniu + oraz umieszczanie informacji o nim w katalogu + auto przy każdym zapisie na dysk np. przez + wpisanie do pliku <code>.emacs</code> następujących + wierszy: +</p> +<pre> +; parsowanie przy wczytywaniu: +(setq TeX-parse-self t) +; parsowanie przy zapisie: +(setq TeX-auto-save t) +</pre> +<p> + Zmianę pliku <code>./auto/nazwa.el</code> powoduje również + wstawienie do tekstu dokumentu nazwy etykiety + <code>\label</code>. Wstawiając odnośnik do tej etykiety + (<code>\ref</code>, <code>\pageref</code>) można etykietę + wybrać z listy etykiet pokazywanej przez mechanizm rozwijania + (<code>Tab</code>). I to jest naprawdę cenna właściwość. +</p> +<p> + Sposób parsowania dokumentu można + konfigurować (po + szczegóły odsyłam do dokumentacji). Na przykład jeżeli mamy słaby + komputer i chcemy, aby rozpoznawane były tylko etykiety musimy zadbać + o następujące ustawienia (znów plik <code>.emacs</code>): +</p> +<pre> +(setq-default + TeX-auto-regexp-list + 'LaTeX-auto-label-regexp-list) +</pre> + +<h3>Przetwarzanie z wnętrza AUC TeX-a</h3> +<p> + Na uwagę zasługuje możliwość uruchamiania TeX-a i oglądania plików .dvi + bez konieczności opuszczania Emacsa. Służy do tego polecenie przypisane do + sekwencji <code>C-c C-c</code>, czyli <code>TeX-command-master</code>. Po + wydaniu tego polecenia AUC TeX zapyta jakie działania ma podjąć. Jeśli + w pliku były dokonywane jakieś zmiany, to zaproponuje jego przetworzenie + TeX-em. Po przetworzeniu i kolejnym wciśnięciu <code>C-c C-c</code> + będzie chciał uruchomić przeglądarkę <code>.dvi</code>. Jeżeli nie wystąpią + żadne błędy w przetwarzaniu, to w okienku obok obejrzymy wynik + składu. +</p> +<p> + Standardowe polecenia przetwarzania pliku źródłowego można łatwo rozszerzyć + o nasze ulubione: <code>mex</code>, <code>platex</code> czy + <code>pdftex</code>. Najłatwiej przez menu XEmacsa. W razie potrzeby + można skopiować odpowiedni fragment z pliku <code>tex.el</code> (czy + wręcz <code>tex.elc</code>). Prawdopodobnie warto zmienioną listę + <code>TeX-command-list</code> wstawić do pliku <code>tex-site.el</code> -- + niech się cieszą wszyscy użytkownicy. +</p> +<p> + Naprawdę niezwykle użyteczna (i trudna do zaimplementowania poza + edytorem) jest możliwość przetworzenia tylko fragmentu pliku źródłowego. + W przypadku składania skomplikowanego dokumentu można TeX-ować tylko + fragment nad którym pracujemy, co zaoszczędza mnóstwo czasu. Służy do tego + polecenie <code>TeX-command-region</code> przypisane do sekwencji <code>C-c + C-r</code>. Wszystko działa tak samo jak w przypadku + <code>TeX-command-master</code>, z jednym wyjątkiem -- AUC TeX + buduje z nagłówka i zaznaczonego fragmentu tekstu nowy plik, który + przetwarza TeX-em. Kolejne <code>C-c C-r</code> umożliwia obejrzenie właściwego + pliku <code>.dvi</code>. Trzeba się tylko pilnować, żeby nie definiować + żadnych makr globalnych poza nagłówkiem. W plikach LaTeX-owych końcem + nagłówka jest wiersz zawierający napis <code>\begin{document}</code>. W plikach + TeX-owych jest to natomiast <code>%**end of header</code>. Znacznik końca + nagłówka można zdefiniować jako wyrażenie regularne określając wartość zmiennej + <code>TeX-header-end</code>. +</p> +<p> + W przypadku wystąpienia błędów w czasie przetwarzania można oglądać je + kolejno przy pomocy polecenia <code>TeX-next-error</code> (|C-c `|). + AUC TeX opatruje błędy TeX-a dodatkowym komentarzem, co może pomóc + początkującym użytkownikom. +</p> + +<h3>I więcej...</h3> +<p> + Zatrzymajmy się jeszcze nad tym, co widzimy na ekranie. Emacs + (w szczególności XEmacs) potrafi inteligentnie zaznaczać odpowiednie + fragmenty tekstu kolorami. Konfigurowanie kolorów w XEmacsie jest + proste (myszą w sekcji <em>faces</em> -- dlatego + warto używać XEmacsa). Jeśli kolorowanie nie włączyło się z własnej + woli można je wymusić poleceniem <code>font-lock-mode</code>. +</p> +<p> + Nawet bez kolorowania treść dokumentu można wprowadzić + w niezwykle czytelnej formie dzięki zaawansowanym poleceniom + formatowania tekstu. + W wolnej chwili warto wypróbować polecenia: +</p> +<p> +<code>LaTeX-fill-paragraph</code> (<code>C-c C-q C-p</code> lub <code>M-q</code>), +<code>LaTeX-fill-enviroment</code> (<code>C-c C-q C-e</code>), +<code>LaTeX-fill-section</code> (<code>C-c C-q C-s</code>) oraz +<code>LaTeX-fill-region</code> (<code>C-c C-q C-r</code> lub <code>M-g</code>). +</p> +<p> + Ograniczona objętość artykułu nie pozwala omówić wszystkich możliwości + AUC TeX-a. Nie zmieściły się tematy obszerne, takie jak konfigurowanie + działania AUC TeX-a i liczne szczegółowe, np. praca + z dokumentami hierarchicznymi. Wszystko można doczytać + w dokumentacji. Czytając trzeba pamiętać, że AUC TeX jest częścią + edytora Emacs i przez cały czas można korzystać ze wszystkiego, co Emacs + oferuje. Przykładem jest niezależny (ale wspierany przez AUC TeX-a) tryb + ,,ukrywania'' fragmentów tekstu, włączany/wyłączany poleceniem + <code>outline-minor-mode</code>. Pojawiające się dodatkowe pozycje menu + (i polecenia) pozwalają wyświetlić zamiast rozdziału, podrozdziału itd. + tylko fragment pierwszego wiersza z tytułem (bez zmiany tekstu). Możliwe + jest np. pisanie czwartego rozdziału trzy wiersze od końca nagłówka, albo + poruszanie się po tekście tak, jakby składał się on tylko ze śródtytułów. +</p> + +<h2>Przetwarzanie zewnętrzne</h2> +<p> + W całej zabawie z Emacsem najmilsze jest to, że wcale nie trzeba + go używać. Tekst można przygotować korzystając z jakiegokolwiek + edytora (np. ...Emacsa), a pliki źródłowe przetwarzać + zewnętrznie. Przypuśćmy, że kolega podesłał nam 46 felietonów, które + napisał w ostatnim roku. Wszystkie, to kompletne pliki LaTeX-owe. + W takiej sytuacji TeX-owanie z wnętrza edytora zajmie zbyt dużo + czasu. Najszybszą metodą będzie umieszczenie wszystkich plików + w jednym katalogu i napisanie w terminalu mniej więcej czegoś + takiego: +</p> +<pre> +~$ for i in *.tex; do latex $i; done +</pre> +<p> + Nie zawsze jednak jest tak prosto. Często + otrzymanie wyniku końcowego wymaga + wielu przetworzeń. Wpisywanie ciągu tych samych poleceń po każdej + modyfikacji pliku bywa męczące. Dlatego mądrzy + ludzie + stworzyli program <code>make</code> + (lub <code>gnumake</code>). Wszystkie polecenia wystarczy + wpisać raz + ale do pliku + <code>Makefile</code> w bieżącym katalogu. W najprostszym + przypadku plik ten będzie wyglądał tak: +</p> +<pre> +all: referat.ps + +%.dvi: %.tex + latex $< + +%.ps: %.dvi + dvips $< + +%.pdf: %.tex + pdflatex $< +</pre> +<p> + Z zawartości pliku wynika, że pracujemy nad referatem (tworzymy + plik <code>referat.tex</code>) i że używamy przeglądarki + plików PS. + Teraz całe TeX-owanie sprowadza się do uruchomienia + w terminalu programu <code>make</code>. Program ten domyślnie + wykona pierwszą regułę z pliku Makefile + (<code>all: referat.ps</code> -- zamiast nazwy + <code>all</code> można wstawić dowolne słowo, + np. <code>PsiaBuda</code>) i dowie się, że jesteśmy + zainteresowani plikiem <code>.ps</code>. Z trzeciej reguły + program wywnioskuje, że pliki <code>.ps</code> robi się z plików + <code>.dvi</code> poleceniem <code>dvips</code>. Nie ma + jednak pliku <code>.dvi</code>, ale o tym jak go zrobić mówi + druga reguła. A plik referat.tex jest na + dysku. +</p> +<p> + Ostatnia reguła zostanie wykorzystana gdy + wykonamy polecenia <code>make pdf</code> -- wtedy + zostanie utworzony plik <code>referat.pdf</code>. +</p> +<p> + Najważniejszą cechą programu make jest to, że do przetwarzania + dochodzi tylko wtedy, gdy program źródłowy był modyfikowany po + ostatnim przetworzeniu (plik wynikowy jest starszy od pliku + źródłowego). Dzięki temu można w terminalu napisać takie (lub + podobne) zaklęcie: +</p> +<pre> +~$ while [ TRUE ]; do make; + sleep 5; done +</pre> +<p> + Tak potraktowany interpretator poleceń co 5 sekund będzie + uruchamiał program make, który przetworzy plik źródłowy tylko wtedy, + gdy ten ostatni został zapisany na dysk po ostatnim przetworzeniu. + Teraz wystarczy tylko myszą wskazać przeglądarkę, żeby zobaczyć, co + ,,naskładaliśmy'' do tej pory (przeglądarka powinna reagować na + modyfikację przeglądanego pliku). Ta technika jest wrażliwa na + zapisywanie pliku z błędem. Oczywiście, jeśli mamy + dobry edytor, to wpisanie złego słowa kluczowego, + czy nie domknięcie środowiska lub nawiasu nie jest proste. +</p> +<p> + Co się jednak stanie, gdy popełnimy błąd, na którym TeX + się zatrzyma? Po pierwsze możemy przeczytać uważnie o co chodzi i w + edytorze przeskoczyć do właściwego wiersza, a TeX-owi powiedzieć + np. <code>x</code>. Jeżeli jednak ustawimy zmienną + środowiska: +</p> +<pre> +TEXEDIT='emacsclient +%d %s' +</pre> +<p> +lub w przypadku XEmacsa: +</p> +<pre> +TEXEDIT='enu +%d %s' +</pre> +<p> + i jeżeli używamy Emacsa w którym powiemy + <code>M-x server-start</code> + (<code>gnuserv-start</code>), to możemy odpowiedzieć TeX-owi + <code>e</code> (od <em>edit</em>). Wtedy + Emacs wczyta plik z błędem i kursorem wskaże wiersz, co do którego + TeX ma wątpliwości. Po zakończeniu poprawek należy zapisać plik + (<code>C-x C-s</code>) i powiedzieć klientowi, że już po + wszystkim (<code>C-x #</code>). Dla jasności: serwer to Emacs, a + klient to TeX... +</p> +<p> + Korzystanie z emacsowego klienta i serwera pomaga w wielu + trudnych sytuacjach. Wyobraźmy sobie książkę mającą 42 rozdziały, + każdy zapisany w oddzielnym pliku. Jeśli w kilkunastu plikach zamiast + <code>\ala</code> omyłkowo wpisaliśmy <code>\ola</code>, + z tym że czasem <code>\ola</code> jest dobrze i ma zostać, to + zanosi się na dłuższe poprawianie. A można z poziomu interpretatora + poleceń shell napisać: +</p> +<pre> +~$ gnuclient `grep -l \\ola *.tex` +</pre> +<p> + Potem wystarczy wciskanie klawisza <code>C-s</code> + i czasem <code>C-x e</code> (pierwszy raz oczywiście również + <code>C-x (</code> i <code>C-x )</code>). Jeżeli jednak + ktoś ma tendencje do zapominania o takich szczegółach jak + <code>-l</code>, to niech lepiej próbuje się uczyć krok po + kroku... Na razie. Po jakimś czasie może okazać się potrzebny + dodatkowy wiersz w pliku <code>.emacs</code>: +</p> +<pre> +(gnuserv-start) +</pre> +<p> + Bardzo niechętnie używam możliwości przetwarzania pliku + TeX-owego z wnętrza edytora. + Nawet pisząc niewielki dokument warto (moim zdaniem) korzystać + z programu make. Już kilka razy zapomniałem + uruchomić <code>dvips</code>-a (mam drukarkę PS), w efekcie drukując nieaktualną + wersję dokumentu. Dlatego mi wystarcza, gdy wewnątrz edytora można + wykonać tylko jedno polecenie -- make. +</p> + +<h2>Podsumowanie</h2> +<p> + Współczesne narzędzia umożliwiają wygodne i bezbolesne + korzystanie z dobrodziejstw oferowanych przez TeX-a. + We współczesnym sprzęcie karta graficzna i monitor pozwalają na pracę + w systemie okienkowym (np. XWindow); + można także na bieżąco oglądać + w sąsiednim oknie gotowy dokument. W przypadku korzystania z XEmacsa + (lub podobnego edytora) pracować z LaTeX-em mogą nawet ci + użytkownicy, którzy nie zdejmują ręki z myszy. +</p> +<p> + Mam nadzieję, że udało mi się pokazać, jak duże możliwości stoją + przed kimś, kto chce wygodnie i efektywnie używać TeX-a. Opisałem + tylko najprostsze warianty konfiguracji środowiska pracy. Istnieje + wiele sposobów i sposobików, o których nie wspomniałem i jak sądzę, + jeszcze więcej takich, o których nigdy nie słyszałem. Wszystkim życzę + miłego TeX-owania. +</p> +<hr> +<p> + <A href="mailto:A.Dawidziuk@GUST.org.pl"> Adam Dawidziuk </A> +<P><i> Tekst jest przedrukiem z Biuletynu GUST, nr 11/1998, +s. 58--64.</i><BR>(c) Polska Grupa Użytkowników Systemu TeX +<BR><i>Ostatnia modyfikacja 15.01.2000</i> +</P> +</body> +</html> diff --git a/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex-1.html b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex-1.html new file mode 100644 index 00000000000..c11b3d33650 --- /dev/null +++ b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex-1.html @@ -0,0 +1,41 @@ +<HTML> +<HEAD> +<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=iso-8859-2"> +<TITLE>Wstęp</TITLE> +</HEAD> +<BODY> +<H1>1. <A NAME="s1"></A>Wstęp</H1> +<P> +<A HREF="bibtex.html#toc1">Spis treści rozdziału</A></P> + +<P> +Osoby piszące sporo publikacji spotykają się w pewnym momencie z +problemem cytowania literatury. W różnych dokumentach pojawiają +się te same odwołania do literatury. Różni wydawcy wymagają różnego +sposobu formatowania spisów cytowanych publikacji lub różnych form +odwołań w tekście. Dla pojedynczego dokumentu te problemy są +nieistotne i zwykle łatwiej w takim przypadku złożyć spis literatury +ręcznie, używając środowiska <CODE>thebibliography</CODE>. Jeżeli jednak +istnieje potrzeba cytowania tych samych pozycji w różnych dokumentach to +warto pracę zautomatyzować.</P> +<P>Istnieje odpowiednie narzędzie do obróbki bibliografii -- +<CODE>bibtex</CODE> -- program służący do wspomagania tworzenia spisów +literatury, napisany przez Orena Patashnika. Program ten korzysta z +bibliograficznej bazy danych zawartej w plikach typu bib. Pozwala na +automatyczny wybór cytowanych pozycji spośród wszystkich zawartych w +bazie (lub bazach -- <CODE>bibtex</CODE> może korzystać jednocześnie z kilku +plików). Razem z programem dostarczonych jest kilka standardowych +stylów formatowania spisów literatury oraz odwołań do nich. Style te +-- zapisane w specjalnym języku -- można modyfikować lub tworzyć nowe +własne.</P> +<P></P> +<HR> +<P> +<A HREF="bibtex-2.html">Następny </A> rozdział<P> +Spis treści <A HREF="bibtex.html#toc1"> rozdziału</A>, + Główny <A HREF="bibtex.html#toc"> spis treści</A></P> +<P> +<A HREF="bibtex.html">Początek</A> dokumentu, + <A HREF="#0"> Początek rozdziału</A></P> +</BODY> +</HTML> diff --git a/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex-2.html b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex-2.html new file mode 100644 index 00000000000..b0b98da4a1e --- /dev/null +++ b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex-2.html @@ -0,0 +1,76 @@ +<HTML> +<HEAD> +<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=iso-8859-2"> +<TITLE>Sposób działania programu</TITLE> +</HEAD> +<BODY> +<H1>2. <A NAME="s2"></A>Sposób działania programu</H1> +<P> +<A HREF="bibtex.html#toc2">Spis treści rozdziału</A></P> + +<P>Korzystając z bibtexa, odwolania do literatury zaznaczamy w zwyczajny +sposób przy pomocy polecenia <CODE>\cite</CODE>, podając jako argument zbiór +kluczy identyfikujących odpowiednie pozycje np.: +<HR> +<PRE> + Więcej na ten temat w pracach \cite{raport,bibtex88} +</PRE> +<HR> + +W miejscu gdzie chcemy +otrzymać spis literatury zamiast środowiska <CODE>thebibliography</CODE> i +listy pozycji umieszczamy polecenie <CODE>\bibliography</CODE> listą plików +zawierających bazę bibliograficzną jako argumentem np.: +<HR> +<PRE> + \bibliography{rfc, mybib} +</PRE> +<HR> +</P> +<P>W powyższym przykładzie zalecamy utworzenie spisu literatury na +podstawie dwóch plików: <CODE>rfc.bib</CODE> oraz <CODE>mybib.bib</CODE>.</P> +<P>Dodatkowo w ciele dokumentu (gdzieś między <CODE>\begin{document}</CODE> a +<CODE>\end{document}</CODE>) musimy podać +<A HREF="bibtex-7.html#style">styl</A> + +formatowania spisu bibliografii np.: +<HR> +<PRE> + \bibliographystyle{plain} +</PRE> +<HR> +</P> +<P></P> +<P></P> +<P>Jeśli chcemy umieścić jakąś pozycję w spisie literatury, a nie +odwołujemy się do nie w dokumentcie poleceniem <CODE>\cite</CODE>, to możemy +użyć polecenia <CODE>\nocite</CODE> podając jako jego argument klucz +identyfikujący daną pozycję. Argumentem polecenia <CODE>\nocite</CODE> może +być także <CODE>*</CODE> -- co oznacza, że chcemy aby wszystkie pozycje +znajdujące się w bazie danych zostały umieszczone w spisie literatury. +<HR> +<PRE> + \nocite{aup} + \nocite{*} +</PRE> +<HR> +</P> +<P>W czasie przetwarzania pliku z dokumentem LaTeX zapisuje wszystkie +odwołania do literatury do pliku <CODE>.aux</CODE>. Zapisuje tam także +nazwy baz danych, z którym ma korzystać bibtex oraz styl formatowania +bibliografii. Program bibtex czyta zawartość pliku <CODE>.aux</CODE>, po czym +wybiera z odpowiednich plików <CODE>.bib</CODE> pozycje literatury, i zapisuje +do pliku <CODE>.bbl</CODE> formatując zgonie z podanym stylem.</P> +<P></P> +<HR> +<P> +<A HREF="bibtex-3.html">Następny </A> rozdział, +<A HREF="bibtex-1.html">Poprzedni </A> rozdział +<P> +Spis treści <A HREF="bibtex.html#toc2"> rozdziału</A>, + Główny <A HREF="bibtex.html#toc"> spis treści</A></P> +<P> +<A HREF="bibtex.html">Początek</A> dokumentu, + <A HREF="#0"> Początek rozdziału</A></P> +</BODY> +</HTML> diff --git a/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex-3.html b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex-3.html new file mode 100644 index 00000000000..ba981427b4f --- /dev/null +++ b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex-3.html @@ -0,0 +1,244 @@ +<HTML> +<HEAD> +<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=iso-8859-2"> +<TITLE>Format pliku bib</TITLE> +</HEAD> +<BODY> +<H1>3. <A NAME="s3"></A>Format pliku bib</H1> +<P> +<A HREF="bibtex.html#toc3">Spis treści rozdziału</A></P> + +<P>Plik bib zawiera listę rekordów oraz poleceń dodatkowych takich jak +<A HREF="#skroty">skróty</A> + lub definicja +<A HREF="#preamble">nagłówka</A> +, który ma się pojawić w pliku <CODE>.bbl</CODE>. +Istnieją różne typy rekordów -- +odpowiednie dla opisania różnych typów publikacji. Każdy z rekordów +reprezentuje jedną pozycję literatury i składa się z wielu pól. Różne +typu rekordów mogą zawierać różne pola. Dla każdego typu rekordu +istnieją trzy zbiory pól:</P> +<P> +<UL> +<LI>pola <I>wymagane</I> (required) -- takie, które muszą wystąpić. +Ich brak będzie sygnalizowany przez program i może spowodować +niewłaściwe sformatowanie pozycji. +</LI> +<LI>pola <I>opcjonalne</I> (optional) -- takie, które mogą wystąpić, +ale nie muszą. Jeśli się pojawią to informacja w nich zawarta zostanie +wykorzystana. Ich brak nie spowoduje błędów formatowania. +</LI> +<LI>pola <I>ignorowane</I> (ignored) -- wszystkie pola, które nie są +wymagane ani opcjonalne są przez bibtexa ignorowane. Pola takie można +tworzyć bez ograniczeń. +Pole ignorowane można np. wykorzystać do przechowywania +streszczeń bądź słów kluczowych publikacji. W razie potrzeby można +napisać styl drukujący np. tytuły artykułów razem ze streszceniami +i/lub słowami kluczowymi.<BR> + <B>Uwaga</B> -- Błąd literowy może spowodować zignorowanie pola, +które powinno się pojawić w spisie. Jeśli będzie to pole wymagane, to +bibtex wypisze ostrzeżenie, ale jeśli opcjonalne -- to pominie je bez +żadnego sygnału. +</LI> +</UL> +</P> +<P>Format zapisu rekordów najlepiej zaprezentować na przykladzie: +<HR> +<PRE> + @book{PERL, + author = "Larry Wall and Randal L. Schwartz", + title = "Programming perl", + publisher = "O'Reilly \& Associates, Inc.", + year = "1992", + address = "Sebastopol, CA" + } +</PRE> +<HR> + +Słowo zaczynające się od znaku <CODE>@</CODE> określa typ cytowanej pozycji -- +w naszym przypadku jest to książka. <CODE>PERL</CODE> jest kluczem służącym do +identyfikacji -- to właśnie jego używamy w poleceniu <CODE>\cite</CODE> chcąc +odwołać się do wybranej pozycji. Dalej następuje lista pól +rozdzielonych przecinkami. Wartości pól zamknięte są w cudzysłowach. +Zamiast nich można używać nawiasów klamrowych. Także nawiasy klamrowe +obejmujące cały rekord można zastąpić nawiasami okrągłymi. +Spacje wokół znaku <CODE>=</CODE> są opcjonalne. +Znaki nowego wiersza są traktowane jak spacje, a więcej niż jedna +spacja tak samo jak pojedyncza. W identyfikatorach pól i typów +rekordów nie są rozróżniane małe i duże litery. +Można więc sformatować nasz rekord w równoważnej postaci: +<HR> +<PRE> + @Book(PERL, + AUTHOR={Larry Wall and Randal L. Schwartz}, + Title={Programming perl}, + + + PUBlisHER={O'Reilly \& Associates, Inc.},yEaR={1992}, + aDDRESS={Sebastopol, CA}) +</PRE> +<HR> +</P> +<P>Ponieważ bibtex w niektórych stylach zmienia czasem duże litery na +małe, a nie zawsze jest to dopuszczczalne (np. gdy w tytule występuje +nazwisko), wzięcie fragmentu tekstu w nawiasy klamrowe {} +zapobiega takiemu działaniu. +Na przykła aby nie dostać tytułu ,,Pan tadeusz'' powinniśmy zapisać go +jako <CODE>title = "Pan {T}adeusz"</CODE>.</P> +<P></P> +<P></P> +<A NAME="preamble"></A> <A NAME="skroty"></A> <H2>3.1 <A NAME="ss3.1"></A> Skróty i nagłówek</H2> + +<P>Tekst pola może być zastąpiony skrótem. Warto stosować skróty dla +często używanych nazw np. tytułu czasopisma, z którego artykuły +pojawiają się w bazie danych często albo nazwy znanego wydanictwa.</P> +<P>Skrótem może być dowolny ciąg znaków zaczynający się od litery i nie +zawierający znaków: +<PRE> + " # % ' ( ) , = { } +</PRE> +</P> +<P>Niektóre skróty zdefiniowane są w stylu spisu literatury np. +trzyliterowe skróty angielskich nazw miesięcy <CODE>jan</CODE>, <CODE>feb</CODE> itd.</P> +<P>Własne skróty można tworzyć posługując się poleceniem <CODE>@string</CODE> +np.: +<HR> +<PRE> + @string{acs = "Archives of Control Sciences"} + @string{WNT = "Wydawnictwa Naukowo Techniczne"} +</PRE> +<HR> + +Zdefiniowanych powyżej skrótów możemy używać np. tak: +<HR> +<PRE> + journal = acs + publisher = WNT +</PRE> +<HR> + +co jest równoważne z: +<HR> +<PRE> + journal = "Archives of Control Sciences" + publisher = "Wydawnictwa Naukowo Techniczne" +</PRE> +<HR> +</P> +<P>Nagłówek definiujemy podobnie jak skróty, nie wpisujemy tutaj jednak +nazwy, ani znaku równości -- tylko ciąg znaków w cudzysłowach. +Nagłówek może służyć do dodania pewnych definicji na początku +bibliografii. +<HR> +<PRE> + @Preamble{ "\newcommand{\swap}[2]{#2#1}" + # "\renewcommand{\em}{\bf}" } +</PRE> +<HR> + +W powyższym przykładzie definiujemy polecenie <CODE>\swap</CODE> i +predefiniowujemy polecenie <CODE>\em</CODE>. Warto zwrócić uwagę, na +znak konkatenacji <CODE>#</CODE>, dzięki któremu możemy definiować nagłówki +wieloliniowe. Pelcenia <CODE>@preamble</CODE> można używać wielokrotnie, ale +bezpieczniej jest używać konkatenacji, do wpisywania nagłówków +wieloliniowych.</P> +<P></P> + +<H2>3.2 <A NAME="ss3.2"></A> Rekordy</H2> + +<P>Standardowo dostępne są następujące typy rekordów:<BR> +<A HREF="bibtex-4.html#article">article</A> +, +<A HREF="bibtex-4.html#book">book</A> +, +<A HREF="bibtex-4.html#booklet">booklet</A> +, +<A HREF="bibtex-4.html#conference">conference</A> +, +<A HREF="bibtex-4.html#inbook">inbook</A> +, +<A HREF="bibtex-4.html#incollection">incollection</A> +, +<A HREF="bibtex-4.html#inproceedings">inproceedings</A> +, +<A HREF="bibtex-4.html#manual">manual</A> +, +<A HREF="bibtex-4.html#mastersthesis">mastersthesis</A> +, +<A HREF="bibtex-4.html#misc">misc</A> +, +<A HREF="bibtex-4.html#phdthesis">phdthesis</A> +, +<A HREF="bibtex-4.html#proceedings">proceedings</A> +, +<A HREF="bibtex-4.html#techreport">techreport</A> +, +<A HREF="bibtex-4.html#unpublished">unpublished</A> +.</P> +<P></P> + +<H2>3.3 <A NAME="ss3.3"></A> Pola</H2> + +<P>Standardowe typy rekordów są następujące:<BR> +<A HREF="bibtex-5.html#address">address</A> +, +<A HREF="bibtex-5.html#annote">annote</A> +, +<A HREF="bibtex-5.html#author">author</A> +, +<A HREF="bibtex-5.html#booktitle">booktitle</A> +, +<A HREF="bibtex-5.html#chapter">chapter</A> +, +<A HREF="bibtex-5.html#crossref">crossref</A> +, +<A HREF="bibtex-5.html#edition">edition</A> +, +<A HREF="bibtex-5.html#editor">editor</A> +, +<A HREF="bibtex-5.html#howpublished">howpublished</A> +, +<A HREF="bibtex-5.html#institution">institution</A> +, +<A HREF="bibtex-5.html#journal">journal</A> +, +<A HREF="bibtex-5.html#key">key</A> +, +<A HREF="bibtex-5.html#month">month</A> +, +<A HREF="bibtex-5.html#note">note</A> +, +<A HREF="bibtex-5.html#number">number</A> +, +<A HREF="bibtex-5.html#organization">organization</A> +, +<A HREF="bibtex-5.html#pages">pages</A> +, +<A HREF="bibtex-5.html#publisher">publisher</A> +, +<A HREF="bibtex-5.html#school">school</A> +, +<A HREF="bibtex-5.html#series">series</A> +, +<A HREF="bibtex-5.html#title">title</A> +, +<A HREF="bibtex-5.html#type">type</A> +, +<A HREF="bibtex-5.html#volume">volume</A> +, +<A HREF="bibtex-5.html#year">year</A> +.</P> +<P></P> + +<HR> +<P> +<A HREF="bibtex-4.html">Następny </A> rozdział, +<A HREF="bibtex-2.html">Poprzedni </A> rozdział +<P> +Spis treści <A HREF="bibtex.html#toc3"> rozdziału</A>, + Główny <A HREF="bibtex.html#toc"> spis treści</A></P> +<P> +<A HREF="bibtex.html">Początek</A> dokumentu, + <A HREF="#0"> Początek rozdziału</A></P> +</BODY> +</HTML> diff --git a/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex-4.html b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex-4.html new file mode 100644 index 00000000000..dff846830bf --- /dev/null +++ b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex-4.html @@ -0,0 +1,168 @@ +<HTML> +<HEAD> +<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=iso-8859-2"> +<TITLE>Typy rekordów</TITLE> +</HEAD> +<BODY> +<H1>4. <A NAME="s4"></A>Typy rekordów</H1> +<P> +<A HREF="bibtex.html#toc4">Spis treści rozdziału</A></P> + +<P> +<UL> +<LI> +<A NAME="article"></A> +<B>article</B><P>Artykuł w czasopiśmie. +<UL> +<LI>pola wymagane -- <EM>author, title, journal, year</EM></LI> +<LI>pola opcjonalne -- <EM>volume, number, pages, month, note</EM></LI> +</UL> +</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="book"></A> +<B>book</B><P>Książka. +<UL> +<LI>pola wymagane -- <EM>author</EM> lub <EM>editor, title, +publisher, year</EM></LI> +<LI>pola opcjonalne -- <EM>volume, series, address, edition, month, +note</EM></LI> +</UL> +</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="booklet"></A> +<B>booklet</B><P>Książka bez wydawcy. +<UL> +<LI>pola wymagane -- <EM>title</EM></LI> +<LI>pola opcjonalne -- <EM>author, howpublished, address, month, +year, note</EM></LI> +</UL> +</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="conference"></A> +<B>conference</B><P>Synonim dla +<A HREF="#inproceedings">inproceedings</A> +</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="inbook"></A> +<B>inbook</B><P>Część książki -- rozdział lub strony. +<UL> +<LI>pola wymagane -- <EM>author</EM> lub <EM>editor, title, chapter lub/i +pages, publisher, year</EM></LI> +<LI>pola opcjonalne -- <EM>volume</EM> lub <EM>number, series, +type, address, edition, month, note</EM></LI> +</UL> +</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="incollection"></A> +<B>incollection</B><P>Część książki z własnym tytułem. +<UL> +<LI>pola wymagane -- <EM>author, title, booktitle, publisher, year</EM></LI> +<LI>pola opcjonalne -- <EM>editor, volume</EM> lub <EM>number, +series, type, chapter, pages, address, edition, month, note</EM></LI> +</UL> +</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="inproceedings"></A> +<B>inproceedings</B><P>Artykuł w materiałach konferencyjnych. +<UL> +<LI>pola wymagane -- <EM>author, title, booktitle, year</EM></LI> +<LI>pola opcjonalne -- <EM>editor, volume lub number, series, +pages, address, month, organization, publisher, note</EM></LI> +</UL> +</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="manual"></A> +<B>manual</B><P>Dokumentacja techniczna. +<UL> +<LI>pola wymagane -- <EM>title</EM></LI> +<LI>pola opcjonalne -- <EM>author, organization, address, edition, +month, year, note</EM></LI> +</UL> +</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="mastersthesis"></A> +<B>mastersthesis</B><P>Praca magisterska. +<UL> +<LI>pola wymagane -- <EM>author, title, school, year</EM></LI> +<LI>pola opcjonalne -- <EM>type, address, month, note</EM></LI> +</UL> +</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="misc"></A> +<B>misc</B><P>Publikacja nie pasująca do żadnego innego typu. +<UL> +<LI>pola wymagane -- brak</LI> +<LI>pola opcjonalne -- <EM>author, title, howpublished, month, +year, note</EM></LI> +</UL> +</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="phdthesis"></A> +<B>phdthesis</B><P>Praca doktorska. +<UL> +<LI>pola wymagane -- <EM>author, title, school, year</EM></LI> +<LI>pola opcjonalne -- <EM>type, address, month, note</EM></LI> +</UL> +</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="proceedings"></A> +<B>proceedings</B><P>Materiały konferencyjne. +<UL> +<LI>pola wymagane -- <EM>title, year</EM></LI> +<LI>pola opcjonalne -- <EM>editor, volume lub number, series, +address, address, month, organization, publisher, note</EM></LI> +</UL> +</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="techreport"></A> +<B>techreport</B><P>Raport uczelni lub innej instytucji, zwykle wchodzący w skład +numerowanej serii. +<UL> +<LI>pola wymagane -- <EM>author, title, instutution, year</EM></LI> +<LI>pola opcjonalne -- <EM>editor, volume</EM> lub <EM>number, series, +address, address, month, organization, publisher, note</EM></LI> +</UL> +</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="unpublished"></A> +<B>unpublished</B><P>Dokument formalnie nie opublikowany. +<UL> +<LI>pola wymagane -- <EM>author, title, note</EM></LI> +<LI>pola opcjonalne -- <EM>month, year</EM></LI> +</UL> +</P> +</LI> +</UL> +</P> +<P>Oprócz pól wymienionych na powyższej liście, każdy z rekordów może +zawierać opcjonalne pole <EM>key</EM>, wykorzystywane przy sortowaniu, +tworzeniu odwołań i etykiet dla <CODE>\bibitem</CODE>. Pole takie powinno +się pojawić dla rekordów, w których brakuje pola <EM>author</EM> lub +<EM>editor</EM>. Nie należy mylić pole <EM>key</EM> z etykietą używaną w +poleceniu <CODE>\cite</CODE>.</P> +<P></P> +<HR> +<P> +<A HREF="bibtex-5.html">Następny </A> rozdział, +<A HREF="bibtex-3.html">Poprzedni </A> rozdział +<P> +Spis treści <A HREF="bibtex.html#toc4"> rozdziału</A>, + Główny <A HREF="bibtex.html#toc"> spis treści</A></P> +<P> +<A HREF="bibtex.html">Początek</A> dokumentu, + <A HREF="#0"> Początek rozdziału</A></P> +</BODY> +</HTML> diff --git a/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex-5.html b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex-5.html new file mode 100644 index 00000000000..f122be06203 --- /dev/null +++ b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex-5.html @@ -0,0 +1,138 @@ +<HTML> +<HEAD> +<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=iso-8859-2"> +<TITLE>Typy pól</TITLE> +</HEAD> +<BODY> +<H1>5. <A NAME="s5"></A>Typy pól</H1> +<P> +<A HREF="bibtex.html#toc5">Spis treści rozdziału</A></P> + +<P> +<UL> +<LI> +<A NAME="address"></A> +<B>address</B><P>Adres wydawcy (zwykle miasto).</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="annote"></A> +<B>annote</B><P>Komentarz -- pole nie wykorzystywana przez standardowe +style. Można jednak napisać styl używający tego pola.</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="author"></A> +<B>author</B><P>Imiona i nazwiska autora lub autorów. +<A HREF="bibtex-6.html#nazwiska">Wpisywanie nazwisk.</A> +</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="booktitle"></A> +<B>booktitle</B><P>Tytuł książki, której fragment jest cytowany.</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="chapter"></A> +<B>chapter</B><P>Numer rozdziału.</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="crossref"></A> +<B>crossref</B><P>Klucz pozycji bibliograficznej do której się odwołuje pozycja bieżąca.</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="edition"></A> +<B>edition</B><P>Wydanie książki.</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="editor"></A> +<B>editor</B><P>Imiona i nazwiska redaktorów. Jeżeli pole to występuje razem z +polem <EM>author</EM> to oznacza redaktora większej całości, zktórej +pochodzi cytowana praca. +<A HREF="bibtex-6.html#nazwiska">Wpisywanie nazwisk.</A> +</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="howpublished"></A> +<B>howpublished</B><P>Sposób wydania nietypowej pozycji.</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="institution"></A> +<B>institution</B><P>Instytucja, która opublikowała pracę.</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="journal"></A> +<B>journal</B><P>Nazwa czasopisma. Dla często cytowanych czasopism warto używać +<A HREF="bibtex-3.html#skroty">skrótów.</A> +</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="key"></A> +<B>key</B><P>Używany do sortowania jeżeli brakuje pola <EM>author</EM> lub +<EM>editor</EM>, a także jako etykieta przy odwoływaniu się z jednej +pozycji do innej przy pomocy <EM>crossref</EM>.</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="month"></A> +<B>month</B><P>Miesiąc wydania lub napisania pracy. Można używać zdefiniowanych w +standardowych stylach skrótów nazw angielskich.</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="note"></A> +<B>note</B><P>Dodatkowa informacja dla czytelnika. Pole powinno zaczynać się z +dużej litery.</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="number"></A> +<B>number</B><P>Numer czasopisma lub raportu.</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="organization"></A> +<B>organization</B><P>Organizacja wspomagająca konferencję, lub wydająca manual.</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="pages"></A> +<B>pages</B><P>Zakresy lub numery stron. Można wprowadzać więcej niż jeden zakres +jednocześnie np. <CODE>7,10,20--34</CODE>.</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="publisher"></A> +<B>publisher</B><P>Nazwa wydawcy.</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="school"></A> +<B>school</B><P>Nazwa uczelni, w której obroniona została praca.</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="series"></A> +<B>series</B><P>Nazwa serii wydawniczej.</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="title"></A> +<B>title</B><P>Tytuł pozycji.</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="type"></A> +<B>type</B><P>Rodzaj raportu np. <EM>Tajne</EM>.</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="volume"></A> +<B>volume</B><P>Tom czasopisma lub wielotomowej książki.</P> +</LI> +<LI> +<A NAME="year"></A> +<B>year</B><P>Rok wydania lub napisania pracy. Powinien składać się z samych +cyfr.</P> +</LI> +</UL> +</P> +<P></P> +<HR> +<P> +<A HREF="bibtex-6.html">Następny </A> rozdział, +<A HREF="bibtex-4.html">Poprzedni </A> rozdział +<P> +Spis treści <A HREF="bibtex.html#toc5"> rozdziału</A>, + Główny <A HREF="bibtex.html#toc"> spis treści</A></P> +<P> +<A HREF="bibtex.html">Początek</A> dokumentu, + <A HREF="#0"> Początek rozdziału</A></P> +</BODY> +</HTML> diff --git a/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex-6.html b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex-6.html new file mode 100644 index 00000000000..a8be9092ab6 --- /dev/null +++ b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex-6.html @@ -0,0 +1,50 @@ +<HTML> +<HEAD> +<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=iso-8859-2"> +<TITLE>Wpisywanie nazwisk</TITLE> +</HEAD> +<BODY> +<A NAME="nazwiska"></A> <H1>6. <A NAME="s6"></A>Wpisywanie nazwisk</H1> +<P> +<A HREF="bibtex.html#toc6">Spis treści rozdziału</A></P> + +<P></P> +<P>Przy formatowaniu nazwisk należy się stosować do pewnej konwencji, aby +uniknąć niepodzianek.</P> +<P>Przede wszystkim, jeżeli praca ma wielu autorów to należy ich +rozdzielać słówkiem <EM>and</EM>, a nie przecinkami. Przecinki służą tutaj +do oddzielenia nazwiska od imion np. +<HR> +<PRE> + author = "Boruta, Jan Maria and Piotr Tomasz Dłucki", +</PRE> +<HR> + +Powyższy przykład prezentuje dwie dopuszczalne formy zapisywania +nazwisk -- w pierwszej z nich wszystko, co występuje od początku do +przecinka jest traktowane jako nazwisko, a po przecinku są imiona -- w +drugiej najpierw podajemy imiona, nazwisko jest słowem ostatnim +(chyba, że słowo przedostatnie nie zaczyna się z dużej litery).</P> +<P>W nazwisku mogą występować dodatkowe słówka typu <EM>von</EM> tak jak np. +<HR> +<PRE> + author = "Ludwig von Beethoven" + author = "von Bethoven, Ludwig" +</PRE> +<HR> + +Obie powyższe formy są poprawne i w pierwszej z nich do nazwiska +należy także słówko <EM>von</EM>.</P> +<P></P> +<HR> +<P> +<A HREF="bibtex-7.html">Następny </A> rozdział, +<A HREF="bibtex-5.html">Poprzedni </A> rozdział +<P> +Spis treści <A HREF="bibtex.html#toc6"> rozdziału</A>, + Główny <A HREF="bibtex.html#toc"> spis treści</A></P> +<P> +<A HREF="bibtex.html">Początek</A> dokumentu, + <A HREF="#0"> Początek rozdziału</A></P> +</BODY> +</HTML> diff --git a/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex-7.html b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex-7.html new file mode 100644 index 00000000000..af3bc0d9543 --- /dev/null +++ b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex-7.html @@ -0,0 +1,40 @@ +<HTML> +<HEAD> +<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=iso-8859-2"> +<TITLE>Style formatowania</TITLE> +</HEAD> +<BODY> +<A NAME="style"></A> <H1>7. <A NAME="s7"></A>Style formatowania</H1> +<P> +<A HREF="bibtex.html#toc7">Spis treści rozdziału</A></P> + +<P> +Style formatowania spisów literatury pisane są w specjalnym +nienazwanym języku i przezchowywane w plikach <CODE>.bst</CODE>. +Standardowo dostępne są cztery style: +<UL> +<LI><B>plain</B> -- pozycje są posortowane alfabetycznie i +ponumerowane.</LI> +<LI><B>usrt</B> -- tak jak <EM>plain</EM>, ale pozycje pojawiają się w +kolejności ich cytowania.</LI> +<LI><B>alpha</B> -- pozycje są posortowane, ale zamiast numerów mają +etykiety typu <EM>Gu96</EM>.</LI> +<LI><B>abbrv</B> -- Format podobny do <EM>plain</EM>, ale imiona autorów, +nazwy miesięcy i nazwy czasopism są skracane.</LI> +</UL> +</P> +<P>Istnieje także całe mnóstwo dodatkowych stylów formatowania dostępnych +np. z sieci archiwów CTAN (katalog <CODE>biblio/bibtex</CODE>).</P> +<P></P> +<HR> +<P> +<A HREF="bibtex-8.html">Następny </A> rozdział, +<A HREF="bibtex-6.html">Poprzedni </A> rozdział +<P> +Spis treści <A HREF="bibtex.html#toc7"> rozdziału</A>, + Główny <A HREF="bibtex.html#toc"> spis treści</A></P> +<P> +<A HREF="bibtex.html">Początek</A> dokumentu, + <A HREF="#0"> Początek rozdziału</A></P> +</BODY> +</HTML> diff --git a/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex-8.html b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex-8.html new file mode 100644 index 00000000000..758515fb799 --- /dev/null +++ b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex-8.html @@ -0,0 +1,95 @@ +<HTML> +<HEAD> +<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=iso-8859-2"> +<TITLE>Narzędzia dodatkowe</TITLE> +</HEAD> +<BODY> +<H1>8. <A NAME="s8"></A>Narzędzia dodatkowe</H1> +<P> +<A HREF="bibtex.html#toc8">Spis treści rozdziału</A></P> + +<P></P> +<P></P> +<H2>8.1 <A NAME="ss8.1"></A> Pożyteczne pakiety LaTeXowe</H2> + +<P></P> +<P></P> +<H3>Sortowanie i ,,kompresowanie'' odwołań</H3> + +<P>Do porządkowania listy odwołań służy pakiet <B>\cite.sty</B>. Styl +ten sortuje odwołania i tworzy zakresy odwołań np. +[14, 1, 15, 10, 16, 2, 3, 11] przerobi na [1-3, 10, 11, +14-16].</P> +<P></P> +<H3>Wiele spisów w jednym dokumencie</H3> + +<P>W większych dokumentach z wieloma niezależnymi częściami (np. w +materiałach konferencyjnych, lub książkach skaładających się z części +napisanych przez różnych autorów) istnieje potrzeba umieszczenia +oddzielnych spisów literatury dla każdej z części. Istnieją pakiety +LaTeXowe, które pomagają poradzić sobie w takiej sytuacji. Jednym z +nich jest <CODE>chapterbib</CODE>, a drugim <CODE>bibunits</CODE> (ten pakiet nie może +być używany bez poprawek pod DOSem, gdyż tworzy pliki zawierające dwie +kropki w nazwie).</P> +<P> +<UL> +<LI><B>chapterbib</B><P>Przy użyciu tego pakietu można tworzyć oddzielne spisy literatury dla +części dokumentu włączanych poleceniem <CODE>\include</CODE>. W każdym z +włączanych plików powinny pojawić się polecenia +<CODE>\bibliography</CODE> i <CODE>\bibliographystyle</CODE>. Po +przetworzeniu dokumentu LaTeXem należy uruchomić program Bibtex +oddzielnie dla każdego z włączanych plików, co spowoduje powstanie +oddzielnych plików <CODE>.bbl</CODE>, które zostaną włączone w odpowiedznich +miejscach.</P> +<P></P> +</LI> +<LI><B>bibunits</B><P>Pakiet <CODE>bibunits</CODE> potrafi stworzyć oddzielne spisy literatury dla +różnych części dokumentu, którymi mogą być rozdziały +<CODE>\chapter</CODE>, podrozdziały <CODE>\section</CODE> lub fragmenty +tekstu zamknięte w środowisku <CODE>bibunit</CODE>. Pakiet rozdziela odwołania +do literatury z poszczególnych części, do oddzielnych plików, które +muszą być przetworzone Bibtexem.</P> +</LI> +</UL> +</P> +<P></P> + +<H2>8.2 <A NAME="ss8.2"></A> Programy dodatkowe</H2> + +<P>Istnieje także wiele programów dodatkowych (mniej lub bardziej +przydatnych) służących do zarządzania bibliograficznymi bazami danych. +Poniżej opisanych jest kilka ciekawszych narzędzi.</P> +<P> +<UL> +<LI><B>aux2bib</B><P>Skrypt perlowy, który z pliku <CODE>.aux</CODE> tworzy przenośny plik +<CODE>.bib</CODE>. Porzyteczny kiedy istnieje potrzeba przesłania gdzieś +pliku LaTeXowego wraz z bibliografią. Skrypt ten wybiera ze +wszystkich odpowiednich baz pozycje cytowane w tekście i umieszcza +je w nowym pliku <CODE>.bib</CODE> rozwijając przy okazji wszystkie +odniesienia i skróty.</P> +</LI> +<LI><B>printbib</B><P>Skrypt w <CODE>csh</CODE>, który tworzy z pliku <CODE>.bib</CODE> listę pozycji w +pliku <CODE>.dvi</CODE>. Lista jest posortowana alfabetycznie względem +kluczy i zawiera także zawartość pola <CODE>abstract</CODE>.</P> +</LI> +<LI><B>bibclean</B><P>Pożyteczny program, do sprawdzania poprawności i formatowania baz +bibliograficzych. </P> +</LI> +<LI><B>bibview</B><P>Program napisany pod X-Window, służący do oglądania i edycji baz +bibliograficznych. Niestety plik z polskimi literami uznawany nie +jest przez niego za plik bibtexowy.</P> +</LI> +</UL> +</P> + +<HR> +<P> +<A HREF="bibtex-7.html">Poprzedni </A> rozdział +<P> +Spis treści <A HREF="bibtex.html#toc8"> rozdziału</A>, + Główny <A HREF="bibtex.html#toc"> spis treści</A></P> +<P> +<A HREF="bibtex.html">Początek</A> dokumentu, + <A HREF="#0"> Początek rozdziału</A></P> +</BODY> +</HTML> diff --git a/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex.html b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex.html new file mode 100644 index 00000000000..f26cc22d10f --- /dev/null +++ b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/bibtex/bibtex.html @@ -0,0 +1,60 @@ +<HTML> +<HEAD> +<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=iso-8859-2"> +<TITLE>Bibliografia w LaTeXu - program bibtex</TITLE> +</HEAD> +<BODY> +<H1>Bibliografia w LaTeXu - program bibtex</H1> + +<H2> +<A HREF="mailto:P.Bolek@ia.pw.edu.pl">Piotr Bolek</A> +</H2> Thu Jan 25 09:45:52 MET 1996 +<P><HR><EM></EM><HR></P> +<P> +<H2><A NAME="toc1"></A>1. <A HREF="bibtex-1.html">Wstęp</A></H2> +<UL> +</UL> + +<P> +<H2><A NAME="toc2"></A>2. <A HREF="bibtex-2.html">Sposób działania programu</A></H2> +<UL> +</UL> + +<P> +<H2><A NAME="toc3"></A>3. <A HREF="bibtex-3.html">Format pliku bib</A></H2> +<UL> +<LI><A HREF="bibtex-3.html#ss3.1">3.1 Skróty i nagłówek</A> +<LI><A HREF="bibtex-3.html#ss3.2">3.2 Rekordy</A> +<LI><A HREF="bibtex-3.html#ss3.3">3.3 Pola</A> +</UL> + +<P> +<H2><A NAME="toc4"></A>4. <A HREF="bibtex-4.html">Typy rekordów</A></H2> +<UL> +</UL> + +<P> +<H2><A NAME="toc5"></A>5. <A HREF="bibtex-5.html">Typy pól</A></H2> +<UL> +</UL> + +<P> +<H2><A NAME="toc6"></A>6. <A HREF="bibtex-6.html">Wpisywanie nazwisk</A></H2> +<UL> +</UL> + +<P> +<H2><A NAME="toc7"></A>7. <A HREF="bibtex-7.html">Style formatowania</A></H2> +<UL> +</UL> + +<P> +<H2><A NAME="toc8"></A>8. <A HREF="bibtex-8.html">Narzędzia dodatkowe</A></H2> +<UL> +<LI><A HREF="bibtex-8.html#ss8.1">8.1 Pożyteczne pakiety LaTeXowe</A> +<LI><A HREF="bibtex-8.html#ss8.2">8.2 Programy dodatkowe</A> +</UL> + + +</BODY> +</HTML> diff --git a/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/dvidvi.html b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/dvidvi.html new file mode 100644 index 00000000000..330b92859c8 --- /dev/null +++ b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/dvidvi.html @@ -0,0 +1,199 @@ +<html> +<head> +<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=iso-8859-2"> +<meta http-equiv="Content-language" content="pl"> +<meta name="Author" content="Włodzimierz Macewicz"> +<meta name="Keywords" content="tex, dvidvi, Wirtualna Akademia"> +<title>DVIDVI </title> +</head> +<body bgcolor=#a0F0f0> + +<center> +<h2>DVIDVI </h2> +<i></i><p> +<i></i><p> + +autor: <i>Maciej Głowacki </i></center> + +<i></i><p> +<hr> +<p> +<code>DVIDVI</code> jest programem sygnowanym przez Radical Eye Software (co w praktyce +oznacza autorstwo Tomasa Rokickiego). Program ten, operując na pliku typu DVI +wybiera strony, zmienia ich wzajemne położenie i pozycjonuje na arkuszu druku. + +<h3> Format: </h3> + +<pre> +d:p<sub>1</sub>[(x<sub>1</sub>,y<sub>1</sub>)][,p<sub>2</sub>[(x<sub>2</sub>,y<sub>2</sub>)]]...[,p<sub>n</sub>[(x<sub>n</sub>,y<sub>n</sub>)]] fi fo +</pre> +gdzie: +<dl> +<dd>nawiasy kwadratowe oznaczają nieobowiązkowe użycie tego co zawierają; +<dd>odstępy, nawiasy okrągłe i przecinki są konieczne w kontekście; +<dt><code>d</code> + + <dd>dzielnik (modulo); liczba dodatnia z zakresu 1 do 32, +określająca rozmiar porcji (w stronach), na jakie zostanie podzielony plik +wejściowy; +<dt><code>p</code> + <dd>pozycja; liczba określająca pozycję strony w ramach porcji +(pierwsza strona w porcji jest określana liczbą 0, a więc najwyższa możliwa +pozycja to <code>d</code>-1); gdy liczba ta jest poprzedzona znakiem '-', +w przetwarzaniu brane będą pod uwagę porcje w odwrotnej kolejności, czyli +począwszy od ostatniej (nie znaczy to że liczba jest ujemna!); w szczególności +więc możliwy jest zapis '-0' znaczący co innego niż '0'; można określić +pozycje tylko niektórych stron, można też powtarzać specyfikacje tych samych +stron (wtedy w pliku wyjściowym te strony pojawią się wielokrotnie); +<dt><code>x</code> i <code>y</code> + <dd>współrzędna pozioma i pionowa lewego górnego rogu +strony z pliku wejściowego na arkuszu pliku wyjściowego; specyfikacja -- tak +jak w TeX-u<sup><a href=#fn1>1</a></sup>; gdy <code>x</code> i <code>y</code> są +równocześnie zerowe, można je wraz z nawiasami pominąć; +<dt><code>fi</code> + <dd>nazwa pliku wejściowego; rozszerzenie (<code>.dvi</code>) można pominąć; +<dt><code>fo</code> + <dd>nazwa pliku wyjściowego; w podpowiedzi przy wywołaniu programu +z błędnymi parametrami czytamy, że parametr ten można pominąć; jest to nieprawda +przynajmniej w używanej przeze mnie wersji 0.5 -- gdy nie zostanie podany ten +parametr, pierwsza próba zapisu do tego pliku kończy się zawieszeniem programu, +czyli koniecznością restartu systemu (sic!). +</dl> + +<h3>Opis działania</h3> + +<ul> +<li>Program czyta plik wejściowy i dzieli go na porcje o <code>d</code> +stronach (ewentualnie ostatnia porcja jest uzupełniana pustymi stronami). +Następnie zaczyna budować arkusze, tworząc plik wyjściowy. +<li>Dla każdego tworzonego arkusza zostaje raz użyta każda grupa +parametrów <code>p(x,y)</code>; kolejność grup w wywołaniu nie ma znaczenia. Arkuszy +powstanie tyle, ile zostało utworzonych porcji. +<li>Dla pierwszego arkusza zostają pobrane -- określone przez kolejne +<code>p</code> z wywołania -- strony z pierwszej porcji +(gdy przed <code>p</code> jest +'-', to z ostatniej) i umieszczone w pierwszym arkuszu, w miejscu określonym +przez odpowiadające im <code>(x,y)</code>. +<li>Dla każdego następnego arkusza pobrane zostają strony z następnej +(lub poprzedniej gdy przed <code>p</code> jest '-') porcji. I te deum. +</ul> + + +<h3> Ograniczenia: </h3> + + <ul> +<li>Program z całego dostępnego pliku produkuje jedną zszywkę. Chcąc +więc utworzyć więcej zszywek, należy najpierw plik wejściowy podzielić na +mniejsze (o ilości stron takiej, jak pojemność jednej zszywki). Nie znam +sposobu, w jaki mógłby to zrobić <code>DVIDVI</code>. +<li>Przy tworzeniu arkuszy zawierających piętrowo umieszczone strony, +program nie potrafi ich obracać włosami w dół, a jest to potrzebne gdy trzeba +arkusz falcować<sup><a href=#fn2>2</a></sup>, +a potem dopiero przycinać; można +temu zaradzić na trzy sposoby: --> pociąć najpierw arkusze na +poziome pasy o wysokości jednej strony, a potem dopiero falcować; +--> wydrukować częściowo strony, obrócić o 180<sup>0</sup> i wydrukować +resztę po tej samej stronie kartek, jednak wtedy trudno (szczególnie na +drukarce laserowej) uzyskać powtarzalność pozycjonowania; --> +(najmniej fizyczny) sprzęg z TeX-em: można w obsłudze procesu zrzutu stron +(output routine) oprogramować obrót wybranych stron. Oczywiście w każdym +z tych trzech przypadków trzeba przygotować inne parametry dla programu +<code>DVIDVI</code>. +</ul> + +<h3> Przykłady: </h3> + +<ul> +<li>Ekstrakcja:<br> + +<code>dvidvi</code> 30:6 we wy (różne od <code>dvidvi</code> 5 we wy)<br> + +z pliku <code>we</code> do pliku <code>wy</code> zostanie przeniesiona 7 strona, pod +warunkiem, że ilość stron w pliku <code>we</code> nie jest większa niż suma obu +użytych w wywołaniu liczb. + +<li>Panie na lewo, panowie na prawo:<br> + +<code>dvidvi 2:0 we wy1</code><br> + +<code>dvidvi 2:-1 we wy2</code><br> + +Jeśli założymy, że plik wejściowy zawierał 27 lub 28 stron, to program +poprzestawia je następująco (strzałki unaoczniają machinacje programu <code>DVIDVI</code>): + +<center> +<img src=./dvistro1.gif width=470 height=320> +</center> + +<p> +w pliku <code>wy1</code> znajdą się strony nieparzyste, a w <code>wy2</code> parzyste, ale +w odwrotnej kolejności. W przypadku korzystania z drukarki laserowej wystarczy +wypuścić arkusze zadrukowane jednostronnie zawartością pliku <code>wy1</code> do +odbiornika drukiem w górę (na ogół służy do tego tacka z przodu drukarki), +i nie odwracając (tak, by ostatnio wydrukowany arkusz stał się pierwszym +drukowanym z drugiej strony) podstawić pod druk zawartości pliku <code>wy2</code> (także +drukiem w górę). + +<li>Broszurka w A5<sup><a href=#fn3>3</a></sup>:<br> + +<code>dvidvi 4:-3,0(5.5in,0in) we wy1</code><br> + +<code>dvidvi 4:1,-2(5.5in,0in) we wy2</code> + +<p>Przy założeniu, że na wejściu było od 37 do 40 stron, zostaną one +poprzemieszczane i połączone jak niżej (strzałki kropkowane łączą przeciwne +strony kartki przyszłej książeczki): + +<center> +<img src=./dvistro2.gif width=546 height=327> +</center> + +Jeśli więc w pliku <code>we</code> znajdą się strony w formacie A5, to w pliku <code>wy1</code> +zostaną umieszczone ,,prawe'' strony arkuszy formatu A4, a w <code>wy2</code> --- w tej +samej kolejności arkuszy --- ,,lewe''. Tym razem należy w pierwszym przebiegu +wypuścić arkusze do odbiornika drukiem w dół, po czym cały pakiet odwrócić +,,na grzbiet'' wzdłuż osi równoległej do krótszego boku kartek i tak podstawić +do druku z drugiej strony. Dodatkowo po zakończeniu drukowania trzeba arkusze +odpowiednio potasować. + +<li>Po tym co napisano powyżej, uważny TeX-nik nie potrzebuje już chyba +wyjaśnienia (ewentualnie warto to sobie rozrysować):<br> + +<code>dvidvi 8:-7,0(4.12in,0in),-5(0in,5.8in),2(4.12in,5.8in) we wy1</code><br> + +<code>dvidvi 8:1,-6(4.12in,0in),3(0in,5.8in),-4(4.12in,5.8in) we wy2</code> +</ul> + + +<h3>Przypisy</h3> + + +<i></i><p> +<hr width=20% align=left> +<sup><a name=fn1><b>1</b></A></sup> Z tą zgodnością z TeX-em nie jest tak +radośnie. Na przykład nie można pominąć w liczbie cyfry '0' przed kropką +dziesiętną. W ogóle p. Rokicki sprawia wrażenie jakby się trochę dąsał na +TeX-a --- np. TeX numeruje strony od '1' --- <code>DVIDVI</code> od '0'. Natomiast gdy dla + TeX-a nie ma jednostki domyślnej, to w <code>DVIDVI</code> są aż dwie: jedna to cal, +a druga --- mocniejsza --- taka, jakiej użyto wcześniej. + +<hr width=20% align=left> +<sup><a name=fn2><b>2</b></a></sup> Podobno po polsku mówi się: złamywać, ale są +także w użyciu słowa: załamywać, składać. + +<hr width=20% align=left> + +<sup><a name=fn3><b>3</b></a></sup> Podane w tym i następnym +przykładzie wielkości współrzędnych oczywiście ściśle zależą od lokalnych cech +środowiska systemowego i parametrów drukarki. + + +<hr> +<a href=../index.html><img src="../gify/lew-7vs.gif" hspace=10 border=0 align=left></a> +<a href=mailto:W.Macewicz@ia.pw.edu.pl><img src="../gify/mail.gif" hspace=10 align=left></a> +Zredagował</br> +<a href=http://home.elka.pw.edu.pl/~macewicz/index.html>Włodzimierz Macewicz</a><br clear=all> +<hr> +Ostatnie zmiany: 07.04.2001 (StaW). +</body> +</html> diff --git a/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/dvistro1.gif b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/dvistro1.gif Binary files differnew file mode 100644 index 00000000000..3cd5743728e --- /dev/null +++ b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/dvistro1.gif diff --git a/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/dvistro2.gif b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/dvistro2.gif Binary files differnew file mode 100644 index 00000000000..65f0411c713 --- /dev/null +++ b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/dvistro2.gif diff --git a/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/hyph.html b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/hyph.html new file mode 100644 index 00000000000..6f0b577b792 --- /dev/null +++ b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/hyph.html @@ -0,0 +1,478 @@ + +<html> +<head> +<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=iso-8859-2"> +<meta http-equiv="Content-language" content="pl"> +<meta name="Author" content="Włodzimierz Macewicz"> +<meta name="Keywords" content="tex, dzielenie wyrazów, Wirtualna Akademia"> +<title>Tam gdzie minus oznacza dzielenie</title> +</head> +<body bgcolor=#a0F0f0> + +<center> +<h2>Tam gdzie minus oznacza dzielenie</h2> + +<i></i><p> +<i></i><p> +autor: <i> +Bogusław Jackowski, +Marek Ryćko +</i><p> + +<i></i><p> +</center> + +<hr> + +<i></i><p> +<i></i><p> +<h3>Spis treści</h3> +<dd><b><a href=#r1>Reguły dzielenia wyrazów w języku polskim </a></b> +<dd><b><a href=#r2>Jak TeX dzieli wyrazy </a></b> +<dd><b><a href=#r3>Automatyczne tworzenie danych dla algorytmu dzielenia + wyrazów</a></b> +<dd><b><a href=#r4>Ręczne tworzenie danych dla algorytmu dzielenia + wyrazów</a></b> +<dd><b><a href=#r5>Inne aspekty automatycznego dzielenia wyrazów</a></b> +<dd><b><a href=#r6>Uwagi końcowe</a></b> + +<i></i><p> +<i></i><p> +<hr> + +Ten nieco przewrotny tytuł dotyczy oczywiście przenoszenia, czyli inaczej +dzielenia wyrazów, zwyczajowo zaznaczanego w tekstach kreską przypominającą +minus. + +<p> +Automatyczne dzielenie wyrazów należy do podstawowych zadań +wykonywanych przez programy komputerowe służące do składania tekstów. + +<p> +Jednym z najciekawszych algorytmów dzielenia wyrazów, a przy tym +dokładnie opisanych i udokumentowanych, posługuje się system TeX. +Jego ,,ciekawość'' polega na tym, że jest to +algorytm uniwersalny, tzn. dający się przystosować do dzielenia wyrazów +w różnych językach, a jednocześnie zdumiewająco prosty i efektywny +w implementacji. Warto się temu algorytmowi przyjrzeć. + +<h3><a name=r1>Reguły dzielenia wyrazów w języku polskim</a></h3> + +Żeby zrozumieć, jak trudne zadanie postawił przed sobą Knuth, zajmijmy się +przez chwilę regułami dzielenia wyrazów w języku polskim. M. Szymczak +(,,Słownik ortograficzny języka polskiego'', PWN, Warszawa, 1986) pisze: + + +<p> +,,(...) Dzielenie wyrazów przy przenoszeniu wyrazów z jednego wiersza do +następnego opiera się w ortografii polskiej na dwóch kryteriach: fonetycznym +i morfologicznym. Kryterium fonetyczne nakazuje przenoszenie części wyrazu +z jednego wiersza do drugiego zgodnie z podzielnością na sylaby, +np. "bu rza", "nie wy trzy ma nie", "li tość", +"po na pi sy wa li by", "za nie po ko jo ny", "wy so ko", "le piej", +"te go", "prze ciw". Kryterium morfologiczne nakazuje przenoszenie +części wyrazu z jednego wiersza do drugiego zgodnie z podzielnością na +przedrostek i rdzeń, a w wyrazach złożonych --- w miejscu złożenia, +np. "przed murze", "pod punkt", "wy brzeże", "roz łąka", +"od dźwięk", "przy kład", "za płata", "na trafić", "wy ścigi", +"o brona", "bez wstyd", "u kładowy", "po dróż", "pod oficer", +"pod oddział", "na przód", "pod o pieczny", "po dmuch", "noc leg", +"konio krad". (...)'' + +<p> + +przy czym + +<p> +,,(...) kryterium morfologiczne jest nadrzędne w stosunku do kryterium +fonetycznego (...)'' + + +<p> +Zasady ogólne wyglądają prosto i przejrzyście. Omówienie zasad szczegółowych +zajmuje Szymczakowi pięć stron i o ile człowiekowi mogłoby to wystarczyć, +to jednak zalecenia takie jak: + +<p> + +,,(...) Jeżeli przejrzystość podziału na przedrostek i rdzeń jest w <i><b> +dzisiejszej świadomości językowej zatarta</b></i> (podkr. aut.), grupy +spółgłoskowe znajdujące się na granicy cząstek dzielimy dowolnie, +np. "o błok" a. "ob łok", "o tręby" a. "ot ręby", (...)'' + +<p> +bardzo trudno zalgorytmizować. + +<p> +Spróbujmy się zastanowić, czy nie ma takich zasad, od których nie +byłoby wyjątków. + +<p> +Dobrym kandydatem wydawać by się mogła reguła niedzielenia głosek "cz", +"dz", "rz" oraz "sz". Niestety, są wyjątki od tej reguły: +"tysiąc złotowy", "pod zwrotnikowy", "mar znąć" i "em es zet". +Podobnie miękkie "ni" może ulec rozbiciu, na przykład w słowie +"in iekcja". + +<p> +To może chociaż da się ustalić, że sylaba nie może składać się z samych +spółgłosek? Jest to w zasadzie dobra reguła, ale ma (co najmniej) jeden +wyjątek: szkocki przedrostek "Mc" wolno oddzielić. Na przykład nazwisko +"McMillan" wolno podzielić "Mc-Millan". Oczywiście implikuje to kłopoty +z rzymskim zapisem liczb --- rok "MCMXCII" komputer mógłby uznać za +szkockie nazwisko. + +<p> +W takim razie może istnieją nie zakazy, a nakazy dzielenia, od których nie ma +wyjątków? Np. nakaz rozdzielania par identycznych spółgłosek ("świec cy", +"Jagieł ło", "łam my", "pan na", "ar ras", "las so", "get to" itp.). +Odpowiedź, jak łatwo było przewidzieć, brzmi: ,,nie''. Np. kryterium +morfologiczne nakazuje podział "ode ssie", a nie "odes sie", chyba że chodzi +o "Odessę". A jeśli się zgodzić, że przedrostek rodzimy musi być oddzielony, +to będzie kłopot ze słowem "zeppelin", bo jak komputer miałby się domyślić, +że w tym przypadku nie chodzi o przedrostek "ze"? Mógłby wprawdzie +wiedzieć, że żadne słowo w języku polskim nie zaczyna się od "pp" (chociaż +jest słowo zaczynające się od trzech spółgłosek, z czego dwie pierwsze to +"ww" --- proszę zgadnąć jakie to słowo). Ale jeśli jakiś autor chciałby +oddać mowę jąkającego się bohatera pisząc np. "zeppsuuty", to co wtedy? + +<p> +Niejednoznaczności typu ,,"odessie"'' stanowią dla komputera trudność +praktycznie nie do pokonania. Choć jest ich niewiele, to jednak zdarzają się +i utrudniają życie, np.: "podróżować" --- być w podróży lub pokryć różem +lica; "odziewać" --- ubierać lub odpowiedzieć w taki sam sposób komuś, kto +ziewnął; "podrobić" --- np. karmę ptactwu lub podpis; +"Tarzanie" --- słowo to może oznaczać wzywanie znanego bohatera komiksów +lub czynność tarzania się; "narwali" --- to słowo z kolei można rozumieć +jako czas przeszły dokonany albo dopełniacz liczby mnogiej. + +<p> +W sytuacjach tego typu jedynie kontekst semantyczny decyduje o podziale +słowa. Rozsądnie jest nie żądać zbyt wiele od programów składających teksty +i zostawić człowiekowi możliwość ingerencji w bardziej skomplikowanych +przypadkach. + +<p> +Sporo trudności nastręcza dzielenie +nazwisk i nazw własnych. O nazwiskach +szkockich już była mowa. Ale i polskie nazwy potrafią sprawić kłopot. Na +przykład czy w nazwisku "Utnik" głoskę "u" należy traktować jako +przedrostek, tak jak w słowie "u tnie"? Szczególnie trudne do podziału są +słowa będące zbitką dwóch lub więcej słów. Zalecany jest oczywiście podział +w miejscu złożenia: "noc leg", "trzech set letni" itp. Zdarzają się jednak +czasem bardzo osobliwe nazwy własne, np. "Wierzch las". Chociaż taki właśnie +podział wydaje się uzasadniony, to przecież trudno dać głowę, że nazwy tej +nie da się wywieść od "wierzenia" i "chlastania". Podobnie gdyby jakaś +miejscowość nazywała się "Szynkwas", to nazwa mogłaby się wywodzić +ostatecznie --- choć jest to mało prawdopodobne --- od "szyn" i "kwasu". + +<p> +"Zeppelin" i "szynkwas" to przykłady słów obcych bądź obcego +pochodzenia, które zadomowiły się w naszym języku. Słowa tej kategorii, takie +jak np. "er zac", "jazz man" czy "soft ware", to źródło nowych +utrapień dla kogoś, kto chciałby sformalizować reguły dzielenia wyrazów +w języku polskim. + + +<p> +W tej sytuacji nie dziwią wyniki testów porównawczych W. Puzy +(W. Puza, praca magisterska pt. ,,Analiza porównawcza wybranych programów +Desktop Publishing (DTP)'', Instytut Poligrafii Politechniki Warszawskiej), +który stwierdził, co następuje: + +<p> +,,(...) Test sprawdzający poprawność dzielenia polskich słów +wyodrębnił 3 różne poziomy skuteczności testowanych programów: + +<ul> +<li>Cyfroset, TeX -- ok. 10% błędów + +<li>Dywiz (dedykowany dla Quark'a) -- powyżej 20% błędów + +<li>Bizon (dedykowany Calamusowi), VP Commander (dedykowany + Venturze) -- powyżej 50% błędów. (...)'' +</ul> + +Tak więc pozornie trywialny problem okazuje się w praktyce trudnym +orzechem do zgryzienia. + + +<p> +Można oczywiście polemizować z wytycznymi językoznawców. Zalecany przez +Szymczaka podział "za jrzeć" lub "po jmać" wydaje się dziś anachroniczny. +Pójście dalej tym tropem, przy równoczesnym zasłanianiu się ,,wymaganiami +komputerów'', powoduje, że zbyt kuszące staje się maksymalne upraszczanie +reguł, oczywiście z uszczerbkiem dla języka polskiego. + +<p> +Autor TeX-a obrał zupełnie inną drogę: szukał takiego algorytmu, który +byłby w zasadzie niezależny od reguł dzielenia wyrazów; reguły dzielenia +miałyby być określone za pomocą danych do tego algorytmu. Algorytm +spełniający te wymagania skonstruował F. M. Liang (rozprawa doktorska +pt. ,,Word Hy-phen-a-tion by Com-put-er'', Uniwersytet Stanforda, USA, +1983). Udało mu się nawet coś więcej: dane są stosunkowo łatwe do +utworzenia, nie jest do tego bynajmniej potrzebna wiedza informatyczna. + +<h3><a name=r2>Jak TeX dzieli wyrazy</a></h3> + +Algorytm dzielenia wyrazów jest niezwykle prosty. Oczywiście przy założeniu, +że odpowiednie dane zostały utworzone. Załóżmy więc, że te dane mamy. +Składa się na nie zbiór ciągów utworzonych na przemian z liter +i cyfr, np.: <code>2s0z1z0</code>, <code>2s0z0l0n0</code>, <code>2t1ć0</code> itp. Zamiast cyfry skrajnej może +wystąpić kropka, np.: <code>.w0e3s2</code>, <code>.w0w8</code>, <code>8r0s0z.</code>, <code>8r0z0ł.</code> itp. Ciągi te +nazywać będziemy wzorcami. + +<p> +Przypuśćmy teraz, że mamy dane jakieś słowo, np. <code>odkaszlnąć</code>. Najpierw +zamieniamy je na postać taką, jaką mają wzorce, wstawiając pomiędzy literami +cyfrę <code>0</code>, a na brzegach kropki, otrzymując <code>.o0d0k0a0s0z0l0n0ą0ć.</code> +(kropka --- jak stąd widać --- oznacza skraj słowa). Następnie wyszukujemy +w naszym zbiorze danych wszystkie wzorce, które na to słowo dają się nałożyć +w taki sposób, że zgadzają się położenia liter i kropek, ale niekoniecznie +cyfr; w szczególności cyfra może się nakładać na kropkę, ale nie na literę. +Powiedzmy, że znaleźliśmy następujące wzorce: <code>.o2d2</code>, +<code>.o0d3k2</code>, <code>0ą1</code>, +<code>2d1k0</code>, <code>2l1n0</code>, <code>2s0z1l0</code>, +<code>2s0z0l0n0</code>, <code>8ć.</code>, <code>0a1</code>, +<code>0o1</code>, <code>0s4z0</code>. Jeśli +je nałożymy na słowo <code>.o0d0k0a0s0z0l0n0ą0ć.</code> i spośród cyfr +nakładających się +na siebie weźmiemy największe, to otrzymamy <code>.o2d3k2a2s4z2l1n0ą8ć.</code> --- i to +już wszystko. Zgodnie z algorytmem Lianga słowo wolno podzielić jedynie +w takim miejscu, w którym pojawia się cyfra nieparzysta. Oznacza to, że +algorytm dopuszcza w tym wypadku dwa punkty podziału: "od-kaszl-nąć". + +<p> +Wzorce przechowywane są w pamięci komputera jako struktura drzewiasta +(dokładniej "trie"; p. D. E. Knuth, ,,The Art of +Computer Programming'', tom 3, ,,Sorting and Searching''). Pozwala to na +znaczne upakowanie danych przy zachowaniu szybkiego dostępu do informacji, +a równocześnie struktura danych i algorytm są stosunkowo łatwo +implementowalne. + +<p> +Warto podkreślić, że dzięki efektywności zastosowanej metody TeX może +przechowywać w pamięci kilka różnych zestawów wzorców i dzielić wyrazy +w kilku językach w obrębie jednego dokumentu (a nawet akapitu). + + +<p> +Problem jedynie w tym skąd wziąć wzorce? + +<h3><a name=r3>Automatyczne tworzenie danych dla algorytmu dzielenia +wyrazów</a></h3> + +Główna część pracy Lianga dotyczyła metody tworzenia wzorców na podstawie +słownika zawierającego słowa poprawnie podzielone. Przygotowanie takiego +słownika jest oczywiście czaso- i pracochłonne, ale za to dalsza część +zadania jest już względnie łatwa. W największym uproszczeniu algorytm Lianga +można zapisać następująco: + +<pre> + <i>m </i> := maksymalna długość wzorca + <b>for</b> <i>c := 1</i> <b>to</b> <i>9</i> <b>do</b> + <b>begin</b> + ustal kryteria akceptowalności dla wzorców + <b>for</b> <i>l:=1</i> <b>to</b> <i>m</i> <b>do</b> + <b>begin</b> + dla każdego słowa w słowniku sprawdź, czy nie + dostarcza ono informacji o możliwości wstawienia + cyfry <i>c</i> we wzorcach długości <i>l</i> przy + zadanych kryteriach akceptowalności + <b>end</b> + <b>end</b> +</pre> + +Innymi słowy program uzupełnia zestaw wzorców kolejno dla coraz +większych cyfr i coraz dłuższych wzorców, zostawiając użytkownikowi na każdym +etapie możliwość ingerencji. Kryteria akceptowalności określa się przez +podanie trzech liczb: wagi dla podziałów poprawnych <i>w<sub>p</sub></i>, +wagi dla podziałów niepoprawnych <i>w<sub>n</sub></i> i poziomu +akceptowalności <i>p</i>. Wzorzec jest akceptowany, +gdy <i>{k<sub>p</sub>w<sub>p</sub>-k<sub>n</sub>w<sub>n</sub>>= p}</i>, +gdzie <i>k<sub>p</sub></i> i <i>k<sub>n</sub></i> oznaczają odpowiednio +liczbę poprawnych i niepoprawnych podziałów generowanych przez dany wzorzec. + +<p> +W niektórych przypadkach może się zdarzyć, że program nie znajdzie zestawu +wzorców dzielącego poprawnie wszystkie słowa. Powodem mogą być błędne dane +(np. w słowniku może się znaleźć dwa razy to samo słowo, ale inaczej +podzielone) bądź niewłaściwy dobór liczb <i>w<sub>p</sub></i>, +<i>w<sub>n</sub></i> oraz <i>p</i> w kolejnych +iteracjach. Różne strategie dobierania wartości tych współczynników wpływają +na objętość wynikowego zestawu wzorców. Minimalizacja liczby wzorców +w wygenerowanym automatycznie zestawie wymaga pewnej wprawy +i --- oczywiście --- przestudiowania pracy doktorskiej Lianga, gdzie +zagadnienie to jest szczegółowo omówione. + +<p> +Jak widać ,,nauczenie'' TeX-a zasad dzielenia wyrazów w danym języku jest +właściwie kwestią odpowiednio zasobnego słownika podzielonych poprawnie +wyrazów. Dostarczenie takiego słownika to zadanie dla językoznawców. +Natomiast dalszy etap jest ideowo prosty, nie wymaga znajomości technik +programowania, ani żadnych innych specjalnych umiejętności. Potrzebna jest +jedynie cierpliwość. + +<h3><a name=r4>Ręczne tworzenie danych dla algorytmu dzielenia wyrazów</a></h3> + +Możliwość automatycznego tworzenia zestawu wzorców nie wyklucza możliwości +stworzenia takiego zestawu ręcznie. Początkowo wydawało się, że język polski +ma na tyle regularne zasady dzielenia wyrazów, że łatwiej będzie utworzyć +zestaw wzorców w ten właśnie sposób. + +<p> +W 1984 J. Désarménienowi udało się zamknąć reguły dzielenia +wyrazów dla +języka francuskiego w zestawie liczącym 804 wzorce i dla języka włoskiego +w zestawie liczącym zaledwie 88 wzorców, podczas gdy standardowy zestaw +wzorców dla amerykańskiego TeX-a zawiera ich 4447 +(J. Désarménien, +,,The use of TeX in French: hyphenation and +typography'', w: D. Lucarella (ed.), ,,TeX for Scientific Documentation, +Proc. of the First European Conference, Addison-Wesley, 1984). Sukces +podejścia Désarméniena zainspirował H. Kołodziejską, która +w roku 1987 opublikowała listę 2168 wzorców dla języka polskiego +(H. Kołodziejska, ,,Dzielenie wyrazów w systemie TeX'', Sprawozdania +Instytutu Informatyki Uniwersytetu Warszawskiego, nr 165, 1987). + +Wynik Kołodziejskiej zdawał się potwierdzać wstępne założenia. Niestety. Po +kilku latach intensywnego testowania (maczali w tym palce m.in. autorzy +niniejszej pracy) wzorców znacznie przybyło. Po gruntownej przeróbce +liczebność zestawu wzorców wzrosła do 4053 i wolno przypuszczać, że to +jeszcze nie koniec. + +<p> +W tych warunkach zasadne staje się pytanie, czy nie należałoby zrewidować +założenia o regularności zasad podziału słów w języku polskim. Jest +prawdopodobne, że program Lianga mógłby wygenerować mniej liczny zestaw +wzorców. + +<p> +Tym niemniej, jak wynikało z porównań poczynionych przez Puzę (p. wyżej), +zestaw wzorców dla języka polskiego w swojej obecnej postaci daje wyniki +zadowalające. Zważywszy, że Puza w istocie dysponował jedną z wersji +pośrednich zestawu i że zestaw aktualny jest znacznie udoskonalony w stosunku +do tamtej wersji, można oczekiwać jeszcze lepszych rezultatów. + +<p> +Najaktualniejsza wersja tego zestawu wchodzi w skład pakietu MeX (polskiej +adaptacji TeX-a). Pakiet ten jest dystrubuowany w postaci źródłowej jako +produkt "public domain" przez +GUST. + +<h3><a name=r5>Inne aspekty automatycznego dzielenia wyrazów</a></h3> + +Automatyczne znajdowanie miejsc podziału słów nie wyczerpuje spraw związanych +z dzieleniem wyrazów do celów składu komputerowego. Jak zostało już +wspomniane, czasami ingerencja człowieka staje się niezbędna. Poprawnie +zaprojektowany system składu taką ingerencję powinien umożliwiać. Użytkownik +powinien mieć w szczególności możliwość wprowadzenia zakazu dzielenia +niektórych słów. + +<p> +W przypadku TeX-a nierozsądne byłoby manipulowanie za każdym razem przy +zestawie wzorców. Użytkownik TeX-a może podzielić słowo według własnego +uznania na dwa sposoby. + +<p> +Pierwszy sposób to umieszczenie go na liście wyjątków, nadrzędnej w stosunku +do wzorców. Jest to, niestety, metoda wygodna jedynie w językach +niefleksyjnych. W języku polskim umieszczenie jakiegoś słowa na liście +wyjątków wiąże się (w przypadku TeX-a) z podaniem od razu wszystkich jego +odmian, co jest raczej nieporęczne. Na szczęście problem taki nie pojawia się +zbyt często. Głównym powodem tego typu zabiegów bywają słowa złożone lub +obcego pochodzenia (bądź i jedno, i drugie). + +<p> +Drugi sposób polega na wskazaniu w tekście dodatkowych miejsc podziału +(ang. <em>discretionary hyphens</em>). Większość systemów DTP +oferuje taką możliwość użytkownikom. W przypadku TeX-a należy ostrożnie +posługiwać się tą metodą, bo można przeszkodzić TeX-owi w automatycznym +wstawianiu drobnych odstępów między znakami (inaczej podcięć, ang. <em>implicit +kerns</em>). + +<p> +TeX oferuje użytkownikowi jeszcze parę innych możliwości, pozwalających +na panowanie nad algorytmem podziału wyrazów. + +<p> +Zabronienie podziału wyrazu jest w TeX-u sprawą trywialną, wystarczy wyraz +,,zamknąć'' w tzw. pudełko (TeX-owa komenda <code>\hbox</code>). + +<p> +Użytkownik może też określić minimalną długość oddzielonego początku +i końca słowa. Domyślnie TeX nie podzieli słowa krótszego niż +pięcioliterowe: początek nie może być krótszy niż dwie litery, koniec --- nie +krótszy niż trzy litery. Przy składaniu w wąskiej szpalcie może się pojawić +konieczność złagodzenia tych rygorów, zwłaszcza że w języku polskim za +dopuszczalne uznaje się oddzielanie pojedynczej samogłoski na początku słowa +i dwuliterowej sylaby na końcu. Z drugiej strony w składzie wysokiej jakości +powinno się unikać dzielenia wyrazów w ogóle, a tym bardziej na zbyt krótkie +fragmenty. Możliwość sterowania wielkością dzielonego słowa jest więc bardzo +przydatna w praktyce. + +<p> +Zasady dobrego składu wymagają, aby wyrazy dzielone nie pojawiały się +w sąsiednich wierszach i by ostatni wiersz na prawej stronie nie zawierał +słowa dzielonego. Składy nie spełniające tych wymogów uważa się (i słusznie) +za brzydkie. TeX dostarcza parametrów pozwalających skutecznie utrudniać +brzydkie składanie. W szczególności można wręcz zabronić umieszczania słowa +dzielonego w ostatnim wierszu na stronie. Może to sprawić pewne kłopoty +algorytmowi łamiącemu wiersze na strony, ale to już zupełnie inna historia. + +<p> +Zostaje jeszcze problem słów zawierających łącznik, np. "biało-czerwony". +W języku angielskim słowa takie jak "machine-oriented" przenosi się + + +<pre> + "machine-" + "oriented" +</pre> + +podczas gdy w języku polskim stanowczo zaleca się dostawienie +dodatkowo łącznika na początku następnego wiersza: + + +<pre> +"biało-" +"-czerwony" +</pre> + +TeX pozwala dołączyć do zestawu komend standardowych komendy definiowane +przez użytkownika. W MeX-u została zdefiniowana komenda <code>\=</code>, +którą należy podczas przygotowywania tekstu umieścić w miejscu łącznika. +Kontynuując przykład, "biało-czerwony" należałoby podać TeX-owi jako +<code>biało\=czerwony</code>. Użytkownik musi pamiętać o konsekwentnym +przestrzeganiu tej zasady, a o resztę zadba już TeX. Pozostawienie zwykłego +łącznika oznacza słowo niepodzielne. Jest to przydatne w przypadku takich +słów jak np. "K-202", których oczywiście dzielić nie należy. + +<h3><a name=r6>Uwagi końcowe</a></h3> + +Jak widać zagadnienie automatycznego dzielenia wyrazów to problem bardzo +obszerny. Wchodzą tu w grę zagadnienia językoznawcze, typograficzne +i informatyczne. + +<p> +Praktyka pokazuje, że bardzo efektywny algorytm automatycznego podziału słów, +w połączeniu z niekoniecznie bardzo wygodnymi możliwościami ingerowania +ręcznego, stwarza użytkownikowi możliwość panowania w pełni nad procesem +dzielenia słów przez system komputerowego składu tekstów. + +<p> +Wydaje się nam, że rozwiązania zastosowane przez Knutha są na tyle +uniwersalne (a do tego sprawdzone w praktyce), że warto je szerzej +rozpropagować. Mogą się okazać szczególnie przydatne w Polsce, gdzie rynek +software'owy dopiero powstaje i dobre <i>nomen omen</i> wzorce są rzeczą nie +do pogardzenia. + + +<hr> +<a href=../index.html><img src="../gify/lew-7vs.gif" hspace=10 border=0 align=left></a> +<a href=mailto:W.Macewicz@ia.pw.edu.pl><img src="../gify/mail.gif" hspace=10 align=left></a> +Zredagował</br> +<a href=http://www.ia.pw.edu.pl/~wujek/index.html>Włodzimierz Macewicz</a><br clear=all> +<hr> +</body> +</html> diff --git a/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/prog.html b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/prog.html new file mode 100644 index 00000000000..26f95c75163 --- /dev/null +++ b/Master/texmf-doc/doc/polish/tex-virtual-academy-pl/prog/prog.html @@ -0,0 +1,54 @@ +<html> +<head> +<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=iso-8859-2"> +<meta http-equiv="Content-language" content="pl"> +<meta name="Author" content="Włodzimierz Macewicz"> +<meta name="Keywords" content="tex, Wirtualna Akademia"> +<title> Oprogramowanie pomocnicze </title> +</head> +<!-- TeX Live 2004 revision, on-line version commented out -- StaW --> +<body bgcolor=#a0f0f0> + +<img src="../gify/prog.gif" width=540 height=135><p> + +Jedną z wielu zalet systemu TeX jest możliwość wspomagania jego +pracy innymi programami. Na przestrzeni kilku lat powstało ich bardzo +wiele. W tym dziale będę prezentował artykuły omawiające różne +,,postprocesory'' -- przetwarzające wynik pracy TeX'a lub +innych ,,postprocesorów'' oraz inne przydatne programy. + +<hr> +<ul> +<img src="../gify/artykul.gif"> <a href=dvidvi.html><code>Dvidvi</code></a> +- <i>M. Głowacki</i> operacje na zbiorze .dvi <small>(10.10.1995)</small><br> + +<!-- <img src="../gify/artykul.gif"> +<a href="texchk.html"> +<code>texchk</code> -- kontrola poprwności składni</a><br> --> + +<img src="../gify/artykul.gif"> +<!-- <a href=http://www.ia.pw.edu.pl/~bolek/bibtex/index.html> --> +<a href="./bibtex/bibtex.html"> +<code>BiBTeX</code> -- baza bibliograficzna</a><br> + +<img src="../gify/artykul.gif"> <a href=../idx/index.html><code>plmindex</code> -- skorowidze</a><br> + +<img src="../gify/artykul.gif"> +<!-- <a href=http://www.radicaleye.com/dvipsman/dvips_toc.html> --> +<a href=../../../../../texmf/doc/dvips/dvips.html> +<code>dvips</code> -- konwerter DVI do PostScript</a> +(po angielsku)<br> + +<!-- <img src="../gify/artykul.gif"> + <a href=vim/index.html> +<code>vim</code></a> -- zaawansowany edytor +(dokumentacja po angielsku)<br> --> +</ul> + + +<hr> +<em>W. Macewicz</em></a>. +Ostatnie zmiany: 06.09.2004 (<em>StaW</em>). +<hr> +</body> +</html> |