summaryrefslogtreecommitdiff
path: root/Master/texmf-dist/doc/generic/tex-virtual-academy-pl/prog/auctex.html
diff options
context:
space:
mode:
Diffstat (limited to 'Master/texmf-dist/doc/generic/tex-virtual-academy-pl/prog/auctex.html')
-rw-r--r--Master/texmf-dist/doc/generic/tex-virtual-academy-pl/prog/auctex.html767
1 files changed, 767 insertions, 0 deletions
diff --git a/Master/texmf-dist/doc/generic/tex-virtual-academy-pl/prog/auctex.html b/Master/texmf-dist/doc/generic/tex-virtual-academy-pl/prog/auctex.html
new file mode 100644
index 00000000000..1037975da8c
--- /dev/null
+++ b/Master/texmf-dist/doc/generic/tex-virtual-academy-pl/prog/auctex.html
@@ -0,0 +1,767 @@
+<html>
+<head>
+ <meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=iso-8859-2">
+<meta http-equiv="Content-language" content="pl">
+<meta name="Author" content="Włodzimierz Macewicz">
+<meta name="Keywords" content="tex, Wirtualna Akademia">
+ <title>Używanie TeX-a w&nbsp;systemie UNIX</title>
+</head>
+<body>
+<h1>Używanie TeX-a w&nbsp;systemie UNIX (AUCTeX)</h1>
+<p>
+ <em>Adam Dawidziuk</em>
+</p>
+<p>
+ TeX, jak wiadomo, nie jest zaopatrzony w&nbsp;standardowy interfejs
+ użytkownika, co daje dużą swobodę wyboru metod przygotowywania
+ dokumentów źródłowych. O&nbsp;ile format plików wejściowych i&nbsp;sposób ich
+ przetwarzania przez TeX-a pozostaje z&nbsp;założenia niezmienny, to
+ narzędzia wspomagające wprowadzanie treści dokumentów we właściwym
+ formacie są nieustannie rozwijane. W&nbsp;artykule jest opisany jeden
+ z&nbsp;możliwych sposobów używania TeX-a w&nbsp;systemie UNIX, ze szczególnym
+ uwzględnieniem pakietu AUC&nbsp;TeX.
+</p>
+
+<h2>Przetwarzanie danych</h2>
+<p>
+ Brak narzuconego i&nbsp;okienkowego interfejsu użytkownika powoduje, że TeX
+ bywa postrzegany jako program przestarzały i&nbsp;trudny. Przeciętny
+ użytkownik komputera zwykle nie jest w&nbsp;stanie zrozumieć sposobu działania
+ TeX-a, a&nbsp;jeszcze trudniej dostrzec mu korzyści, jakie można osiągnąć
+ przygotowując dokumenty w&nbsp;ten właśnie sposób. Pierwszą
+ i&nbsp;najpoważniejszą barierą pojęciową jest fakt, że TeX nie jest systemem
+ kompletnym, ale wymaga korzystania z&nbsp;wielu dodatkowych narzędzi
+ wspomagających pracę. Wprawdzie mało kto wprowadza treść dokumentu
+ z&nbsp;klawiatury w&nbsp;chwili, gdy TeX pokaże na ekranie dwie gwiazdki, ale
+ na pomysł stworzenia sobie wygodnego i&nbsp;efektywnego środowiska pracy też
+ niestety wpada nieliczne grono użytkowników.
+</p>
+<p>
+ Działanie TeX-a można sprowadzić do przetwarzania
+ plików. TeX czyta dokument źródłowy, zwykle z&nbsp;pliku o&nbsp;nazwie
+ z&nbsp;przyrostkiem <code>.tex</code>, i&nbsp;tworzy obraz kolejnych stron
+ dokumentu w&nbsp;pliku o&nbsp;nazwie kończącej się napisem
+ <code>.dvi</code>. Zadaniem użytkownika jest przygotowanie
+ plików wejściowych i&nbsp;uruchomienie ciągu przetworzeń, które doprowadzą
+ do pożądanego wyniku. Zarówno przygotowanie danych, jak i&nbsp;ich
+ przetwarzanie można zorganizować w&nbsp;zasadzie w&nbsp;dowolny sposób. Istnieją
+ dwie istotnie różne metody tworzenia plików z&nbsp;danymi wejściowymi:
+ generowanie i&nbsp;wpisywanie.
+</p>
+<p>
+ Generowanie danych wejściowych do TeX-a to zagadnienie bardzo rozległe
+ i&nbsp;mające wiele praktycznych zastosowań. Sam proces przygotowania danych,
+ ich obróbka i&nbsp;metody generowania mogą być bardzo różne. Wszystko zależy
+ od celu przetwarzania i&nbsp;postawionych wymagań. TeX jest doskonałym
+ narzędziem do formatowania wydruków z&nbsp;baz danych (np. słowniki,
+ sprawozdania) pozwalającym na uzyskanie wysokiej jakości typograficznej przy
+ całkowitej automatyzacji procesu składania tekstu. Często użytkownik (autor
+ tekstu) nie ma bezpośredniego kontaktu z&nbsp;TeX-em i&nbsp;nie musi znać
+ specyficznego dla TeX-a systemu oznaczeń tekstu. Jednak jest to temat znacznie
+ wykraczający poza ramy tego artykułu.
+</p>
+<p>
+ Większość użytkowników zadowala się zwyczajnym wpisywaniem tekstu.
+ W&nbsp;takim wypadku najważniejszy jest ergonomiczny i&nbsp;dobrze opanowany
+ edytor tekstów. Zwykle każdy ma swój ulubiony edytor, w&nbsp;którym wszystko
+ mu wychodzi najłatwiej. I&nbsp;prawdopodobnie to będzie ten edytor, którego
+ należy użyć tworząc pliki źródłowe do przetwarzania TeX-em. Jeśli jednak
+ zamierzamy pisać dużo, to nie powinniśmy eksperymentować z&nbsp;edytorami zbyt
+ prostymi. Czas poświęcony na poznanie inteligentnego, konfigurowalnego edytora
+ zwróci się już po kilku dniach pisania. Z&nbsp;edytorów dostępnych
+ w&nbsp;systemie UNIX doskonały jest <code>vim</code>. Można go ,,nauczyć''
+ wielu pożytecznych skrótów, a&nbsp;jego ostatnie wersje potrafią rozpoznawać
+ składnię i&nbsp;zwiększać czytelność plików źródłowych przez stosowanie
+ kolorów. Lepszy jest tylko <code>emacs</code> (tak twierdzą użytkownicy
+ Emacsa). Niestety, zarówno <code>vim</code> jak i&nbsp;Emacs
+ u&nbsp;niektórych wywołują reakcje alergiczne, a&nbsp;na to rady nie ma.
+</p>
+<p>
+ Zwolennicy okienek MS nie powinni czuć się pokrzywdzeni
+ (a&nbsp;przynajmniej nie z&nbsp;powodu braku edytora). Z&nbsp;rzeczy dobrych godny
+ polecenia jest WinEdit, który może bardzo dużo i&nbsp;składnię pliku
+ TeX-owego zna na tyle dobrze, że wyróżnia kolorami odpowiednie
+ fragmenty. Jest łatwo konfigurowalny w&nbsp;zakresie wystarczającym do
+ efektywnej pracy.
+ Między innymi umożliwia powiązanie z&nbsp;polami menu
+ dowolnych skryptów np. przetwarzających pliki źródłowe. Daje się
+ używać bez zbyt częstego sięgania do myszy.
+ Jedną z&nbsp;jego głównych
+ zalet jest sprawdzanie na bieżąco składni wprowadzanych słów -- te
+ których brak w&nbsp;słowniku są wyróżniane.
+ Do podstawowych wad należy
+ konieczność konfigurowania właściwie wszystkiego od początku oraz to,
+ że, w&nbsp;przeciwieństwie do vima i&nbsp;Emacsa nie jest to program
+ bezpłatny. Cena jest jednak umiarkowana.
+</p>
+<p>
+ Przewidując trwały związek z&nbsp;TeX-em warto
+ usprawnić przetwarzanie
+ pliku źródłowego do postaci
+ wynikowej. Nie ma wielkiego problemu, jeśli przetwarzaniu podlega
+ jeden plik, a&nbsp;formatem wyjściowym jest dvi. Już
+ jednak konwersja pliku dvi do PostScriptu oznacza
+ konieczność uruchomienia dodatkowego programu.
+ Jeśli jeszcze dołożymy do tego
+ tworzone podczas pisania rysunki (w&nbsp;szczególności rysunki
+ generowane, np. MetaPost-em) to liczba programów, które trzeba
+ uruchomić w&nbsp;ściśle określonym porządku, zniechęca do robienia tego
+ ręcznie. Łatwo się pomylić.
+ Dobrym pomysłem jest napisanie skryptu,
+ który wykonuje wszystkie operacje.
+ Przetwarzanie za każdym
+ razem wszystkich plików źródłowych nie zawsze jest konieczne,
+ a&nbsp;znacznie wydłuża czas oczekiwania na wynik. W&nbsp;takiej sytuacji
+ najwygodniej użyć programu <code>make</code>.
+</p>
+<p>
+ Doświadczony użytkownik TeX-a zwykle ma własny zestaw programów, które czynią
+ życie łatwiejszym. Często w&nbsp;skład tego zestawu wchodzi dodatkowo jakiś
+ edytor strumieniowy np. sed, czy częściej awk lub perl (najbardziej
+ wszechstronny). W&nbsp;przypadku umieszczania w&nbsp;dokumentach ilustracji
+ lub zdjęć należy uwzględnić specjalizowane programy do przetwarzania obrazków
+ itd. Podstawową zaletą TeX jest łatwość zintegrowania go z&nbsp;dowolnym
+ używanym systemem.
+</p>
+<p>
+ Każdy może więc używać TeX dokładnie tak, jak lubi i&nbsp;tak jak mu
+ wygodnie. Trudno jest w&nbsp;jednym krótkim tekście omówić wszystkie typowe
+ przypadki. Ograniczę się do przykładu szczególnego -- systemu
+ UNIX. Przyczyn tego wyboru mógłbym wymienić wiele. Przede wszystkim
+ cały UNIX zbudowany jest z&nbsp;programów wykonujących dobrze określone
+ funkcje, takich ,,klocków'', z&nbsp;których można zbudować dowolnie
+ skomplikowane systemy przetwarzania informacji. Nie posiadający interfejsu
+ użytkownika, przetwarzający pliki w&nbsp;inne pliki i&nbsp;konfigurowalny TeX
+ łatwo daje się dopasować do potrzeb użytkownika UNIXa. Oczywiście
+ istnieje mnóstwo różnych i&nbsp;dobrych sposobów pracy z&nbsp;TeX-em. Zarówno
+ podany przykład edytora (Emacs z&nbsp;AUC&nbsp;TeX-em), jak i&nbsp;techniki
+ przetwarzania dokumentów noszą wyraźne piętno moich osobistych
+ preferencji.
+</p>
+
+<h2>AUC&nbsp;TeX</h2>
+<p>
+ AUC&nbsp;TeX to dostępne w&nbsp;edytorze <code>emacs</code>
+ zintegrowane środowisko do tworzenia i&nbsp;przetwarzania dokumentów
+ TeX-owych i&nbsp;LaTeX-owych. Możliwości AUC&nbsp;TeX-a są ogromne, na
+ szczęście nie trzeba wiedzieć wszystkiego, aby z&nbsp;niego
+ korzystać. AUC&nbsp;TeX-a można oswajać ,,krok po kroku'', podobnie jak
+ i&nbsp;samego Emacsa.
+</p>
+
+<h3>Emacs</h3>
+<p>
+ Edytor <code>emacs</code> ma długą historię w&nbsp;systemie UNIX.
+ W&nbsp;dużej części został napisany w&nbsp;języku <code>Lisp</code>
+ (dokładniej w&nbsp;dialekcie Emacs Lisp). Jest to język funkcyjny służący
+ przede wszystkim do porozumiewania się z&nbsp;Emacsem. Lisp bywał chętnie
+ stosowany w&nbsp;tworzeniu tzw. ,,systemów sztucznej inteligencji''. Nie dziwi
+ więc naprawdę nieprzeciętna inteligencja edytora Emacs jeśli uświadomimy sobie,
+ że jest to największy z&nbsp;popularnych programów napisanych w&nbsp;Lispie.
+ A&nbsp;możliwości i&nbsp;umiejętności Emacsa są chyba niezgłębione (strzyże,
+ śpiewa, tańczy, gotuje, krawaty wiąże...).
+</p>
+<p>
+ Edytor ten bywa niezbyt lubiany przez początkujących
+ użytkowników ze względu na sposób wydawania poleceń i&nbsp;niezbyt
+ zrozumiałą terminologię stosowaną w&nbsp;dokumentacji
+ i&nbsp;komunikatach.
+ Koncepcja porozumiewania się z&nbsp;edytorem jest
+ rzeczywiście mocno egzotyczna, ale wbrew pozorom ma głęboki
+ sens.
+ Kluczem do sukcesu jest znalezienie klawisza
+ <code>Meta</code> na klawiaturze. Wciśnięcie tego klawisza ze
+ znakiem <code>x</code> (oznaczane jako <code>Meta-x</code>
+ lub <code>M-x</code>) rozpoczyna wprowadzanie poleceń.
+ W&nbsp;klawiaturze komputera PC zwykle klawiszem <code>Meta</code> jest
+ <code>Alt</code>. Jeśli jednak <code>Alt</code> został
+ przedefiniowany (np. w&nbsp;celu wprowadzania polskich znaków) to
+ <code>M-x</code> można wprowadzić sekwencyjnie wciskając
+ najpierw klawisz <code>Esc</code>, a&nbsp;potem
+ <code>x</code>. Tego typu problemy nie istnieją z&nbsp;klawiszem
+ <code>Ctrl</code>. Podstawowymi chwytami są
+ <code>Ctrl-x</code> i&nbsp;<code>Ctrl-c</code>, opisywane
+ często jako <code>C-x</code> i&nbsp;<code>C-c</code>.
+</p>
+<p>
+ Mocną stroną Emacsa jest dokumentacja (<code>C-h</code>). Funkcje przypisane
+ klawiszom zmieniają się w&nbsp;zależności od trybu pracy (<em>mode</em>), co
+ zawsze można sprawdzić wpisując <code>C-h m</code>. Wiedząc, że Emacs może
+ otwierać wiele plików jednocześnie, ale każdy w&nbsp;innym buforze
+ (<em>buffer</em>), że w&nbsp;środowisku okienkowym może otwierać wiele okien
+ zwanych ramkami (<em>frames</em>) i&nbsp;że każda ramka może być podzielona na
+ wiele ,,okien'' (<em>window</em>) można
+ bez problemu zrozumieć język dokumentacji.
+</p>
+<p>
+ Istnieje wiele odmian Emacsa. Na potrzeby tego artykułu założymy sobie, że
+ dysponujemy zainstalowaną, współczesną wersją XEmacsa. Założenie to jest
+ uzasadnione, ponieważ normą są już komputery, na których działające okienka
+ graficzne nie powodują zatrzymania systemu. A&nbsp;XEmacs dobrze wygląda
+ w&nbsp;okienkach. Poza tym w&nbsp;XEmacsie AUC TeX jest domyślnie
+ zainstalowany, co pozwala skrócić ten tekst o&nbsp;rozdział poświęcony
+ instalacji. Dodatkowo nie będę rozwijać problemu konfiguracji, którą
+ w&nbsp;XEmacsie można wykonać za pomocą myszy. Wszystkie ustawienia AUC TeX-a
+ wykonuje się wybierając myszą z&nbsp;menu <code>Options Customize Emacs Wp
+ Tex AUC Tex</code>, a&nbsp;potem już według uznania. W&nbsp;to samo miejsce
+ można trafić wciskając <code>M-x customize</code>, tyle że po drodze jest
+ więcej objaśnień i&nbsp;łatwiej się zagubić.
+</p>
+<p>
+ Jeśli ktoś nie dysponuje XEmacsem lub nie lubi myszy, to będzie musiał wpisywać
+ odpowiednie zaklęcia do pliku <code>.emacs</code>, który znajduje się
+ w&nbsp;katalogu domowym użytkownika. Pomocne może być odszukanie pliku
+ <code>tex.el</code> i&nbsp;<code>tex-site.el</code>, które leżą gdzieś
+ z&nbsp;innymi plikami Emacsa (ale w&nbsp;różnych katalogach -- przyda się
+ program <code>find</code>). Można w&nbsp;nich podejrzeć, jak są zadawane
+ wartości początkowe list i&nbsp;zmiennych i&nbsp;je zmodyfikować. Nie należy
+ przy tym zmieniać pliku <code>tex.el</code> (ani jego skompilowanej wersji
+ <code>tex.elc</code>) lecz kopiować co trzeba do pliku <code>.emacs</code>.
+ Jeśli zmiana ma dotyczyć wszystkich użytkowników należy odpowiedni fragment
+ pliku <code>tex.el</code> skopiować do pliku <code>tex-site.el</code>
+ i&nbsp;tam pozamieniać wszystko to, co wymaga zmiany.
+</p>
+<p>
+ I jeszcze jedna uwaga dla początkujących: w&nbsp;Emacsie można zapisać plik
+ z&nbsp;bufora na dysk wciskając <code>C-x C-s</code>, a&nbsp;pracę
+ z&nbsp;Emacsem zakończyć sekwencją <code>C-x C-c</code>. Emacs nie jest
+ jednak małym programem, więc szanując swój czas lepiej nie otwierać go
+ i&nbsp;nie zamykać bez wyraźnej potrzeby, zwłaszcza, że raz otwarty mocno nie
+ przeszkadza.
+</p>
+<p>
+ Do efektywnego wykorzystania Emacsa na potrzeby języka polskiego jest potrzebna
+ polska klawiatura (każdy robi to jak lubi, jedna z&nbsp;klasycznych metod
+ w&nbsp;systemie XWindow sprowadza się do wykorzystania <code>xmodmap</code>)
+ oraz polski słownik do programu <code>ispell</code>. Zagadnienia te są
+ dokładnie omówione w&nbsp;tekstach poświęconych polskim ,,ogonkom''.
+</p>
+
+<h3>Uruchomienie AUC&nbsp;TeX-a</h3>
+<p>
+ Po uruchomieniu edytora Emacs utworzenie nowego pliku jest możliwe po
+ wciśnięciu <code>C-x C-f</code> i&nbsp;podaniu nazwy. Podając nazwę pliku
+ z&nbsp;przyrostkiem <code>.tex</code> zmusimy edytor do wejścia w&nbsp;tryb
+ <code>LaTeX-mode</code>. Informacja o&nbsp;tym powinna pojawić się
+ w&nbsp;wierszu trybu pracy (<em>Mode Line</em>) w&nbsp;dolnej części okna
+ jako napis <code>LaTeX</code>. Można też wymusić wejście w&nbsp;tryb
+ <code>LaTeX</code> wywołując polecenie <code>LaTeX-mode</code> (<code>M-x
+ LaTeX-mode</code>). Do rozwijania nazw można użyć znaku klawisza tabulacji
+ (<code>Tab</code>).
+</p>
+<p>
+ Jeśli powyższe działania nie prowadzą do uruchomienia
+ AUC&nbsp;TeX-a, to albo nie jest on zainstalowany, albo w&nbsp;pliku
+ <code>.emacs</code> brakuje wiersza
+</p>
+<pre>
+(require 'tex-site)
+</pre>
+<p>
+ Brak zainstalowanego
+ AUC&nbsp;TeX-a może prowadzić do pomyłek ponieważ Emacs wchodzi w&nbsp;takiej
+ sytuacji w&nbsp;dużo prostszy tryb wspomagania LaTeX-a, a&nbsp;wszystko działa
+ inaczej (w&nbsp;szczególności ,,klawiszologia'' jest inna).
+</p>
+
+<h3>Słowa kluczowe LaTeX-a</h3>
+<p>
+ Przy tworzeniu pliku LaTeX-owego pewne oznaczenia tekstu pojawiają się częściej
+ niż inne. Na szczególną uwagę zasługują mechanizmy AUC&nbsp;TeX-a ułatwiające
+ wpisywanie tych właśnie często występujących słów kluczowych. Najczęściej
+ wprowadza się do tekstu oznaczenia środowisk i ich nazwy, ,,zwykłe'' polecenia
+ TeX-owe, śródtytuły oraz polecenia zmiany kroju pisma.
+</p>
+<p>
+ Najważniejszą konstrukcją LaTeX-a są środowiska, czyli pary
+ <code>\begin{*}</code> <code>\end{*}</code>. Do wprowadzania środowisk służy
+ polecenie <code>LaTeX-enviroment</code> domyślnie przypisane do sekwencji
+ <code>C-c C-e</code>. Po wydaniu tego polecenia AUC&nbsp;TeX pyta
+ o&nbsp;nazwę środowiska i&nbsp;ewentualne dodatkowe dane. Przy pomocy
+ klawisza <code>Tab</code> lub spacji można rozwijać częściowo wpisane nazwy.
+ AUC&nbsp;TeX zna mnóstwo standardowych środowisk, poza tym potrafi uczyć się
+ nowych analizując włączane pakiety i&nbsp;nagłówek pliku.
+</p>
+<p>
+ Otwarte środowisko można zamknąć poleceniem
+ <code>LaTeX-close-enviroment</code> (<code>C-c ]</code>).
+ Zdecydowanie jednak najbezpieczniejsze jest wprowadzanie
+ kompletnych środowisk przy użyciu <code>C-c C-e</code>.
+</p>
+<p>
+ Poza środowiskami w&nbsp;pliku LaTeX-owym często pojawiają się
+ tradycyjne polecenia TeX-a, czyli słowa rozpoczynające się znakiem
+ <code>\</code>. Zapamiętanie wszystkich poleceń jest trudne,
+ a&nbsp;przy ich wprowadzaniu łatwo o&nbsp;błąd. Dlatego należy korzystać
+ z&nbsp;polecenia <code>LaTeX-complete-symbol</code>. Jeśli pisane słowo
+ rozpoczyna się znakiem <code>\</code> to wystarczy wcisnąć
+ <code>M-Tab</code> aby je zakończyć, lub uzyskać listę możliwych
+ zakończeń.
+</p>
+<p>
+ Inny sposób wpisywania makr TeX-owych polega na wykorzystaniu
+ polecenia <code>TeX-insert-macro</code> (<code>C-c C-m</code>).
+ Aby użyć jeszcze innej metody należy np. w&nbsp;pliku
+ <code>.emacs</code> ustawić różną od <code>nil</code>
+ wartość zmiennej <code>TeX-electric-escape</code>
+</p>
+<pre>
+(setq TeX-electric-escape t)
+</pre>
+<p>
+ Wiąże to znak
+ <code>\</code> z&nbsp;funkcją
+ <code>TeX-electric-macro</code>, co umożliwia uruchamianie
+ mechanizmu rozwijania makr przez wpisanie tego znaku. Jest to metoda
+ najszybsza.
+</p>
+<p>
+ AUC&nbsp;TeX domyślnie wstawia parę pustych nawiasów <code>{}</code> po
+ wpisaniu makra, co zabezpiecza przed ,,zniknięciem'' spację znajdującą się za
+ tym makrem. Jeśli nawiasy nie są mile widziane należy zmiennej
+ <code>TeX-insert-braces</code> przypisać wartość <code>nil</code>.
+</p>
+<p>
+ Inaczej oznacza się elementy listy <code>\item</code>. Służy do tego polecenie
+ <code>LaTeX-insert-item</code> (<code>M-Return</code>), którego działanie
+ zależy od kontekstu.
+</p>
+<p>
+ Kolejnym często występującym elementem tekstu są śródtytuły, oznaczane słowami
+ kluczowymi <code>\chapter</code>, <code>\section</code> itd. Można ułatwić
+ sobie życie korzystając z&nbsp;polecenia <code>LaTeX-section</code> (<code>C-c
+ C-s</code>). Wywołanie tego polecenia spowoduje wstawienie oznaczenia
+ śródtytułu, przy czym domyślnie AUC&nbsp;TeX zapyta o&nbsp;tytuł
+ i&nbsp;etykietę związaną z&nbsp;tym śródtytułem (argument polecenia
+ <code>\label</code>). Domyślny poziom śródtytułu można zmienić wpisując
+ ręcznie właściwe słowo kluczowe (z&nbsp;rozwijaniem) lub podając argument
+ (<code>C-u</code>) przed wywołaniem polecenia <code>LaTeX-section</code>. Jeśli
+ argument jest ujemny, to poziom zostanie zmieniony w&nbsp;dół o&nbsp;jeden.
+</p>
+<p>
+ I&nbsp;tak, jeśli ostatnio wstawiony był śródtytuł na poziomie
+ <code>\subsection</code> to będzie to aktualny poziom domyślny. Sekwencja
+ <code>C-c C-s</code> oznacza polecenie wpisania śródtytułu na tym właśnie
+ poziomie. Podanie <code>C-u C-c C-s</code> to wpisanie
+ <code>\subsubsection</code>, a&nbsp;<code>C-u -1 C-c C-s</code> spowoduje
+ wstawienie <code>\section</code>. Przedrostki nazw w&nbsp;etykietach
+ <code>\label</code> są kontrolowane zmienną <code>LaTeX-section-label</code>.
+ Jeśli wartością tej zmiennej jest <code>nil</code>, to odnośniki nie będą
+ wstawiane.
+</p>
+<p>
+ AUC&nbsp;TeX udostępnia również silny mechanizm zmiany kroju pisma. Jego
+ podstawą jest polecenie <code>TeX-font</code> (skrót <code>C-c C-f</code>), po
+ którym podaje się argument określający pożądaną zmianę kroju pisma. I&nbsp;tak
+ <code>C-e</code> powoduje wpisanie <code>\emph{}</code>, <code>C-i</code> --
+ <code>\textit{}</code>, <code>C-t</code> -- <code>\texttt{}</code> itd,
+ włącznie z usuwaniem ustawienia kroju pisma <code>C-d</code>. Lista możliwości
+ jest wypisywana po podaniu spacji jako argumentu:
+</p>
+<pre>
+Font list:
+
+ C-b \textbf{ }
+ C-c \textsc{ }
+ C-e \emph{ }
+ C-f \textsf{ }
+ tab \textit{ }
+ return \textmd{ }
+ C-n \textnormal{ }
+ C-r \textrm{ }
+ C-s \textsl{ }
+ C-t \texttt{ }
+ C-u \textup{ }
+ C-d -- delete font
+</pre>
+<p>
+ Jeśli polecenie <code>TeX-font</code> jest poprzedzone argumentem
+ (<code>C-u</code>), to zostanie zmieniony krój pisma w&nbsp;miejscu,
+ w&nbsp;którym znajduje się kursor. Przykładowo jeżeli kursor jest umieszczony
+ na tekście będącym argumentem polecenia <code>\textit{}</code>, to sekwencja
+ <code>C-u C-c C-f C-e</code> zmieni polecenie <code>\textit</code> na
+ <code>\emph</code>.
+</p>
+
+<h3>Inne elementy tekstu</h3>
+<p>
+ W treści dokumentu pojawiają się nie tylko słowa kluczowe, ale także znaki
+ specjalne: cudzysłów, znak dolara <code>$</code>, nawiasy klamrowe
+ <code>{}</code> oraz znak komentarza <code>%</code>.
+</p>
+<p>
+ W TeX-u nie używamy znaków <code>"</code> na oznaczenie cudzysłowu.
+ W&nbsp;tekstach pisanych po angielsku używamy znaku <code>``</code> jako
+ cudzysłowu otwierającego i&nbsp;znaku <code>''</code> jako cudzysłowu
+ zamykającego. Jeśli użytkownik wpisuje <code>"</code> to AUC&nbsp;TeX zadba,
+ aby w&nbsp;tekście pojawiło się to co trzeba. W&nbsp;przypadku języka
+ polskiego (i&nbsp;spolszczonego LaTeX-a) cudzysłów otwierający oznacza się
+ w&nbsp;tekście dwoma przecinkami <code>,,</code>. Aby polecenie
+ <code>TeX-insert-quote</code> wywoływane klawiszem <code>"</code> zadziałało
+ prawidłowo należy zmiennej <code>TeX-open-quote</code> przypisać wartość
+ <code>,,</code> (czyli dwa przecinki).
+</p>
+<p>
+ Znaki dolara <code>$</code> w&nbsp;pliku TeX-owym obejmują
+ tekst wzoru matematycznego, a&nbsp;w podwójne dolary <code>$$</code>
+ jest ujęty wzór wyeksponowany w&nbsp;osi strony. W&nbsp;celu lepszej kontroli
+ otwierania i&nbsp;zamykania wzorów wprowadzenie znaku dolara powoduje
+ wywołanie polecenia <code>TeX-insert-dollar</code>. Polecenie to, oprócz
+ wprowadzenie do pliku znaku <code>$</code> sprawdza stan
+ sparowania tych znaków. Dzięki temu dokładnie wiadomo, gdzie się
+ zaczyna i&nbsp;gdzie kończy środowisko matematyczne, a&nbsp;przy okazji nie da
+ się wzoru rozpoczętego dwoma dolarami zamknąć tylko jednym.
+</p>
+<p>
+ Polecenie <code>TeX-insert-braces</code> pozwala
+ wprowadzać nawiasy klamrowe parami. Skrót klawiaturowy jest
+ intuicyjny: <code>C-c {</code>.
+</p>
+<p>
+ Przy wprowadzaniu i&nbsp;usuwaniu znaku komentarza na początku wierszy
+ przydaje się polecenie <code>TeX-comment-regin</code> (<code>C-c ;</code>).
+ Umożliwia ono wstawienie znaku komentarza na początku każdego wiersza
+ zaznaczonego fragmentu tekstu (<em>region</em>) czyli obszaru od punktu
+ oznaczonego przez <code>C-</code>spacja do bieżącej pozycji kursora (lub
+ zaznaczonego myszą). Podobnie działa polecenie
+ <code>TeX-comment-paragraph</code> (<code>C-c %</code>) dla akapitu. Aby
+ usunąć znak komentarza wpisujemy <code>C-u - C-c ;</code> lub <code>C-u -
+ C-c %</code>.
+</p>
+<p>
+
+<h3>Matematyka</h3>
+<p>
+ W przypadku wprowadzania dużej liczby wzorów matematycznych warto mieć pod ręką
+ mechanizm przyspieszający wpisywanie słów takich jak <code>\upsilon</code> czy
+ <code>\rightarrow</code>. Mechanizm taki uruchamia się (i&nbsp;wyłącza)
+ w&nbsp;AUC TeX-u poleceniem <code>LaTeX-math-mode</code> (<code>C-c ~</code>).
+ W&nbsp;trybie matematycznym po wprowadzeniu znaku
+ ,,<code>`</code>'' klawiatura zmienia znaczenie i&nbsp;zamiast zwykłych znaków
+ pojedynczym klawiszem można wprowadzać symbole matematyczne. I&nbsp;tak
+ (w&nbsp;trybie matematycznym) sekwencja klawiszy <code>`d</code> spowoduje
+ wpisanie <code>\delta</code>, <code>`G</code> -- <code>\Gamma</code>,
+ a&nbsp;<code>`cN</code> -- <code>{\cal N}</code>.
+</p>
+<p>
+ Pożyteczne bywa podanie argumentu (<code>C-u</code>) przed
+ symbolem matematycznym. Sekwencja klawiszy <code>C-u `e</code>
+ spowoduje wpisanie do bufora <code>$\epsilon$</code> -- co
+ znacznie przyśpiesza wstawianie pojedynczych symboli w&nbsp;bloku
+ tekstu.
+</p>
+<p>
+ Bez możliwości definiowania własnych skrótów przydatność trybu matematycznego
+ byłaby znacznie ograniczona. Można to robić modyfikując na prywatne potrzeby
+ listę <code>LaTeX-math-list</code>. Nie sprawi też problemu zamiana klawisza
+ <code>`</code> na jakiś poręczniejszy (jeśli ktoś musi) -- należy zmienić
+ wartość zmiennej <code>LaTeX-math-abberv-prefix</code>.
+</p>
+
+<h3>Własne definicje</h3>
+<p>
+ Powróćmy do rozwijania słów kluczowych. Często się zdarza, że definiujemy
+ własne makra. AUC&nbsp;TeX doskonale nas rozumie. Jeśli wpiszemy definicję
+ LaTeX-ową (<code>\renewcommand</code>) to AUC&nbsp;TeX ją rozpozna i&nbsp;się
+ jej ,,nauczy'' -- będzie ona dostępna poprzez mechanizm rozwijania początków
+ wyrazów. Możliwe jest również rozpoznawanie definicji TeX-a wprowadzanych jako
+ <code>\def</code>.
+</p>
+<p>
+ AUC&nbsp;TeX rozpoznaje makrodefinicje zapisane w&nbsp;pliku podczas
+ parsowania dokumentu po wydaniu polecenia
+ <code>TeX-normal-mode</code> (<code>C-c C-n</code>).
+ Jeśli więc wpiszemy w&nbsp;pliku nową definicję, należy wcisnąć <code>C-c C-n</code>
+ i&nbsp;nie musimy jej dokładnie pamiętać. Informacje
+ o&nbsp;makrodefinicjach zapisywane są w&nbsp;pliku
+ <code>./auto/nazwa.el</code>.
+</p>
+<p>
+ Można wymusić parsowanie dokumentu natychmiast po jego wczytaniu
+ oraz umieszczanie informacji o&nbsp;nim w&nbsp;katalogu
+ auto przy każdym zapisie na dysk np. przez
+ wpisanie do pliku <code>.emacs</code> następujących
+ wierszy:
+</p>
+<pre>
+; parsowanie przy wczytywaniu:
+(setq TeX-parse-self t)
+; parsowanie przy zapisie:
+(setq TeX-auto-save t)
+</pre>
+<p>
+ Zmianę pliku <code>./auto/nazwa.el</code> powoduje również
+ wstawienie do tekstu dokumentu nazwy etykiety
+ <code>\label</code>. Wstawiając odnośnik do tej etykiety
+ (<code>\ref</code>, <code>\pageref</code>) można etykietę
+ wybrać z&nbsp;listy etykiet pokazywanej przez mechanizm rozwijania
+ (<code>Tab</code>). I&nbsp;to jest naprawdę cenna właściwość.
+</p>
+<p>
+ Sposób parsowania dokumentu można
+ konfigurować (po
+ szczegóły odsyłam do dokumentacji). Na przykład jeżeli mamy słaby
+ komputer i&nbsp;chcemy, aby rozpoznawane były tylko etykiety musimy zadbać
+ o&nbsp;następujące ustawienia (znów plik <code>.emacs</code>):
+</p>
+<pre>
+(setq-default
+ TeX-auto-regexp-list
+ 'LaTeX-auto-label-regexp-list)
+</pre>
+
+<h3>Przetwarzanie z&nbsp;wnętrza AUC TeX-a</h3>
+<p>
+ Na uwagę zasługuje możliwość uruchamiania TeX-a i&nbsp;oglądania plików .dvi
+ bez konieczności opuszczania Emacsa. Służy do tego polecenie przypisane do
+ sekwencji <code>C-c C-c</code>, czyli <code>TeX-command-master</code>. Po
+ wydaniu tego polecenia AUC&nbsp;TeX zapyta jakie działania ma podjąć. Jeśli
+ w&nbsp;pliku były dokonywane jakieś zmiany, to zaproponuje jego przetworzenie
+ TeX-em. Po przetworzeniu i&nbsp;kolejnym wciśnięciu <code>C-c C-c</code>
+ będzie chciał uruchomić przeglądarkę <code>.dvi</code>. Jeżeli nie wystąpią
+ żadne błędy w&nbsp;przetwarzaniu, to w&nbsp;okienku obok obejrzymy wynik
+ składu.
+</p>
+<p>
+ Standardowe polecenia przetwarzania pliku źródłowego można łatwo rozszerzyć
+ o&nbsp;nasze ulubione: <code>mex</code>, <code>platex</code> czy
+ <code>pdftex</code>. Najłatwiej przez menu XEmacsa. W&nbsp;razie potrzeby
+ można skopiować odpowiedni fragment z&nbsp;pliku <code>tex.el</code> (czy
+ wręcz <code>tex.elc</code>). Prawdopodobnie warto zmienioną listę
+ <code>TeX-command-list</code> wstawić do pliku <code>tex-site.el</code> --
+ niech się cieszą wszyscy użytkownicy.
+</p>
+<p>
+ Naprawdę niezwykle użyteczna (i&nbsp;trudna do zaimplementowania poza
+ edytorem) jest możliwość przetworzenia tylko fragmentu pliku źródłowego.
+ W&nbsp;przypadku składania skomplikowanego dokumentu można TeX-ować tylko
+ fragment nad którym pracujemy, co zaoszczędza mnóstwo czasu. Służy do tego
+ polecenie <code>TeX-command-region</code> przypisane do sekwencji <code>C-c
+ C-r</code>. Wszystko działa tak samo jak w&nbsp;przypadku
+ <code>TeX-command-master</code>, z&nbsp;jednym wyjątkiem -- AUC&nbsp;TeX
+ buduje z&nbsp;nagłówka i&nbsp;zaznaczonego fragmentu tekstu nowy plik, który
+ przetwarza TeX-em. Kolejne <code>C-c C-r</code> umożliwia obejrzenie właściwego
+ pliku <code>.dvi</code>. Trzeba się tylko pilnować, żeby nie definiować
+ żadnych makr globalnych poza nagłówkiem. W&nbsp;plikach LaTeX-owych końcem
+ nagłówka jest wiersz zawierający napis <code>\begin{document}</code>. W plikach
+ TeX-owych jest to natomiast <code>%**end of header</code>. Znacznik końca
+ nagłówka można zdefiniować jako wyrażenie regularne określając wartość zmiennej
+ <code>TeX-header-end</code>.
+</p>
+<p>
+ W przypadku wystąpienia błędów w&nbsp;czasie przetwarzania można oglądać je
+ kolejno przy pomocy polecenia <code>TeX-next-error</code> (|C-c `|).
+ AUC&nbsp;TeX opatruje błędy TeX-a dodatkowym komentarzem, co może pomóc
+ początkującym użytkownikom.
+</p>
+
+<h3>I więcej...</h3>
+<p>
+ Zatrzymajmy się jeszcze nad tym, co widzimy na ekranie. Emacs
+ (w&nbsp;szczególności XEmacs) potrafi inteligentnie zaznaczać odpowiednie
+ fragmenty tekstu kolorami. Konfigurowanie kolorów w&nbsp;XEmacsie jest
+ proste (myszą w&nbsp;sekcji <em>faces</em> -- dlatego
+ warto używać XEmacsa). Jeśli kolorowanie nie włączyło się z&nbsp;własnej
+ woli można je wymusić poleceniem <code>font-lock-mode</code>.
+</p>
+<p>
+ Nawet bez kolorowania treść dokumentu można wprowadzić
+ w&nbsp;niezwykle czytelnej formie dzięki zaawansowanym poleceniom
+ formatowania tekstu.
+ W&nbsp;wolnej chwili warto wypróbować polecenia:
+</p>
+<p>
+<code>LaTeX-fill-paragraph</code> (<code>C-c C-q C-p</code> lub <code>M-q</code>),
+<code>LaTeX-fill-enviroment</code> (<code>C-c C-q C-e</code>),
+<code>LaTeX-fill-section</code> (<code>C-c C-q C-s</code>) oraz
+<code>LaTeX-fill-region</code> (<code>C-c C-q C-r</code> lub <code>M-g</code>).
+</p>
+<p>
+ Ograniczona objętość artykułu nie pozwala omówić wszystkich możliwości
+ AUC&nbsp;TeX-a. Nie zmieściły się tematy obszerne, takie jak konfigurowanie
+ działania AUC&nbsp;TeX-a i&nbsp;liczne szczegółowe, np. praca
+ z&nbsp;dokumentami hierarchicznymi. Wszystko można doczytać
+ w&nbsp;dokumentacji. Czytając trzeba pamiętać, że AUC&nbsp;TeX jest częścią
+ edytora Emacs i&nbsp;przez cały czas można korzystać ze wszystkiego, co Emacs
+ oferuje. Przykładem jest niezależny (ale wspierany przez AUC&nbsp;TeX-a) tryb
+ ,,ukrywania'' fragmentów tekstu, włączany/wyłączany poleceniem
+ <code>outline-minor-mode</code>. Pojawiające się dodatkowe pozycje menu
+ (i&nbsp;polecenia) pozwalają wyświetlić zamiast rozdziału, podrozdziału itd.
+ tylko fragment pierwszego wiersza z&nbsp;tytułem (bez zmiany tekstu). Możliwe
+ jest np. pisanie czwartego rozdziału trzy wiersze od końca nagłówka, albo
+ poruszanie się po tekście tak, jakby składał się on tylko ze śródtytułów.
+</p>
+
+<h2>Przetwarzanie zewnętrzne</h2>
+<p>
+ W całej zabawie z&nbsp;Emacsem najmilsze jest to, że wcale nie trzeba
+ go używać. Tekst można przygotować korzystając z&nbsp;jakiegokolwiek
+ edytora (np. ...Emacsa), a&nbsp;pliki źródłowe przetwarzać
+ zewnętrznie. Przypuśćmy, że kolega podesłał nam 46&nbsp;felietonów, które
+ napisał w&nbsp;ostatnim roku. Wszystkie, to kompletne pliki LaTeX-owe.
+ W&nbsp;takiej sytuacji TeX-owanie z&nbsp;wnętrza edytora zajmie zbyt dużo
+ czasu. Najszybszą metodą będzie umieszczenie wszystkich plików
+ w&nbsp;jednym katalogu i&nbsp;napisanie w&nbsp;terminalu mniej więcej czegoś
+ takiego:
+</p>
+<pre>
+~$ for i in *.tex; do latex $i; done
+</pre>
+<p>
+ Nie zawsze jednak jest tak prosto. Często
+ otrzymanie wyniku końcowego wymaga
+ wielu przetworzeń. Wpisywanie ciągu tych samych poleceń po każdej
+ modyfikacji pliku bywa męczące. Dlatego mądrzy
+ ludzie
+ stworzyli program <code>make</code>
+ (lub <code>gnumake</code>). Wszystkie polecenia wystarczy
+ wpisać raz
+ ale do pliku
+ <code>Makefile</code> w&nbsp;bieżącym katalogu. W&nbsp;najprostszym
+ przypadku plik ten będzie wyglądał tak:
+</p>
+<pre>
+all: referat.ps
+
+%.dvi: %.tex
+ latex $<
+
+%.ps: %.dvi
+ dvips $<
+
+%.pdf: %.tex
+ pdflatex $<
+</pre>
+<p>
+ Z zawartości pliku wynika, że pracujemy nad referatem (tworzymy
+ plik <code>referat.tex</code>) i&nbsp;że używamy przeglądarki
+ plików PS.
+ Teraz całe TeX-owanie sprowadza się do uruchomienia
+ w&nbsp;terminalu programu <code>make</code>. Program ten domyślnie
+ wykona pierwszą regułę z&nbsp;pliku Makefile
+ (<code>all: referat.ps</code> -- zamiast nazwy
+ <code>all</code> można wstawić dowolne słowo,
+ np. <code>PsiaBuda</code>) i&nbsp;dowie się, że jesteśmy
+ zainteresowani plikiem <code>.ps</code>. Z&nbsp;trzeciej reguły
+ program wywnioskuje, że pliki <code>.ps</code> robi się z&nbsp;plików
+ <code>.dvi</code> poleceniem <code>dvips</code>. Nie ma
+ jednak pliku <code>.dvi</code>, ale o&nbsp;tym jak go zrobić mówi
+ druga reguła. A&nbsp;plik referat.tex jest na
+ dysku.
+</p>
+<p>
+ Ostatnia reguła zostanie wykorzystana gdy
+ wykonamy polecenia <code>make pdf</code> -- wtedy
+ zostanie utworzony plik <code>referat.pdf</code>.
+</p>
+<p>
+ Najważniejszą cechą programu make jest to, że do przetwarzania
+ dochodzi tylko wtedy, gdy program źródłowy był modyfikowany po
+ ostatnim przetworzeniu (plik wynikowy jest starszy od pliku
+ źródłowego). Dzięki temu można w&nbsp;terminalu napisać takie (lub
+ podobne) zaklęcie:
+</p>
+<pre>
+~$ while [ TRUE ]; do make;
+ sleep 5; done
+</pre>
+<p>
+ Tak potraktowany interpretator poleceń co 5 sekund będzie
+ uruchamiał program make, który przetworzy plik źródłowy tylko wtedy,
+ gdy ten ostatni został zapisany na dysk po ostatnim przetworzeniu.
+ Teraz wystarczy tylko myszą wskazać przeglądarkę, żeby zobaczyć, co
+ ,,naskładaliśmy'' do tej pory (przeglądarka powinna reagować na
+ modyfikację przeglądanego pliku). Ta technika jest wrażliwa na
+ zapisywanie pliku z&nbsp;błędem. Oczywiście, jeśli mamy
+ dobry edytor, to wpisanie złego słowa kluczowego,
+ czy nie domknięcie środowiska lub nawiasu nie jest proste.
+</p>
+<p>
+ Co się jednak stanie, gdy popełnimy błąd, na którym TeX
+ się zatrzyma? Po pierwsze możemy przeczytać uważnie o&nbsp;co chodzi i&nbsp;w
+ edytorze przeskoczyć do właściwego wiersza, a&nbsp;TeX-owi powiedzieć
+ np. <code>x</code>. Jeżeli jednak ustawimy zmienną
+ środowiska:
+</p>
+<pre>
+TEXEDIT='emacsclient +%d %s'
+</pre>
+<p>
+lub w&nbsp;przypadku XEmacsa:
+</p>
+<pre>
+TEXEDIT='enu +%d %s'
+</pre>
+<p>
+ i&nbsp;jeżeli używamy Emacsa w&nbsp;którym powiemy
+ <code>M-x server-start</code>
+ (<code>gnuserv-start</code>), to możemy odpowiedzieć TeX-owi
+ <code>e</code> (od <em>edit</em>). Wtedy
+ Emacs wczyta plik z&nbsp;błędem i&nbsp;kursorem wskaże wiersz, co do którego
+ TeX ma wątpliwości. Po zakończeniu poprawek należy zapisać plik
+ (<code>C-x C-s</code>) i&nbsp;powiedzieć klientowi, że już po
+ wszystkim (<code>C-x #</code>). Dla jasności: serwer to Emacs, a&nbsp;
+ klient to TeX...
+</p>
+<p>
+ Korzystanie z&nbsp;emacsowego klienta i&nbsp;serwera pomaga w&nbsp;wielu
+ trudnych sytuacjach. Wyobraźmy sobie książkę mającą 42&nbsp;rozdziały,
+ każdy zapisany w&nbsp;oddzielnym pliku. Jeśli w&nbsp;kilkunastu plikach zamiast
+ <code>\ala</code> omyłkowo wpisaliśmy <code>\ola</code>,
+ z&nbsp;tym że czasem <code>\ola</code> jest dobrze i&nbsp;ma zostać, to
+ zanosi się na dłuższe poprawianie. A&nbsp;można z&nbsp;poziomu interpretatora
+ poleceń shell napisać:
+</p>
+<pre>
+~$ gnuclient `grep -l \\ola *.tex`
+</pre>
+<p>
+ Potem wystarczy wciskanie klawisza <code>C-s</code>
+ i&nbsp;czasem <code>C-x e</code> (pierwszy raz oczywiście również
+ <code>C-x (</code> i&nbsp;<code>C-x )</code>). Jeżeli jednak
+ ktoś ma tendencje do zapominania o&nbsp;takich szczegółach jak
+ <code>-l</code>, to niech lepiej próbuje się uczyć krok po
+ kroku... Na razie. Po jakimś czasie może okazać się potrzebny
+ dodatkowy wiersz w&nbsp;pliku <code>.emacs</code>:
+</p>
+<pre>
+(gnuserv-start)
+</pre>
+<p>
+ Bardzo niechętnie używam możliwości przetwarzania pliku
+ TeX-owego z&nbsp;wnętrza edytora.
+ Nawet pisząc niewielki dokument warto (moim zdaniem) korzystać
+ z&nbsp;programu make. Już kilka razy zapomniałem
+ uruchomić <code>dvips</code>-a (mam drukarkę PS), w efekcie drukując nieaktualną
+ wersję dokumentu. Dlatego mi wystarcza, gdy wewnątrz edytora można
+ wykonać tylko jedno polecenie -- make.
+</p>
+
+<h2>Podsumowanie</h2>
+<p>
+ Współczesne narzędzia umożliwiają wygodne i&nbsp;bezbolesne
+ korzystanie z&nbsp;dobrodziejstw oferowanych przez TeX-a.
+ We&nbsp;współczesnym sprzęcie karta graficzna i&nbsp;monitor pozwalają na pracę
+ w&nbsp;systemie okienkowym (np. XWindow);
+ można także na bieżąco oglądać
+ w&nbsp;sąsiednim oknie gotowy dokument. W&nbsp;przypadku korzystania z&nbsp;XEmacsa
+ (lub podobnego edytora) pracować z&nbsp;LaTeX-em mogą nawet ci
+ użytkownicy, którzy nie zdejmują ręki z&nbsp;myszy.
+</p>
+<p>
+ Mam nadzieję, że udało mi się pokazać, jak duże możliwości stoją
+ przed kimś, kto chce wygodnie i&nbsp;efektywnie używać TeX-a. Opisałem
+ tylko najprostsze warianty konfiguracji środowiska pracy. Istnieje
+ wiele sposobów i&nbsp;sposobików, o&nbsp;których nie wspomniałem i&nbsp;jak sądzę,
+ jeszcze więcej takich, o&nbsp;których nigdy nie słyszałem. Wszystkim życzę
+ miłego TeX-owania.
+</p>
+<hr>
+<p>
+ <A href="mailto:A.Dawidziuk@GUST.org.pl"> Adam Dawidziuk </A>
+<P><i> Tekst jest przedrukiem z&nbsp;Biuletynu GUST, nr&nbsp;11/1998,
+s.&nbsp;58--64.</i><BR>(c) Polska Grupa Użytkowników Systemu TeX
+<BR><i>Ostatnia modyfikacja 15.01.2000</i>
+</P>
+</body>
+</html>