\documentclass[a4paper,9pt]{article} \usepackage[T1,T2A,T8K,T8M]{fontenc} \usepackage[utf8]{inputenc} \usepackage{amsmath} \usepackage[english,russian,georgian]{babel} \usepackage{index} \usepackage[plainpages=false,bookmarksopen,pdfpagelabels,bookmarksnumbered,unicode=true,hyperindex=true,pagebackref=true]{hyperref} \begin{document} \sloppy \title{Geo\TeX{} ქართული ენა \TeX{} სისტემაში} % repeat info for each author. \author{ლევან შოშიაშვილი\\ \small ელექტრული და ელექტრონული ინჟინერიის დეპარტამენტი\\[-0.8ex] \small ზუსტ და საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა ფაკულტეტი\\[-0.8ex] \small ივ. ჯავახიშვილის თბილისის სახ. უნივერსიტეტი,\\[-0.8ex] \small ჭავჭავაძის გამზ.\textnumero3 , თბილისი, საქართველო\\[-0.8ex] \small \textsf{shoshia@hotmail.com}\\ } \date{10 May 2015} %\netaddress{levan.shoshiashvili (at) tsu.ge} %\personalURL{http://lshoshia.science.tsu.ge} \maketitle \tableofcontents \begin{abstract} ამ დოკუმენტში განხილულია ქართული ენის პაკეტის გამართვა და გამოყენება \TeX{} \LaTeX{} სისტემისთვის \end{abstract} \section{გამართვა} სანამ პაკეტს გავმართავთ საჭიროა რომ \TeX{} ბაზური პაკეტი მაინც უნდა იყოს გამართული მანქანაზე და მუშაობდეს. ეს შეიძლება იყოს MikTeX ან TeXLive Windows ოპერატიული სისტემისათვის ან TeXLive Linux/Unix MacOSX სისტემებისთვის. ასევე სასურველია გვქონდეს ლოკალური \TeX{} დირექტორია. Linux/Unix სისტემებისთვის ეს შეიძლება იყოს \verb|$HOME/texmf| ან თუ გსურთ სისტემისთვის გამართვა იხ. თქვენი \TeX{} დისტრიბუტივის დოკუმენტაცია. \subsection{MikTeX} \begin{itemize} \item გადმოიტვირთეთ და გამართეთ MikTeX \verb|http://miktex.org| . \item 2015 აპრილიდან MikTex არის პაკეტები: "georgian-babel" და "georgian". გამართეთ MikTex პაკეტმენეჯერის გამოყენებით. \end{itemize} %\item შეასრულეთ "Refresh FNDB" ოღონდ %$$Start\rightarrow Program Files \rightarrow Miktex 2.9\rightarrow %Maintenance Admin\rightarrow Settings$$ გამოყენებით \subsection{TexLive} გადაიტვირთეთ და გამართეთ პაკეტრი \url{http://tex.tsu.ge} საიტიდან ან ტეხ არქივის საიტიდან („georgian“ და „babel-georgian“) \subsection{ავტომატური დამარცვლა და გადატანა} TexLive ავტომატური დამრცვლა გადატანის პაკეტი ქართულის მხარდაჭერით უკვე არის დისტრიბუტივში და გამართვა არ სჭირდება. MikTeX სისტემისთვის გადაიტვირთეთ და გამართეთ \verb| hyph-utf8|. MikTeX გამართულ დირექტორიაში მოძებნეთ და გადააწერეთ language.ini ფაილი. ამის შემდეგ გააკეთეთ „Update formats“. MikTeX პარამეტრების მენეჯერიდან (ადმინისტრატორ და მომხმარებლის მოდებში) ან კონსოლზე \verb|initexmf --dump|. ამის შემდეგ სისტემას უნდა შეეძლოს ქართულის ავტომატურად დამარცვლა და გადატანა. \section{პირველი ნაბიჯები} მას შემდეგ რაც პაკეტი გამართულია შესაძლებელია ქართულად დოკუმენტების შექმნა. ამისთვის შეიძლება გამოიყენოთ ნებისმიერი ტექსტური რედაქტორი, მაგრამ არსებობენ \TeX{} სისტემისთვის სპეციალური რედაქტორები: Texmaker \verb|www.xm1math.net/texmaker/|, TexStudio \verb|texstudio.sourceforge.net|, texniccenter \verb|http://www.texniccenter.org/|, winedt \verb|http://www.winedt.com/|. \footnote{ეს დოკუმენტი დამზადებულია TexStudio ედიტორში.} შესატანი ქართული ტექსტი უნდა იყოს უნიკოდ (utf-8) კოდირებაში. \LaTeX{} აქვს 3 ბაზური კლასი: Article (სტატია), Report (ანგარიში), book (წიგნი). მინიმალურ დოკუმენტს აქვს შემდეგი სახე: \begin{verbatim} \documentclass[a4paper]{article} \usepackage[T1,T2A,T8K,T8M]{fontenc} %ვიყენებთ ინგლისურ, %რუსულ და ქართულ ფონტებს \usepackage[utf8]{inputenc} %ტექსტის კოდირება \usepackage[english,russian,georgian]{babel} %დოკუმენტის %ძირითადი ენაა ქართული \begin{document} დოკუმენტის ტექსტი... \end{document} \end{verbatim} ქართულ ანბანზე ბაზირებული სხვა სკრიპტებისთვის (მეგრულ,ლაზურ,ჭანური,სვანური) რომლებსაც სჭირდებათ უმლაუტები შესაძლებელია \TeX ფუნქციების გამოყენებით აქცენტების მიღება ქართულის შემთხვევაშიც. მაგალითად:\\ \'{ა} \.{ა} \H{ა} \`{ა} \"{ა} \^{ა} \d{ა} \~{ა} \u{ა} \={ა} \v{ა} \t{აბ} \\ ტეხის მოთხოვნებიდან გამომდინარე და იმის გამო რომ ქართული სრულად ვერ აისახება 1 ფონტში საჭირო შეიქმნა T8 კოდირების 2 ვარიანტი T8M და T8K-ასომთავრული-მხედრული და ხუცური-მხედრული \footnote{დაწვრილებით ამ კოდირების შესახებ იხ. kaencodings.tex}.თუ ჩავრთავთ amsmat პაკეტის, მაშIნ შეგვიძლია გვქონდეს შემდეგი სახის ტექსტი: $\bar{\text{ა}} $, $\overset{\text{ა}}{\text{ბ}} \text{უ}^{\text{ბ}}$.\\ ლატეხის \emph{{\bfseries babel }} პაკეტში დამატებულია ქართული ენა და თარგმნილია ტერმინები. \emph{{\bfseries babel }} ავტომატურად ტვირთავს ჯერ T8K , ხოლო შემდეგ T8M კოდირებას რაც ნიშნავს რომ დოკუმენტის ძირითადი კოდირება იქნება T8M (ასომთავრულ-მხედრული). თუ თქვენ გსურთ რომ ძირითადი კოდირება იყოს T8K მაშინ დოკუმენტის პრეამბულაში აძლევთ ბრძანებას \begin{verbatim} \usepackage[english,georgian]{babel} \usepackage[T8M,T8K]{fontenc} \end{verbatim} ასეთ დოკუმენტში აიკრიფება მხედრულ-ხუცური ტექსტი გადართვის გარეშე, ხოლო ასომთავრული ტექსტის წინ საჭიროა ბრძანება {\mrglovani \begin{verbatim} \mrglovani მაგალითად {\mrglovani ასომთავრული ტექსტი } \end{verbatim} } {რაც მოგვცემს: \mrglovani ႠႱႭႫႧႠႥႰႳႪႨ } \\ თუკი ძირითადი კოდირება არის T8M მაშინ ხუცური ტექსტის წინ საჭიროა \begin{verbatim} {\khucuri ხუცური ტექსტი} \end{verbatim} რაც მოგვცემს: {\khucuri ⴞⴓⴚⴓⴐⴈ ⴒⴄⴕⴑⴒⴈ} ეს გამოწვეულია იმით რომ მიმდინარე კოდირება შეიძლება იყოს მხოლოდ ერთი და ხუცური და ასომთავრული (მრგლოვანი) განმარტებულია სხვადასხვა კოდირებებში. \section{საძიებელი\--ტექსტის ინდექსირება} \TeX{} ბაზური პაკეტი $makeidx$ მუშაობს ქართული ტქსტებისათვის, მაგრამ გამოსავალი ფაილი არის ე.წ. ტეხის შენაგან წარმოდგენაში, ანუ მაკროსების ენაზე და არა utf-8 ტექსტური ფაილი. უნიკოდ ტექსტებისთვის (და ქართულისთვისაც ცხადია) იდეალურად მუშაობს ინდექსატორი xindy, რომელსაც აქვს დამატებული ქართულის მხარდაჭერა. მაგრამ ეს პაკეტი არ არსებობს Wondows OS გავრცელებულ MikTeX დისტრიბუტივში. მაგრამ აქაც შესაძლებელია ინდექსირების გამოყენება index პაკეტის საშუალებით. დოკუმენტის პრეამბულაში ჩაამატეთ \begin{verbatim} \usepackage{index} \usepackage[columns=3,totoc=true]{idxlayout} \newcommand{\Index}[1]{\index{#1}#1} \makeindex \renewindex{default}{idx}{ind}{საძიებელი} \end{verbatim} ეს საშუალებას მოგვცემს გვქონდეს საძიებელი დოკუმენტში და ინდექსირებულ იქნას საჭირო სიტყვები როგორც \verb|Index{სიტყვა}|. ხოლო საძიებლის დოკუმენტში ჩასამატებლად ვიყენებთ ბრძანებას \verb|\printindex}| იმ ადგილას სადაც გვსურს საძიებლის ჩვენება. მაგრამ ეს არაა საკმარისი. მას შემდეგ რაც ინდექსატორი გააკეთებს ინდექსირებას(Build ბრძანება TeXstudio შემთხვევაში) საძიებლის შესაქმნელად საჭიროა გაიცეს ბრძანება (კონსოლზე ან ვამატებთ TeXstudio ბრძანებებში) \begin{verbatim} makeindex.exe "failissaxeli".idx \end{verbatim} ეს $failissaxeli.idx$ უკვე შექმნილია Build ბრძანების შემდეგ. ასევე შეიძლება ბრძანებაში მიეწოდოს ინდექსის სტილი (მაგ. $latex.ist$) ამის შემდეგ კი საჭიროა კიდევ ერთხელ გავუშვათ ფაილი კომპილაციაზე. \section{ნომენკლატურა (ტერმინების და სიმბოლოების განმარტება)} დოკუმენტის პრეამბულაში ჩაამატეთ \begin{verbatim} \usepackage{nomencl} \makenomenclature \renewcommand\nomname{აღნიშვნები} \end{verbatim} ფაილის კომპილაციაზე გაშვების შემდეგ \begin{verbatim} makeindex .nlo -s nomencl.ist -o .nls \end{verbatim} და შემდეგ ისევ გაუშვით ფაილი კომპილაციაზე. ცხადია დოკუმენტში უნდა იყოს ბრძანება \verb|\printnomenclature| სადაც გსურთ რომ აღნიშვნების ცხრილი დაიბეჭდოს დოკუმენტში. \section{ფონტები} T8M და T8K კოდირების ფონტები ეფუძნება DejaVu ფონტებს \url{http://dejavu-fonts.org} და სხვა თავისუფლად გავრცელებად ქართულ ფონტებს. \section{ლიცენზია} პაკეტი ვრცელდება „LaTeX Project Public License, either version 1.3c“ ან უფრო ახალი ვერსიის ლიცენზიით. \section{დამატებითი ინფორმაცია} \LaTeX{} სისტემა მრავალფეროვანი ფართოდ გამოყენებადი სისტემაა როოგრც ტექნიკურ\--საბუნებისმეტყველო ასევე ჰუმანიტარულ მეცნიერებებში. \LaTeX{} შესწავლის საუკეთესო გზა მისი გამოყენებაა. ამ დოკუმენტის წყარო და სხვა \LaTeX{} მაგალითები შეგიძლიათ იხილოთ Geo\TeX{} საიტზე \url{http://tex.tsu.ge} \end{document}